Mabuku Marĩa Magwetetwo Thĩinĩ wa Kabuku ka Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata
MĨĨ 8-14
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
it-1 1271 kĩb. 1-2
Jehoramu
Ũgucania mũũru wa Athalia mũtumia wa Jehoramu, nĩ ũndũ ũmwe watũmire age kũrũmĩrĩra njĩra cia ũthingu cia ithe Jehoshafatu. (2Ath 8:18) Jehoramu to kũũraga ooragire ariũ a ithe atandatũ, no nĩ nginya anene amwe a Juda na akĩgarũra andũ makĩambĩrĩria gũthathaiya ngai cia maheeni handũ ha Jehova. (2Ma 21:1-6, 11-14) Mĩaka ĩrĩa yothe aathanire, kwaiyũire mathĩna ũthamaki-inĩ wake, na ngucanio kuuma kũrĩ mothamaki mangĩ. Edomu yambire ĩkĩremera Juda; na thutha ũcio Libina ĩgĩka o taguo. (2Ath 8:20-22) Marũa-inĩ marĩa mũnabii Elija aandĩkĩire Jehoramu, aamũheire mũkaana ũyũ: “Nĩ ũndũ ũcio, Jehova nĩ ekũhũũra andũ aku ihũũra inene, ahũũre ariũ aku, atumia aku, na indo ciaku ciothe. Nawe nĩ ũkũnyamarĩka nĩ ũndũ wa mĩrimũ mĩingĩ, nginya mũrimũ wa mara maku, nginya mara maku moime nĩ ũndũ wa mũrimũ ũcio, mũthenya o mũthenya.”—2Ma 21:12-15.
Ũguo noguo gwathiire. Jehova nĩ eetĩkĩririe Aarabu na Afilisti matharĩkĩre bũrũri ũcio, na makĩnyita mĩgwate atumia a Jehoramu na ariũ ake. Ngai eetĩkĩririe o mũriũ ũrĩa mũnini wa Jehoramu wetagwo Jehoahazu (kana Ahazia) ethare, nĩ ũndũ tu wa kĩrĩkanĩro kĩa Ũthamaki kĩrĩa aarĩkanĩire na Daudi. “Na thutha wa maũndũ macio mothe, Jehova [akĩrehera Jehoramu] mũrimũ ũtangĩhona thĩinĩ wa mara make.” Thutha wa mĩaka ĩĩrĩ kũhĩtũka, “mara make makiuma” na thutha-inĩ agĩkua. Ũguo nĩguo ũtũũro wa mũthamaki ũcio mũũru wathirire na “gũtirĩ mũndũ wagĩire na kĩeha hĩndĩ ĩrĩa aakuire.” Aathikirũo thĩinĩ wa Itũũra rĩa Daudi, “no ti kũndũ kũrĩa athamaki maathikagwo.” Ahazia mũrũ wake agĩtuĩka mũthamaki ithenya rĩake.—2Ma 21:7, 16-20; 22:1; 1Ma 3:10, 11.
MĨĨ 15-21
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | 2 MAŨNDŨ MA MATUKŨ MA TENE 22-24
“Jehova nĩ Arathimaga Ciĩko cia Kuonania Ũmĩrĩru”
w09 4/1 24 kĩb. 1-2
Jehoashu Aatigire Jehova nĩ Ũndũ wa Thiritũ Njũru
RĨARĨ ihinda iritũ itũũra-inĩ rĩa Jerusalemu, kũrĩa hekarũ ya Jehova yarĩ. Mũthamaki Ahazia aakoretwo oragwo. Nĩ ũndũ mũritũ gwĩciria ũrĩa Athalia nyina wa Ahazia aacokire agĩka. Ooragithirie ariũ a Ahazia arĩa maarĩ tũcũcũ twake! Hihi nĩ ũĩ gĩtũmi nĩ kĩĩ? Nĩguo athane ithenya rĩao.
O na kũrĩ ũguo, gacũcũ kamwe ka Athalia geetagwo Jehoashu nĩ kaahonokirio karĩ o gakenge, na cũwe Athalia ndaamenyire ũndũ ũcio. No wende kũmenya kaahonokirio atĩa? Kaana kau kaarĩ na tatawe wetagwo Jehosheba ũrĩa wakahithire hekarũ-inĩ ya Ngai. Aahotire gwĩka ũguo tondũ mũthuri wake Jehoiada aarĩ Mũthĩnjĩri-Ngai Ũrĩa Mũnene. Kwoguo marĩ erĩ nĩ maatigĩrĩire Jehoashu aarĩ na ũgitĩri.
w09 4/1 24 kĩb. 3-5
Jehoashu Aatigire Jehova nĩ Ũndũ wa Thiritũ Njũru
Kwa ihinda ta rĩa mĩaka ĩtandatũ, Jehoashu aahithĩtwo hekarũ-inĩ na hitho. Arĩ kũu hekarũ-inĩ, aarutagwo maũndũ megiĩ Jehova Ngai na mawatho make. Mũthia-inĩ rĩrĩa Jehoashu aakinyirie mĩaka mũgwanja, Jehoiada akĩoya ikinya rĩa kũmũtua mũthamaki. No wende kũmenya ũrĩa Jehoiada eekire ũguo, na ũrĩa gwathiire harĩ Athalia Mũthamaki ũcio mũũru ũrĩa warĩ cũwe wa Jehoashu?—
Jehoiada eetire arangĩri na hitho, arĩa maarangagĩra athamaki a Jerusalemu ihinda-inĩ rĩu. Akĩmeera ũrĩa we na mũtumia wake maahonokirie kaana ga kahĩĩ ka Mũthamaki Ahazia. Kwoguo Jehoiada akĩmonia Jehoashu na makĩmenya atĩ nĩwe warĩ na kĩhooto gĩa gũtuĩka mũthamaki. Nĩ ũndũ ũcio makĩbanga ũrĩa megwĩka.
Jehoiada akĩruta Jehoashu nja, na akĩmũigĩrĩra thũmbĩ. Andũ “makĩambĩrĩria kũhũũra hĩ makiugaga atĩrĩ: ‘Mũthamaki arotũũra ihinda iraya!’” Arangĩri magĩthiũrũrũkĩria Jehoashu nĩguo mamũgitĩre. No rĩrĩa Athalia aaiguire inegene rĩa gĩkeno, agĩtengʼera nja na akĩregana na ũndũ ũcio. No Jehoiada agĩatha arangĩri na makĩũraga Athalia.—2 Athamaki 11:1-16.
it-1 379 kĩb. 5
Mathiko, Kũndũ gwa Gũthikana
Jehoiada Mũthĩnjĩri-Ngai Ũrĩa Mũnene eekire maũndũ marĩa magĩrĩire, na akĩheo gĩtĩo gĩa gũthikwo “thĩinĩ wa Itũũra rĩa Daudi hamwe na athamaki,” na nowe tu mũndũ ũtaarĩ wa famĩlĩ ya ũthamaki wĩrĩtwo atĩ nĩ aathikirũo kũu.—2Ma 24:15, 16.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
it-2 1223 kĩb. 13
Zekaria
Mũrũ wa Jehoiada Mũthĩnjĩri-Ngai Ũrĩa Mũnene. Thutha wa Jehoiada gũkua, Mũthamaki Jehoashu nĩ aatiganĩirie ũthathaiya wa ma, agĩthikĩrĩria ũtaaro mũũru handũ ha gũthikĩrĩria anabii a Jehova. Zekaria ũrĩa warĩ mũriũ wa tatawe wa Jehoashu (2Ma 22:11) nĩ aaheire andũ mũkaana ũcio no handũ hao kwĩrira, maamũhũũrire na mahiga marĩ nja-inĩ ya hekarũ. Rĩrĩa Zekaria aakuaga, aaugire ciugo ici: “Jehova nĩ one ũndũ ũcio na akũherithie.” Ihoya rĩu rĩake rĩa ũrathi nĩ rĩahingire tondũ Siria nĩ yanangire Juda na njĩra nene na ningĩ Jehoashu nĩ ooragirũo nĩ ndungata ciake igĩrĩ “tondũ nĩ aaitĩte thakame ya ariũ a Jehoiada ũrĩa mũthĩnjĩri-Ngai.” Maandĩko ma Septuagint ya Kĩngiriki na ma Vulgate ya Kĩlatini maugĩte atĩ Jehoashu ooragirũo nĩ ũndũ wa kũrĩhĩria thakame ya “mũrũ” wa Jehoiada. O na kũrĩ ũguo, maandĩko ma Masoreti, na ma Gĩsiria marĩa metagwo Peshitta mahũthagĩra ũingĩ makauga “ariũ,” hihi makĩenda kuonania ũrĩa Zekaria mũrũ wa Jehoiada ũrĩa warĩ mũnabii na mũthĩnjĩri-Ngai aarĩ mũndũ mwega na wa bata.—2Ma 24:17-22, 25.
Wĩrutanĩrie Biũ Ũtungata-inĩ
Aragia Ũhoro wa Ngai ũrĩ na Ũcamba
Njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe makĩria ĩrĩa tũngĩgĩa roho mũtheru wa Ngai nayo nĩ kũhoya. Jesu eerire arũmĩrĩri ake ũũ: “Angĩkorũo inyuĩ o na gũtuĩka mũrĩ oru nĩ mũĩ kũhe ciana cianyu iheo njega-rĩ, na githĩ Ithe wanyu wa igũrũ ndarĩheaga arĩa mamũhoyaga roho mũtheru o na makĩria!” (Luk. 11:13) Kwoguo hingo ciothe nĩ twagĩrĩirũo kũhoyaga tũheo roho mũtheru. Angĩkorũo nĩ harĩ mũthemba mũna wa ũtungata wĩtigĩrĩte ta kũhunjia barabara-inĩ, kũhunjia wĩ maũndũ-inĩ maku ma o mũthenya, kana kũhunjia icigo-inĩ cia biacara, no ũhoe Jehova akũhe roho wake na ũmũũrie akũhe ũcamba ũrĩa ũrabatara.—1 Thes. 5:17.
Ũguo nĩguo Mũkristiano wĩtagwo Rosa eekire. Mũthenya ũmwe arĩ kũrĩa aarutagĩra wĩra, mwarimũ ũmwe maarutaga wĩra nake aathomaga ũhoro wĩgiĩ ũrĩa ciana ciahinyagĩrĩrio cukuru-inĩ ĩngĩ. Mwarimũ ũcio nĩ aatangĩkire mũno nĩ ũhoro ũcio aathomaga nginya akiuga ũũ, “Thĩ ĩno yerekeire kũ?” Rosa ndaarekire mweke ũcio wa kũhunjia ũũrĩre thĩ. Eekire atĩa nĩguo agĩe na ũcamba wa kwaria? Aaugire ũũ: “Ndahoire Jehova ngĩmũũria ahe roho wake.” Nĩ aahotire kũhunjia na nginya makĩbanga ũndũ ũrĩa mangĩarĩrĩirie hĩndĩ ĩyo ĩngĩ. Ningĩ ta wĩcirie ũhoro wa kairĩtu ka mĩaka ĩtano getagwo Milane, karĩa gaikaraga taũni ya New York. Milane aaugire ũũ: “Mbere ya gũthiĩ cukuru, hingo ciothe twĩna mami nĩ tũhoyaga Jehova.” Mahoyaga kĩĩ? Mahoyaga nĩguo Milane agĩe na ũmĩrĩru wa kwĩhanda wega na kwaria ũhoro wĩgiĩ Ngai wake. Mami wao aaugire: “Ũndũ ũcio nĩ ũteithĩtie Milane gũtaarĩria mũrũgamo wake wĩgiĩ gũkũngũĩra thikũ cia gũciarũo na ikũngũĩro ingĩ, na akahota kwaga kũnyitanĩra ikũngũĩro-inĩ icio rĩrĩa cirakũngũĩrũo.” Na githĩ ngerekano icio itironania atĩ mahoya nĩ mateithagia andũ kũgĩa na ũcamba?
Ningĩ ta wĩcirie kĩrĩa gĩateithirie mũnabii Jeremia kũgĩa na ũcamba. Rĩrĩa Jehova aamwamũrire nĩguo atuĩke mũnabii kũrĩ ndũrĩrĩ, Jeremia aaugire: “Niĩ ndiũĩ kwaria, tondũ niĩ ndĩ o kamwana.” (Jer. 1:4-6) O na kũrĩ ũguo, thutha wa ihinda aahunjagia ategũtigithĩria na arĩ na ũcamba mũingĩ nginya andũ amwe makĩambĩrĩria kũmuona atariĩ ta mũndũ wa gwĩkĩra andũ guoya. (Jer. 38:4) Aahunjirie ũhoro wa matuĩro ma Jehova arĩ na ũcamba ihinda rĩa makĩria ma mĩaka 65. Ooĩkaine mũno thĩinĩ wa Isiraeli nĩ ũndũ wa kũhunjia atarĩ na guoya na arĩ na ũmĩrĩru ũũ atĩ, mĩaka ta 600 thutha ũcio rĩrĩa Jesu aahunjagia arĩ na ũcamba, andũ amwe meeciragia atĩ nĩ Jeremia wariũkĩte. (Mat. 16:13, 14) Nĩ kĩĩ gĩateithirie mũnabii ũcio ũrĩa kĩambĩrĩria-inĩ warĩ na thoni ahote gũtooria guoya? Aaugire ũũ: “Ngoro-inĩ yakwa [kiugo kĩa Ngai gĩatuĩkire] ta mwaki wahingĩrĩirio mahĩndĩ-inĩ makwa, na ngĩnoga kũũhingĩrĩria.” (Jer. 20:9) Kwoguo, kiugo kĩa Jehova nĩ kĩaheire Jeremia hinya na ũndũ ũcio ũkĩmũtindĩka kwaria.
Marũa-inĩ marĩa mũtũmwo Paulo aandĩkĩire Ahibirania aaugire ũũ: “Kiugo kĩa Ngai kĩrĩ muoyo na nĩ kĩrĩ hinya na kĩrĩ ũũgĩ gũkĩra rũhiũ o ruothe rwa njora rũnooretwo mĩena yerĩ na gĩthecaga nginya gĩkagayũkania muoyo na roho, na marũngo kuuma harĩ maguta, o na nĩ kĩhotaga gũkũũrana meciria na methugunda ma ngoro.” (Ahib. 4:12) O na ithuĩ no tũhutio nĩ kiugo kĩa Ngai o ta ũguo kĩahutirie Jeremia. Ririkana atĩ o na akorũo nĩ andũ maahũthĩrirũo gũkĩandĩka, gĩtikoragwo na ũũgĩ wa andũ tondũ nĩ Ngai watongoririe gĩkĩandĩkwo. 2 Petero 1:21 yugaga: “Tondũ gũtirĩ hĩndĩ ũrathi ũrĩ woka nĩ ũndũ wa kwenda kwa mũndũ, no andũ maaririe maũndũ moimĩte kũrĩ Ngai o ta ũrĩa maatongoririo nĩ roho mũtheru.” Rĩrĩa twahũthĩra mahinda gũthoma Kiugo kĩa Ngai na kinyi, meciria maitũ maiyũragwo nĩ ndũmĩrĩri ĩtongoretio nĩ roho mũtheru. (Thoma 1 Akorintho 2:10.) Ndũmĩrĩri ĩyo no ĩhaane ta “mwaki” ũrĩ thĩinĩ witũ ũndũ tũtangĩhota kũũhingĩrĩria.
Nĩguo wĩruti wa Bibilia ũkorũo na maumĩrĩra mega harĩ ithuĩ, twagĩrĩirũo kwĩruta na njĩra ndũmĩrĩri ya Bibilia ĩgũtũhutia ngoro nĩguo ĩgarũre ũmũndũ witũ wa na thĩinĩ. Kwa ngerekano, mũnabii Ezekieli oonirio kĩoneki akĩrũo arĩe gĩkũnjo kĩarĩ na ndũmĩrĩri nditũ ĩrĩa ĩngĩaheirũo andũ mataramĩamũkĩra wega. Ezekieli aabatiĩ kũingĩrũo nĩ ndũmĩrĩri ĩyo biũ nginya ĩhaane ta ĩrĩ gĩcunjĩ kĩa mwĩrĩ wake. Gwĩka ũguo nĩ kũngĩatũmire wĩra wa kũheana ndũmĩrĩri ĩyo ũkorũo ũrĩ na cama ta ũũkĩ.—Thoma Ezekieli 2:8–3:4, 7-9.
MĨĨ 22-28
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | 2 MAŨNDŨ MA MATUKŨ MA TENE 25-27
“Jehova arĩ na Ũhoti wa Gũkũhe Nyingĩ Gũkĩra Icio”
it-1 1266 kĩb. 6
Jehoashu
Jehoashu ningĩ nĩ aakomborire njamba cia ita irĩ hinya ngiri igana rĩmwe, kuuma kũrĩ mũthamaki wa Juda nĩguo ikarũe na Aedomu. O na kũrĩ ũguo, “mũndũ ũmwe wa Ngai ũrĩa wa ma” nĩ aamwĩrire ndagathiĩ nao, o na gũtuĩka nĩ aamarĩhĩte kabere taranda igana rĩmwe cia betha (ndola 660,600) nĩ maarakarire mũno nĩ ũndũ wa kwĩrũo macoke mũciĩ tondũ nĩ maamenyaga atĩ nĩ mangĩorirũo nĩ indo iria meerĩgagĩrĩra gũtaha. Kwoguo rĩrĩa maacokire matũũra ma rũgongo, magĩtharĩkĩra matũũra ma Juda kuuma Samaria, hihi kũrĩa kambĩ ciao ciarĩ, o nginya Bethi-horoni.—2Ma 25:6-10, 13.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w07 12/15 10 kĩb. 1-2
Hihi nĩ Ũkoragwo na Mũkristiano Mũgimaru wa Gũgũteithia Maũndũ-inĩ ma Kĩĩroho?
UZIA aatuĩkire mũthamaki wa ũthamaki wa mwena wa mũhuro wa Juda arĩ na mĩaka 16 tu. Aathamakire makĩria ma mĩaka 50, kuuma karine ya kenda ĩkĩrĩkĩrĩra nginya kĩambĩrĩria gĩa karine ya kanana M.M.M. Kuuma arĩ mũnini “[Uzia aathiire] na mbere gwĩka maũndũ marĩa magĩrĩire maitho-inĩ ma Jehova.” Nũũ wamũteithirie gwĩka maũndũ marĩa magĩrĩire? Bibilia yugaga: “[Uzia] agĩthiĩ na mbere gũcaria Ngai matukũ-inĩ ma Zekaria, ũrĩa wamũrutire gwĩtigĩra Ngai ũrĩa wa ma. Hĩndĩ ĩyo aacaragia Jehova, Ngai ũrĩa ma nĩ aatũmire agaacĩre.”—2 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 26:1, 4, 5.
Ti maũndũ maingĩ moĩkaine megiĩ Zekaria ũrĩa wataaraga mũthamaki tiga ũndũ ũcio ũgwetetwo Bibilia-inĩ. O na kũrĩ ũguo, Zekaria nĩ aarutire Uzia “gwĩtigĩra Ngai ũrĩa wa ma,” na ũndũ ũcio nĩ wateithirie mũno mũthamaki ũcio mwĩthĩ gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire. Ibuku rĩtagwo The Expositor’s Bible riugaga ũũ ũhoro wĩgiĩ Zekaria, “aarĩ mũndũ warĩ na ũũgĩ mũingĩ wĩgiĩ Maandĩko, aarĩ na ũmenyeru mũnene wĩgiĩ maũndũ ma kĩĩroho, na nĩ aahotaga kwaria ũhoro wa ũmenyo ũrĩa aarĩ naguo.” Mũthomi ũmwe wa Bibilia aaugire ũũ ũhoro wĩgiĩ Zekaria: “Aarĩ mũndũ woĩ ũrathi wega na . . . aarĩ mũũgĩ, mũndũ werutĩire, na mũndũ mwega; na kuonekaga aarĩ na ũgucania mũnene harĩ Uzia.”
MĨĨ 29–JUNI 4
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
Nathani—Nĩ Aatetagĩra Ũthathaiya Mũtheru arĩ na Wĩhokeku
Arĩ mũthathaiya mwĩhokeku wa Jehova, Nathani arĩ na wendi mũnene, nĩ aanyitire mbaru mũbango wa Daudi wa gwaka gĩikaro kĩa mbere gĩtarĩ gĩa gũthamathamio kĩa ũthathaiya mũtheru thĩinĩ wa thĩ. No kahinda-inĩ kau, Nathani aaugire kĩrĩa eeciragia handũ ha kwamba kũria Jehova. Ũtukũ ũcio, Ngai akĩra mũnabii ũcio atware ndũmĩrĩri ngũrani harĩ mũthamaki, atĩ Daudi tiwe ũngĩakire hekarũ ya Jehova. Mũriũ ũmwe wa Daudi nĩwe ũngĩamĩakire. Nathani nĩ aathiire akĩanĩrĩra atĩ Ngai nĩ aarĩkanĩire kĩrĩkanĩro na Daudi atĩ ũthamaki wake ũgũtũũra ‘wĩhandĩte wega tene na tene.’—2 Sam. 7:4-16.
Wendi wa Ngai ndwaringaine na mawoni ma Nathani megiĩ gwaka hekarũ. O na kũrĩ ũguo, mũnabii ũcio warĩ mwĩnyihia, nĩ eetĩkĩrire wendi wa Ngai atekũnuguna na akĩnyitanĩra naguo. Kĩu nĩ kĩonereria kĩega kĩa ũrĩa tũngĩka rĩrĩa twarũngwo nĩ Ngai. Maũndũ marĩa Nathani aacokire gwĩka arĩ mũnabii, nĩ monanagia atĩ ndatigire gwĩtĩkĩrĩka nĩ Ngai. Kuonekaga atĩ Jehova nĩ aatongoririe Nathani hamwe na Gadi ũrĩa warĩ muoni cioneki harĩ gũtongoria Daudi kũbanga aini 4,000 nĩ ũndũ wa ũtungata wa hekarũ.—1 Maũ. 23:1-5; 2 Maũ. 29:25.
JUNI 5-11
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | 2 MAŨNDŨ MA MATUKŨ MA TENE 30-31
“Gũcemania Hamwe nĩ Ũndũ Mwega Harĩ Ithuĩ”
it-1 1103 kĩb. 2
Hezekia
Kĩyo Gĩake Harĩ Ũthathaiya Mũtheru. Hezekia nĩ oonanirie kĩyo harĩ ũthathaiya wa Jehova thutha wake gũtuĩka mũthamaki o ũguo arĩ na mĩaka 25. Ũndũ wa mbere eekire nĩ kũhingũra hekarũ rĩngĩ na kũmĩthondeka. Ningĩ agĩta athĩnjĩri-Ngai na Alawii akĩmeera ũũ: “Ngoro yakwa nĩ ĩrerirĩria gũthondeka kĩrĩkanĩro hamwe na Jehova Ngai wa Isiraeli.” Kĩu kĩarĩ kĩrĩkanĩro kĩa wĩhokeku tondũ o na gũtuĩka kĩrĩkanĩro kĩa Watho kĩarĩ o kuo, andũ nĩ maagĩtiganĩirie kwoguo gĩkĩrugũrio rĩngĩ thĩinĩ wa Juda. Arĩ na kĩyo kĩingĩ nĩ aathiire na mbere kũbanga Alawii nĩ ũndũ wa ũtungata wao, na akĩambia rĩngĩ mũbango wa kũhũthĩra indo cia ũini na nyĩmbo cia kũgooca. Mweri wa Nisani wakinya, rĩrĩa Pasaka yakũngũyagĩrũo, hekarũ o hamwe na athĩnjĩri-Ngai na Alawii matiarĩ atheru. Gũkinyĩria Nisani 16 hekarũ nĩ yatheretio, na indo ciayo igacokio. Thutha ũcio, igongona rĩa kũhumbĩra mehia nĩ rĩarutirũo nĩ ũndũ wa Isiraeli yothe. Wa mbere, anene makĩrehe magongona, magongona ma mehia nĩ ũndũ wa ũthamaki, nĩ ũndũ wa kĩgongona na nĩ ũndũ wa andũ, na thutha ũcio andũ acio angĩ makĩruta magongona maingĩ ma njino.—2Ma 29:1-36.
it-1 1103 kĩb. 3
Hezekia
Tondũ andũ matiarĩ atheru na kwoguo matingĩakũngũĩire pasaka ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire, Hezekia nĩ aahũthĩrire gacunjĩ ka watho karĩa koonanĩtie atĩ mũndũ ũtarĩ mũtheru nĩ angĩakũngũĩire Pasaka mweri ũmwe thutha ũcio. Eetire andũ kuuma Juda na Isiraeli kũgerera marũa marĩa aaneanire matwarũo kũndũ guothe kuuma Biri-shiba nginya Dani. Andũ acio maatũmirũo nĩ maanyũrũririo nĩ andũ aingĩ, no andũ amwe makĩria kuuma mũhĩrĩga wa Asheri, Manase na Zebuluni nĩ meenyihirie na magĩthiĩ, na andũ angĩ kuuma Efiraimu na Isakaru o nao nĩ maathiire. Makĩria ma ũguo, andũ aingĩ arĩa mataarĩ Aisiraeli arĩa maathathayagia Jehova o nao nĩ maathiire. No kũhoteke ndwarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ andũ a ũthamaki wa mwena wa rũgongo arĩa maanyitaga mbaru ũthathayia wa ma gũthiĩ. O ta andũ acio maatũmĩtwo matware ndũmĩrĩri, o nao nĩ mangĩacemanirie na ũkararia na manyũrũrio, tondũ ũthamaki ũcio wa mwena wa rũgongo nĩ wathũkĩtie ũrata waguo hamwe na Jehova, andũ makaingĩrĩra ũthathaiya wa maheeni, na magokĩrĩrũo nĩ mbũtũ cia Ashuri.—2Ma 30:1-20; Nda 9:10-13.
it-1 1103 kĩb. 4-5
Hezekia
Thutha wa Pasaka, andũ nĩ maakũngũĩire Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie ihinda rĩa thikũ mũgwanja na thutha ũcio kĩũngano gĩothe gĩgĩtua itua rĩa gũkũngũĩra gĩathĩ kĩu thikũ ingĩ mũgwanja. O na andũ makĩgeragĩra ihinda rĩu rĩarĩ iritũ, irathimo cia Jehova nĩ cionekire na njĩra nene ũũ atĩ, “kwarĩ na gĩkeno kĩnene Jerusalemu, tondũ kuuma matukũ-inĩ ma Suleimani mũrũ wa Daudi mũthamaki wa Isiraeli, ũndũ ta ũcio ndwekĩkĩte thĩinĩ wa Jerusalemu.”—2Ma 30:21-27.
Maũndũ marĩa maacokire magĩkĩka nĩ moonanagia atĩ rĩu rĩarĩ ihinda rĩa gũcokia ũthathaiya wa ma biũ, no to ũndũ andũ meekire tu nĩ ũndũ wa gĩkeno kĩrĩa maarĩ nakĩo hĩndĩ ĩyo. Andũ arĩa mookĩte matanacoka kwao mĩciĩ, maatigire mahehenja itugĩ cia kũhoywo na makĩmomora kũndũ kũrĩa gũtũũgĩru na igongona, na magĩtemenga mĩtĩ ya kũhoywo iria ciarĩ kũndũ guothe thĩinĩ wa Juda na Benjamini o hamwe na Efiraimu na Manase. (2Ma 31:1) Hezekia nĩ aaigire kĩonereria na njĩra ya kũhehenja nyoka ya gĩcango ĩrĩa Musa aathondekete, tondũ andũ maamĩtuĩte ngai makamĩrutagĩra ndogo ya magongona. (2Ath 18:4) Thutha wa gĩkũngũĩro kĩu kĩnene, Hezekia nĩ aatigĩrĩire atĩ ũthathaiya wa ma nĩ ũgũthiĩ na mbere na njĩra ya kũbanga ikundi cia athĩnjĩri-Ngai, na kũbanga ũrĩa motungata ma hekarũ megũthiĩ na mbere; na agĩkĩra andũ ngoro mathĩkĩre Watho wĩgiĩ kũruta icunjĩ cia ikũmi na maciaro ma mbere nĩ ũndũ wa Alawii na athĩnjĩri-Ngai, na andũ magĩtĩkĩra kuuma ngoro.—2Ma 31:2-12.
JUNI 12-18
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | 2 MAŨNDŨ MA MATUKŨ MA TENE 32-33
“Ĩkagĩra Arĩa Angĩ Hinya Hĩndĩ ya Moritũ”
it-1 204 kĩb. 5
Ashuri
Senakeribu. Senakeribu mũrũ wa Sarigoni wa kerĩ, nĩ ookĩrĩire ũthamaki wa Juda, mwaka-inĩ wa 14 wa Mũthamaki Hezekia (732 M.M.M.). (2Ath 18:13; Isa 36:1) Ahazu ithe wa Hezekia nĩ aatũmĩte Juda ĩkorũo rungu rwa Ashuri, no Hezekia nĩ aaremeire ũthamaki ũcio. (2Ath 18:7) Ũndũ ũcio watũmire Senakeribu atharĩkĩre Juda, kũrĩa gũtuĩkaga atĩ nĩ eegwatĩire matũũra 46 (ringithania Isa 36:1, 2), agĩcoka arĩ kambĩ-inĩ yake Lakishi agĩtia Hezekia taranda 30 cia thahabu (kĩndũ ta dola 11,560,000) na taranda 300 cia betha (kĩndũ ta dola 1,982,000) irĩ ndoco. (2Ath 18:14-16; 2Ma 32:1; ringithania Isa 8:5-8.) O na gũtuĩka indo icio nĩ cianeanirũo, Senakeribu nĩ aatũmire andũ ake mauge atĩ no mũhaka angĩatahire Jerusalemu. (2Ath 18:17–19:34; 2Ma 32:2-20) Ũndũ ũcio watũmire Jehova orage thigari 185,000 cia Ashuri na ũtukũ ũmwe ũndũ ũrĩa watũmire Senakeribu ũrĩa wehũrĩte gĩthũri, atigane na Juda na acoke Nineve. (2Ath 19:35, 36) Thutha-inĩ nĩ ooragirũo nĩ ariũ ake erĩ, na wathani wake ũkĩoyo nĩ mũrũ ũngĩ wake wetagwo Esari-hadoni. (2Ath 19:37; 2Ma 32:21, 22; Isa 37:36-38) Maũndũ macio, tiga o ũhoro wĩgiĩ kwanangwo kwa mbũtũ ya Ashuri ningĩ nĩ makoragwo mandĩkĩtwo mahiga-inĩ ma historĩ marĩa makoragwo na ũhoro wa Senakeribu na wa Esari-hadoni.
JUNI 19-25
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | 2 MAŨNDŨ MA MATUKŨ MA TENE 34-36
“Hihi nĩ Ũragunĩka biũ Kuumana na Kiugo kĩa Ngai?”
it-1 1157 kĩb. 4
Hulida
Rĩrĩa Josia aaiguire “ibuku rĩa watho” rĩgĩthomwo rĩrĩa rĩonirũo nĩ Hilikia mũthĩnjĩri-Ngai ũrĩa mũnene rĩrĩa hekarũ yathondekagwo rĩngĩ, nĩ aatũmire andũ magatuĩrie ũhoro kuuma kũrĩ Jehova. Magĩthiĩ kũrĩ Hulida, ũrĩa wamaheire ndũmĩrĩri ya Jehova akĩmeera atĩ nĩ mangĩgakorũo nĩ thĩna ũrĩa wagwetetwo ‘ibuku-inĩ’ rĩu, nĩ ũndũ wa ũremi wao. Hulida aacokire akiuga atĩ nĩ ũndũ wa Josia gũkorũo arĩ mwĩnyihia mbere ya Jehova, we ndangĩgakorũo nĩ thĩna ũcio, no angĩgaturanĩrũo na maithe make ma tene na akomio mbĩrĩra-inĩ yake na thayũ. —2Ath 22:8-20; 2Ma 34:14-28.
w09 6/15 10 kĩb. 20
Korũo na Kĩyo nĩ Ũndũ wa Nyũmba ya Jehova!
Hĩndĩ ĩrĩa wĩra wa gũthondeka hekarũ rĩngĩ warutagwo, ũrĩa wabangĩtwo nĩ mũthamaki Josia, Mũthĩnjĩri-Ngai Ũrĩa Mũnene Hilikia, “nĩ oonire ibuku rĩa Watho wa Jehova ũrĩa waneanĩtwo kũgerera harĩ Musa.” Nĩ rĩaneanirũo kũrĩ mwandĩki wa mũthamaki ũrĩa wetagwo Shafani, na akĩambĩrĩria gũthomera Josia ũrĩa rĩaugĩte. (Thoma 2 Maũndũ ma Matukũ ma Tene 34:14-18.) Maumĩrĩro maarĩ marĩkũ? O rĩmwe mũthamaki agĩtembũra nguo ciake arĩ na kĩeha na agĩatha arũme ake matuĩrie ũhoro harĩ Jehova. Kũgerera Hulida ũrĩa warĩ mũnabii mũtumia nĩ aaheanire ndũmĩrĩri ya Ngai ĩrĩa yamenagĩrĩria maũndũ mamwe ma ũthathaiya marĩa meekagwo Juda. No Jehova nĩ oonire ũrĩa Josia eerutanĩirie kweheria ũthathaiya wa mĩhianano na agĩtũũra etĩkĩrĩkĩte harĩ Jehova, na kwoguo ndakorirũo nĩ maũndũ moru marĩa maakorire rũrĩrĩ rũu rũrĩ ruothe. (2 Maũ. 34:19-28) Tũreruta atĩa? O na ithuĩ, merirĩria maitũ no ta marĩa maarĩ na Josia. Tũngĩenda gwathĩkagĩra ũtongoria wa Jehova na ihenya, na kũiga ngoro-inĩ citũ mũkaana ũrĩa tũheetwo wa maumĩrĩra marĩa mangĩkorũo ho tũngĩtĩkĩria ũregenyũki na kwaga wĩhokeku gũthũkie ũthathaiya witũ. No tũkorũo na ma atĩ Jehova nĩ arĩonaga na agetĩkĩra kĩyo gitũ harĩ ũthathaiya wa ma o ta ũrĩa gwathiire harĩ Josia.
JUNI 26–JULAĨ 2
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w06 1/15 19 kĩb. 1
Matemo Kuuma Ibuku-inĩ rĩa Ezara
1:3-6. O ta ũrĩa Aisiraeli amwe maatigirũo Babuloni, Aira a Jehova aingĩ matingĩhota gũkorũo marĩ ndungata cia mahinda mothe kana gũtungata kũrĩa kũrĩ na bata mũnene wa ahunjia. O na kũrĩ ũguo, nĩ mekĩraga ngoro na makanyita mbaru arĩa mangĩhota na njĩra ya kũruta mĩhothi ya kwĩyendera, nĩguo mateithĩrĩrie wĩra-inĩ wa kũhunjia na gũtua andũ arutwo.