Jesu oima Jerusalemu Njumatatũ hwaĩ-inĩ, agacoka Bethania, mwena wa irathĩro wa Kĩrĩma kĩa Mĩtamaiyũ. Akaraara hihi kwa arata ake Lazaro, Mariamu, na Maritha.

Rĩu nĩ rũcinĩ rwa Nisani 11. Jesu na arutwo ake makanyita njĩra merekeire Jerusalemu o rĩngĩ, kũrĩa egũkorũo hekarũ-inĩ riita rĩake rĩa mũico. Ningĩ ũyũ nĩguo mũthenya wa mũico wa ũtungata wake mbere ya gũkũngũĩra Pasaka, kwambĩrĩria Kĩririkano gĩa gĩkuũ gĩake, na thutha ũcio gũcirithio na kũũragwo.

Marĩ njĩra-inĩ kuuma Bethania magereire Kĩrĩma-inĩ kĩa Mĩtamaiyũ marorete Jerusalemu, Petero akona mũtĩ ũrĩa Jesu ararumire ira rũcinĩ. Akoiga atĩrĩ: “Rabii, ta rora! mũkũyũ ũrĩa ũrarumire nĩ mũũmũ.”​—Mariko 11:21.

No hihi nĩ kĩĩ kĩratũmire Jesu arume mũtĩ ũcio na ũroma? Akonania gĩtũmi kũgerera macokio maya make: “Ngũmwĩra na ma atĩrĩ, mũngĩkorũo na wĩtĩkio na mwage nganja, to ũguo ndĩrekire mũkũyũ ũcio mũrĩhotaga gwĩka, o na mũngĩra kĩrĩma gĩkĩ ‘Uma haha ũthiĩ ũgwe iria-inĩ,’ noguo kũngĩkĩka. Na maũndũ marĩa mothe mũrĩhoyaga mũrĩ na wĩtĩkio, nĩ mũrĩheagwo.” (Mathayo 21:​21, 22) Na njĩra ĩyo agacokera ũndũ oigĩte hau kabere atĩ wĩtĩkio no ũhote kweheria kĩrĩma.​—Mathayo 17:20.

Kwoguo ũndũ ũcio Jesu arekire wa gũtũma mũtĩ ũcio ũũme, araũhũthĩra kuonania bata wa kũgĩa na wĩtĩkio harĩ Ngai. Akoiga ũũ: “Ngũmwĩra atĩ, maũndũ marĩa mothe mũhoyaga, gĩagai na wĩtĩkio atĩ nĩ mũkũheo, na nĩ mũrĩheagwo.” (Mariko 11:24) Ũcio nĩ ũrutani wa bata mũno harĩ arũmĩrĩri othe a Jesu! Na nĩ mwagĩrĩru makĩria harĩ atũmwo nĩ ũndũ wa magerio maritũ marĩa megũcemania namo thutha wa kahinda. Ningĩ harĩ na ũrutani ũngĩ wĩgiĩ wĩtĩkio tũngĩĩruta kuumana na kũũma kwa mũtĩ ũcio wa mũkũyũ.

O ta ũrĩa mũtĩ ũcio ũronekaga ta ũrĩ na maciaro nĩ ũndũ wa mathangũ, noguo rũrĩrĩ rwa Isiraeli rũhaana. Andũ a rũrĩrĩ rũu marĩ thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro hamwe na Ngai, na mũndũ angĩmarora no one ta marũmagĩrĩra Watho wake. No rũrĩrĩ rũu nĩ ruonanĩtie atĩ rũtirĩ na wĩtĩkio na rũticiaraga maciaro mega. O na nĩ rũregete Mũrũ wa Ngai! Kwoguo rĩrĩa Jesu ararumire mũkũyũ na ũroma, aronanirie ũrĩa rũrĩrĩ rũu rũtarĩ wĩtĩkio na maciaro rũgekwo.

Thutha wa kahinda, Jesu na arutwo ake makaingĩra Jerusalemu. O ta ũrĩa amenyerete gwĩka, akaingĩra thĩinĩ wa hekarũ na akambĩrĩria kũrutana. Hihi nĩ ũndũ wa ũrĩa Jesu arekire andũ arĩa marakũũranagia mbeca mũthenya wa ira, athĩnjĩri-Ngai arĩa anene na athuri makamũũria atĩrĩ: “Wĩkaga maũndũ maya na wathani ũrĩkũ? Na nũ ũkũheete wathani ũyũ wa gwĩka maũndũ maya?”​—Mariko 11:28.

Jesu akamacokeria akameera: “Nĩ ngũmũũria kĩũria kĩmwe. Mwanjokeria, o na niĩ nĩ ngũmwĩra njĩkaga maũndũ maya na wathani ũrĩkũ. Johana aarutĩte wathani wa kũbatithania kũ, igũrũ kana kũrĩ andũ? Njokeriai.” Rĩu arĩa maramũũkĩrĩra nĩo marabatara gũcokia kĩũria. Athĩnjĩri-Ngai acio na athuri makambĩrĩria kũũrania ũrĩa megũcokia makoiga: “Tũngiuga, ‘Aarutĩte igũrũ,’ egũtũũria, ‘Mwakĩagire kũmwĩtĩkia nĩkĩ?’ “Kana tuge, ‘Aarutĩte kũrĩ andũ’?” Maroiga ũguo tondũ nĩ maretigĩra kĩrĩndĩ, ‘tondũ gĩtĩkĩtie atĩ kũna Johana aarĩ mũnabii.’​—Mariko 11:​29-32.

Andũ acio marokĩrĩra Jesu makarigwo nĩ ũrĩa mekuuga. Kwoguo makamwĩra: “Tũtiũĩ.” Nake Jesu akameera: “O na niĩ ndikũmwĩra njĩkaga maũndũ maya na wathani ũrĩkũ.”​—Mariko 11:33.

Thĩinĩ wa hekarũ, Jesu akorũo oria athĩnjĩri-Ngai arĩa anene na athuri kĩũria, arĩa mekũmũrĩtie ekaga maũndũ na wathani wa ũ. Macokio ma Jesu matũma mage wa kuuga. Agacoka akaheana ngerekano ĩronania o nĩ andũ a mũthemba ũrĩkũ kũna.

Jesu akoiga: “Harĩ mũndũ warĩ na ariũ erĩ. Agĩthiĩ harĩ wa mbere, akĩmwĩra atĩrĩ, ‘Mũrũ wakwa, thiĩ ũkarute wĩra mũgũnda-inĩ wa mĩthabibũ ũmũthĩ.’ Nake akĩmũcokeria akĩmwĩra, ‘Ndigũthiĩ,’ no thutha-inĩ akĩona nĩ ahĩtia na agĩthiĩ. Agĩthiĩ harĩ wa kerĩ, akĩmwĩra o taguo. Ũcio akĩmũcokeria atĩrĩ, ‘Nĩ ngũthiĩ Baba,’ no ndaathire. Nĩ ũrĩkũ wekire wendi wa ithe?” (Mathayo 21:28-31) Hatarĩ nganja nĩ ũcio wa mbere, tondũ nĩwe wacokire gwĩka ũrĩa ithe eendaga.

Kwoguo Jesu akeera acio maramũũkĩrĩra atĩrĩ: “Ngũmwĩra o ma atĩ etia a mbeca cia igooti na ahũri maraya magaatonya Ũthamaki-inĩ wa Ngai mbere yanyu.” Etia a mbeca cia igooti na ahũri maraya hau kabere matiatungatagĩra Ngai. Ĩndĩ o ta mũriũ ũcio wa mbere, nĩ maacokire makĩĩrira na rĩu nĩ maramũtungatĩra. No atongoria a ndini mahaana ta mũriũ ũcio wa kerĩ, tondũ metuaga nĩ maratungatĩra Ngai no tiguo mekaga. Jesu akameera: “Johana [Mũbatithania] okire kũrĩ inyuĩ na akĩmuonia njĩra ya ũthingu, no mũtiamwĩtĩkirie. Ĩndĩ etia a mbeca cia igooti na ahũri maraya nĩ maamwĩtĩkirie, na rĩrĩ, o na gũtuĩka nĩ muoonire ũguo, mũtieririre mũmwĩtĩkie.”​—Mathayo 21:31, 32.

Jesu akarũmanĩrĩria ngerekano ĩyo na ĩngĩ. Ihinda rĩrĩ, akonania atĩ atongoria acio a ndini makĩria ma gũkorũo matiratungatĩra Ngai nĩ andũ oru. Akoiga ũũ: “Mũndũ ũmwe nĩ aahandire mĩthabibũ mũgũnda-inĩ, akĩũirigĩra na akĩenja irima rĩa kũhihĩra thabibũ na agĩaka nyũmba ya mũrangĩri ndaya na igũrũ; agĩcoka akĩũkomborithia arĩmi, na agĩthiĩ bũrũri wa kũraya. Na rĩrĩa hĩndĩ ya magetha yakinyire-rĩ, agĩtũma ngombo nĩguo ĩkagĩre maciaro mamwe ma mũgũnda kuuma kũrĩ arĩmi acio. No makĩmĩnyita, makĩmĩhũũra, na makĩmĩingata moko matheri. O rĩngĩ agĩtũma ngombo ĩngĩ kũrĩ arĩmi acio, nao makĩmĩhũũra kĩongo na makĩmĩagĩra gĩtĩo. Ningĩ agĩtũma ngombo ĩngĩ, nao makĩmĩũraga, na agĩtũma ingĩ nyingĩ, makĩhũũra imwe na makĩũraga iria ingĩ.”​—Mariko 12:​1-5.

Hihi acio marathikĩrĩria Jesu nĩ megũtaũkĩrũo nĩ ngerekano ĩyo? No kũhoteke nĩ mararirikana ciugo ici cia Ngai kũgerera Isaia: “Mũgũnda wa mĩthabibũ ũrĩa wa Jehova Mũnene wa Ita nĩguo nyũmba ya Isiraeli, nao andũ a Juda nĩo mũtĩ ũrĩa mwega ekenagĩra nĩguo. Nake ehokaga atĩ nĩarĩonaga cira wa kĩhooto; no rĩrĩ, ũhoro wa kũhinyanĩrĩria noguo onaga.” (Isaia 5:7) Ngerekano ya Jesu ĩhaana o ta ĩyo. Mwene mũgũnda nĩ Jehova, naguo mũgũnda wa mĩthabibũ nĩ rũrĩrĩ rwa Isiraeli, rũrĩa rũirigĩirũo na rũkagitĩrũo nĩ Watho wa Ngai. Jehova aatũmaga anabii nĩguo marute andũ ake na mamateithie gũciara maciaro mega.

No “arĩmi” acio maahũũraga na makoraga “ngombo” iria ciatũmagwo kũrĩ o. Jesu agataarĩria ũũ: “[Mwene mũgũnda] agĩcoka akĩmatũmĩra mũrũwe ũrĩa eendete mũno, akiuga atĩrĩ, ‘Nĩ mekũhe mũrũ wakwa gĩtĩo.’ No arĩmi acio makĩĩrana atĩrĩ, ‘Ũyũ nĩwe mũgai wa mũgũnda ũyũ. Nĩ tũmũũragei, narĩo igai rĩake rĩgũtuĩka ritũ.’ Kwoguo makĩmũnyita, makĩmũũraga.”​—Mariko 12:​6-8.

Jesu rĩu akoria: “Mwene mũgũnda ũcio ageka atĩa hihi?” (Mariko 12:9) Atongoria acio a ndini magacokia ũũ: “Akaamaniina biũ tondũ nĩ oru, na akomborithie arĩmi angĩ mũgũnda ũcio, arĩa marĩmũheaga matunda hĩndĩ ĩrĩa yagĩrĩire.”​—Mathayo 21:41.

Na njĩra ĩyo magetuĩra cira matekũmenya, tondũ nĩ amwe a “arĩmi” a “mũgũnda wa mĩthabibũ” wa Jehova, rũrĩrĩ rwa Isiraeli. Maciaro marĩa Jehova arerĩgĩrĩra kuuma kũrĩ arĩmi acio nĩ hamwe na gwĩtĩkia Mũrũ wake, Mesia. Jesu akarora atongoria acio a ndini akamoria: “Kaĩ mũtarĩ mwathoma rĩandĩko rĩrĩ: ‘Ihiga rĩrĩa rĩaregirũo nĩ aaki nĩrĩo rĩtuĩkĩte ihiga rĩrĩa inene rĩa kona’? Kaĩ mũtarĩ mwathoma atĩ ‘Ihiga rĩu riumĩte kũrĩ Jehova, na nĩ rĩa magegania harĩ ithuĩ’?” (Mariko 12:10, 11) Jesu agacoka akoiga ũũ agĩtaarĩria ũrĩa arenda kuuga: “Nĩkĩo ngũmwĩra atĩrĩ, Ũthamaki wa Ngai nĩ ũkweherio kũrĩ inyuĩ na ũheo rũrĩrĩ rũrĩa rũrĩkoragwo na maciaro.”​—Mathayo 21:43.

Andĩki-Watho na athĩnjĩri-Ngai arĩa anene makamenya atĩ Jesu ‘aheana ngerekano ĩyo nĩ ũndũ wao.’ (Luka 20:19) Rĩu gũkĩra hĩndĩ ĩngĩ o yothe makenda kũmũũraga, arĩ we “mũgai.” No nĩ maretigĩra kĩrĩndĩ, tondũ kĩonaga Jesu arĩ mũnabii, kwoguo makaaga kũgeria kũmũũraga ihinda rĩrĩ.

Jesu arĩ hakuhĩ kũrĩkia ũtungata wake, na no arathiĩ na mbere kũhũthĩra ngerekano kumbũrania andĩki-Watho na athĩnjĩri-Ngai arĩa anene. Nĩkĩo marenda kũmũũraga. (Luka 20:19) No Jesu ndegũtiga kũmoimbũrania. Akaheana ngerekano ĩngĩ akoiga:

“Ũthamaki wa igũrũ no ũhaananio na mũthamaki wahaarĩirie iruga rĩa ũhiki wa mũrũwe. Na agĩtũma ngombo ciake igeete arĩa meetĩirũo ũhiki, no andũ acio meetĩtwo matiendaga gũthiĩ.” (Mathayo 22:​2, 3) Jesu ambĩrĩria ngerekano ĩyo na kũgweta “Ũthamaki wa igũrũ.” Kwoguo no mũhaka “mũthamaki” ũcio akorũo nĩ Jehova Ngai. Ĩ nake mũriũ wa mũthamaki na acio metĩtwo iruga-inĩ rĩa ũhiki? Ti ũndũ mũritũ gũkũũrana atĩ mũriũ ũcio wa mũthamaki nĩ Mũrũ wa Jehova, o ũcio ũramahe ngerekano ĩyo, na kũmenya atĩ acio metĩtwo nĩ arĩa magaakorũo hamwe nake Ũthamaki-inĩ wa igũrũ.

Nĩa maarĩ a mbere gwĩtwo? Hihi nĩa Jesu na atũmwo ake makoretwo makĩhunjĩria ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki? Nĩ Ayahudi. (Mathayo 10:​6, 7; 15:24) Rũrĩrĩ rũu rwetĩkĩrire kĩrĩkanĩro kĩa Watho mwaka wa 1513 mbere ya Kristo, nĩ ũndũ ũcio Ayahudi magĩkorũo marĩ a mbere gũtuĩka “rũciaro rũa athĩnjĩri-Ngai.” (Thama 19:​5-8) No hihi meetirũo ‘iruga-inĩ rĩa ũhiki’ rĩ? Maambĩrĩirie gwĩtwo mwaka wa 29, tondũ hĩndĩ ĩyo nĩrĩo Jesu aambĩrĩirie kũhunjia ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa igũrũ.

Hihi Aisiraeli aingĩ maaiyũkirie atĩa rĩĩtana rĩu? O ta ũrĩa Jesu oigire, “matiendaga gũthiĩ.” Atongoria aingĩ a ndini o hamwe na andũ arĩa angĩ matiamwamũkĩrire arĩ we Mesia na Mũthamaki ũrĩa ũthurĩtwo nĩ Ngai.

No Jesu akonania atĩ Ayahudi nĩ mangĩkagĩa na mweke ũngĩ, akoiga: “Ningĩ [mũthamaki] agĩtũma ngombo ingĩ agĩciĩra, ‘Thiĩi mwĩre arĩa metĩtwo ũũ: “Nĩ haarĩirie iruga, ngathĩnja ndegwa na nyamũ ciakwa iria noru, na maũndũ mothe nĩ mahaarĩrie. Ũkai iruga-inĩ rĩa ũhiki.”’ No andũ acio meetĩtwo makĩaga gũtindanĩra, ũmwe agĩthiĩ mũgũnda-inĩ wake, na ũngĩ agĩthiĩ biacara-inĩ yake; nao arĩa angĩ makĩnyita ngombo icio ciake magĩcihũũra na magĩciũraga.” (Mathayo 22:4-6) Ũndũ ũcio ũronania ũrĩa kũngĩkahanĩka rĩrĩa kĩũngano gĩa Gĩkristiano kĩngĩkambĩrĩria. Hĩndĩ ĩyo, Ayahudi no maarĩ na mweke wa kũingĩra Ũthamaki-inĩ, no aingĩ ao makĩrega rĩĩtana rĩu, o na makĩnyarira ‘ngombo cia mũthamaki.’​—Atũmwo 4:​13-18; 7:​54, 58.

Ũndũ ũcio warĩ na moimĩrĩro marĩkũ harĩ rũrĩrĩ rũu? Jesu akoiga: “Mũthamaki akĩrakara, agĩtũma mbũtũ yake, ĩkĩũraga oragani acio na ĩgĩcina itũũra rĩao.” (Mathayo 22:7) Maũndũ macio maakorire Ayahudi mwaka wa 70 rĩrĩa Aroma maanangire “itũũra rĩao” rĩa Jerusalemu.

Hihi acio marega rĩĩtana rĩa mũthamaki, nĩ kuuga atĩ gũtirĩ andũ angĩ mangĩetirũo? Tiguo kũringana na ngerekano ya Jesu, tondũ arathiĩ na mbere akoiga: “[Mũthamaki ũcio] agĩcoka akĩra ngombo ciake atĩrĩ, ‘Iruga rĩa ũhiki nĩ rĩhaarĩrie, no arĩa maretĩirũo matiragĩrĩire. Kwoguo thiĩi barabara-inĩ iria nene, mwĩte mũndũ ũrĩa wothe mũkuona oke iruga-inĩ rĩa ũhiki.’ Nĩ ũndũ ũcio, ngombo icio igĩthiĩ barabara-inĩ igĩta andũ arĩa othe cioonire, oru na ega; na nyũmba ĩrĩa yekagĩrũo ũhiki ĩkĩiyũra ageni metha-inĩ.”​—Mathayo 22:​8-10.

Nĩkĩo thutha-inĩ mũtũmwo Petero aambĩrĩirie gũteithia andũ a Ndũrĩrĩ gũtuĩka Akristiano, arĩa mataaciarĩtwo marĩ Ayahudi kana makagarũra wĩtĩkio magatuĩka Ayahudi. Mwaka-inĩ wa 36, mũnene ũmwe wa thigari wa Roma wetagwo Korinelio na famĩlĩ yake nĩ maamũkĩrire roho mũtheru, makĩgĩa na mweke wa gũkorũo Ũthamaki-inĩ wa igũrũ ũrĩa Jesu aagwetete.​—Atũmwo 10:​1, 34-48.

Jesu akonania atĩ ti othe arĩa mokĩte iruga-inĩ magaakorũo marĩ etĩkĩrĩku harĩ “mũthamaki.” Akoiga: “Rĩrĩa mũthamaki aatonyire kũrora ageni, akĩona mũndũ ũteehumbĩte nguo ĩrĩa yagĩrĩire ya ũhiki. Nĩ ũndũ ũcio akĩmũũria, ‘Mũndũ ũyũ, ũtonyire gũkũ atĩa ũtehumbĩte nguo ĩrĩa yagĩrĩire ya ũhiki?’ Nake agĩkira ki. Mũthamaki agĩcoka akĩra ngombo ciake atĩrĩ, ‘Muohei moko na magũrũ na mũmũikie nja nduma-inĩ. Kũu nĩkuo agaacayagĩra na akahagarania magego.’ Nĩ gũkorũo arĩa metĩtwo nĩ aingĩ, no arĩa mathuurĩtwo nĩ anini.”​—Mathayo 22:​11-14.

No kũhoteke atongoria a ndini arĩa marathikĩrĩria Jesu matirataũkĩrũo nĩ maũndũ marĩa aroiga kana ũrĩa mekũmahutia. O na kũrĩ ũguo, makarakara na makehotora o na makĩria kũmũũraga tondũ nĩ aramaconorithia.

Atongoria a ndini arĩa marokĩrĩra Jesu nĩ arakaru. Akorũo aheana ngerekano ironania ũrĩa marĩ oru. Afarisai rĩu makabanga njama nĩguo mamũtege. Makamũgeria oige ũndũ ũgũtũma athitangwo kũrĩ ngavana Mũroma, na makarĩha arutwo amwe ao nĩguo mamũtege.​—Luka 6:7.

Makamwĩra ũũ: “Mũrutani, nĩ tũĩ atĩ waragia ma na ũkarutana ũrĩa kũrĩ, ndũrĩ mũthutũkanio, na ũrutanaga ũhoro wa Ngai kũringana na ũrĩa ma ĩtariĩ: Hihi nĩ twagĩrĩire kũrĩha Kaisari igooti kana tũtiagĩrĩire?” (Luka 20:​21, 22) No Jesu akaaga gwĩtĩkĩra mamũhake maguta, tondũ nĩ aramenya mareka ũguo marĩ na ũhinga na waara. Akamenya atĩ oiga, ‘Aca ti wega kũrĩha igooti rĩu,’ nĩ egũthitangwo atĩ nĩ aracogera andũ mokĩrĩre thirikari ya Roma. Na oiga, ‘Ĩĩ rĩhagai igooti rĩu,’ andũ acio matuuragwo nĩ gũkorũo rungu rwa thirikari ya Roma nĩ mekũmũũkĩrĩra. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, Jesu egũcokia atĩa?

Akamoria: “Hinga ici, nĩ kĩĩ kĩratũma mũngerie? Ta nyoniai mbeca iria mũrĩhaga igooti nacio.” Makamũrehera dinari, nake akamoria atĩrĩ: “Mbica ĩno na rĩĩtwa rĩrĩ nĩ cia ũ?” Nao makamwĩra: “Nĩ cia Kaisari.” Nake Jesu akahũthĩra ũũgĩ akameera: “Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, rĩhai Kaisari indo ciake, no indo cia Ngai mũrĩhe Ngai.”​—Mathayo 22:​18-21.

Andũ acio makagega maigua ciugo icio cia Jesu. Igatũma maage ũndũ wa gũcokia, na magathiĩ. Ĩndĩ no megũcoka rĩngĩ nĩguo mamũgerie. Thutha wa Afarisai acio kũremwo gũtega Jesu, gĩkundi kĩngĩ gĩa kĩndini gĩgoka kũrĩ we.

Asadukai, arĩa moigaga atĩ gũtirĩ ũriũkio, makamũũria kĩũria kĩgiĩ kũriũka na mũndũ kũhikia mũtumia wa mũrũ wa nyina. Makoria ũũ: “Mũrutani, Musa oigire atĩ: ‘Mũndũ o wothe angĩkua atagĩte ciana, mũrũ wa nyina na mũndũ ũcio no mũhaka ahikie mũtumia wake aciarĩre mũrũ wa nyina ciana.’ Rĩu-rĩ, kwarĩ na ariũ mũgwanja a nyina ũmwe. Wa mbere akĩhikania no agĩkua atagĩte ciana, na mũrũ wa nyina akĩhikia mũtumia ũcio wake. Gũgĩthiĩ o ta ũguo harĩ wa kerĩ na wa gatatũ nginya wa mũgwanja. Mũthia-inĩ, mũtumia ũcio o nake agĩkua. Hĩndĩ ĩrĩa andũ makaariũkio-rĩ, agaatuĩka mũtumia wa ũ harĩ acio mũgwanja tondũ nĩ aatuĩkĩte mũtumia wao othe?”​—Mathayo 22:​24-28.

Akĩhũthĩra maandĩko ma Musa, marĩa Asadukai acio maheete gĩtĩo, akameera: “Inyuĩ nĩ mũhĩtĩtie, tondũ mũtiũĩ Maandĩko o na kana hinya wa Ngai. Nĩ gũkorũo rĩrĩa andũ makaariũkio, matikahikanagia kana makahika, no magaakorũo matariĩ ta araika arĩa marĩ igũrũ. No ha ũhoro wa kũriũkio kwa arĩa akuũ-rĩ, kaĩ mũtathomete thĩinĩ wa ibuku rĩa Musa ũhoro-inĩ wĩgiĩ kĩhinga kĩrĩa kĩa mĩigua, atĩ Ngai aamwĩrire ũũ: ‘Niĩ nĩ niĩ Ngai wa Iburahimu, na Ngai wa Isaaka, na Ngai wa Jakubu’? We ti Ngai wa arĩa makuĩte, no nĩ wa arĩa marĩ muoyo. Nĩ mũhĩtĩtie mũno.” (Mariko 12:​24-27; Thama 3:​1-6) Kĩrĩndĩ kĩaigua macokio macio gĩkagega.

Jesu nĩ atũma Afarisai o na Asadukai maage ũndũ mangĩmũcokeria, kwoguo marĩ hamwe rĩu magoka kũrĩ we mamũgerie o rĩngĩ. Mwandĩki-Watho ũmwe akamũũria: “Mũrutani, rĩathani rĩrĩa inene mũno thĩinĩ wa Watho nĩ rĩrĩkũ?”​—Mathayo 22:36.

Jesu akamũcokeria akamwĩra: “Rĩrĩa inene nĩ rĩrĩ, ‘Thikĩrĩria wee Isiraeli, Jehova nĩwe Ngai witũ, na nowe wiki Jehova, na no mũhaka wende Jehova Ngai waku na ngoro yaku yothe na muoyo waku wothe na meciria maku mothe na hinya waku wothe.’ Rĩa kerĩ nĩ rĩrĩ, ‘No mũhaka wendage mũndũ ũrĩa ũngĩ o ta ũrĩa wĩyendete.’ Gũtirĩ rĩathani rĩngĩ inene gũkĩra macio.”​—Mariko 12:​29-31.

Aigua macokio macio, mwandĩki-Watho ũcio akoiga: “Mũrutani, nĩ waria ma, ‘Ngai nĩ Ũmwe, na gũtirĩ ũngĩ tiga we;’ na mũndũ kũmwenda na ngoro yake yothe, na meciria make mothe, na hinya wake wothe, na mũndũ kwenda ũrĩa ũngĩ o ta ũrĩa eyendete nĩ kwa bata makĩria gũkĩra mahaki na magongona magima ma njino mothe.” Jesu ona atĩ mũndũ ũcio nĩ acokia na ũũgĩ, akamwĩra: “Ndũrĩ haraya na Ũthamaki wa Ngai.”​—Mariko 12:​32-34.

Jesu akoretwo akĩrutana thĩinĩ wa hekarũ ihinda rĩa thikũ ithatũ (Nisani 9, 10, na 11). Andũ amwe ta mwandĩki-Watho ũcio, nĩ makoretwo magĩkenio nĩ ũrutani wake. No atongoria a ndini ti akenu, o acio rĩu matarĩ na “ũmĩrĩru wa kũmũũria ciũria rĩngĩ.”

Atongoria a ndini arĩa marokĩrĩra Jesu makaremwo nĩ kũmũtega nĩguo mamũneane kũrĩ Aroma. (Luka 20:20) Rĩu, arĩ o kũu hekarũ-inĩ Nisani 11, Jesu akagarũrania maũndũ na akonania we nĩwe ũ. Akambĩrĩria na kũmoria ũũ: “Mũgwĩciria atĩa ũhoro-inĩ wĩgiĩ Kristo? Nĩ mũrũ wa ũ?” (Mathayo 22:42) Nĩ kũĩkaine wega atĩ Kristo, kana Mesia angĩkoimana na Daudi. Na magacokia o ũguo.​—Mathayo 9:27; 12:23; Johana 7:42.

Jesu agakĩmoria atĩrĩ: “Na nĩ kĩĩ gĩtũmaga Daudi atongoretio nĩ roho amwĩte Mwathani, akoiga, ‘Jehova nĩ eerire Mwathani wakwa ũũ: “Ikara thĩ guoko-inĩ gwakwa kwa ũrĩo nginya rĩrĩa ngaiga thũ ciaku rungu rwa makinya maku”’? Angĩkorũo Daudi amwĩtaga Mwathani-rĩ, akĩrĩ mũrũ wake atĩa?”​—Mathayo 22:​43-45.

Afarisai acio makaga wa kuuga, tondũ merĩgagĩrĩra mũndũ kuuma nyũmba-inĩ ya Daudi, hihi amakũũre kuuma kũrĩ wathani wa Roma. No Jesu akĩhũthĩra ciugo cia Daudi thĩinĩ wa Thaburi 110:​1, 2, akonania atĩ Mesia angĩgakorũo arĩ ngũrani na athani a gũkũ thĩ. Angĩgakorũo arĩ we Mwathani wa Daudi, na thutha wa gũikara guoko-inĩ kwa ũrĩo kwa Ngai, nĩ angĩkambĩrĩria gwathana. Macokio ma Jesu magakiria acio maramũkĩrĩra.

Arutwo na andũ angĩ aingĩ makoretwo magĩthikĩrĩria. Jesu rĩu akamarĩria, akameera memenyerere andĩki-Watho na Afarisai. Andũ acio “meheete wĩra ũrĩa Musa aarutaga” wa kũrutana Watho wa Ngai. Jesu akeera athikĩrĩria ake ũũ: “Maũndũ marĩa mothe mamwĩraga-rĩ, mekagei na mũmarũmagie, no mũtikegerekanagie na ciĩko ciao, tondũ no kuuga moigaga na matiĩkaga.”​—Mathayo 23:​2, 3.

Jesu agacoka akagweta maũndũ mamwe mekaga ma ũhinga, akoiga: “Maramagia tũthandũkũ twa maandĩko tũrĩa mehumbaga tũrĩ ithitũ.” Ayahudi amwe nĩ mekĩraga tũthandũkũ tũu mathithi-inĩ mao kana guoko-inĩ, na thĩinĩ wa tuo magekĩra tũcunjĩ tũnini twa Watho. Afarisai maramagia twao nĩguo moneke atĩ marĩ na kĩyo ũhoro-inĩ wa Watho. Ningĩ nĩ ‘maraihagia icũrĩ cia nguo ciao.’ Aisiraeli nĩ maathĩtwo mekĩrage nguo ciao icũrĩ, no Afarisai matigagĩrĩra atĩ ciao nĩ ndaihu makĩria. (Ndari 15:​38-40) Mekaga maũndũ macio mothe “nĩguo monwo nĩ andũ.”​—Mathayo 23:5.

Arutwo a Jesu o nao no mahutio nĩ mwerekera ũcio wa kwenda ũnene, kwoguo Jesu akameera: “No inyuĩ, mũtigetagwo Rabii, tondũ Mũrutani wanyu nĩ ũmwe, na inyuothe mũrĩ a Ithe ũmwe. Ningĩ, mũtikanete mũndũ o na ũmwe ithe wanyu gũkũ thĩ, nĩ gũkorũo Ithe wanyu nĩ ũmwe, Ũrĩa ũrĩ igũrũ. O na mũtikanetwo atongoria, nĩ gũkorũo Mũtongoria wanyu nĩ ũmwe, nĩwe Kristo.” Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, arutwo magĩrĩirũo kwĩyona atĩa, na magĩrĩirũo gũikarania atĩa? Jesu akameera: “Ũrĩa mũnene gatagatĩ-inĩ kanyu no mũhaka atuĩke ndungata yanyu. Mũndũ ũrĩa wothe wĩtũũgagĩria nĩ akaanyihio, na ũrĩa wothe wĩnyihagia nĩ agaatũũgĩrio.”​—Mathayo 23:​8-12.

Jesu agacoka akagweta maũndũ maya ma kĩeha megiĩ andĩki-Watho na Afarisai acio marĩ na ũhinga, akoiga: “Kaĩ mũrĩ na haaro-ĩ, inyuĩ andĩki-Watho na Afarisai, hinga ici! nĩ gũkorũo mũhingagĩrĩria andũ Ũthamaki wa igũrũ, tondũ inyuĩ mũtingĩraga, o na mũtirekaga arĩa marenda kũingĩra maingĩre.”​—Mathayo 23:13.

Jesu aramenereria Afarisai nĩ ũndũ wa kwaga gũtĩa maũndũ marĩa ma bata harĩ Jehova, ta ũrĩa mawatho marĩa metungagĩra monanagia. Kwa ngerekano moigaga atĩ: “Mũndũ o wothe angĩĩhĩta na hekarũ, ũcio ti ũndũ, no mũndũ o wothe angĩĩhĩta na thahabu ya hekarũ, no mũhaka ahingie mwĩhĩtwa ũcio.” Na njĩra ĩyo makonania atĩ o nĩ atumumu, tondũ mekagĩrĩra mũno thahabu ĩrĩa ĩrĩ hekarũ-inĩ handũ ha ũguni wa kĩĩroho ũrĩa wonekaga nyũmba-inĩ ĩyo ya gũthathaĩria Jehova. No ‘matitindanagĩra na maũndũ marĩa ma bata ma Watho, nĩmo kĩhooto, tha, na wĩhokeku.’​—Mathayo 23:​16, 23; Luka 11:42.

Jesu ageta Afarisai acio ‘atongoria atumumu, macungaga rwagĩ no makameria ngamĩra!’ (Mathayo 23:24) Macungaga rwagĩ kuuma ndibei-inĩ yao tondũ ruonagwo rũrĩ thahu. Ĩndĩ ũguo magaga gũtindanĩra na maũndũ marĩa ma bata ma Watho, nĩ ta kũmeria ngamĩra ĩrĩa o nayo yonagwo ĩrĩ thahu, nene maita maingĩ gũkĩra rwagĩ.​—Maũndũ ma Alawii 11:​4, 21-24.

Mũthenya wa mũico Jesu gũkorũo hekarũ-inĩ, agathiĩ na mbere kumbũrania ũhinga wa andĩki-Watho na Afarisai, akameta hinga atekũhithĩrĩra. Akahũthĩra ngerekano akoiga: “Mũthambagia gĩkombe na thani mwena wa na igũrũ, no na thĩinĩ ciyũrĩtwo nĩ ũkoroku na merirĩria moru. Wee Mũfarisai gĩtumumu, amba ũthambie gĩkombe na thani mwena wa thĩinĩ, ũcoke ũthambie mwena wa igũrũ.” (Mathayo 23:​25, 26) O na gũtuĩka Afarisai nĩ merutanagĩria gwĩtheria ta ũrĩa Watho ugĩte, matirũmbũyagia ũrĩa matariĩ na thĩinĩ na kwoguo makaga gũtheria ngoro ciao cia mũhaano.

Ũhinga wao ningĩ nĩ wonekaga nĩ ũndũ wa ũrĩa makoragwo mehaarĩirie gwaka na kũgemia mbĩrĩra cia anabii. Ĩndĩ o ta ũrĩa Jesu aragweta, o nĩ “ariũ a andũ arĩa mooragire anabii.” (Mathayo 23:31) Na nĩ monanĩtie ũndũ ũcio nĩ ũndũ wa ũrĩa marenda kũũraga Jesu.​—Johana 5:18; 7:​1, 25.

Jesu agacoka akoiga ũndũ ũrĩa ũgũkora atongoria acio a ndini mangĩaga kwĩrira, akameera: “Inyuĩ njiarũa ici cia nyoka irĩ thumu, mũkaahonoka atĩa ituĩro rĩa gũikio Jehanamu?” (Mathayo 23:33) Jehanamu nĩ kuuga Mũkuru wa Hinomu. Mũkuru ũcio nĩkuo gĩko gĩcinagĩrũo, na ũhũthĩrĩtwo na njĩra ya mũhaano kuonania ũrĩa andĩki-Watho na Afarisai makaaninwo tene na tene.

Arutwo a Jesu marĩmũrũgamagĩrĩra marĩ “anabii na andũ ogĩ na arutani.” Hihi andũ marĩmamũkagĩra atĩa? Jesu akeera atongoria acio a ndini ũũ: ‘Na nĩ mũkooraga amwe a arutwo akwa na mũmacuurie, mũhũũre amwe ao na iboko thunagogi-inĩ cianyu na mũmanyarire mataũni-inĩ mothe, nĩguo mũcokererũo nĩ thakame ya arĩa othe athingu manoragwo thĩinĩ wa thĩ, kuuma thakame ya Habili nginya ya Zekaria ũrĩa muoragire.’ Agacoka akameera ũũ: “Ngũmwĩra atĩrĩ na ma, maũndũ macio mothe nĩ magaakora rũciaro rũrũ.” (Mathayo 23:​34-36) Na ũguo nĩguo gwekĩkire mwaka wa 70, rĩrĩa mbũtũ ya Roma yaanangire Jerusalemu na Ayahudi ngiri nyingĩ makĩũragwo.

Jesu akagĩa na mĩtangĩko ecũrania maũndũ macio ma kũmakania. Akoiga ũũ arĩ na kĩeha: “Jerusalemu, Jerusalemu, wee ũragaga anabii na ũkahũũra na mahiga arĩa matũmagwo kũrĩ wee​—nĩ maita maigana ndanenda gũcokanĩrĩria ciana ciaku o ta ũrĩa ngũkũ ĩcokanagĩrĩria tũcui twayo rungu rwa mathagu mayo! No wee ndwendire ũndũ ũcio. Atĩrĩrĩ, nyũmba yanyu nĩ ĩtiganĩirio.” (Mathayo 23:​37, 38) No gũkorũo arĩa maigua ciugo icio nĩ mareyũria “nyũmba” ĩyo agweta nĩ ĩrĩkũ. Hihi no kũhoteke araria ũhoro wa hekarũ ĩrĩa ĩrĩ riri kũu Jerusalemu, ĩrĩa yonekaga ta ĩgitagĩrũo nĩ Ngai?

Jesu agathiĩ na mbere akoiga: “Ngũmwĩra atĩrĩ, mũtikanyona rĩngĩ nginyagia rĩrĩa mũkoiga, ‘Kũrathimwo nĩ ũrĩa ũroka na rĩĩtwa rĩa Jehova!’” (Mathayo 23:39) Aragweta ũrathi ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Thaburi 118:26: “Mũrathimwo-rĩ, nĩ ũrĩa wa gũũka na rĩĩtwa rĩa Jehova! twĩ gũkũ nyũmba ya Jehova, inyuĩ nĩtwamũrathima.” Hatarĩ nganja, rĩrĩa hekarũ ĩyo ĩrĩ Jerusalemu ĩngĩkaaninwo, gũtirĩ mũndũ ũngĩgathiĩ harĩ yo rĩngĩ na rĩĩtwa rĩa Ngai.

Jesu agacoka agathiĩ harĩa mathandũkũ ma mĩhothi maigagwo kũu hekarũ-inĩ. Mathandũkũ macio marĩ na karima harĩa igũrũ, harĩa andũ mangĩikĩria mĩhothi yao. Jesu akerorera Ayahudi makĩhotha, arĩa atongu ‘magaikia mbeca nyingĩ’ irĩ ta iheo. Jesu agacoka akona mũtumia wa ndigwa mũthĩni agĩikia “tũthendi twĩrĩ twa thogora mũnini mũno.” (Mariko 12:​41, 42) Jesu hatarĩ nganja akamenya atĩ Ngai nĩ akenio mũno nĩ kĩheo kĩa mũtumia ũcio.

Ageta arutwo ake, akameera: “Ngũmwĩra na ma atĩrĩ, mũtumia ũyũ wa ndigwa mũthĩni aikia nyingĩ gũkĩra arĩa othe megũikagia mbeca thĩinĩ wa mathandũkũ ma mĩhothi.” Nĩkĩ hihi? Jesu agataarĩria akoiga: “Tondũ othe maikia kuumana na ũtonga wao, no mũtumia ũyũ, o na arĩ mũthĩni, aikia kĩrĩa gĩothe oima nakĩo.” (Mariko 12:​43, 44) Mwĩcirĩrie wa mũtumia ũcio na ũguo eka, nĩ ngũrani mũno na wa atongoria a ndini!

Mũthenya wa Nisani 11 wathianga, Jesu akoima thĩinĩ wa hekarũ riita rĩake rĩa mũico. Mũrutwo ũmwe wake akoiga: “Mũrutani, ta rora mahiga maya na mĩako ĩno!” (Mariko 13:1) Mahiga mamwe marĩa makĩte rũthingo rwa hekarũ nĩ manene mũno, na nĩ matũmaga ruoneke rũrĩ na hinya na rũrũmĩte. Nĩkĩo mũndũ angĩrigithio nĩ ciugo ici Jesu aracoka kuuga: “Nĩ ũkuona mĩako ĩno mĩnene ũũ? Gũtirĩ ihiga haha rĩgaatigwo rĩikarĩire rĩrĩa rĩngĩ rĩtamomoretwo.”​—Mariko 13:2.

Thutha wa kuuga maũndũ macio, Jesu na atũmwo ake magakĩra Mũkuru wa Kidironi na makambata Kĩrĩma-inĩ kĩa Mĩtamaiyũ. Hagakinya ihinda rĩna agakorũo hamwe na atũmwo ake ana, nĩo Petero, Andrea, Jakubu, na Johana. Marĩ hau igũrũ, nĩ marahota kuona hekarũ ĩyo ĩrĩ na riri.

Rĩu nĩ Njumaine thutha wa mĩaraho, na mũthenya wa Nisani 11 ũrĩ hakuhĩ gũthira. O naguo ũtungata mũnene wa Jesu gũkũ thĩ ũkiriĩ gũthira. Akoretwo akĩrutana thĩinĩ wa hekarũ mũthenya, narĩo ũtukũ agathiĩ kũrara nja ya itũũra. Andũ nĩ makenetio mũno nĩ ndũmĩrĩri yake, na makoretwo ‘magĩthiĩ kũrĩ we rũcinĩ tene kũu hekarũ-inĩ kũmũthikĩrĩria.’ (Luka 21:​37, 38) Rĩu ũndũ ũcio nĩ mũthiru, na Jesu aikarĩte thĩ Kĩrĩma-inĩ kĩa Mĩtamaiyũ hamwe na atũmwo ake ana, nĩo Petero, Andrea, Jakubu, na Johana.

Atũmwo acio ana mathiĩte kũrĩ we hatarĩ na andũ angĩ. Marenda kũmenya ũhoro wĩgiĩ hekarũ, tondũ Jesu akorũo oiga atĩ gũtirĩ ihiga rĩgaatigwo rĩikarĩire rĩrĩa rĩngĩ. No nĩ harĩ maũndũ mangĩ mareciria. Hau kabere Jesu aamerĩte ũũ: “Ikarai mwĩhaarĩirie, nĩ gũkorũo ithaa rĩrĩa mũtarecirĩria-rĩ, nĩrĩo Mũrũ wa mũndũ egũka.” (Luka 12:40) Ningĩ nĩ aamerĩte ũhoro wĩgiĩ “mũthenya ũrĩa Mũrũ wa mũndũ akaaguũrio.” (Luka 17:30) Hihi no kũhoteke maũndũ macio nĩ makonainie na ũndũ ũrĩa akorũo agweta wĩgiĩ hekarũ? Atũmwo nĩ marenda mũno kũmenya. Kwoguo makamũũria: “Ta twĩre atĩrĩ, maũndũ macio magekĩka rĩ, na nĩ kĩĩ gĩgaakorũo kĩrĩ kĩmenyithia kĩa ihinda rĩaku rĩa gũkorũo kuo na kĩa ithirĩro rĩa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ?”​—Mathayo 24:3.

No gũkorũo mareciria ũhoro wa gũthira kwa hekarũ ĩrĩa marona marĩ hau kĩrĩma-inĩ. Ningĩ nĩ marenda kũmenya ũhoro wĩgiĩ gũkorũo kuo kwa Mũrũ wa mũndũ. Kwahoteka nĩ mararirikana ngerekano ĩrĩa Jesu aamahete ĩgiĩ “mũndũ ũmwe waciarĩtwo famĩlĩ-inĩ yarĩ igweta” ũrĩa ‘waathiire bũrũri wa kũraya gwĩcarĩria ũthamaki na thutha ũcio acoke.’ (Luka 19:​11, 12) O na nĩ marenda kũmenya ũrĩa gũgakorũo kũhaana hĩndĩ ya “ithirĩro rĩa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ.”

Jesu akamacokeria na njĩra ya kũmataarĩria maũndũ maingĩ megiĩ kĩmenyithia kĩa ithirĩro rĩa mũtabarĩre wa maũndũ wa Ayahudi, o hamwe na hekarũ yao. No akongerera ũhoro makĩria, akonania atĩ kĩmenyithia kĩu nĩ kĩngĩgaateithia Akristiano thutha-inĩ kũmenya rĩrĩa maratũũra hĩndĩ ya “gũkorũo kuo” gwake, na hakuhĩ na ithirĩro rĩa mũtabarĩre wa maũndũ thĩinĩ wa thĩ.

O ũrĩa mĩaka ĩrathiĩ, atũmwo makeyonera ũrathi ũcio wa Jesu ũkĩhinga. Maũndũ maingĩ marĩa aarathĩte makambĩrĩria kũhinga marĩ o muoyo. Kwoguo thutha wa mĩaka 37, mwaka wa 70, Akristiano arĩa maaikarire meiguĩte nĩ meeharĩirie nĩ ũndũ wa kũniinwo kwa mũtabarĩre wa Ayahudi hamwe na hekarũ yao. O na kũrĩ ũguo, ti maũndũ mothe marĩa Jesu aarathĩte meekĩkire mbere ya mwaka wa 70 na mwaka-inĩ ũcio. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ kĩĩ kĩngĩkonania gũkorũo kuo gwake arĩ Mũthamaki? Jesu akahe atũmwo acio macokio ma kĩũria kĩu.

Akameera atĩ nĩ kũngĩkagĩa “mbaara kũndũ gũtiganĩte” na atĩ “rũrĩrĩ nĩ rũgokĩrĩra rũrĩrĩ rũrĩa rũngĩ na ũthamaki ũũkĩrĩre ũthamaki ũrĩa ũngĩ.” (Mathayo 24:​6, 7) Akongerera atĩ “nĩ gũkaagĩa ithingithia nene, na ngʼaragu na mĩrimũ ya kũgwatanio kũndũ na kũndũ.” (Luka 21:11) Agacoka akeera arutwo ake ũũ: “Andũ nĩ makamũnyita na mamũnyarire.” (Luka 21:12) Nĩ kũngĩkaagĩa anabii a maheeni na mahĩtithie andũ aingĩ. Uuni watho nĩ ũngĩkongerereka, naguo wendo wa andũ aingĩ ũnyihe. Ningĩ akoiga atĩ “ũhoro ũyũ mwega wa Ũthamaki nĩ ũkaahunjio thĩ yothe ũtuĩke ũira kũrĩ ndũrĩrĩ ciothe, na hĩndĩ ĩyo nĩrĩo mũico ũgaakinya.”​—Mathayo 24:14.

O na gũtuĩka ũrathi wa Jesu nĩ wahingire na gĩkĩro kĩna mbere na hĩndĩ ya kwanangwo kwa Jerusalemu nĩ Aroma-rĩ, no kũhoteke Jesu onanagia atĩ nĩ ũngĩkaahinga na njĩra nene makĩria thutha-inĩ? Hihi wee nĩ wonaga atĩ ũrathi ũrĩa Jesu aarathĩte nĩ ũkoretwo ũkĩhinga na njĩra nene mahinda-inĩ maya?

Ũndũ ũmwe Jesu aagwetire kĩmenyithia-inĩ gĩa gũkorũo kuo gwake nĩ gũka gwa “kĩndũ kĩrĩa kĩrĩ thahu kĩrehaga mwanangĩko.” (Mathayo 24:15) Mwaka-inĩ wa 66, kĩndũ kĩu kĩrĩ thahu nĩ gĩokire kĩrĩ “mbũtũ ciambĩte hema” cia Roma hamwe na indo iria mbũtũ icio ciakuuaga ciahutanĩtie na ũthathaiya wa ngai cia maheeni. Aroma maathiũrũrũkĩirie Jerusalemu na makĩananga thingo imwe cia itũũra rĩu. (Luka 21:20) Na njĩra ĩyo “kĩndũ kĩrĩa kĩrĩ thahu” gĩgĩkorũo kĩrũgamĩte handũ harĩa gĩtagĩrĩire, harĩa Ayahudi moonaga ‘harĩ hatheru.’

Jesu agĩcoka akiuga ũũ: “Nĩ gũkaagĩa na thĩna mũnene ũtarĩ woneka kuuma rĩrĩa thĩ yombirũo nginya rĩu, na ndũkoneka rĩngĩ.” Aroma maanangire Jerusalemu mwaka wa 70. Kwanangwo kũu kwa ‘itũũra itherũ’ rĩa Ayahudi hamwe na hekarũ yarĩo, kwarĩ thĩna mũnene tondũ andũ ngiri nyingĩ nĩ mooragirũo. (Mathayo 4:5; 24:21) Ayahudi mationete mwanangĩko mũnene ta ũcio mbere ĩyo, na waninire mũtaratara wa ũthathaiya ũrĩa Ayahudi maakoretwo makĩrũmĩrĩra ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ. Kwoguo, o na kũhinga kwa ũrathi ũcio wa Jesu na njĩra nene thutha-inĩ kũngĩgakorũo kũrĩ gwa kũmakania.

KŨGĨA NA MWĨHOKO HĨNDĨ YA ITHIRĨRO

Ndeereti ya Jesu hamwe na atũmwo ake ĩgiĩ kĩmenyithia gĩa gũkorũo kuo arĩ Mũthamaki na ya ithirĩro rĩa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ ĩgathiĩ o na mbere. Rĩu akameera memenyerere kũrũmĩrĩra “kristo a maheeni na anabii a maheeni.” Akameera atĩ andũ nĩ makaageria ‘kũhĩtithia nginya arĩa athuure, kũngĩhoteka.’ (Mathayo 24:24) No acio athuure matikahĩtithio. Kristo a maheeni no moneke, ĩndĩ gũkorũo kuo kwa Jesu gũtikoneka na maitho.

Akĩaria ũhoro wĩgiĩ thĩna mũnene makĩria ũrĩa ũkoimĩra mũthia-inĩ wa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ, Jesu akoiga: “Riũa nĩ rĩkaagĩa nduma naguo mweri ndũkaaruta ũtheri waguo, njata nacio nĩ ikaagwa kuuma igũrũ namo mahinya ma igũrũ nĩ magaathingithio.” (Mathayo 24:29) O na gũtuĩka atũmwo matiũĩ wega ũrĩa gũkahaanĩka, ciugo icio nĩ ironania atĩ nĩ gũgeekĩka maũndũ ma kũgegania.

Hihi maũndũ macio makaahutia andũ atĩa? Jesu akoiga: “Andũ nĩ makoorũo nĩ hinya nĩ ũndũ wa guoya, na nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa magaakorũo makĩĩrĩgĩrĩra mekĩke thĩinĩ wa thĩ, nĩ gũkorũo mahinya ma igũrũ nĩ magaathingithio.” (Luka 21:26) Ciugo icio cia Jesu ironania ihinda rĩa kĩeha makĩria rĩrĩa andũ managĩa narĩo.

Jesu akomĩrĩria atũmwo akamonia atĩ ti andũ othe magaakorũo na kĩeha rĩrĩa ‘Mũrũ wa mũndũ agooka arĩ na hinya na riri mũnene.’ (Mathayo 24:30) Nĩ egũkoretwo ameera atĩ Ngai nĩ akaingĩrĩra maũndũ “nĩ ũndũ wa arĩa athuure.” (Mathayo 24:22) Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, arutwo acio ehokeku magĩrĩirũo gwĩka atĩa mona maũndũ macio ma kũgegania Jesu ataarĩria? Jesu akeera arũmĩrĩri ake ũũ: “Maũndũ macio mambĩrĩria gwĩkĩka, rũgamai mwĩhandĩte na mũtiire ciongo cianyu, tondũ ũhonokio wanyu nĩ ũrakuhĩrĩria.”​—Luka 21:28.

No rĩrĩ, arutwo a Jesu arĩa mangĩgakorũo magĩtũũra ihinda-inĩ rĩu mangĩkaamenya atĩa mũico nĩ ũkuhĩrĩirie? Jesu akaheana ngerekano ya mũkũyũ akoiga: “Rĩrĩa honge ciaguo ciagĩa mathangũ, nĩ mũmenyaga atĩ hĩndĩ ya irio gũkũra nĩ ĩkuhĩrĩirie. Ũndũ ũmwe na ũcio, rĩrĩa mũkoona maũndũ macio mothe, menyai atĩ Mũrũ wa mũndũ arĩ hakuhĩ mĩrango-inĩ. Ngũmwĩra atĩrĩ na ma, rũciaro rũrũ rũtirĩ hĩndĩ rũgaathira nginya maũndũ macio mothe mekĩke.”​—Mathayo 24:​32-34.

Kwoguo, kĩrĩa kĩngĩgaateithia arutwo kũmenya atĩ mũico nĩ ũkuhĩrĩirie, nĩ kuona maũndũ matiganĩte ma kĩmenyithia kĩu makĩhinga. Jesu agacoka akaheana ũtaaro kũrĩ arutwo arĩa mangĩgakorũo muoyo ihinda-inĩ rĩu rĩa mwanya akoiga:

“Ũhoro wĩgiĩ mũthenya ũcio kana thaa, gũtirĩ mũndũ ũĩ, o na araika arĩa marĩ igũrũ kana Mũriũ, no Ithe witũ ũĩ. Tondũ o ta ũrĩa matukũ ma Nuhu maatariĩ, noguo gũkaahana hĩndĩ ya gũkorũo kuo kwa Mũrũ wa mũndũ. Nĩ ũndũ o ta ũrĩa matukũ ma mbere ya Mũiyũro maatariĩ, andũ maarĩaga na makanyua, makahikania na makahika, nginya mũthenya ũrĩa Nuhu aaingĩrire thabina, na matiatindanĩire nginya rĩrĩa Mũiyũro wokire na ũkĩmaniina othe, ũguo noguo gũkorũo kuo kwa Mũrũ wa mũndũ gũkaahana.” (Mathayo 24:​36-39) Jesu arahũthĩra Mũiyũro wa hĩndĩ ya Nuhu kuonania atĩ o ta hĩndĩ ĩyo, ũndũ ũcio ũkaahutia andũ thĩ yothe.

Hatarĩ nganja atũmwo acio marathikĩrĩria Jesu Kĩrĩma-inĩ kĩa Mĩtamaiyũ nĩ mona bata wa gũikara meiguĩte. Jesu akameera: “Mwĩmenyagĩrĩrei nĩguo ngoro cianyu itikanakorũo iritũhĩirũo nĩ kũrĩa na kũnyua gũkĩria gĩthimi, na mĩtangĩko ya ũtũũro, naguo mũthenya ũcio ũmũkorerere hinahi o ta mũtego. Tondũ ũgaakora andũ arĩa othe matũũraga thĩinĩ wa thĩ yothe. Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, ikaragai mwĩiguĩte, mũgĩthaithaga Ngai hĩndĩ ciothe nĩguo mũkaahota kũhonoka maũndũ-inĩ macio mothe marĩa arĩ o mũhaka mekĩke na mũhote kũrũgama mbere ya Mũrũ wa mũndũ.”​—Luka 21:​34-36.

O rĩngĩ Jesu arenda kuonania atĩ maũndũ marĩa araratha nĩ makaahinga na njĩra nene makĩria. Maũndũ macio matigeekĩka o ihinda rĩa mĩaka mĩnini, na matikaahutia o itũũra rĩa Jerusalemu kana rũrĩrĩ rwa Ayahudi tu. ‘Magaakora andũ arĩa othe matũũraga thĩinĩ wa thĩ yothe.’

Jesu akonania atĩ arutwo ake nĩ makaabatara gũikara meiguĩte, mehũgĩte, na mehaarĩirie. Agatĩtĩrithia ũndũ ũcio akĩhũthĩra ngerekano ĩngĩ akoiga: “No menyai ũndũ ũyũ: Korũo mwene nyũmba nĩ aamenyete ithaa rĩrĩa mũici aroka, no aikare eiguĩte na ndangĩtĩkĩria nyũmba yake ĩtuuo. Nĩ ũndũ ũcio o na inyuĩ ikaragai mwĩhaarĩirie tondũ Mũrũ wa mũndũ agooka ithaa rĩrĩa mũtangĩcirĩria.”​—Mathayo 24:​43, 44.

Jesu agathiĩ na mbere kũhe arutwo ake gĩtũmi gĩa gũkorũo na mwĩhoko. Akameera atĩ rĩrĩa ũrathi ũcio ũgaakorũo ũkĩhinga, nĩ gũgaakorũo na “ngombo” ĩgaikara ĩiguĩte na ĩrĩ na kĩyo. Jesu akahũthĩra ũndũ atũmwo acio mangĩhota gũtaũkĩrũo na ihenya akoiga: “Nũ kũna ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ, ĩrĩa mwathi wayo aamũrire igũrũ rĩa andũ a nyũmba yake, nĩguo ĩmaheage irio ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire? Gũkena nĩ ngombo ĩyo mwathi wayo angĩgoka amĩkore ĩgĩka ũguo! Ngũmwĩra atĩrĩ o ma, nĩ akaamĩamũra ĩrũgamĩrĩre indo ciake ciothe.” No “ngombo” ĩyo ĩngĩgaakũria mwerekera mũru na yambĩrĩrie kũhũũra ngombo iria ingĩ, mwathi wayo nĩ “akaamĩherithia mũno.”​—Mathayo 24:​45-51; ringithania Luka 12:45, 46.

Ĩndĩ Jesu ndarenda kuonania atĩ arũmĩrĩri amwe ake nĩ mangĩgaakũria mwerekera mũru. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ ũndũ ũrĩkũ arenda kũruta arutwo ake? Nĩ atĩ maikarage meiguĩte na marĩ na kĩyo, o ta ũrĩa aracoka gũtaarĩria ngerekano-inĩ ĩngĩ.

Jesu akorũo acokeria atũmwo ake kĩũria kĩgiĩ kĩmenyithia kĩa rĩrĩa angĩgaakorũo kuo na kĩa mũthia wa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ. Nĩ ũndũ wa ũhoro ũcio, rĩu akamahe ũtaaro wa ũũgĩ akĩhũthĩra ngerekano ĩngĩ. Kũhinga kwa maũndũ marĩa agwetete ngerekano-inĩ ĩyo nĩ kũngĩkonwo nĩ arĩa magaakorũo magĩtũũra hĩndĩ ya gũkorũo kuo gwake.

Akambĩrĩria ngerekano ĩyo na kuuga ũũ: “Ũthamaki wa igũrũ no ũhaananio na airĩtu ikũmi arĩa mooire matawa mao magĩthiĩ gweterera mũhikania. Atano maarĩ ogĩ, nao atano maarĩ akĩgu.”​—Mathayo 25:​1, 2.

Jesu ndaroiga atĩ nuthu ya arutwo ake arĩa makaagaya Ũthamaki wa igũrũ mangĩgakorũo marĩ akĩgu nao acio angĩ makorũo marĩ ogĩ. Ĩndĩ arenda kuonania atĩ ũhoro-inĩ wĩgiĩ Ũthamaki, mũrutwo wake o wothe no athuure gũikara eiguĩte kana ateiguĩte. Jesu arĩ na ma atĩ ndungata yake o yothe no ĩtũũrie wĩhokeku wayo na ĩgae irathimo iria Ithe eranĩire.

Ngerekano-inĩ ĩyo, airĩtu othe ikũmi nĩ maathire gũtũnga mũhikania. Mũhikania akinya, airĩtu acio maagĩrĩirũo kũmũmũrĩkĩra makĩhũthĩra matawa mao, ĩrĩ njĩra ya kũmuonia gĩtĩo agĩtwara mũhiki nyũmba ĩrĩa ahaarĩrĩirio. No hihi gwathiire atĩa?

Jesu agataarĩria akoiga: “Acio akĩgu maakuuire matawa mao no matiakuuire maguta, no acio ogĩ magĩĩkuuĩra matawa mao na magĩkuua maguta na cuba. Na tondũ mũhikania nĩ aaikarire, othe magĩtoorio nĩ toro na magĩcũnga.” (Mathayo 25:​3-5) Mũhikania ndaigana gũkinya rĩrĩa meerĩgagĩrĩra. Kũroneka ta aaikarire mũno, nginya airĩtu acio magĩcũnga. Kwahoteka atũmwo nĩ mararirikana ũhoro ũrĩa Jesu aamahete wĩgiĩ mũndũ waciarĩtwo famĩlĩ-inĩ yarĩ igweta wathiire bũrũri wa kũraya na ‘thutha-inĩ agĩcoka arĩ na ũthamaki.’​—Luka 19:​11-15.

Ngerekano-inĩ ĩyo ya airĩtu ikũmi, Jesu agataarĩria ũrĩa gwathiire rĩrĩa mũhikania aakinyire akoiga: “Gwakinya ũtukũ gatagatĩ-rĩ, gũkĩanĩrĩrũo ũũ: ‘Mũhikania arĩ hakuhĩ gũkinya! Thiĩi mũkamũtũnge.’” (Mathayo 25:6) Hihi airĩtu acio nĩ maaikarire mehaarĩirie na meiguĩte?

Jesu agathiĩ na mbere akoiga: “Nao airĩtu acio othe magĩũkĩra na makĩhaarĩria matawa mao. Acio akĩgu makĩra arĩa maarĩ ogĩ atĩrĩ, ‘Tũgaĩrei maguta manyu, nĩ ũndũ matawa maitũ marĩ hakuhĩ kũhora.’ Acio maarĩ ogĩ makĩmacokeria ũũ: ‘No mage gũtũigana ithuothe. Kwoguo inyuĩ thiĩi kũrĩ arĩa mendagia mwĩgũrĩre maguta manyu.’”​—Mathayo 25:​7-9.

Kwoguo airĩtu acio atano akĩgu matiaikarire meiguĩte kana mehaarĩirie nĩ ũndũ wa gũka kwa mũhikania. Matiarĩ na maguta ma kũigana matawa mao na kwoguo makĩbatara gũthiĩ gwetha mangĩ. Jesu akoiga atĩrĩ: “Na rĩrĩa maathire kũgũra, mũhikania agĩkinya. Nao airĩtu arĩa mehaarĩirie makĩingĩra hamwe nake iruga-inĩ rĩa ũhiki, na mũrango ũkĩhingwo. Thutha ũcio, airĩtu acio angĩ magĩũka, makiuga, ‘Mũnene, Mũnene, tũhingũrĩre!’ Nake akĩmacokeria akĩmeera, ‘Ngũmwĩra o ma atĩrĩ, niĩ ndimũũĩ inyuĩ.’” (Mathayo 25:​10-12) Ũcio warĩ ũndũ wa kĩeha mũno nĩ ũndũ wao gũikara matehaarĩirie na mateiguĩte!

Atũmwo nĩ marataũkĩrũo atĩ Jesu akĩaria ũhoro wa mũhikania araria ũhoro wake mwene. Hau kabere nĩ eeringithanĩtie na mũhikania. (Luka 5:34, 35) Ĩ nao airĩtu acio ogĩ nĩa? Jesu aahũthĩrire ciugo ici rĩrĩa aaririe ũhoro wa andũ a “karũũru kanini” arĩa mangĩkaheo Ũthamaki: “Ikaragai mwĩhumbĩte na mwĩhaarĩirie na mũgwatĩtie matawa manyu.” (Luka 12:​32, 35) Kwoguo thĩinĩ wa ngerekano ĩyo ya airĩtu, atũmwo nĩ marataũkĩrũo atĩ Jesu araria ũhoro wa arutwo ehokeku tao. Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ ũndũ ũrĩkũ ararutana kũgerera ngerekano ĩyo?

Jesu akarĩkĩrĩria na gũtaarĩria ũndũ ũcio akoiga: “Nĩ ũndũ ũcio, ikaragai mwĩiguĩte, nĩ gũkorũo mũtiũĩ mũthenya kana thaa.”​—Mathayo 25:13.

Kwoguo Jesu arataara arũmĩrĩri ake ehokeku atĩ ũhoro-inĩ wĩgiĩ gũkorũo kuo gwake, nĩ makaabatara ‘gũikara meiguĩte.’ Rĩrĩa agooka, nĩ makaabatara gũkorũo mehaarĩirie na meiguĩte o ta airĩtu acio atano ogĩ, nĩguo matikanage gũthingata kĩĩrĩgĩrĩro kĩao kĩa magegania morũo nĩ kĩheo kĩrĩa mangĩkaheo.

Jesu akahe atũmwo ake ana ngerekano ĩngĩ, marĩ o hau Kĩrĩma-inĩ kĩa Mĩtamaiyũ. Thikũ cigana ũna hĩtũku arĩ Jeriko, nĩ aaheanire ngerekano ya mina kuonania atĩ Ũthamaki ũngĩkahandwo ihinda rĩũkĩte. Ngerekano ĩrĩa araheana rĩu ĩrĩ na maũndũ mamwe mahanaine na ma ĩyo. O nayo aramĩheana agĩcokia kĩũria kĩgiĩ gũkorũo kuo gwake na ithirĩro rĩa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ. Ĩronania atĩ arutwo ake nĩ magĩrĩirũo gũkorũo na kĩyo wĩra-inĩ ũrĩa mehokeirũo.

Jesu akambĩrĩria na kuuga: “Ũthamaki wa igũrũ ũtariĩ ta mũndũ weendaga gũthiĩ kũndũ kũraya, agĩta ngombo ciake agĩciĩhokera indo ciake.” (Mathayo 25:14) Tondũ Jesu hau kabere nĩ eeringithanĩtie na mũndũ wathiĩte bũrũri wa kũraya “gwĩcarĩria ũthamaki,” nĩ ũhũthũ atũmwo gũtaũkĩrũo atĩ Jesu nĩwe “mũndũ” ũcio ũrarĩrĩrio ngerekano-inĩ ĩyo.​—Luka 19:12.

Mũndũ ũcio atanathiĩ bũrũri wa kũraya, agatiga ehokera ngombo ciake indo cia goro. Kwa ihinda rĩa mĩaka ĩtatũ na nuthu, Jesu akoretwo agĩĩkĩrĩra mũno wĩra wa kũhunjia ũhoro mwega wa Ũthamaki wa Ngai, na nĩ amenyeretie arutwo ake kũruta wĩra ũcio. Rĩu nĩ gũthiĩ arathiĩ, na arĩ na ma biũ atĩ nĩ megũthiĩ na mbere kũruta wĩra ũcio amamenyeretie.​—Mathayo 10:7; Luka 10:​1, 8, 9; ringithania Johana 4:38; 14:12.

Ngerekano-inĩ ĩyo-rĩ, mũndũ ũcio aagayanirie indo ciake atĩa? Jesu agataarĩria ũũ: “Akĩnengera ĩmwe taranda ithano, ĩngĩ igĩrĩ, na ĩngĩ ĩmwe, o ngombo kũringana na ũhoti wayo, agĩcoka agĩthiĩ.” (Mathayo 25:15) Ngombo icio ciekire atĩa na indo iria ciehokeirũo? Hihi nĩ ciekĩrire kĩyo gũcihũthĩra ta ũrĩa mwathi wacio angĩendire? Jesu akeera atũmwo ũũ:

“O hĩndĩ ĩyo ĩrĩa yaneirũo taranda ithano ĩgĩthiĩ na ĩkĩonjorithia nacio na ĩgĩthũkũma ingĩ ithano. Nayo ĩrĩa yanengerirũo igĩrĩ ĩgĩka o taguo, ĩgĩthũkũma ingĩ igĩrĩ. No ngombo ĩrĩa yanengerirũo taranda ĩmwe tu ĩgĩthiĩ ĩkĩenja irima na ĩgĩthika mbeca icio cia mwathi wayo.” (Mathayo 25:​16-18) Hihi gwathiire atĩa mwathi wacio acoka?

Jesu agathiĩ na mbere akoiga: “Thutha wa ihinda iraya, mwathi wa ngombo icio agĩcoka na agĩtara mathabu nacio.” (Mathayo 25:19) Cia mbere igĩrĩ ciekĩrire kĩyo biũ, “o ngombo kũringana na ũhoti wayo.” O ngombo nĩ yerutanĩirie, ĩgĩĩkĩra kĩyo, na ĩkĩonjorithia kĩrĩa yehokeirũo. Ĩrĩa yaheirũo taranda ithano yonjorithirie maita merĩ, o ũndũ ũmwe na ĩrĩa yaheetwo taranda igĩrĩ. (Mahinda-inĩ macio, mũndũ angĩarutire wĩra mĩaka ta 19 nĩguo aheo mũcara ũringaine na taranda ĩmwe.) Mwathi wacio akĩĩra o ĩmwe yacio ũũ agĩcigathĩrĩria: “Nĩ wĩkĩte wega ngombo ĩno njega na njĩhokeku! Tondũ ũrarĩ mwĩhokeku maũndũ-inĩ manini, ngũkwĩhokera maũndũ maingĩ. Ingĩra gĩkeno-inĩ kĩa mwathi waku.”​—Mathayo 25:21.

No ngombo ĩrĩa yaheirũo taranda ĩmwe yekire ũndũ ngũrani. Yoigire ũũ: “Mwathi wakwa, nĩ ndoĩ atĩ ũrĩ mũndũ mũru, ũgethaga kũrĩa ũtahandĩte na ũkongania ngano kũrĩa ũtahuuhĩte. Nĩ ũndũ ũcio ngĩĩtigĩra na ngĩthiĩ ngĩthika taranda yaku. Rĩu ke taranda yaku.” (Mathayo 25:24, 25) O na ndĩaigire mbeca icio cia mwathi wayo bengi nĩguo narĩ iciare kĩndũ. Yekire mũgarũ na wendi wa mwathi wayo.

Nĩkĩo mwathi wayo aamĩtire ‘ngombo njũru na ngũta.’ Ĩgĩtunywo kĩrĩa yaheetwo na gĩkĩheo ngombo ĩrĩa yehaarĩirie kuonjorithia na kĩyo. Mwathi ũcio akonania ũndũ ũrĩa ũrĩrũmagĩrĩrũo akoiga: “Mũndũ o wothe ũrĩa ũrĩ na kĩndũ, nĩ akongererũo, na agĩe na ũingĩ. No ũrĩa ũtarĩ, o na kĩrĩa arĩ nakĩo nĩ agaatunywo.”​—Mathayo 25:26, 29.

Arutwo a Jesu marĩ na maũndũ maingĩ ma gwĩciria, makonainie nginya na ngerekano ĩyo. Nĩ marataũkĩrũo atĩ wĩra ũrĩa Jesu aramehokera wa gũtua andũ arutwo nĩ wa goro mũno. Na nĩ arerĩgĩrĩra atĩ nĩ megũkorũo na kĩyo harĩ kũruta wĩra ũcio. Jesu ndarerĩgĩrĩra othe makorũo na ũhoti ũiganaine harĩ kũruta wĩra ũrĩa amehokeire wa kũhunjia. O ta ũrĩa ngerekano ĩyo yonanĩtie, o mũndũ agĩrĩirũo gwĩka ũrĩa wothe angĩhota ‘kũringana na ũhoti wake.’ No ũndũ ũcio ndũronania atĩ Jesu nĩ egũkenio nĩ mũndũ ‘mũgũta’ ũtarerutanĩria kũingĩhia indo cia Mwathi wake.

No mũhaka atũmwo makorũo nĩ mekĩrũo ngoro nĩ ciugo ici: “Mũndũ o wothe ũrĩa ũrĩ na kĩndũ, nĩ akongererũo”!

Jesu akorũo aheana ngerekano ya airĩtu ikũmi na ya taranda arĩ Kĩrĩma-inĩ kĩa Mĩtamaiyũ. Hihi ekũrĩkĩrĩria atĩa macokio ma kĩũria kĩa atũmwo kĩgiĩ kĩmenyithia gĩa gũkorũo kuo gwake na kĩa ithirĩro rĩa mũtabarĩre ũyũ wa maũndũ? Nĩ na njĩra ya kũheana ngerekano ya mũico ĩgiĩ ngʼondu na mbũri.

Jesu akambĩrĩria na gũtaarĩria ũrĩa gũkaahana akameera: “Rĩrĩa Mũrũ wa mũndũ agooka arĩ na riri wake, na araika othe hamwe nake, nĩ agaikarĩra gĩtĩ gĩake kĩa ũnene.” (Mathayo 25:31) Kwoguo akonania atĩ we nĩwe ũrarĩrĩrio mũno nĩ ngerekano ĩyo. Aneĩta “Mũrũ wa mũndũ” maita maingĩ.​—Mathayo 8:20; 9:6; 20:​18, 28.

Hihi ngerekano ĩyo ĩkaahinga rĩ? Nĩ rĩrĩa Jesu “agooka arĩ na riri wake” hamwe na araika na aikarĩre “gĩtĩ gĩake kĩa ũnene.” Nĩ ekũgwetete ũhoro wĩgiĩ “Mũrũ wa mũndũ agĩũka arĩ thĩinĩ wa matu arĩ na hinya na riri mũnene” na arĩ hamwe na araika ake. Hihi nĩ hĩndĩ ĩrĩkũ ĩyo? Nĩ “thutha wa thĩna wa matukũ macio.” (Mathayo 24:​29-31; Mariko 13:​26, 27; Luka 21:27) Kwoguo ngerekano ĩyo ĩkaahinga rĩrĩa Jesu agooka arĩ na riri. Hihi ageeka atĩa hĩndĩ ĩyo?

Jesu agataarĩria akoiga: “Rĩrĩa Mũrũ wa mũndũ agooka . . . , ndũrĩrĩ ciothe nĩ igaacokanĩrĩrio mbere yake, nake nĩ akaamũrania andũ, o ta ũrĩa mũrĩithi amũranagia ngʼondu na mbũri. Na nĩ akaiga ngʼondu guoko-inĩ gwake kwa ũrĩo, nacio mbũri acige guoko-inĩ kwa ũmotho.”​—Mathayo 25:​31-33.

Ũhoro-inĩ wĩgiĩ ngʼondu iria ikaigwo mwena wa arĩa etĩkĩrĩku, Jesu akoiga: “Hĩndĩ ĩyo Mũthamaki nĩ akeera acio marĩ guoko gwake kwa ũrĩo atĩrĩ: ‘Ũkai inyuĩ mũrathimĩtwo nĩ Awa, gayai Ũthamaki ũrĩa wahaarĩirio nĩ ũndũ wanyu kuuma kĩambĩrĩria gĩa thĩ.’” (Mathayo 25:34) Hihi nĩ kĩĩ gĩgatũma acio mahaananĩtio na ngʼondu metĩkĩrĩke harĩ Mũthamaki?

Mũthamaki ũcio akoiga: “Ndarĩ mũhũũtu na mũkĩhe gĩa kũrĩa; ndarĩ mũnyotu na mũkĩhe gĩa kũnyua. Ndarĩ mũgendi na mũkĩnyita ũgeni; ndarĩ njaga na mũkĩhumba nguo. Ngĩrwara na mũkĩndumberia. Ndarĩ njera na mũgĩũka kũndora.” Acio “athingu,” arĩa mahaananĩtio na ngʼondu moria nĩ na njĩra ĩrĩkũ meekire maũndũ macio mega, akameera: “O ta ũrĩa mwekire ũmwe wa ariũ aya anyinyi a Awa, nĩ niĩ mwekire ũguo.” (Mathayo 25:​35, 36, 40, 46) Matireka maũndũ macio mega marĩ igũrũ, tondũ kũu gũtirĩ andũ arwaru kana ahũũtu. Kwoguo nĩ maũndũ marĩa mekagĩra ariũ a Ithe na Kristo marĩ gũkũ thĩ.

Ĩ nacio mbũri iria ikaigwo mwena wa ũmotho? Jesu akoiga: “[Mũthamaki] agaacoka ere acio marĩ mwena wake wa ũmotho atĩrĩ: ‘Njehererai inyuĩ mũtuĩrĩirũo nĩ Ngai, thiĩi mwaki-inĩ wa tene na tene ũrĩa ũhaarĩrĩirio Mũcukani na araika ake. Nĩ ũndũ ndarĩ mũhũũtu, no mũtiaheire gĩa kũrĩa, na ndarĩ mũnyotu, no mũtiaheire gĩa kũnyua. Ndarĩ mũgendi no mũtianyitire ũgeni; ndarĩ njaga no mũtiahumbire nguo; Ngĩrwara na ngĩikio njera, no mũtiokire kũndora.’” (Mathayo 25:​41-43) Ituĩro rĩu rĩgaakorũo rĩagĩrĩire tondũ acio mahaananĩtio na mbũri, matiekire ariũ a Ithe na Kristo maũndũ mega marĩ gũkũ thĩ, ta ũrĩa maabatiĩ gwĩka.

Atũmwo magataũkĩrũo atĩ maũndũ marĩa magatuo ihinda rĩu rĩa ituĩro magaatũra tene na tene. Jesu akameera: “Nake [Mũthamaki] nĩ akaamacokeria ameere, ‘Ngũmwĩra atĩrĩ o ma, tondũ mũtiatungatĩire o na ũmwe wa ariũ aya anyinyi a Awa, nĩ niĩ mũtaatungatĩire.’ Nao nĩ magaatuĩrũo gĩkuũ gĩa tene na tene, no arĩa athingu maheo muoyo wa tene na tene.”​—Mathayo 25:​45, 46.

Maũndũ macio Jesu aagwetire agĩcokia kĩũria kĩa atũmwo, no mateithie arũmĩrĩri ake gũthuthuria mĩerekera na ciĩko ciao.