RĨRĨA ũraria na andũ ũhoro wĩgiĩ mĩoroto ya Ngai, marĩ mũndũ ũmwe ũmwe kana ũrĩ rĩarĩrio-inĩ, wagĩrĩirũo kũhũthĩra Kiugo kĩa Ngai. Kaingĩ ũndũ ũcio ũhutagia gũthoma maandĩko Bibilia-inĩ, na nĩ ũndũ ũcio twagĩrĩirũo nĩ gũthoma wega.

Gũtĩtĩrithia Ũrĩa Kwagĩrĩire Kuumaga Ngoro-inĩ. Twagĩrĩirũo gũthoma Maandĩko kuuma ngoro-inĩ. Wĩcirie ngerekano imwe. Ũgĩthoma na kayũ Thaburi 37:11, mũgambo waku wagĩrĩirũo kuonania gĩkeno gĩa kwĩrĩgĩrĩra thayũ ũrĩa wĩranĩirũo rĩandĩko-inĩ rĩu. Ũgĩthoma Kũguũrĩrio 21:4 ũhoro-inĩ wĩgiĩ kũniinwo kwa mĩnyamaro na gĩkuũ, mũgambo waku wagĩrĩirũo kuonania ngatho ciumĩte ngoro nĩ ũndũ wa ciĩranĩro icio cia gũtũũmĩrĩria cia magegania. Rĩandĩko rĩa Kũguũrĩrio 18:2, 4, 5, rĩagĩrĩirũo gũthomwo na njĩra ĩronania mĩtũkĩ tondũ rĩheanaga mũkaana wa kuuma thĩinĩ wa ‘Babuloni ũrĩa Mũnene,’ ũrĩa ũtitikanĩtie mehia. Ma nĩ atĩ twagĩrĩirũo gũthoma kuuma ngoro no ti na njĩra ĩkĩrĩtie njano. Ũrĩa ũgũthoma kuuma ngoro kwĩhocetie harĩ rĩandĩko rĩrĩa ũrathoma na ũrĩa rĩrahũthĩka.

Tĩtĩrithia Ciugo Iria Ciagĩrĩire. Angĩkorũo kĩrĩa ũrarĩrĩria kĩrĩ gacunjĩ-inĩ kanini tu ka rĩandĩko, wagĩrĩirũo gũtĩtĩrithia gacunjĩ kau ũkĩrĩthoma. Kwa ngerekano, ũgĩthoma Mathayo 6:33 kuonania ũrĩa ‘kwamba gũcaria ũthamaki wa Ngai’ kuugĩte, ndũngĩtĩtĩrithia ciugo “ũthingu wake” kana, “indo icio ciothe.”

Thĩinĩ wa mĩario Mũcemanio-inĩ wa Ũtungata, wahota gũkorũo ũbangĩte gũthoma Mathayo 28:19. Wagĩrĩirũo gũtĩtĩrithia ciugo irĩkũ? Angĩkorũo ũrenda gwĩkĩra andũ ngoro magĩe na kĩyo harĩ kwambĩrĩria kũruta andũ Bibilia, tĩtĩrithia ciugo “matuĩke arutwo.” No angĩkorũo ũrenda kwarĩrĩria wĩra ũrĩa Akristiano mehokeirũo wa kũhunjĩria andũ a kuuma mabũrũri-inĩ mangĩ kana ũrenda gwĩkĩra ahunjia amwe ngoro magatungatĩre kũrĩa kũrĩ na bata mũnene wa ahunjia, no ũtĩtĩrithie ciugo “andũ a ndũrĩrĩ ciothe.”

Maita maingĩ tũhũthagĩra maandĩko tũgĩcokia kĩũria kana tũkĩnyita mbaru ũndũ andũ marakararia. Ũngĩtĩtĩrithia maũndũ mothe na njĩra ĩmwe thĩinĩ wa mũhari, athikĩrĩria aku no mage kuona ũrĩa rĩandĩko rĩu rĩkonainie na kĩrĩa ũrarĩrĩria. Wee no ũkorũo ũgĩtaũkĩrũo wega, ĩndĩ athikĩrĩria aku matirataũkĩrũo.

Kwa ngerekano rĩrĩa ũrathoma Thaburi 83:18 thĩinĩ wa Bibilia ĩrĩ na rĩĩtwa rĩa Ngai-rĩ, ũngĩtĩtĩrithia ciugo “Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno,” mwene nyũmba no age gũtaũkĩrũo nĩ ũndũ ũroneka ta ũrĩ mũhũthũ wa atĩ Ngai nĩ arĩ rĩĩtwa. Wagĩrĩirũo nĩ gũtĩtĩrithia rĩĩtwa “Jehova.” Ĩndĩ ũkĩhũthĩra rĩandĩko rĩu kwarĩrĩria ũnene wa Jehova, wagĩrĩirũo nĩ gũtĩtĩrithia mũno ciugo “Ũrĩa-wĩ-Igũrũ-Mũno.” No taguo kũrĩ rĩrĩa ũrahũthĩra Jakubu 2:24 kuonania bata wa gũkorũo na wĩtĩkio ũrĩ na ciĩko. Ũngĩtĩtĩrithia ciugo “atuagwo mũthingu” handũ ha “ciĩko” no ũtũme athikĩrĩria amwe matukanĩrũo.

Ngerekano ĩngĩ njega ĩrĩ thĩinĩ wa Aroma 15:7-13. Nĩ ciugo ciumĩte marũa-inĩ marĩa Paulo aandĩkĩire kĩũngano kĩarĩ na andũ a Ndũrĩrĩ na Ayahudi. Ciugo-inĩ icio Paulo oigire atĩ ũtungata wa Kristo wagunaga Ayahudi arĩa maarĩ aruu na andũ mataarĩ Ayahudi nĩguo ‘ndũrĩrĩ ciothe igoocage Ngai nĩ ũndũ wa tha ciake.’ Paulo aacokire akĩgweta maandĩko mana kuonania mweke ũcio ndũrĩrĩ ciarĩ naguo. Wagĩrĩirũo gũthoma mĩhari ĩyo atĩa nĩguo ũtĩtĩrithie rĩciria rĩrĩa Paulo aarĩ narĩo? Angĩkorũo nĩ ũrakururĩra ciugo iria ũngĩtĩtĩrithia, no ũkururĩre ciugo ‘andũ a ndũrĩrĩ’ thĩinĩ wa mũhari wa 9, ‘andũ aya a ndũrĩrĩ’ mũhari-inĩ wa 10, ‘inyuĩ ndũrĩrĩ, mũrĩ inyuothe’ na “iruka ciothe cia andũ” thĩinĩ wa mũhari wa 11, na ‘ndũrĩrĩ’ mũhari-inĩ wa 12. Geria gũthoma Aroma 15:7-13 ũgĩtĩtĩrithagia ciugo icio. Ũgĩka ũguo, rĩciria rĩothe rĩrĩa Paulo aarĩ narĩo rĩkwĩyumĩria wega na rĩtaũkĩre andũ na njĩra hũthũ.

Njĩra cia Gũtĩtĩrithia. No ũhũthĩre njĩra cigana ũna gũtĩtĩrithia ciugo iria irĩ na rĩciria rĩrĩa ũrenda riumĩre wega. Njĩra ĩrĩa ũkũhũthĩra yagĩrĩirũo nĩ gũtwarana na rĩandĩko rĩrĩa ũgũthoma na ũrĩa mĩario yaku ĩtariĩ. Haha harĩ na njĩra cigana ũna igwetetwo.

Gũtĩtĩrithia na njĩra ya mũgambo. Njĩra ĩno ĩhutĩtie gũcenjia o guothe kwa mũgambo kũrĩa kũngĩtũma ciugo iria ikuuĩte ũhoro ũrĩa wa bata ciumĩre wega mũhari-inĩ mũna. Mũndũ no atĩtĩrithie na njĩra ya kuongongerera mũgambo kana kũũnyihanyihia. Thĩinĩ wa thiomi nyingĩ gũcenjia mũgambo nĩ njĩra ya gũtĩtĩrithia ũhoro. O na kũrĩ ũguo thiomi-inĩ ingĩ, kũhũthĩra njĩra ĩyo no kũgarũre ũrĩa ũhoro ugĩte. Mũndũ angĩthiĩ kahora rĩrĩa aragweta maũndũ marĩa ma bata makĩria, ũndũ ũcio nĩ wĩkagĩra maũndũ macio hinya. Harĩ thiomi iria itahũthagĩra njĩra ya gũtĩtĩrithia ya gũcenjia mũgambo, nĩ wega kũhũthĩra njĩra ĩrĩa njĩtĩkĩrĩku rũthiomi-inĩ rĩu nĩguo hagĩe na moimĩrĩro mega.

Gũtithia. No ũtithie mbere kana thutha wa gũthoma gacunjĩ ka rĩandĩko karĩa ũrenda gwĩkĩra hinya—kana wĩke ũguo mbere na thutha wa gũgathoma. Gũtithia mbere ya gũthoma rĩciria rĩa bata gũtũmaga andũ magĩe na mĩĩto ya kwenda kũmenya; gũtithia thutha-inĩ nĩ kũrikagĩria rĩciria rĩu. O na kũrĩ ũguo, mũndũ angĩtithia maita maingĩ mũno, gũtirĩ ũndũ ũngĩĩyumĩria.

Gũcokera. No ũtĩtĩrithie ũndũ mũna na njĩra ya gũtithia na gũthoma rĩngĩ kiugo kana ciugo iria ikuuĩte rĩciria rĩrĩa ũrenda gũtĩtĩrithia. Kaingĩ njĩra ĩrĩa njega nĩ kũrĩkia gũthoma mũhari ũcoke ũcokere ciugo iria irĩ na ũndũ ũrĩa ũrenda gũtĩtĩrithia.

Ciĩga cia mwĩrĩ. Kũhũthĩra ũthiũ na ciĩga ingĩ cia mwĩrĩ kaingĩ nĩ gũtũmaga kiugo kana ciugo ĩgĩe na cama makĩria.

Mũtamũkĩre. Thiomi-inĩ imwe, rĩmwe na rĩmwe ciugo no ithomwo na njĩra ĩgũtũma icenjie ũrĩa ciugĩte na cioneke irĩ ngũrani. Haha o naho nĩ hekũbatara ũũgĩ makĩria ũngĩkorũo ũgĩthoma ciugo ciarĩtio na kĩnyũrũri.

Rĩrĩa Andũ Angĩ Marathoma Maandĩko. Rĩrĩa mwene nyũmba arathoma rĩandĩko ahota gũtĩtĩrithia ciugo iria itagĩrĩire kana o na aage gũtĩtĩrithia o na hanini. Wagĩrĩirũo gũgĩka atĩa? Harĩ bata mũno kũmũteithia one wega ũrĩa rĩandĩko rĩu rĩrahũthĩka. Thutha wa kũmuonia ũrĩa rĩrahũthĩka, no ũtĩtĩrithie ciugo iria ikuuĩte rĩciria rĩu thĩinĩ wa Bibilia.

RĨRĨA tũraruta andũ, kũmathomera mĩhari ya Bibilia kuo gwiki ti kũiganu. Mũtũmwo Paulo aandĩkĩire mũthiritiwe Timotheo ũũ: ‘Ĩkĩra kĩyo kwĩonania kũrĩ Ngai wĩ mũndũ mwĩtĩkĩrĩku, na wĩ mũruti-wĩra ũtarĩ ũndũ ũngĩmũconora, o na wĩ mũndũ ũheanaga ũhoro-ũrĩa-wa-ma na mũheanĩre ũrĩa mũrũngarũ.’—2 Tim. 2:15.

Gwĩka ũguo nĩ kuuga atĩ njĩra itũ ya gũtaarĩria maandĩko no mũhaka ĩtwarane na ũrĩa Bibilia yo nyene ĩrutanaga. Ũndũ ũcio ũbataraga twĩcirie ũhoro wa maũndũ marĩa mathiũrũrũkĩirie rĩandĩko, handũ ha gũthuura ciugo iria iratũgucĩrĩria na kuongerera maũndũ maitũ. Akĩhũthĩra mũnabii Jeremia, Jehova nĩ eerire andũ ake memenyerere anabii arĩa moigaga atĩ maaragia ciugo ciumĩte kanua-inĩ ka Jehova no nĩ “mohoro ma ngoro ciao o ene” maarutanaga. (Jer. 23:16) Mũtũmwo Paulo nĩ aakanirie Akristiano gũtukania Kiugo kĩa Ngai na morutani ma andũ rĩrĩa aandĩkire ũũ: “Nĩtũregete kũgĩa na maũndũ marĩa mũndũ ahithaga nĩ ũndũ wa gũconoka, tũgakĩrega gũthiaga na mĩthiĩre ya wara, kana tũgathombocania uuge wa Ngai.” Mahinda-inĩ macio ahũri biacara ya ndibei matarĩ ehokeku maacambicũraga ndibei nĩguo ĩingĩhe mone mbeca nyingĩ makĩria. Ithuĩ tũtithombocanagia Kiugo kĩa Ngai na morutani ma andũ. Paulo oigire ũũ: “Ithuĩ-rĩ, tũtihaana ta andũ arĩa aingĩ matukanagia uuge wa Ngai na ũhoro ũtarĩ waguo, no rĩrĩ, tũũheanaga na mũheanĩre ũtarĩ wa ũhinga, ta tũtũmĩtwo nĩ Ngai, tũkaaragia twĩ thĩinĩ wa Kristo o tũkĩonagwo nĩ Ngai.”​—2 Kor. 2:17; 4:2.

Rĩmwe na rĩmwe no ũgwete rĩandĩko ũkĩenda gũtĩtĩrithia ũtaaro mũna. Bibilia ĩkoragwo na motaaro maingĩ marĩa matũheaga ũtongoria ũrĩa wagĩrĩire harĩ kũhiũrania na maũndũ matiganĩte. (2 Tim. 3:16, 17) O na kũrĩ ũguo wagĩrĩirũo nĩ gũtigĩrĩra atĩ ũrahũthĩra rĩandĩko ũrĩa kwagĩrĩire, ti na njĩra ĩranyita mbaru ũrĩa wee ũrenda. (Thab. 91:11, 12; Mat. 4:5, 6) No mũhaka mũhũthĩrĩre waku wa maandĩko ũkorũo ũringaine na muoroto wa Jehova, na ũtwarane na Bibilia ĩrĩ yothe.

Ningĩ mũndũ “ũheanaga ũhoro-ũrĩa-wa-ma na mũheanĩre ũrĩa mũrũngarũ” nĩ ataũkagĩrũo nĩ ũrĩa Bibilia yugaga. Bibilia ti “njũgũma” ya kũhũũra andũ nayo. Arutani a ndini arĩa maakararagia Jesu Kristo nĩ maagwetaga maũndũ kuuma Maandĩko-inĩ, ĩndĩ matiatindanagĩrĩra na maũndũ maritũ—marĩa maahutĩtie kĩhooto na tha na wĩhokeku—marĩa Ngai endaga mekwo. (Mat. 22:23, 24; 23:23, 24) Jesu akĩrutana Kiugo kĩa Ngai, onanagia ngumo cia Ithe. Hamwe na gũkorũo na kĩyo ũhoro-inĩ wa ma, Jesu nĩ aakoragwo na wendo mũnene harĩ arĩa aarutaga. Twagĩrĩirũo kwĩrutanĩria kwĩgerekanagia nake.—Mat. 11:28.

Tũngĩkorũo na ma atĩa atĩ nĩ tũrahũthĩra rĩandĩko na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire? Gũthomaga Bibilia tũtegũtĩrĩria no gũtũteithie. Ningĩ nĩ tũkũbatara kũhũthĩra indo iria Jehova atũheete kũgerera “ngombo ĩrĩa ĩĩhokekete na njũgĩ,” Akristiano aitĩrĩrie maguta arĩa ahũthagĩra kũhe andũ ake irio cia kĩĩroho. (Mat. 24:45) Wĩruti wa mũndũ kĩũmbe o hamwe na gũthiaga mĩcemanio tũtegũtĩra na gũkoragwo na itemi thĩinĩ wayo nĩ kũrĩtũteithagia tũgunĩke nĩ ũrutani ũrĩa ũheanagwo nĩ ngombo ĩyo ĩĩhokekete na njũgĩ.

Angĩkorũo nĩ kũrĩ ibuku rĩa Kutoa Sababu kwa Kutumia Maandiko na rũthiomi ũngĩtaũkĩrũo na wĩrute kũrĩhũthĩra wega, nĩ ũkũgĩa na ũtongoria ũrĩa ũrabatara wa kũhũthĩra ũrĩa kwagĩrĩire maandĩko marĩa kaingĩ tũhũthagĩra ũtungata-inĩ. Angĩkorũo ũrabanga kũhũthĩra rĩandĩko ũtoĩ wega, wĩnyihia nĩ ũgũgũteithia gwĩka ũthuthuria ũrĩa ũrabatarania nĩguo ũkĩrĩtaarĩria, ũhũthĩre ũhoro wa ma na njĩra nũngĩrĩru.—Thim. 11:2.

Onania Wega Ũrĩa Maandĩko Marahũthĩka. Rĩrĩa ũraruta andũ, tigĩrĩra atĩ nĩ mona wega ũkuruhanu wa ũhoro ũrĩa ũrarĩrĩria na maandĩko marĩa ũrahũthĩra. Ũngĩũria kĩũria mbere ya gũthoma rĩandĩko, wagĩrĩirũo kuonia athikĩrĩria aku ũrĩa rĩandĩko rĩu rĩracokia kĩũria kĩu. Angĩkorũo ũrahũthĩra rĩandĩko kũnyita mbaru rĩciria rĩna, tigĩrĩra atĩ mũrutwo nĩ ona wega ũrĩa rĩandĩko rĩu rĩranyita mbaru rĩciria rĩu.

Kaingĩ gũthoma rĩandĩko gwiki, o na angĩkorũo nĩ na njĩra ya kũrĩtĩtĩrithia, ti kũiganu. Ririkana atĩ andũ aingĩ matikoragwo na ũmenyo wa Bibilia na no mage gũtaũkĩrũo nĩ kĩrĩa ũramaruta nĩ ũndũ wa kũmathomera rĩandĩko tu. Tĩtĩrithia gacunjĩ ka rĩandĩko karĩa kahutanĩtie ĩmwe kwa ĩmwe na kĩrĩa ũrarĩrĩria.

Kaingĩ ũndũ ũcio ũbataraga wonanie ciugo iria ikuuĩte ũhoro ũrĩa wa bata, iria ciĩtainwo ĩmwe kwa ĩmwe na ũndũ ũrĩa ũrarĩrĩrio. Njĩra ĩrĩa hũthũ ya gwĩka ũguo nĩ gũthoma ciugo icio rĩngĩ. Angĩkorũo ũraria na mũndũ ũmwe-rĩ, no ũmũrie ciũria cia kũmũteithia one ciugo iria ikuuĩte ũhoro ũrĩa wa bata. Nĩguo mahingie muoroto ũcio, aria amwe makĩarĩria gĩkundi kĩa andũ, monaga arĩ wega kũhũthĩra ciugo ingĩ ciugĩte ũndũ ũmwe na icio kana na njĩra ya gũcokera rĩciria rĩu. O na kũrĩ ũguo ũngĩtua itua rĩa gwĩka ũguo, menyerera nĩguo athikĩrĩria matikage kuona ũkuruhanu wa rĩciria rĩrĩa ũrarĩrĩria na ciugo iria irĩ rĩandĩko-inĩ.

Warĩkia kuonania ciugo iria ikuuĩte ũhoro ũrĩa wa bata, ũgũkorũo ũigĩte mũthingi. Rĩu thoma rĩandĩko. Hihi ũtanathoma rĩandĩko nĩ wonanirie wega gĩtũmi gĩaku gĩa kũrĩhũthĩra? Angĩkorũo nĩ wĩkire ũguo-rĩ, onania ũrĩa ciugo iria watĩtĩrithia ũkĩrĩthoma ikonainie na ũrĩa ũkwĩrĩte athikĩrĩria ũtanarĩthoma. Onania ũkuruhanu ũcio wega. O na angĩkorũo ndũnaarũka rĩandĩko na njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe, wagĩrĩirũo kuonania bata wa kũrĩthoma.

Hĩndĩ ĩmwe Afarisai mooririe Jesu kĩũria gĩkĩ meeciragia atĩ kĩarĩ kĩritũ: “Nĩkwagĩrĩire mũndũ ate mũtumia wake nĩ ũndũ wa gĩtũmi o na kĩrĩkũ?” Jesu aahũthĩrire Kĩambĩrĩria 2:24 gũcokia kĩũria kĩu. Rora wone atĩ aatĩtĩrithirie o gacunjĩ kamwe ka rĩandĩko rĩu, agĩcoka akĩonania ũrĩa kaabataire kũhũthĩka. Thutha wa kũgweta atĩ mũthuri na mũtumia wake matuĩkaga “mwĩrĩ ũmwe,” Jesu aatirihire na ciugo ici: “Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, arĩa Ngai agwatanĩtie mũndũ ndakanamatigithanie.”—Mat. 19:3-6.

Hihi nĩ ũhoro ũigana atĩa wagĩrĩirũo kũheana nĩguo wonanie wega ũrĩa rĩandĩko rĩrahũthĩka? Gũkũringana na ũrĩa athikĩrĩria aku matariĩ na bata wa ũhoro ũrĩa ũrarĩrĩria. Wĩigĩre muoroto wa kũhũthĩra njĩra hũthũ na ya ĩmwe kwa ĩmwe.

Ruta Ihooto Ciumĩte Maandĩko-inĩ. Rĩandĩko rĩa Atũmwo 17:2, 3 rĩkĩaria ũhoro wa ũtungata wa mũtũmwo Paulo thĩinĩ wa Thesalonike rĩtwĩraga atĩ ‘aaheanaga ihooto ciumĩte Maandĩko-inĩ.’ Ndungata cia Jehova irĩ mũndũ kĩũmbe nĩ ciagĩrĩirũo nĩ gũkũria ũhoti ũcio. Kwa ngerekano, Paulo nĩ aatarĩirie maũndũ ma ma megiĩ ũtũũro na ũtungata wa Jesu, akĩonania atĩ nĩ maarathĩtwo Maandĩko-inĩ ma Kĩhibirania, agĩcoka agĩtiriha na ciugo ici: “Jesu o ro ũcio ngũmũhe ũhoro wake, nĩwe Kristo.”

Akĩandĩkĩra Ahibirania, nĩ maita maingĩ Paulo aagwetire maũndũ kuuma Maandĩko-inĩ ma Kĩhibirania. Akĩenda gũtĩtĩrithia kana gũthathaũra ũndũ mũna, kaingĩ oyaga kiugo kĩmwe kana ciugo cigana ũna agacoka akonania ũrĩa cingĩhũthĩka. (Ahib. 12:26, 27) Ũhoro-inĩ ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Ahibirania mũrango wa 3, Paulo aagwetire maũndũ kuuma thĩinĩ wa Thaburi 95:7-11. Rora wone atĩ aacokire agĩthathaũrania tũcunjĩ tũtatũ twarĩo: (1) ũhoro wĩgiĩ ngoro (Ahib. 3:8-12), (2) bata wa kiugo “Ũmũthĩ” (Ahib. 3:7, 13-15; 4:6-11), na (3) ũrĩa ciugo ici ciugĩte: “Matigatonya kĩhurũko-inĩ gĩakwa.” (Ahib. 3:11, 18, 19; 4:1-11). Wĩrutanĩrie kwĩgerekanagia na kĩonereria kĩu ũkĩhũthĩra rĩandĩko o rĩandĩko.

Rora wone ũrĩa Jesu aagaacĩrire harĩ kũruta ihooto ciumĩte Maandĩko-inĩ ũhoro-inĩ ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Luka 10:25-37. Mũndũ ũmwe warĩ na ũũgĩ wa Watho aamũririe ũũ: “Mũrutani, ngwĩka atĩa nĩ getha ngagaĩrũo muoyo ũtagathira?” Akĩmũcokeria, Jesu aambire kũria mũndũ ũcio mawoni make, agĩcoka akĩmũtĩtĩrithĩria bata wa gwĩka ũrĩa Kiugo kĩa Ngai kiugĩte. Rĩrĩa Jesu onire atĩ mũndũ ũcio ndarataũkĩrũo, agĩthathaũra na njĩra njariĩ ciugo nyinyi tu kuuma rĩandĩko-inĩ rĩu—“mũndũ wa itũũra rĩanyu.” Handũ ha kũmwĩra tu ũrĩa ciugo icio ciugĩte, aahũthĩrire ngerekano gũteithia mũndũ ũcio akinyĩrĩre itua rĩrĩa rĩagĩrĩire we mwene.

Hatarĩ nganja Jesu agĩcokia ciũria ndaagwetaga tu maandĩko marĩa mangĩaheanire macokio mahũthũ ma ĩmwe kwa ĩmwe. Aathathaũraga ũrĩa maandĩko macio mooigĩte agacoka akonania ũrĩa maahũthĩkaga kũringana na kĩũria kĩrĩa kĩrĩ ho.

Rĩrĩa Asadukai maakararirie Jesu ũhoro-inĩ wĩgiĩ kĩĩrĩgĩrĩro gĩa kũriũka, aahũthĩrire o gacunjĩ kamwe ga Thama 3:6. No thutha wa kũgweta ũrĩa rĩandĩko rĩu riugĩte, ndaatigĩire hau. Nĩ aarĩhũthĩrire kũruta ihooto cia kuonania atĩ kũriũka nĩ gĩcunjĩ kĩa muoroto wa Ngai.—Mar. 12:24-27.

Angĩkorũo nĩ ũgũtuĩka mũrutani mwega, gũkũria ũhoti wa kũruta ihooto wega kuuma Maandĩko-inĩ nĩ kwa bata mũno.

KANA ũrarĩria mũndũ ũmwe kana nĩ gĩkundi, ti wega gũtua atĩ athikĩrĩria aku nĩ megũkenio nĩ ũhoro ũcio atĩ tondũ wee nĩ ũrakenio nĩguo. Ndũmĩrĩri yaku nĩ ya bata, ĩndĩ ũngĩaga kuonia athikĩrĩria ũrĩa mangĩmĩhũthĩra, thutha wa kahinda gatarĩ coho nĩ megũtiga gũgũthikĩrĩria.

Ũguo nĩguo kũrĩ nginya harĩ athikĩrĩria thĩinĩ wa Nyũmba ya Ũthamaki. No magũtegere matũ mũno rĩrĩa ũraheana ngerekano kana ũndũ wonetwo ũrĩa matarĩ maigua. Ĩndĩ meciria mao no mambĩrĩrie gũcangacanga ũkĩarĩrĩria maũndũ marĩa moĩ, makĩria ũngĩaga kũmathathaũra wega. Ũkũbatara kũmateithia mone nĩkĩ na nĩ na njĩra ĩrĩkũ ũhoro ũcio nĩ wa bata harĩ o.

Bibilia ĩtwĩkagĩra ngoro twĩciragie na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. (Thim. 3:21) Jehova nĩ aahũthĩrire Johana Mũbatithania erekerie andũ “kũrĩ ũũgĩ ũrĩa ũhũthĩkaga wa arĩa athingu.” (Luk. 1:17, NW) Ũcio nĩ ũũgĩ ũrĩa wĩhocetie harĩ gwĩtigĩra Jehova biũ. (Thab. 111:10) Arĩa marũmagĩrĩra ũũgĩ ũcio mateithagio kũhiũrania wega na ũtũũro mahinda-inĩ maya na magaakinyĩra muoyo ũrĩa wa ma—ũrĩa wa tene na tene.—1 Tim. 4:8; 6:19.

Kuonania Ũrĩa Ũhoro Ũngĩhũthĩrũo. Angĩkorũo mĩario yaku nĩ ĩkũguna andũ-rĩ, makĩria ma gwĩciria ũhoro wayo, wĩcirie ũhoro wa athikĩrĩria. Ndũkamecirie tu marĩ gĩkundi. Gĩkundi kĩu gĩthondeketwo nĩ mũndũ ũmwe ũmwe na famĩlĩ ngũrani. Kwahota gũkorũo na twana, matinĩnja, andũ agima, na andũ amwe akũrũ. No gũkorũo na andũ marambĩrĩirie kwĩruta Bibilia ica ikuhĩ na angĩ maambĩrĩirie gũtungatĩra Jehova ũtarĩ waciarũo. Amwe no makorũo marĩ agimaru kĩĩroho, na angĩ makorũo marĩ na ĩmwe ya mĩerekera na mĩtugo ya gũkũ thĩ. Wĩyũrie ũũ: ‘Mĩario ĩno ĩngĩguna athikĩrĩria atĩa? Ingĩmateithia atĩa mataũkĩrũo wega nĩ ũhoro ũrĩa ndĩrarĩrĩria?’ No wĩcirie kwerekeria mĩario yaku mũno harĩ gĩkundi kĩmwe kana igĩrĩ thĩinĩ wa icio ciagwetwo. O na kũrĩ ũguo, ndũkariganĩrũo biũ nĩ acio angĩ.

Ĩ angĩkorũo wĩrĩtwo warĩrĩrie ũrutani mũna wa Bibilia wa mũthingi? Ũngĩka atĩa nĩguo mĩario ĩyo ĩgune athikĩrĩria arĩa makoretwo metĩkĩtie ũrutani ũcio? Wĩrutanĩrie gwĩkĩra hinya wĩtĩkio wao ũrutani-inĩ ũcio. Atĩa? Na njĩra ya kũruta ihooto ciumĩte Maandĩko-inĩ marĩa manyitaga ũrutani ũcio mbaru. Ningĩ no ũrikĩrie ũmenyo wao harĩ ũrutani ũcio wa Bibilia. No wĩke ũguo na njĩra ya kuonania ũrĩa ũrutani ũcio ũratwarana na ma iria ingĩ cia Bibilia na ningĩ na ngumo cia Jehova. Hũthĩra ngerekano—kũngĩhoteka ciĩgiĩ ũtũũro wa andũ—iria cionanagia ũrĩa gũtaũkĩrũo nĩ ũrutani ũcio kũgunĩte andũ na gũkagarũra muonere wao wa mahinda marĩa maroka.

Ndũgeterere atĩ mũthia-inĩ wa mĩario yaku nĩguo ũrĩonania na njĩra nguhĩ ũrĩa ũhoro ũngĩhũthĩka. Kuuma o kĩambĩrĩria mũthikĩrĩria o wothe agĩrĩirũo kũigua atĩ “nĩ hutĩtio nĩ ũndũ ũyũ.” Warĩkia kũiga mũthingi ũcio, thiĩ na mbere kuonania ũrĩa ũhoro ũngĩhũthĩrũo o ũrĩa ũrathiĩ ũkĩaragĩrĩria ũndũ o wothe wa bata thĩinĩ wa mĩario o hamwe na hĩndĩ ya kũmĩtiriha.

Rĩrĩa ũronania ũrĩa ũhoro ũngĩhũthĩrũo, tigĩrĩra atĩ ũreka ũguo na njĩra ĩratwarana na mootaro ma Bibilia. Ũguo nĩ kuga atĩa? Nĩ kuga wĩke ũguo na njĩra ya wendo na ũcayanĩri. (1 Pet. 3:8; 1 Joh. 4:8) O agĩteithagia aarĩ na ariũ a Ithe witũ a Thesalonike nĩ ũndũ wa mathĩna maritũ marĩa maarĩ namo, Paulo nĩ aaririe maũndũ mega makoniĩ ũthii wao wa na mbere wa kĩĩroho. Ningĩ nĩ onanirie ndaarĩ na nganja atĩ ũhoro-inĩ ũcio aameraga, maarĩ na wendi wa gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire. (1 Thes. 4:1-12) Na githĩ kĩu ti kĩonereria kĩega gĩa kwĩgerekania nakĩo!

Hihi muoroto wa mĩario yaku nĩ gwakĩrĩria athikĩrĩria magĩe na kĩyo wĩra-inĩ wa kũhunjia na kũruta andũ ũhoro ũrĩa mwega? Mateithie makorũo na wendi mũnene na macanjamũkĩre wĩra ũcio. O na kũrĩ ũguo, ũgĩka ũguo ririkana atĩ andũ matingĩhota kũruta wĩra ũcio na njĩra ĩiganaine, na ũguo nĩguo Bibilia yugaga. (Mat. 13:23) Ndũgatũme aarĩ na ariũ a Ithe witũ meigue marĩ na mahĩtia. Ahibirania 10:24 ĩtwĩkagĩra ngoro ‘twarahũranage na wendo, na twĩkage ciĩko njega.’ Tũngĩarahũranaga na wendo, athikĩrĩria nĩ marĩonanagia ciĩko ciumanĩte na ngoro theru. Handũ ha gũtindĩkĩrĩria andũ maathĩke, ririkana atĩ Jehova endaga tũteithagie andũ ‘mathĩkage nĩ ũndũ wa wĩtĩkio.’ (Rom. 16:26) Nĩ ũndũ ũcio tũthingataga gwĩkĩra wĩtĩkio witũ hinya na wa aarĩ na ariũ a Ithe witũ.

Gũteithia Andũ Mone Ũrĩa Maragunĩka. Ũkĩhunjĩria andũ, tigĩrĩra atĩ nĩ wamonia ũrĩa mangĩgunĩka nĩ ũhoro ũrĩa mwega. Nĩguo wĩke ũguo ũkũbatara kũmenya maũndũ marĩa marathumbũra andũ gĩcigo-inĩ kĩanyu. Ũngĩmenya atĩa? Thikĩrĩria mohoro thĩinĩ wa redio kana TV. Rora karatathi ka mbere ka ngathĩti ya mohoro. Ningĩ, wĩrutanĩrie gwĩkĩra andũ ngoro meyarie, na ũmathikĩrĩrie. Wahota gũkora atĩ marahiũrania na mathĩna maritũ ta kũbuutwo wĩra, kwaga mbeca cia kũrĩha nyũmba, ndwari, gũkuĩrũo nĩ mũndũ famĩlĩ-inĩ, wĩki naĩ, gwĩkwo maũndũ matarĩ ma kĩhooto nĩ mũtongoria mũna, kũharagana gwa kĩhiko, gũthumbũrũo nĩ ciana, na maũndũ ta macio. Hihi Bibilia no ĩmateithie? Hatirĩ nganja.

Ũkĩambĩrĩria ndeereti, no kũhoteke meciria-inĩ ũrĩ na kĩrĩa ũrongoreirie kwarĩrĩria. O na kũrĩ ũguo, mũndũ angĩonania atĩ harĩ na ũndũ ũngĩ ũramũthumbũra, arĩrĩria guo angĩkorũo nĩ ũkũhota, kana ũmwĩre nĩ ũgacoka na ũhoro ũngĩmũteithia. Ma nĩ atĩ nĩ twĩthemaga ‘gwĩtonyereria maũndũ-inĩ matatũkoniĩ,’ ĩndĩ nĩ tũkenagĩra gũteereta nao motaaro mangĩhũthĩka ma Bibilia. (2 Thes. 3:11) Hatarĩ nganja, kĩrĩa kĩgucagĩrĩria andũ nĩ ũtaaro wa Bibilia ũrĩa ũhutĩtie ũtũũro wao.

Andũ mangĩaga kuona ũrĩa ndũmĩrĩri itũ ĩramahutia marĩ mũndũ kĩũmbe-rĩ, no matũtinie na mĩario na ihenya. O na mangĩreka twarie, tũngĩaga kũmonia bata wa ũhoro ũrĩa tũrarĩrĩria, ndũmĩrĩri itũ ndĩngĩkorũo na ũteithio mũnene mĩtũũrĩre-inĩ yao. Ngũrani na ũguo, tũngĩonania ũrĩa ndũmĩrĩri ĩrĩa tũrĩ nayo ĩngĩhũthĩrũo, ndeereti itũ no ĩrehe ũgarũrũku mĩtũũrĩre-inĩ ya andũ.

Rĩrĩa ũraruta andũ Bibilia, thiĩ na mbere kũmonia ũrĩa mangĩhũthĩra ũhoro ũrĩa ũramaruta. (Thim. 4:7) Teithia arutwo mataũkĩrũo nĩ ũtaaro wa Kĩĩmaandĩko, na ngerekano iria iramonia ũrĩa mangĩrũmĩrĩra njĩra cia Jehova. Tĩtĩrithia ũguni ũrĩa umanaga na gwĩka ũguo. (Isa. 48:17, 18) Ũndũ ũcio nĩ ũgũteithia arutwo meke ũgarũrũku ũrĩa ũrabatarania mĩtũũrĩre-inĩ yao. Mateithie makũrie wendo harĩ Jehova na mende kũmũkenagia, na ũreke marurumũrũo nĩ ngoro kũhũthĩra ũtaaro wa Kiugo kĩa Ngai.