Mabuku Marĩa Magwetetwo Thĩinĩ wa Kabuku ka Mũcemanio wa Ũtũũro na Ũtungata
JULAĨ 3-9
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | EZARA 4-6
“Mũtikaingĩrĩre Wĩra”
w86 2/1 29, gathandũkũ kĩb. 2-3
Jehova nĩ “Aaroraga Athuri Acio”
Ayahudi macoka kuuma Babuloni, nĩ maaikarire mĩaka 16 mategwaka hekarũ. Mũnabii Hagai na mũnabii Zekaria nĩ maahotire gwĩkĩra Ayahudi ngoro makĩgĩa na muonere ũrĩa wagĩrĩire, na kwoguo makĩambĩrĩria wĩra wa gwaka hekarũ rĩngĩ. O na kũrĩ ũguo, ihinda inini thutha ũcio nĩ kwagĩire na ũkararia kuuma kũrĩ atongoria a Perisia. Akararia acio maamoririe ũũ: “Nũũ ũmũhete watho wa gwaka nyũmba ĩno?”—Ezara 5:1-3.
Nĩ maabataraga gwĩciria mũno ũrĩa mangĩacokirie kĩũria kĩu. Athuri mangĩetĩkĩrire gwĩkĩrũo guoya, wĩra wa gwaka hekarũ rĩngĩ no kũrũgama ũngĩarũgamire. Ningĩ athuri mangĩakararanirie na anene acio, nĩ kũngĩarutirũo watho wa kũrũgamia wĩra ũcio o hĩndĩ ĩyo. Kwoguo, athuri acio (matongoretio nĩ Ngavana Zerubabeli na Mũthĩnjĩri-Ngai Mũnene Joshua) nĩ maahũthĩrire ũũgĩ kũheana macokio maarĩ na maumĩrĩra mega. Nĩ maaririkanirie anene acio watho ũrĩa waheanĩtwo tene nĩ Mũthamaki Kurusu ũrĩa waheete Ayahudi rũtha rwa kũruta wĩra ũcio. Tondũ anene acio nĩ mooĩ atĩ watho wa Perisia ndwagĩrĩire gũcenjio, nĩ maathuurire kwaga gũkararia watho ũrĩa mũthamaki aaheanĩte. Wĩra ũcio nĩ wetĩkĩririo gũthiĩ na mbere, nginya rĩrĩa Mũthamaki Dario aacokire kũruta watho wa ĩmwe kwa ĩmwe akiuga wĩra ũcio ndũkarũgamio.—Ezara 5:11-17; 6:6-12.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w93 6/15 32 kĩb. 3-5
Hihi no Wĩhoke Bibilia?
Thendi ĩyo yathondekeirũo taũni-inĩ ya Tariso, ĩrĩa yarĩ mwena wa mũhuro wa bũrũri ũrĩa rĩu wĩtagwo Turkey. Yarutirũo hĩndĩ ya wathani wa ngavana wa Perisia wetagwo Mazaeus karine-inĩ ya kana M.M.M. Thendi ĩyo ĩmwĩtĩte ngavana wa gĩcigo kĩa “Mũrĩmo wa Rũũĩ,” ũguo nĩ kuuga Rũũĩ rwa Farati.
Ciugo icio nĩ cia bata nĩkĩ? Nĩ tondũ ciugo icio nĩ ihũthĩrĩtwo nginya Bibilia-inĩ. Ezara 5:6–6:13 ĩkoragwo na marũa marĩa maatũmĩirũo Mũthamaki Dario wa Perisia nĩ ngavana wetagwo Tatenai. Marũa macio maaragĩrĩria wĩra wa Ayahudi wa gwaka hekarũ Jerusalemu. Ezara aarĩ mwandĩki ũrĩ na ũmenyeru wa Watho wa Ngai kwoguo no twĩrĩgĩrĩre atĩ aandĩkaga maũndũ ũrĩa marĩ na atekũhĩtia. Ũngĩrora thĩinĩ wa Ezara 5:6 na 6:13 no wone atĩ etĩte Tatenai “ngavana wa gĩcigo kĩa Mũrĩmo wa Rũũĩ.”
Ezara aandĩkire ũhoro ũcio kĩndũ mwaka wa 460 M.M.M., mĩaka ta 100 mbere ya thendi ĩyo gũthondekwo. Andũ amwe mahota gwĩciria atĩ, mũtongoria wa tene gũkorũo ataarĩirio na njĩra ta ĩyo Bibilia-inĩ nĩ kaũndũ kanini. No angĩkorũo andũ arĩa maandĩkire Bibilia maarĩ ehokeku nginya maũndũ-inĩ ta macio manini-rĩ, na githĩ ũndũ ũcio to ũtũme twĩhoke maũndũ mangĩ marĩa maandĩkire Bibilia-inĩ?
JULAĨ 10-16
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | EZARA 7-8
“Mĩthiĩre ya Ezara nĩ Yatĩithirie Jehova”
w00 10/1 14 kĩb. 8
Kwĩruta nĩ Kũrĩ Ũguni na nĩ Kũrehaga Gĩkeno
8 Wendo witũ kwerekera Kiugo kĩa Jehova, wagĩrĩire kuuma ngoro-inĩ thĩinĩ biũ. Nĩ twagĩrĩirũo gwĩcũrania na njĩra ndikĩru mĩhari ĩrĩa twathoma Bibilia-inĩ. Nĩ twagĩrĩirũo gwĩciria maũndũ ma kĩĩroho na njĩra ndikĩru, tũrikĩre thĩinĩ wamo, na twĩcũranie ũhoro wamo. Nĩguo twĩke ũguo, tũrabatara kũhoya na gũkorũo handũ hahooreru. O ta Ezara, nĩ twagĩrĩirũo kũhaarĩria ngoro citũ rĩrĩa tũrathoma na tũreruta Kiugo kĩa Ngai. Bibilia yugaga ũũ ũhoro wake: “Ezara nĩ aahaarĩirie ngoro yake nĩguo athuthurie Watho wa Jehova na aũrũmĩrĩre, na arutane maathani na matuĩro maguo thĩinĩ wa Isiraeli.” (Ezara 7:10) Maũndũ matatũ marĩa maatũmire Ezara ahaarĩrie ngoro yake maarĩ: nĩguo erute, amenye ũrĩa ekũhũthĩra maũndũ macio, na arutane. Nĩ twagĩrĩirũo kũrũmĩrĩra kĩonereria gĩake.
si 75 kĩb. 5
Ibuku rĩa Bibilia Namba 13—1 Maũndũ ma Matukũ ma Tene
5 Ezara nĩ aagĩrĩire mũno kwandĩka ũhoro ũyũ wa historĩ wa kwĩhokeka na ũtaarĩ na mahĩtia. Bibilia yugaga ũũ: “Ezara nĩ aahaarĩirie ngoro yake nĩguo athuthurie Watho wa Jehova na aũrũmĩrĩre, na arutane maathani na matuĩro maguo thĩinĩ wa Isiraeli.” (Ezara 7:10) Jehova nĩ aamũteithirie kũgerera roho wake mũtheru. Mũthamaki wa Perisia nĩ oonire ũrĩa Ezara aarĩ na ũũgĩ kuuma kũrĩ Ngai, kwoguo akĩmwĩhokera maũndũ maingĩ gĩcigo-inĩ kĩrĩa kĩarĩ rungu rwake kĩa Juda. (Ezara 7:12-26) Kwoguo arĩ na ũũgĩ ũcio kuuma kũrĩ Ngai na wathani ũrĩa aaheetwo nĩ mũthamaki, nĩ angĩahotire gũcokanĩrĩria ũhoro wa historĩ kuuma indo-inĩ iria njega biũ ciarĩ kuo hĩndĩ ĩyo.
it-1 1158 kĩb. 4
Wĩnyihia
Nĩ ũtũmaga mũndũ amũkĩre ũtongoria ũrĩa wagĩrĩire. Mũndũ wĩnyihagia mbere ya Ngai, no erĩgĩrĩre kwamũkĩra ũtongoria kuuma kũrĩ we. Ezara aarĩ na wĩra mũritũ wa gũtongoria arũme makĩria ma 1,500 kuuma Babuloni gũthiĩ Jerusalemu, o hamwe na athĩnjĩri-Ngai, Anethini, atumia, na ciana. Makĩria ma ũguo, maarĩ na mũigana mũnene wa thahabu na betha cia kũgemia hekarũ ĩrĩa yarĩ Jerusalemu. Nĩ maabataraga ũgitĩri marĩ njĩra-inĩ, no Ezara ndeendaga kũhoya Mũthamaki wa Perisia thigari, nĩgetha hatikoneke ta meehokaga hinya wa mũndũ. Ningĩ nĩ eerĩte mũthamaki ũũ: “Guoko kwega kwa Ngai witũ gũkoragwo hamwe na arĩa othe mamũcaragia.” Nĩ ũndũ ũcio akĩra andũ mehinge nĩgetha menyihie mbere ya Jehova. Nĩ maahoire Ngai nake akĩmathikĩrĩria, na akĩmagitĩra makĩaga gũtharĩkĩrũo nĩ thũ marĩ njĩra-inĩ makĩhota gũtooria rũgendo rũu rwarĩ na mogwati. (Eza 8:1-14, 21-32) Rĩrĩa mũnabii Danieli aarĩ ithamĩrio Babuloni, Ngai nĩ aamũtũmĩire mũraika akĩmuonia kĩoneki tondũ Danieli nĩ eenyihirie mbere ya Ngai akĩmũhoya ũtongoria na ũtaũku. —Da 10:12.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w06 1/15 19 kĩb. 10
Matemo Kuuma Ibuku-inĩ rĩa Ezara
7:28–8:20—Nĩ kĩĩ gĩatũmire Ayahudi aingĩ arĩa maarĩ Babuloni marege gũcoka Jerusalemu hamwe na Ezara? O na gũtuĩka makĩria ma mĩaka 60 nĩ yahĩtũkĩte kuuma gĩkundi kĩa mbere kĩa Ayahudi gũcoka bũrũri wao, Jerusalemu kwarĩ na andũ o anini. Gũcoka Jerusalemu kwabataraga mũndũ ambĩrĩrie ũtũũro mwerũ, kũndũ kwarĩ na moritũ na mogwati maingĩ. Kũringana na ũrĩa Jerusalemu yahaanaga hĩndĩ ĩyo, Ayahudi arĩa hihi maarĩ na ũtonga marĩ Babuloni, matingĩagĩire na mĩeke ya kũgaacĩra makĩria. Ningĩ rũgendo rwa gũcoka Jerusalemu rwarĩ na mogwati maingĩ. Arĩa mangĩacokire maabataraga gũkorũo na wĩtĩkio mũrũmu harĩ Jehova, kĩyo nĩ ũndũ wa ũthathaiya wa ma, na ũmĩrĩru wa gũtua itua rĩu. O na Ezara eeheire hinya tondũ guoko kwa Jehova kwarĩ igũrũ rĩake. Nĩ ũndũ wa gwĩkĩrũo ngoro nĩ Ezara, famĩlĩ 1,500 iria hihi ciarĩ na andũ 6,000 nĩ cietĩkĩrire gũthiĩ. Thutha wa Ezara kuoya makinya mangĩ, Alawii 38 na Anethini 220 nĩ meetĩkĩrire gũthiĩ.
JULAĨ 17-23
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | EZARA 9-10
“Maumĩrĩra Moru ma Kwaga Gwathĩka”
w06 1/15 20 kĩb. 1
Matemo Kuuma Ibuku-inĩ rĩa Ezara
9:1, 2—Nĩkĩ warĩ ũgwati kũhikania na andũ a ndũrĩrĩ ingĩ? Rũrĩrĩ rũrĩa rwacokire kuuma Babuloni, rwarĩ rũgitĩre ũthathaiya wa Jehova nginya Mesia oke. Kũhikania na andũ a ndũrĩrĩ ingĩ arĩa maakorire kũu kwarĩ ũgwati mũnene harĩ ũthathaiya wa ma. Tondũ andũ amwe nĩ maahikanĩtie na andũ maathathayagia mĩhianano, thutha wa ihinda, rũrĩrĩ ruothe nĩ rũngĩeingĩririe ũthathaiya-inĩ wa ngai cia maheeni. Ũthathaiya wa ma nĩ ũngĩathirire thĩinĩ wa thĩ. Kũngĩathiire ũguo-rĩ, Mesia angĩaumire kũ? Hatarĩ nganja nĩkĩo Ezara aamakire nĩ ũndũ wa kuona maũndũ marĩa maahaanĩkĩte!
w09 10/1 10 kĩb. 6
Jehova Endaga Twĩke Atĩa?
Gwathĩka twĩyendeire nĩ kũrehaga irathimo. Musa aandĩkire ũũ: “Ũrũmagie maathani . . . marĩa ndĩragwatha ũmũthĩ nĩguo maũndũ maku mathiage wega.” (Gũcokerithia Maathani 10:13) Rĩathani o rĩothe kuuma kwĩ Jehova, kana ũndũ o wothe angĩtwĩra twĩke, atwĩraga nĩgetha tũgunĩke. Ũguo nĩguo tũngĩĩrĩgĩrĩra, tondũ Bibilia yugaga “Ngai nĩ wendo.” (1 Johana 4:8) Nĩkĩo atũheaga maathani ta macio nĩguo tũgunĩke kwa ihinda iraihu. (Isaia 48:17) Gwĩka maũndũ marĩa mothe Jehova atwĩraga twĩke, nĩ kũrĩtũgitagĩra kuumana na mogwati maingĩ rĩu, na nĩ gũgaatũma tũgĩe na irathimo nyingĩ cia gũtũũra ihinda rĩũkĩte, rungu rwa Ũthamaki wake.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w06 1/15 20 kĩb. 2
Matemo Kuuma Ibuku-inĩ rĩa Ezara
10:3, 44—Nĩ kĩĩ gĩatũmire ciana cingatwo hamwe na atumia? Korũo ciana icio nĩ ciatigirũo, kwarĩ na ũhotekeku mũnene atumia acio maaingatĩtwo macoke nĩ ũndũ wacio. Makĩria ma ũguo, ciana nyinyi nĩ ibataraga kũrũmbũiyo nĩ aciari atumia.
JULAĨ 24-30
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | NEHEMIA 1-2
“Hĩndĩ o Ĩyo Ngĩhoya”
w08 2/15 3 kĩb. 5
Igaga Jehova Mbere Yaku Hingo Ciothe
5 Mahinda mamwe nĩ tũbataraga kũhoya Jehova na ihenya nĩguo atũteithie. Hĩndĩ ĩmwe Mũthamaki Aritashashita wa Perisia, nĩ oonire Nehemia ũrĩa wamũtwaragĩra gĩa kũnyua atukĩte gĩthithi. Mũthamaki akĩmũũria: “Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũkwenda?” “Na hĩndĩ o ĩyo [Nehemia akĩhoya] Ngai wa igũrũ.” Tondũ no kũhoteke Nehemia aahoire na ngoro, ndangĩaririe maũndũ maingĩ. O na kũrĩ ũguo, Jehova nĩ aacokirie mahoya make, tondũ mũthamaki nĩ aamũnyitire mbaru wĩra-inĩ wa gwaka thingo cia Jerusalemu. (Thoma Nehemia 2:1-8.) Kwoguo, o na mahoya makuhĩ ma ngoro no makorũo na maumĩrĩra mega.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w86 2/15 21
Ũthathaiya wa ma nĩ Wahootanire
Kwa ihinda rĩigana ũna, Nehemia aahoyaga “ũtukũ na mũthenya,” nĩ ũndũ wa itũũra rĩa Jerusalemu rĩrĩa rĩatiganĩirio. (Nehemia 1:4, 6) Rĩrĩa oonire mweke wa kwaria na Mũthamaki Aritashashita ũhoro wĩgiĩ merirĩria make ma gwaka thingo cia Jerusalemu, Nehemia nĩ aahoire rĩngĩ, o ta ũrĩa aamenyerete gwĩka. Jehova nĩ aacokirie mahoya make, agĩtũma mũthamaki aheane rũtha rwa gwaka thingo cia Jerusalemu rĩngĩ.
Tũreruta atĩa? Nehemia aacaririe ũtongoria kũrĩ Jehova. Rĩrĩa tũrabatara gũtua matua maritũ, o na ithuĩ twagĩrĩirũo ‘kũhoya tũtegũtigithĩria’ na twĩke kũringana na ũtongoria wa Jehova.—Aroma 12:12.
JULAĨ 31–AGOSTI 6
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | NEHEMIA 3-4
“Hihi nĩ Kũrĩ Mawĩra Wonaga Marĩ ma Kĩrathi gĩa Thĩ?”
w06 2/1 10 kĩb. 1
Matemo Kuuma Ibuku-inĩ rĩa Nehemia
3:5, 27. Tũtiagĩrĩirũo kuona mawĩra ma moko marĩa marutagwo nĩ ũndũ wa ũthathaiya wa ma ta marĩ ma kĩrathi gĩa thĩ, ta ũrĩa Atekoa “arĩa maarĩ igweta” meekire. Handũ ha ũguo, no twĩgerekanie na Atekoa arĩa mataarĩ igweta, arĩa meerutagĩra meyendeire.
w04 8/1 18 kĩb. 16
Gũkũria Muonere wa Kristo Wĩgiĩ Ũnene
16 Akristiano othe, ethĩ na akũrũ, nĩ magĩrĩirũo kwĩrutanĩria gũkũria muonere wa Kristo wĩgiĩ ũnene. Kĩũngano-inĩ, nĩ kũrĩ mawĩra matiganĩte mabataraga kũrutwo. Ndũkanaigue ũũru ũngĩrũo wĩke ũndũ ũroneka ũrĩ wa kĩrathi gĩa thĩ. (1 Samueli 25:41; 2 Athamaki 3:11) Aciari, nĩ mwĩkagĩra ciana cianyu ngoro kana matinĩnja marute wĩra ũrĩa mangĩgaĩrũo makenete, akorũo nĩ Nyũmba-inĩ ya Ũthamaki kana igomano-inĩ? Hihi nĩ monaga inyuĩ mũkĩruta mawĩra ta macio? Mũrũ wa Ithe witũ ũmwe ũtungataga wabici-inĩ nene ya Aira a Jehova nĩ aririkanaga kĩonereria kĩa aciari ake. Aaugire ũũ: “Ndarora ũrĩa maarutaga wĩra wa gũtheria Nyũmba ya Ũthamaki na kũrĩa twekagĩra igomano, nĩ ndonaga atĩ nĩ moonaga wĩra ũcio wĩ wa bata. Nĩ meerutagĩra kũruta wĩra o wothe nĩ ũndũ wa kĩũngano kana nĩ ũndũ wa ariũ a Ithe witũ, o na wĩra ũcio ũngĩonekire ta ũrĩ wa kĩrathi gĩa thĩ mũno. Mwerekera ũcio nĩ ũndeithĩtie gwĩtĩkĩra ndĩyendeire wĩra o wothe ingĩheo gũkũ Betheli.”
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w06 2/1 9 kĩb. 1
Matemo Kuuma Ibuku-inĩ rĩa Nehemia
4:17, 18—Mũndũ angĩahotire atĩa kũruta wĩra wa gwaka na guoko kũmwe? Harĩ arĩa maakuuaga mĩrigo, ũndũ ũcio ndũngĩarĩ thĩna harĩ o. Mũrigo ũngĩaigĩrĩirũo mũtwe-inĩ kana ciande-inĩ ciao nĩ mangĩahotire kũũnyitĩrĩra na guoko kũmwe, “nakuo kũu kũngĩ gũkanyita itharaita rĩa mbaara.” Nao andũ arĩa maakaga, arĩa maabataraga kũhũthĩra moko mao merĩ kũruta wĩra, “o mwaki eeyohete rũhiũ rwa njora njohero-inĩ agĩaka.” Maakoragwo mehaarĩirie kũrũa, thũ ciao ingĩamatharĩkĩire.
AGOSTI 7-13
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | NEHEMIA 5-7
“Nehemia Eendaga Gũtungatanĩra, Ti Gũtungatĩrũo”
Andũ Maanyitaga Mbaru Ũthathaiya wa ma Mahinda-inĩ ma Tene na Mahinda-inĩ Maya
Makĩria ma kũheana mahinda make na kũhũthĩra ũhoti wake wa kũbanga maũndũ, Nehemia nĩ eerutĩire na njĩra ingĩ. Nĩ aahũthĩrire nginya indo ciake kũnyita mbaru ũthathaiya wa ma. Aahũthĩrire mbeca ciake gũkũũra ariũ a Ithe Ayahudi kuuma ũkombo-inĩ. Aakombithanagia mbeca ategwĩtia maciaro. Ningĩ ‘ndaaritũhĩirie’ Ayahudi mũrigo na njĩra ya kuuga atĩ no mũhaka aheo mbeca iria ciaheagwo ngavana, o na gũtuĩka aarĩ na kĩhooto gĩa gwĩtia. Handũ ha ũguo, aarĩ na nyũmba kũrĩa ‘Ayahudi na atongoria 150 maarĩaga metha-inĩ yake, o hamwe na arĩa mookaga kũrĩ o moimĩte kũrĩ ndũrĩrĩ.ʼ O mũthenya aaheaga ageni ake “ndegwa ĩmwe, ngʼondu ithathatũ iria njega mũno, na nyoni.” Makĩria ma ũguo, riita rĩmwe o thutha wa thikũ ikũmi nĩ aamaheaga “ndibei nyingĩ ya mĩthemba yothe” kuuma mũthithũ-inĩ wake.—Nehemia 5:8, 10, 14-18.
w00 2/1 32
Jehova Arĩkũririkanaga Atĩa?
Maita maingĩ rĩrĩa Bibilia yauga atĩ Ngai nĩ ‘aaririkanire,ʼ ĩkoragwo ĩkĩonania atĩ nĩ eekire ũndũ mwega. Kwa ngerekano, thutha wa thĩ gũkorũo ĩhumbĩrĩtwo nĩ maĩ thikũ 150, Bibilia yugaga “Ngai nĩ aaririkanire Nuhu . . . , na Ngai agĩtũma rũhuho rũhurutane gũkũ thĩ, namo maĩ makĩambĩrĩria kũhũahũa.” (Kĩambĩrĩria 8:1) Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio, rĩrĩa Samsoni aakũũrĩtwo maitho na akohwo na bĩngũ nĩ Afilisti aahoire ũũ: “Jehova Mwathani Ũrĩa Mũnene, ndirikana, ndagũthaitha, na ũũhe hinya, ndagũthaitha, riita rĩrĩ rĩmwe tu.” Jehova nĩ aaririkanire Samsoni akĩmũhe hinya ũkĩrĩte wa ndũire nĩguo erĩhĩrie harĩ thũ cia Ngai. (Atiirĩrĩri Bũrũri 16:28-30) Ũhoro-inĩ wĩgiĩ Nehemia, Jehova nĩ aarathimire kĩyo gĩake, na ũthathaiya wa ma ũgĩcokio Jerusalemu.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w07 7/1 30 kĩb. 15
“Tooragia Ũũru na Njĩra ya Gwĩkaga Wega”
15 Wa gatatũ, thũ cia Nehemia nĩ ciahũthĩrire Mũisiraeli wetagwo Shemaia nĩguo ahĩngĩce Nehemia aune Watho wa Ngai. Shemaia eerire Nehemia ũũ: “Reke tũbange ihinda rĩrĩa tũngĩcemania nyũmba-inĩ ya Ngai ũrĩa wa ma, kũu hekarũ-inĩ, na tũhinge mĩrango ya hekarũ, tondũ nĩ megũka gũkũũraga.” Shemaia aaugire atĩ Nehemia aarĩ hakuhĩ kũũragwo na atĩ nĩ angĩahonokirie muoyo wake angĩehithire hekarũ-inĩ. No Nehemia ndaarĩ mũthĩnjĩri-Ngai. Kwoguo angĩathiire kwĩhitha nyũmba-inĩ ya Ngai, nĩ kwĩhia angĩakorirũo akĩhia. Hihi Nehemia nĩ angĩetĩkĩrire kuuna Watho wa Ngai akĩgeria kũhonokia muoyo wake? Aaugire ũũ: “Mũndũ ta niĩ no athiĩ thĩinĩ wa hekarũ na atũũre? Ndikũingĩra kuo!” Nĩ kĩĩ gĩateithirie Nehemia kwaga kũgwa mũtego-inĩ ũcio aaigĩirũo? Nĩ tondũ nĩ aamenyaga atĩ o na akorũo Shemaia aarĩ Mũisiraeli, “ti Ngai wamũtũmĩte.” Ningĩ, mũnabii wa ma ndangĩamwĩrire aune Watho wa Ngai. O rĩngĩ, Nehemia ndetĩkĩrire gũtoorio nĩ akararia. Kahinda kanini thutha ũcio aaugire ũũ: “Rũthingo rũu rũkĩrĩkio thutha wa thikũ 52 mũthenya wa 25 wa mweri wa Eluli.”—Nehemia 6:10-15; Ndari 1:51; 18:7.
AGOSTI 14-20
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | NEHEMIA 8-9
“Gĩkeno Kĩrĩa Kiumaga Kũrĩ Jehova Nĩkĩo Mwĩgitio Wanyu”
w07 7/15 22 kĩb. 9-10
Hihi nĩ ‘Ũgũtũũra Ũthiaga na Rohoʼ?
9 Gĩkeno nĩ ũndũ uumaga ngoro-inĩ. Jehova nĩ “Ngai . . . mũkeni.” (1 Timotheo 1:11; Thaburi 104:31) Mũriũ wake nĩ akenagio nĩ gwĩka wendi wa Ithe. (Thaburi 40:8; Ahibirania 10:7-9) Na “gĩkeno kĩrĩa kiumaga kũrĩ Jehova nĩkĩo mwĩgitio [witũ].”—Nehemia 8:10.
10 Gĩkeno kĩrĩa kiumaga kũrĩ Ngai nĩ gĩtũmaga tũigue tũiganĩire rĩrĩa tweka wendi wa Ngai o na tũrĩ na mathĩna, kĩeha, kana rĩrĩa tũranyarirũo. “Ũmenyo wĩgiĩ Ngai” nĩ ũtũmaga tũgĩe na gĩkeno kĩnene! (Thimo 2:1-5) Ũrata witũ hamwe na Ngai ũrĩa ũtũmaga tũkorũo na gĩkeno, uumanaga na ũmenyo wa ma na wĩtĩkio harĩ we na harĩ igongona rĩa ũkũũri rĩa Jesu. (1 Johana 2:1, 2) Ningĩ gũkorũo tũrĩ thĩinĩ wa famĩlĩ ya athathaiya a ma thĩinĩ wa thĩ yothe nĩ ũndũ ũngĩ ũtũmaga tũkorũo na gĩkeno. (Zefania 3:9; Hagai 2:7) O na kĩĩrĩgĩrĩro gitũ na mweke wa kũhunjia ũhoro ũrĩa mwega nĩ maũndũ matũmaga tũkorũo na gĩkeno. (Mathayo 6:9, 10; 24:14) Kĩĩrĩgĩrĩro kĩa muoyo wa tene na tene o nakĩo nĩ gĩtũrehagĩra gĩkeno. (Johana 17:3) Nĩ ũndũ wa gũkorũo na kĩĩrĩgĩrĩro kĩu kĩega ũguo, twagĩrĩirũo ‘gũkoragwo tũiyũirũo nĩ gĩkeno.’—Gũcokerithia Maathani 16:15.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
it-1 145 kĩb. 2
Kĩaramu
Mĩaka ĩigana ũna thutha wa Ayahudi gũcoka kuuma ithamĩrio Babuloni, Ezara ũrĩa warĩ mũthĩnjĩri-Ngai nĩ aathomeire Ayahudi arĩa moonganĩte Jerusalemu ibuku rĩa Watho, nao Alawii matiganĩte magĩtaarĩria andũ ũrĩa rĩaugĩte. Nehemia 8:8 yugaga ũũ: “Na magĩthiĩ na mbere gũthoma ibuku rĩu na kayũ, kuuma Watho-inĩ wa Ngai ũrĩa wa ma, magĩtaaragĩria na njĩra ĩrataũkĩka na makonania wega ũrĩa Watho uugĩte; nĩ ũndũ ũcio magĩteithia andũ gũtaũkĩrũo nĩ ũhoro ũcio wathomagwo.” No kũhoteke gũtaarĩria kũu kwahutĩtie gũthathaũra ciugo cia Kĩhibirania makĩhũthĩra rũthiomi rwa Kĩaramu, tondũ hihi Ayahudi maamenyerete kwaria Kĩaramu rĩrĩa maarĩ Babuloni. Ningĩ hatarĩ nganja nĩ kwahutĩtie gũtaarĩria Ayahudi maũndũ na njĩra ndikĩru, nĩgetha o na akorũo nĩ maanyitaga Kĩhibirania, mataũkĩrũo wega biũ nĩ ũrĩa ũhoro ũcio wathomagwo waugĩte.
AGOSTI 21-27
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | NEHEMIA 10-11
“Nĩ Meeimire nĩ Ũndũ wa Jehova”
w98 10/15 22 kĩb. 13
Itũũra rĩa Jerusalemu Kũhaana ta Ũrĩa Rĩĩtwa Rĩarĩo Riugĩte
13 “Kĩrĩkanĩro kĩrũmu” kĩrĩa kĩahũũrirũo mũhũũri matukũ-inĩ ma Nehemia, nĩ kĩahaarĩirie andũ a Ngai a mahinda ma tene nĩ ũndũ wa mũthenya ũrĩa rũthingo rwa Jerusalemu rũngĩarugũririo. No nĩ harĩ ũndũ ũngĩ wabataraga kũhangʼĩrũo na ihenya. Jerusalemu nĩ yathiũrũrũkĩirio na rũthingo rũnene na ihingo 12, na nĩ yabataraga andũ aingĩ a gũikara kuo. O na gũtuĩka kwarĩ na Aisiraeli maaikaraga kuo, “itũũra rĩu rĩarĩ rĩaramu na inene, na andũ arĩa maarĩ thĩinĩ warĩo matiarĩ aingĩ.” (Nehemia 7:4) Nĩguo maniine thĩna ũcio, andũ “magĩcuka mĩtĩ nĩguo matware mũndũ ũmwe harĩ andũ ikũmi aikarage Jerusalemu, itũũra rĩrĩa itheru.” Thutha wa kuona ũrĩa mũbango ũcio wanyitirũo mbaru, “andũ makĩrathima arũme othe arĩa meerutĩire gũikaraga Jerusalemu.” (Nehemia 11:1, 2) Kĩu nĩ kĩonereria kĩega harĩ athathaiya a ma ũmũthĩ, arĩa maũndũ mao mametĩkagĩria gũthamĩra kũrĩa kũrabatara ũteithio wa Akristiano agimaru kĩĩroho.
w86 2/15 22
Ũthathaiya wa ma nĩ Wahootanire
Gũtiga igai na gũthamĩra Jerusalemu kwarĩ na moritũ na nĩ kwabataraga kwĩima. Ningĩ no kũhoteke arĩa maaikaraga itũũra-inĩ rĩu nĩ maacemanagia na mogwati matiganĩte. Nĩ ũndũ wa maũndũ ta macio, andũ arĩa angĩ nĩ moonire atĩ acio meerutĩire gũthiĩ gũikaraga kuo nĩ maagĩrĩire kũgaathĩrĩrio na makĩhoya Jehova amarathime.
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
w06 2/1 11 kĩb. 1
Matemo Kuuma Ibuku-inĩ rĩa Nehemia
10:34—Andũ maabataraga gũtwara ngũ nĩkĩ? Watho wa Musa ndwaugĩte andũ matwarage ngũ. Andũ meerirũo meke ũguo nĩ ũndũ wa ũbataro ũrĩa warĩ ho. Nĩ kwabataranagia ngũ nyingĩ nĩ ũndũ wa gũcina magongona kĩgongona-inĩ. Kũroneka atĩ Anethini, arĩa maatungataga marĩ ndungata cia hekarũ na matiarĩ Aisiraeli, matiarĩ kuo a kũigana. Nĩ ũndũ ũcio gũgĩcukwo mĩtĩ nĩguo gũtigĩrĩrũo atĩ ngũ itiraga.
AGOSTI 28–SEPTEMBA 3
MŨTHITHŨ KUUMA KIUGO-INĨ KĨA NGAI | NEHEMIA 12-13
“Korũo ũrĩ Mwĩhokeku Harĩ Jehova Rĩrĩa Ũrathuura Arata”
it-1 95 kĩb. 5
Aamoni
Thutha wa Tobia kũingatwo kuuma hekarũ-inĩ, watho wa Ngai thĩinĩ wa Gũcokerithia Maathani 23:3-6 ũrĩa wagirĩtie Aamoni na Amoabi kũingĩra kĩũngano-inĩ kĩa Isiraeli nĩ wathomirũo na ũgĩtaarĩrio. (Ne 13:1-3) Watho ũcio waheanĩtwo mĩaka ta 1,000 mbere ĩyo, nĩ ũndũ wa ũrĩa Aamoni na Amoabi maaregete gũteithia Aisiraeli rĩrĩa maakuhĩrĩirie Bũrũri wa Kĩĩranĩro. Watho ũcio weendaga kuonania atĩ andũ acio matingĩakeneire ihooto ciothe na mĩeke ĩrĩa andũ arĩa maarĩ a rũrĩrĩ rwa Isiraeli maarĩ nayo. Ũguo ti kuuga atĩ Aamoni na Amoabi marĩ mũndũ ũmwe ũmwe, matingĩanyitanĩire kana maikaranie na Aisiraeli na kwoguo magunĩke kuumana na irathimo iria Ngai aaheaga andũ ake. Ũndũ ũcio nĩ wonekaga wega nĩ ũndũ wa gũkorũo atĩ Zeleki ũrĩa ũkũgwetetwo hau kabere, aarĩ ũmwe wa njamba cia ita cia Daudi, na kuumana na rũgano rwa Ruthu ũrĩa Mũmoabi.—Ru 1:4, 16-18.
w96 3/15 16 kĩb. 6
Kũhiũrania na Ũritũ wa Kwaga Wĩhokeku
6 Tũngĩkorũo tũrĩ ehokeku harĩ Jehova Ngai, nĩ tũrĩĩthemaga kũgĩa ũrata na thũ ciake ciothe. Nĩkĩo Jakubu aandĩkire ũũ: “Inyuĩ itharia ici, kaĩ mũtoĩ atĩ kũgĩa ũrata na thĩ nĩ kũgĩa ũthũ na Ngai? Nĩ ũndũ ũcio, mũndũ o wothe wendaga gũtuĩka mũrata wa thĩ etuaga thũ ya Ngai.” (Jakubu 4:4) Tũngĩenda gũkorũo na wĩhokeku ta ũrĩa Mũthamaki Daudi aarĩ naguo rĩrĩa aaugire ũũ: “Na githĩ ndithũire andũ arĩa magũthũire, wee Jehova, o na ngamena arĩa makũremagĩra? Nĩ ndĩmathũire mũno; matuĩkĩte thũ nene harĩ niĩ.” (Thaburi 139:21, 22) Tũtingĩenda kũnyitanĩra na andũ arĩa mehagia makĩendaga, tondũ ithuĩ tũrĩ ngũrani nao. Na githĩ wĩhokeku witũ harĩ Ngai ndwagĩrĩirũo gũtũma twĩtheme kũnyitanĩra na thũ icio cia Jehova, na njĩra ya ĩmwe kwa ĩmwe kana kũgerera TV?
Kũmaatha Maũndũ ma Bata Maandĩko-inĩ
it-2 452 kĩb. 9
Nyĩmbo
Kũina nĩ gwekĩrĩirũo mũno hekarũ-inĩ. Ũndũ ũcio nĩ wonekaga kuumana na ũrĩa Maandĩko magwetaga aini kaingĩ, o hamwe na gũkorũo atĩ ‘matiaheagwo mawĩra’ mangĩ marĩa maaheagwo Alawii acio angĩ nĩgetha mahote kwĩrutĩra biũ ũtungata-inĩ wao. (1Ma 9:33) Gũkorũo atĩ nĩ maathiire na mbere gũtungata marĩ gĩkundi mwanya kĩa Alawii, nĩ kuonanĩtio kuumana na ũrĩa magwetetwo marĩ gĩkundi mwanya gatagatĩ-inĩ ka arĩa maacokire kuuma Babuloni. (Eza 2:40, 41) O na watho wa Mũthamaki Aritashashita (Longimanus) wa Perisia nĩ wametĩkĩrĩtie kwaga kũruta “igooti o rĩothe, marĩhi, kana igooti rĩa barabara” marĩ hamwe na ikundi ingĩ cia mwanya. (Eza 7:24) Thutha-inĩ, mũthamaki aathanire atĩ “haarĩ indo ciaagĩrĩire kũneagwo aini kũringana na mabataro mao ma o mũthenya.” O na gũtuĩka kwĩrĩkanaga atĩ Aritashashita nĩwe warutire watho ũcio, ũhotekeku mũnene nĩ atĩ waheanirũo nĩ Ezara akĩhũthĩra wathani ũrĩa aaheetwo nĩ Aritashashita. (Ne 11:23; Eza 7:18-26) Kwoguo o na gũtuĩka aini othe maarĩ Alawii, no tũtaũkĩrũo nĩ kĩrĩa gĩtũmaga Bibilia ĩmagwete marĩ gĩkundi mwanya ĩkagweta “aini, na Alawii.”—Ne 7:1; 13:10.