Ũrĩa Tũngĩĩruta na Mahoya Maarĩ Maharĩrie Wega

1. Nĩ kĩgomano kĩrĩkũ kĩa andũ a Ngai tũkwarĩrĩria, na nĩ ciũria irĩkũ twagĩrĩirũo nĩ kwĩyũria?

“RŨGAMAI mũgooce Jehova, Ngai wanyu, ũrĩa ũtũũraga tene na tene.” Alawii maahũthĩrire ciugo icio cia kũhutia ngoro makĩnyita andũ a Ngai ũgeni manyitanĩre harĩ kũhoya Jehova. Macio nĩ mamwe ma mahoya marĩa maraihu mũno maandĩkĩtwo thĩinĩ wa Bibilia. (Neh. 9:4, 5) Maagomanĩte Jerusalemu mũthenya wa 24 Tishri, mweri wa mũgwanja wa karenda ya Kĩyahudi mwaka wa 455 mbere ya gũka gwa Kristo. Tũkĩarĩrĩria maũndũ marĩa meekĩkĩte mbere ya mũthenya ũcio wa mwanya wĩyũrie ũũ: ‘Nĩ ũndũ ũrĩkũ mwega maamenyerete gwĩka watũmire kĩgomano kĩu kĩgaacĩre? Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩ ingĩĩruta kuumana na mahoya macio maarĩ maharĩrie wega?’—Thab. 141:2.

MWERI WARĨ WA MWANYA

2. Nĩ kĩonereria kĩrĩkũ Aisiraeli maatũigĩire hĩndĩ ya kĩgomano kĩao thutha wa gwaka rĩngĩ thingo cia Jerusalemu?

² Ayahudi maakoretwo marĩkia gwaka rĩngĩ thingo cia Jerusalemu mweri ũmwe mbere ya kĩgomano kĩu. (Neh. 6:15) Maarutire wĩra ũcio na matukũ 52 tu magĩcoka makĩambĩrĩria gwĩciria mabataro mao ma kĩĩroho. Nĩ ũndũ ũcio, mũthenya wa mbere wa mweri wa Tishri, makĩgomana kĩhaaro-inĩ mathikĩrĩrie Ezara na Alawii angĩ magĩthoma Watho wa Ngai na mũgambo mũnene makĩũtaragĩria. Othe thĩinĩ wa famĩlĩ, ũguo nĩ kuuga “andũ othe arĩa maahotaga kũigua gĩtũmi kĩa watho ũcio,” makĩrũgama, magĩthikĩrĩria “kuuma o rũcinĩ gwakĩa nginya o mĩaraho.” Kĩu nĩ kĩonereria kĩega mũno harĩ arĩa ũmũthĩ tũcemanagia thĩinĩ wa Nyũmba njega cia Ũthamaki. No rĩrĩ, hihi rĩmwe na rĩmwe hĩndĩ ya mĩcemanio meciria maku nĩ macangacangaga na ũkambĩrĩria gwĩciria maũndũ matarĩ ma bata? Angĩkorũo nĩ wĩkaga ũguo-rĩ, nĩ wega gwĩciria o rĩngĩ ũhoro wa Aisiraeli acio. To gũthikĩrĩria maathikĩrĩirie, ĩndĩ maarekire ũhoro ũrĩa maiguaga ũhutie ngoro ciao nginya makĩambĩrĩria kũrĩra nĩ ũndũ wa kuona ũrĩa maagĩte gwathĩkĩra Watho wa Ngai.—Neh. 8:1-9.

3. Nĩ ũtaaro ũrĩkũ Aisiraeli maathĩkĩire?

³ Ona kũrĩ ũguo, ũcio ndwarĩ mũthenya wa kwĩrira mehia. Tondũ warĩ mũthenya wa gĩathĩ, wagĩrĩirũo gũkorũo ũrĩ mũthenya wa gĩkeno magĩthathaiya Jehova. (Ndar. 29:1) Nĩ ũndũ ũcio Nehemia akĩĩra andũ, “Wĩthiĩrei mũkarĩe nyama noru, na mũkanyue indo irĩ mũrĩo, o nake mũndũ ũrĩa ũtarĩ kĩndũ aigĩirũo mũmũgaĩre rũgai rũake; nĩ gũkorũo mũthenya wa ũmũthĩ nĩ mwamũrĩre Mwathani witũ; o na ningĩ tigai kũigua ũũru, nĩ ũndũ gũkenera Jehova nĩkuo hinya wanyu.” Ũndũ ũrĩa mwega nĩ atĩ andũ nĩ maathĩkire, na mũthenya ũcio ũgĩtuĩka wa ‘gĩkeno kĩnene.’—Neh. 8:10-12.

4. Arĩa maatongoragia famĩlĩ cia Isiraeli meekire atĩa, na nĩ ũndũ ũrĩkũ wa bata wekagwo o mũthenya hĩndĩ ya Gĩathĩ kĩu gĩa Ithũnũ?

⁴ Mũthenya ũyũ ũngĩ, arĩa maatongoragia famĩlĩ nĩ maacemanirie nĩguo maarĩrĩrie ũrĩa rũrĩrĩ rũu rũrĩathĩkagĩra Watho wa Ngai. Rĩrĩa maathuthuragia Maandĩko, nĩ maamenyire atĩ kuuma mũthenya wa 15 nginya wa 22 wa mweri ũcio wa Tishri, nĩ maagĩrĩirũo gũkorũo na Gĩathĩ gĩa Ithũnũ o hamwe na gĩathĩ gĩa kũrigĩrĩria, na nĩ ũndũ ũcio makĩambĩrĩria kwĩharĩria. (Mbica ya 4) Kĩu nĩkĩo kĩarĩ Gĩathĩ gĩa Ithũnũ kĩrĩa kĩarĩ kĩega mũno kuuma matukũ-inĩ ma Joshua na nĩ kĩarehire ‘gĩkeno kĩnene.’ Ũndũ ũmwe wa bata wekagwo hĩndĩ ya gĩathĩ kĩu, warĩ andũ gũthomerũo watho wa Ngai, “o mũthenya, kuuma o mũthenya wa mbere nginya o mũthenya wa mũthia.”—Neh. 8:13-18.

MŨTHENYA WA KWĨRIRA

5. Andũ a Ngai meekire atĩa kahinda kanini mbere ya Alawii kũmatongoria mahoya-inĩ?

⁵ Thutha wa thikũ igĩrĩ, ihinda nĩ rĩakinyire rĩa rũrĩrĩ rwa Isiraeli kũhera mehia mao nĩ ũndũ wa ũrĩa maakoretwo mategwathĩkĩra Watho wa Ngai. Ũcio ndwarĩ mũthenya wa gũkũngũĩra. Ithenya rĩa ũguo, andũ a Ngai meehingire kũrĩa irio na makĩĩhumba nguo cia makũnia kuonania gũcakaya. Hĩndĩ ĩyo ningĩ, andũ a Ngai magĩthomerũo Watho wake kwa ihinda rĩa kĩndũ mathaa matatũ rũcinĩ. Narĩo hwaĩ-inĩ, “makiumbũra mehia mao, na makĩinamĩrĩra Jehova Ngai wao, makĩmũhoya.” Alawii magĩcoka magĩtongoria andũ na mahoya maarĩ maaharĩrie wega mũno. —Neh. 9:1-4.

6. Nĩ kĩĩ gĩateithirie Alawii kũhoya mahoya mega, na ũndũ ũcio ũratũruta atĩa?

⁶ Alawii maahotire kũhaarĩria mahoya macio mega tondũ nĩ maathomaga Watho wa Ngai kaingĩ. Gĩcunjĩ kĩa mbere kĩa mahoya macio kĩarĩrĩirie mũno ũhoro wĩgiĩ mawĩko na ngumo cia Jehova. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩngĩ gĩgatĩtĩrithia ũhoro wa ‘tha ciake nyingĩ,’ na gĩkonania kũna atĩ Aisiraeli matiarĩ agĩrĩru a kuonio tha ta icio. (Neh. 9:19, 27, 28, 31) O na ithuĩ mahoya maitũ nĩ marĩkoragwo marĩ mega, angĩkorũo o ta Alawii, o mũthenya nĩ tũrĩĩcũranagia Kiugo kĩa Ngai. Tweka ũguo, tũrĩkoragwo tũkĩreka Jehova atwarĩrie, na nĩ ũndũ ũcio nĩ tũrĩkoragwo na maũndũ maingĩ ma kũmwĩra.—Thab. 1:1, 2.

7. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Alawii maahoire Ngai, na tũngĩĩruta atĩa kuumana na ũndũ ũcio?

⁷ Mahoya macio maarĩ na ihoya o rĩmwe tu. Ihoya rĩu rĩkoragwo gĩcunjĩ-inĩ kĩa mũico kĩa mũhari wa 32, kĩrĩa kiugaga: “Tondũ ũcio wee Ngai witũ wĩ na hinya, Mũrungu mũnene wa kũmakania, wee ũtũũraga ũmenyereire kĩrĩkanĩro kĩrĩa ũrĩkanĩire na andũ, o na ũkamaiguĩra tha, ndagũthaitha ndũkone mĩnyamaro ĩo iitũ, o na ya athamaki aitũ, na anene aitũ, o na athĩnjĩri-Ngai aitũ, o na anabii aitũ, o na maithe maitũ, o na andũ aku othe, o ĩo twananyarirũo nayo gwata hĩndĩ ya athamaki a Ashuri o nginya ũmũthĩ, ta ĩrĩ ũndũ ũtarĩ bata.” Kwoguo, Alawii nĩ maatũigĩire kĩonereria kĩega gĩa kwambaga gũcokeria Jehova ngatho na kũmũkumia mbere ya kũhoya maũndũ maitũ kĩũmbe.

KŨGOOCA RĨĨTWA RĨRĨ RIRI RĨA NGAI

8, 9. (a) Alawii maambĩrĩirie mahoya mao na njĩra ĩrĩkũ ya wĩnyihia? (b) Alawii maagwetire mbũtũ irĩkũ igĩrĩ cia igũrũ?

⁸ O na gũtuĩka Alawii nĩ maaharĩirie mahoya mao wega, maarĩ na wĩnyihia na nĩ maamenyaga atĩ ciugo ciao itiarĩ njiganu biũ cia kũhe Jehova rũgooco rũrĩa agĩrĩirũo nĩ kũheo. Nĩ ũndũ ũcio, maambĩrĩirie mahoya mao na ciugo ici cia wĩnyihia: “Rĩĩtwa rĩaku rĩrĩa rĩrĩ riri na rĩgatũũgĩrio rĩgakĩra ũgooci wothe o na ngumo yothe rĩrogathwo!”—Neh. 9:5.

⁹ Thĩinĩ wa mahoya mao maathire na mbere kuuga ũũ: ‘Wee nĩwe Jehova, o wee wiki; na nĩwe wombire igũrũ, o na igũrũ rĩrĩa rĩrĩ igũrũ rĩa matu-inĩ mothe, hamwe na mbũtũ yakuo yothe, o na thĩ, na indo ciothe iria irĩ kuo, o na maria, o na indo ciothe iria irĩ thĩinĩ wamo, ningĩ wee nĩwe ũmenyagagĩrĩra indo icio ciothe; nayo mbũtũ ya igũrũ nĩ kũinamĩrĩra ĩinamagĩrĩra, ĩgakũhoya.’ (Neh. 9:6) Jehova nĩwe wombire igũrũ na njata iria ciothe ikoragwo kuo citangĩtarĩka. Ũndũ ũngĩ wa kũgegania nĩ atĩ, nowe wombire indo ciothe thĩinĩ wa thĩ itũ thaka, na akĩmĩũmba ĩrĩ na ũhoti wa gũkorũo na indo irĩ muoyo cia mĩthemba ĩtiganĩte iria ithiaga igĩciaranaga. Araika a Ngai arĩa o nao metagwo ‘mbũtũ ya Igũrũ’ nĩ meeyoneire akĩruta mawĩra macio mothe. (1 Ath. 22:19; Ayub. 38:4, 7) Nĩ ũndũ wa wĩnyihia, araika acio nĩ mekaga wendi wa Ngai na njĩra ya gũtungatĩra andũ matarĩ akinyanĩru “arĩa makiriĩ kũgaya igai rĩa kũhonokio.” (Ahib. 1:14) Na githĩ araika matitũigĩire kĩonereria kĩega tũgĩtungatĩra Jehova tũrĩ na ũrũmwe ta mbũtũ ya ita ĩmenyeretio wega!—1 Kor. 14:33, 40.

10. Tũngĩĩruta atĩa kuumana na ũrĩa Ngai maatwaranire na Iburahimu?

¹⁰ Ũndũ ũngĩ Alawii maagwetire, wĩgiĩ ũrĩa Ngai aatwaranire na Aburamu. Aburamu arĩ na mĩaka 99 ndaaciarĩte mwana, tondũ mũtumia wake Sarai aarĩ thata. Hĩndĩ ĩyo nĩrĩo Jehova aamũcenjirie rĩĩtwa akĩmwĩta Iburahimu, ũguo nĩ kuuga “ithe wa ndũrĩrĩ.” (Kĩam. 17:1-6, 15, 16) Ningĩ Ngai nĩ aamwĩrĩire atĩ mbeũ yake nĩ ĩngĩkagaya bũrũri wa Kanaani. Kaingĩ andũ nĩ mariganagĩrũo nĩ ciĩranĩro ciao, ĩndĩ ũguo tiguo Jehova atariĩ. Mahoya-inĩ mao, Alawii moigire ũũ: “Wee nĩwe Jehova Ngai, ũrĩa wathurire Aburamu, ũkĩmũruta Uru-gwa-Akalidei, na ũkĩmũtua rĩĩtwa rĩrĩ rĩngĩ Iburahimu; nawe ũgĩkĩona atĩ ngoro yake nĩĩkũrongoretie na ma, nawe ũkĩrĩkanĩra nake atĩ nĩ ũkamũhe bũrũri wa Akanaani, . . . ũũhe mbeũ yake; naguo ũhoro ũcio waku nĩũũhingĩtie o wega; nĩ ũndũ wee wĩ mũthingu.” (Neh. 9:7, 8) Rekei o na ithuĩ twĩgerekanagie na Ngai witũ mũthingu na njĩra ya kwĩrutanagĩria hingo ciothe kũhingagia irĩko citũ.—Mat. 5:37.

JEHOVA EEKĨIRE AISIRAELI MAŨNDŨ MA MAGEGANIA

11, 12. Taarĩria rĩĩtwa Jehova nĩ kuuga atĩa na ũrĩa ũndũ ũcio woonanirio nĩ maũndũ marĩa eekĩire njiarũa cia Iburahimu.

¹¹ Rĩĩtwa Jehova nĩ kuuga, “Nĩ Atũmaga Maũndũ Mekĩke,” kuonania atĩ kũgerera ciĩko ciake nĩ atũmaga ciĩranĩro ciake ihinge. Ũndũ ũcio nĩ wonekaga wega kuumana na ũrĩa Ngai eekĩire njiarũa cia Iburahimu rĩrĩa ciarĩ ũkombo-inĩ bũrũri-inĩ wa Misiri. Hingo ĩyo kuoonekaga ta gũtangĩahotekire rũrĩrĩ rũu ruothe rũkũũrũo kuuma ũkombo-inĩ rũtwarũo Bũrũri-inĩ wa Kĩĩranĩro. O na kũrĩ ũguo, Ngai nĩ oire makinya nĩguo ahingie kĩĩranĩro kĩu, na nĩ ũndũ ũcio akĩonania atĩ rĩĩtwa Jehova nĩ rĩmwagĩrĩire.

¹² Mahoya-inĩ macio, Alawii meerire Jehova ũũ: ‘Ningĩ nĩ woonire kũnyarirũo kũrĩa maithe maitũ maanyarirĩirũo Misiri, na ũkĩigua gũkaya kwao marĩ Iria-inĩ Itune; ũkĩringĩra Firauni ciama, o na ndungata ciake ciothe, o na andũ othe a bũrũri wake, o na ũgĩka maũndũ ma kũgegania; nĩ ũndũ wee nĩ wamenyete atĩ Amisiri nĩ maamokĩrĩire menenehetie, nawe ũkĩgĩa na igweta, o ta ũrĩa gũtariĩ ũmũthĩ. Ũkĩgayũkania iria mbere yao, na tondũ ũcio magĩtuĩkanĩria iria gatagatĩ harĩa haatuĩkĩte thĩ nyũmũ; nao arĩa maamatengʼeretie ũkĩmaikia kũndũ kũriku mũno, o ta ũrĩa ihiga rĩrikaga o thĩ maĩ-inĩ marĩa mariku.’ Alawii magĩcoka makĩonania maũndũ mangĩ marĩa Jehova eekĩire andũ ake: ‘Nao arĩa maatũũraga bũrũri ũcio ũkĩmatooria biũ mehere mbere yao, nao nĩ Akanaani, nao Aisiraeli magĩtunyana matũũra maairigĩtwo, o na bũrũri mũnoru, o na makĩĩgwatĩra nyũmba ciyũrĩte indo ciothe iria njega, o na marima menjetwo ma maĩ, na mĩgũnda ya mĩthabibũ, na mĩgũnda ya mĩtamaiyũ, na mĩtĩ mĩingĩ mũno ya matunda; nao makĩrĩa irio, makĩhũna, makĩnora, na magĩkena nĩ ũndũ wa wega waku mũingĩ.’—Neh. 9:9-11, 24, 25.

13. Jehova aahingĩirie Aisiraeli mabataro mao ma kĩĩroho na njĩra ĩrĩkũ, ĩndĩ meekire atĩa?

¹³ Nĩ kũrĩ ciĩko ingĩ nyingĩ Ngai eekire nĩguo ahingie muoroto wake. Kwa ngerekano, ihinda inyinyi thutha wa Isiraeli gũkũũrũo ũkombo-inĩ Misiri, Jehova nĩ aamaheire mabataro mao ma kĩĩroho. Makĩririkana ũrĩa gwathire “Kĩrĩma-inĩ gĩa Sinai,” Alawii moigire ũũ mahoya-inĩ mao: “Ũkĩaria nao uumĩte igũrũ, ũgĩkĩmonia matuĩro ma cira ma kĩhooto o na mawatho ma ma, o na irĩra iria njega cia watho wa kũrũmĩrĩrwo, o na maathani marĩa mega.” (Neh. 9:13) Jehova nĩ eerutanĩirie kũruta andũ ake nĩguo maagĩrĩre gwĩtanio na rĩĩtwa rĩake itheru marĩ Bũrũri-inĩ wa Kĩĩranĩro, ĩndĩ matiathire na mbere gwathĩkĩra maũndũ mega marĩa aamarutĩte.—Thoma Nehemia 9:16, 18.

BATA WA KŨRŨNGWO

14, 15. (a) Jehova aaiguagĩra Aisiraeli tha na njĩra ĩrĩkũ? (b) Tũreruta atĩa kuumana na ũrĩa Ngai eekĩire rũrĩrĩ rwa Isiraeli?

¹⁴ Mahoya ma Alawii nĩ magwetete mehia merĩ Aisiraeli meekire kahinda kanini thutha wao kwĩhĩta marĩ Kĩrĩma-inĩ gĩa Sinai atĩ nĩ marĩathĩkagĩra Watho wa Ngai. Nĩ ũndũ wa mehia macio, maagĩrĩirũo nĩ gũtiganĩrio makue. Indĩ mahoya-inĩ mao maagoocire Jehova makiuga ũũ: ‘Tondũ wa ũrĩa tha ciaku ciingĩhĩte mũno, ndwatiganire nao kũu werũ-inĩ. Mĩaka mĩrongo ĩna watũire ũmaheaga irio na matirĩ kĩndũ o na kĩmwe maagire, nguo ciao itiigana gũkũra kana magũrũ mao makĩimba.’ (Neh. 9:19, 21) Mahinda-inĩ maya o namo, Jehova nĩ atũhingagĩria mabataro maitũ nĩguo tũmũtungatagĩre tũrĩ na wĩhokeku. Rekei tũtikanatuĩke ta Aisiraeli ngiri nyingĩ arĩa maakuĩrĩire werũ-inĩ nĩ ũndũ wa kwaga gwathĩka na kwaga wĩtĩkio. Ma nĩ atĩ, “maũndũ macio mothe monire maarĩ ta igerekanio, na makĩandĩkwo matuĩke ma gũtũtaara ithuĩ, o ithuĩ tũkinyĩrĩirũo nĩ marigĩrĩrio ma mahinda maya.”—1 Kor. 10:1-11.

¹⁵ Ũndũ wa kĩeha nĩ atĩ, Aisiraeli maingĩra Bũrũri-inĩ wa Kĩĩranĩro, nĩ maaremeire Jehova. Makĩambĩrĩria kũhoya ngai cia Akanaani na gwĩka maũndũ ma waganu o hamwe na kũruta ciana ciao magongona. Nĩ ũndũ ũcio Jehova akĩmarekereria manyarirũo nĩ ndũrĩrĩ iria ciamarigicĩirie. Meerira, Jehova nĩ aamaiguagĩra tha na akamohera, agacoka akamahonokia kuuma kũrĩ thũ ciao. Aamoheire “mahinda maingĩ.” (Thoma Nehemia 9:26-28, 31.) Alawii mooigire ũũ: “Wee nĩwakiragĩrĩria ũhoro wao mĩaka mĩingĩ, na ũkamataara na ũndũ wa roho waku, na tũnua twa anabii aku; no o na gwatuĩka nĩ ũguo-rĩ, matiigana gũkũigua; na tondũ ũcio ũkĩmaneana moko-inĩ ma ndũrĩrĩ cia mabũrũri mangĩ.”—Neh. 9:30.

16, 17. (a) Moimĩro maarĩ marĩkũ harĩ Aisiraeli maambĩrĩria kũremera Jehova rĩngĩ? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ Aisiraeli meetĩkĩrire, na meehĩtire atĩ marĩkaga atĩa?

¹⁶ O na thutha wa Aisiraeli gũcoka kuuma ithamĩrio-inĩ, no maathire na mbere kũrema. Riita rĩrĩ kwarĩ na ngũrani ĩrĩkũ? Alawii maathire na mbere kũhoya ũũ: “Ithuĩ ũmũthĩ tũrĩ o ndungata; o na ho ha ũhoro wa bũrũri ũrĩa waheire maithe maitũ, atĩ nĩguo marĩage maciaro maguo, o na irio iria njega ciaguo-rĩ, tũtuĩkĩte o ndungata thĩinĩ waguo. Naguo nĩwonagĩra athamaki arĩa ũigĩte kuo matũthamakagĩre nĩ ũndũ wa mehia maitũ uumithio mũingĩ; . . . na ithuĩ twĩ na thĩna mũnene mũno.”—Neh. 9:36, 37.

¹⁷ Hihi Alawii meendaga kuuga atĩ Jehova nĩ aagĩte kĩhooto nĩ ũndũ wa kũmarekereria mathĩnĩke? Aca! Moigire ũũ: “Maũndũ-inĩ mothe marĩa maanatũkora-rĩ, wee ũkoragwo ũrĩ o mũthingu; nĩ gũkorũo wee nĩũtwĩkaga maũndũ ma ma o ma, no ithuĩ nĩ gwĩka twĩkĩte maũndũ ma waganu.” (Neh. 9:33) Mahoya macio maacokire makĩrĩkĩrĩra na mwĩhĩtwa atĩ kuuma hĩndĩ ĩyo gũthiĩ na mbere, rũrĩrĩ rũu nĩ rũrĩathĩkagĩra Watho wa Ngai. (Thoma Nehemia 9:38; 10:29) Makĩandĩka mwĩhĩtwa ũcio na ũgĩkĩrũo kĩrore nĩ atongoria 84 a Kĩyahudi.—Neh. 10:1-27.

18, 19. (a) Tũkũbatara gwĩka atĩa nĩguo tũkaingĩra thĩinĩ wa thĩ njerũ ya Ngai? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũtagĩrĩire gũtiga kũhoya igũrũ rĩaguo, na nĩkĩ?

¹⁸ Nĩguo tũkaingĩra thĩinĩ wa thĩ njerũ, nĩ tũkũbatara gũikara tũkĩrũngagwo nĩ Jehova. Mũtũmwo Paulo oririe ũũ: “Nĩ mwana ũrĩkũ ũtaherithagio akĩrutwo nĩ ithe?” (Ahib. 12:7) Tuonanagia atĩ nĩ twĩtĩkagĩra ũtongoria wa Jehova ũtũũro-inĩ witũ na njĩra ya gũthiĩ na mbere gũkirĩrĩria ũtungata-inĩ wake na kũreka roho wake ũtũtheragie. Na tũngĩka mehia maritũ, no tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ egũtuohera tũngĩĩrira biũ na twĩtĩkĩre atũrũnge tũrĩ na wĩnyihia.

¹⁹ Ica ikuhĩ rĩĩtwa rĩa Jehova nĩ rĩgũtũgĩrio gũkĩra ũrĩa rĩatũgĩririo rĩrĩa aahonokirie Aisiraeli kuuma Misiri. (Ezek. 38:23) Na ota ũrĩa Aisiraeli maingĩrire Bũrũri wa Kĩĩranĩro, no taguo Akristiano othe arĩa megũkirĩrĩria marĩ ehokeku harĩ Jehova mekũingĩra thĩinĩ wa thĩ njerũ ya Ngai ĩrĩ na ũthingu. (2 Pet. 3:13) O tũgĩtanyaga maũndũ macio mega marĩ mbere itũ, rekei tũthiĩ na mbere kũhoya rĩĩtwa rĩa Ngai rĩtherio. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ kĩarĩrĩirie ihoya rĩngĩ rĩrĩa tũngĩĩruta kuumana narĩo nĩguo tũkenere irathimo cia Ngai ũmũthĩ na tene na tene.