Petero akaana Jesu riita rĩa gatatũ kũrorete gũkĩa. Arĩa makoragwo igooti-inĩ rĩa Sanhedrini nĩ marĩkĩtie gũcirithia Jesu na njĩra ĩtarĩ ya kĩhooto na magathiĩ. Gwakinya Njumaa rũcinĩ tene, magacemania rĩngĩ hihi nĩgetha cira ũrĩa megũciraga ũtukũ woneke ta wagĩrĩire kĩĩwatho. Jesu agatwarũo kũrĩ o.

O rĩngĩ makamwĩra: “Akorũo wee nĩwe Kristo, twĩre.” Jesu akameera: “O na ingĩmwĩra, gũtirĩ hĩndĩ mũngĩnjĩtĩkia. Ningĩ-rĩ, o na ingĩmũũria kĩũria, mũtingĩnjokeria.” No Jesu akaaga gwĩtigĩra kũmonia atĩ we nĩwe weranĩirũo thĩinĩ wa Danieli 7:13. Akoiga: “Kuuma rĩu, Mũrũ wa mũndũ arĩikaraga guoko-inĩ kwa ũrĩo kwa Ngai ũrĩa ũrĩ hinya.”​—Luka 22:​67-69; Mathayo 26:63.

Magathiĩ na mbere kũmũũria: “Kwoguo-rĩ, wee nĩwe Mũrũ wa Ngai?” Jesu akameera: “Inyuĩ ene nĩ mwoiga atĩ nĩ niĩ we.” Ũndũ ũcio ũkoneka ta wamahe gĩtũmi gĩa gũtuĩra Jesu oragwo nĩ ũndũ wa kũruma Ngai. Makoria atĩrĩ: “Tũrakĩbatara ũira ũngĩ wa kĩ? (Luka 22:​70, 71; Mariko 14:64) Nĩ ũndũ ũcio makoha Jesu na makamũtwara kũrĩ Ngavana Mũroma Pontio Pilato.

No kũhoteke Judasi Mũisikariota nĩ ona Jesu agĩtwarũo kũrĩ Pilato. Amenya atĩ Jesu nĩ atuĩrũo kũũragwo, agatangĩka mũno ngoro. Ĩndĩ handũ ha kwĩrira kuuma ngoro na acokerere Ngai, agathiĩ gũcokia icunjĩ iria 30 cia betha. Akeera athĩnjĩri-Ngai arĩa anene atĩrĩ: “Nĩ ndĩrehirie rĩrĩa ndĩrakunyanĩire thakame ya mũndũ ũtarĩ na mehia.” No makaga kũmũiguĩra tha makamwĩra: “Ũcio nĩ thĩna waku, ti witũ!”​—Mathayo 27:4.

Judasi agaikia icunjĩ icio 30 cia betha thĩinĩ wa hekarũ na gũthũkia mũno akageria kwĩyũraga. O akĩgeria kwĩita, kwahoteka rũhonge rũrĩa ohereire mũkwa rũkoinĩka. Akagwĩra mahiga marĩa marĩ thĩ, na agatathũka.​—Atũmwo 1:17, 18.

Jesu agatwarũo kũrĩ Pontio Pilato o hĩndĩ ĩyo rũcinĩ tene. No Ayahudi mamũkinyia kuo makarega kũingĩra. Mareciria atĩ manyitanĩra na andũ a Ndũrĩrĩ na njĩra ta ĩyo nĩ mekũgĩa na thahu. Na ũndũ ũcio nĩ ũkũgiria marĩe irio mũthenya wa Nisani 15, mũthenya wa mbere wa Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie, kĩrĩa kĩonagwo kĩnyitaine na Pasaka.

Pilato akoima akamoria: “Nĩ ũndũ ũrĩkũ mũrathitangĩra mũndũ ũyũ?” Makamwĩra atĩrĩ: “Korũo mũndũ ũyũ ti mwĩhia-rĩ, tũtingĩamũrehe kũrĩ wee.” Pilato hihi akona ta marageria kũmũtindĩkĩrĩria, kwoguo akameera: “Thiĩi nake mũkamũtuĩre kũringana na watho wanyu.” Ayahudi makonania atĩ muoroto wao nĩ kũũraga Jesu makoiga: “Watho witũ ndũtwĩtĩkĩrĩtie kũũraga mũndũ o na ũrĩkũ.”​—Johana 18:​29-31.

Mangĩũraga Jesu hĩndĩ ya Pasaka, hihi mahota gũũkĩrĩrũo nĩ andũ. Ĩndĩ mangĩthitangĩra Jesu mahĩtia ma kũregana na thirikari ya Roma, ũndũ ũcio no ũtũme oragwo nĩ Aroma tondũ watho wao nĩ wĩtĩkĩrĩtie ũguo, na njĩra ĩyo Ayahudi acio moneke atĩ matirĩ na mahĩtia.

Atongoria a ndini makaaga kwĩra Pilato atĩ nĩ megũtuĩrĩire Jesu ihĩtia rĩa kũruma Ngai. Magatunga thitango ingĩ cia maheeni makoiga: “Mũndũ ũyũ nĩ [1] arahĩtithia andũ a bũrũri witũ, [2] akĩmagiragia kũrĩha Kaisari igooti, na [3] akiugaga atĩ we mwene nĩ Kristo mũthamaki.”​—Luka 23:2.

Tondũ Pilato arũgamĩrĩire thirikari ya Roma, akenda kũmenya makĩria igũrũ rĩgiĩ thitango ya atĩ Jesu aroiga we nĩ mũthamaki. Kwoguo Pilato akaingĩra nyũmba yake o rĩngĩ na ageta Jesu akamũũria: “Wee nĩwe Mũthamaki wa Ayahudi?” Na njĩra ĩngĩ nĩ ta aramũũria, ‘Nĩ uunĩte watho wa Roma na njĩra ya kuuga atĩ we nĩwe mũthamaki handũ ha Kaisari?’ Hihi nĩgetha Jesu amenye ũhoro ũrĩa Pilato oĩ ũmwĩgiĩ, akamũũria atĩrĩ: “Maũndũ macio ũranjũria moimanĩte nawe mwene, kana nĩ andũ angĩ makũheete ũhoro wakwa?”​—Johana 18:​33, 34.

Pilato akageria kuonania atĩ ndoĩ ũhoro mũingĩ wĩgiĩ Jesu ĩndĩ no ende kũmenya akoiga: “Kaĩ niĩ ndĩ Mũyahudi?” Agacoka akamwĩra: “Rũrĩrĩ rwanyu na athĩnjĩri-Ngai arĩa anene nĩo makũrehire kũrĩ niĩ. Kaĩ wĩkĩte atĩa?”​—Johana 18:35.

Jesu akaaga gwĩthema kwarĩrĩria ũndũ ũcio wa bata wĩgiĩ gũkorũo arĩ mũthamaki. Agacokia na njĩra ĩratũma Pilato agege mũno.

Jesu ndarageria kũhitha Pilato atĩ we kũna nĩ mũthamaki. O na kũrĩ ũguo, Ũthamaki wake ti ũgwati harĩ thirikari ya Roma. Jesu akoiga: “Ũthamaki wakwa ti wa thĩ ĩno. Korũo Ũthamaki wakwa nĩ wa thĩ ĩno-rĩ, arũmĩrĩri akwa nĩ mangĩrandũĩrĩire nĩguo ndikaneanwo kũrĩ Ayahudi. No ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, Ũthamaki wakwa nduumĩte gũkũ.” (Johana 18:36) Ma nĩ atĩ Jesu arĩ na Ũthamaki, no ti wa gũkũ thĩ.

Pilato akaga kũiganĩra nĩ ũhoro ũcio. Akamũũria atĩrĩ: “Kwoguo wee ũrĩ mũthamaki?” Nake Jesu akenda Pilato amenye atĩ oiga ũrĩa kũrĩ akamwĩra: “Wee mwene nĩ woiga atĩ ndĩ mũthamaki. Na nĩkĩo ndaaciarirũo, na nĩkĩo njũkĩte thĩinĩ wa thĩ, nĩguo ndute ũira wĩgiĩ ũhoro ũrĩa wa ma. Mũndũ wothe ũrĩ mwena wa ũhoro ũrĩa wa ma nĩ athikagĩrĩria mũgambo wakwa.”​—Johana 18:37.

Jesu hau kabere nĩ eerĩte Toma ũũ: “Nĩ niĩ njĩra na nĩ niĩ ũhoro ũrĩa wa ma na nĩ niĩ muoyo.” Rĩu o nake Pilato akeiguĩra atĩ muoroto wa Jesu gũtũmwo gũkũ thĩ warĩ nĩgetha arute ũira wĩgiĩ “ũhoro ũrĩa wa ma,” wa Ũthamaki wake. Jesu ehotorete gũkorũo arĩ mwĩhokeku harĩ ma ĩyo, o na kũngĩtuĩka nĩ egũkua. Pilato akoria atĩrĩ: “Ma nĩ kĩĩ?” no akaga gweterera ataarĩrio. Arona atĩ maũndũ marĩa aiguĩte nĩ maiganu ma gũtuĩra Jesu.​—Johana 14:6; 18:38.

Pilato agacoka harĩ kĩrĩndĩ kĩrĩa gĩetereire kũu nja. Kwahoteka Jesu arĩ hau hamwe na Pilato akĩĩra athĩnjĩri-Ngai arĩa anene na andũ arĩa angĩ marĩ nao ũũ: “Gũtirĩ ihĩtia ndĩrona harĩ mũndũ ũyũ.” Kĩrĩndĩ gĩkarakario nĩ itua rĩu gĩkanĩrĩra gĩkoiga: “Maũndũ marĩa arutaga andũ Judea guothe, kuuma o Galili nginya gũkũ, matũmaga kũgĩe na mathĩna maingĩ.”​—Luka 23:​4, 5.

Maũndũ macio makĩrĩtie njano ma Ayahudi no mũhaka makorũo nĩ matũma Pilato agege. Athĩnjĩri-Ngai anene na athuri mathiĩ na mbere kwanĩrĩra, Pilato akoria Jesu ũũ: “Kaĩ ũtaraigua ũrĩa maragũthitangĩra maũndũ maingĩ?” (Mathayo 27:13) No Jesu agakira ki. Pilato akagega kuona ũrĩa ahooreire o na akĩigagĩrĩrũo maũndũ macio maritũ.

Ayahudi acio mekuugĩte atĩ Jesu ‘aambĩrĩirie kuuma o Galili.’ Ũndũ ũcio ũgatũma Pilato amenye atĩ Jesu nĩ Mũgalili, kwoguo akona atĩ nĩ ũkũmũteithia gwĩthema gũtuĩra Jesu. Herode Antipasi (mũriũ wa Herode Ũrĩa Mũnene) nĩwe wathanaga thĩinĩ wa Galili, na ihinda-inĩ rĩrĩ rĩa Pasaka arĩ gũkũ Jerusalemu. Kwoguo Pilato akoiga Jesu atwarũo kũrĩ Herode. Herode Antipasi nĩwe woragithirie Johana Mũbatithania. Thutha ũcio rĩrĩa aaiguire atĩ Jesu nĩ aaringaga ciama, nĩ aarigirũo kana hihi Jesu aarĩ Johana ũriũkĩtio kuuma kũrĩ akuũ.​—Luka 9:​7-9.

Herode rĩu agakena atĩ nĩ ekuona Jesu. Ndarakena atĩ tondũ arenda gũteithia Jesu kana kwenda kũmenya kana maũndũ marĩa athitangĩirũo nĩ ma ma. No kwenda arenda kuona Jesu, na ‘nĩ arerĩgĩrĩra kuona akĩringa ciama.’ (Luka 23:8) Ĩndĩ Jesu akaga kũringa kĩama nĩguo akenie Herode. O na Herode amũũria ciũria, Jesu agakira ki. Mona ũguo, Herode na thigari ciake makambĩrĩria gwĩka Jesu “maũndũ ma kũmũnyararithia.” (Luka 23:11) Makamũhumba nguo ya goro na makamũnyũrũria. Herode agacoka akoiga Jesu acokio kũrĩ Pilato. Herode na Pilato makoretwo marĩ thũ, no rĩu magatuĩka arata.

Jesu acokio, Pilato ageta athĩnjĩri-Ngai arĩa anene, atongoria a Ayahudi, na andũ angĩ akoiga atĩrĩ: “Niĩ nĩ ndamũhũnga mahũri mbere yanyu na ndinona gĩtũmi o na kĩmwe kĩa maũndũ marĩa mũramũthitangĩra. Na noguo nginya Herode, nĩ gũkorũo oigire acokio kũrĩ ithuĩ, ndarĩ ũndũ ekĩte ũngĩtũma atuĩrũo gĩkuũ. Nĩ ũndũ ũcio, ngũmũherithia njoke ndĩmuohore.”​—Luka 23:​14-16.

Pilato nĩ arenda mũno kũrekereria Jesu tondũ nĩ arona atĩ athĩnjĩri-Ngai mamũneanĩte nĩ ũndũ wa kũmũiguĩra ũiru. O hĩndĩ ĩyo Pilato akĩgeria kũrekereria Jesu, hakagĩa na ũndũ ũngĩ ũgatũma ende o na makĩria gwĩka ũguo. Aikarĩire gĩtĩ gĩake gĩa cira, mũtumia wake akamũtũmĩra ndũmĩrĩri akoiga: “Mũndũ ũcio mũthingu ndũkamwĩke ũndũ, tondũ nĩ ngiĩkire mũno ũmũthĩ nĩ ũndũ wa kĩroto ndotire [hihi kiumĩte kũrĩ Ngai] ũhoro-inĩ wake.”​—Mathayo 27:19.

Hihi Pilato egwĩka atĩa arekererie mũndũ ũyũ ũtarĩ na mahĩtia tondũ nĩguo kwagĩrĩire?

Pilato ekwĩrĩte kĩrĩndĩ kĩrĩa kĩrenda Jesu oragwo atĩrĩ: “Ndinona gĩtũmi o na kĩmwe kĩa maũndũ marĩa mũramũthitangĩra. Na noguo nginya Herode.” (Luka 23:​14, 15) Rĩu Pilato akahũthĩra njĩra ĩngĩ akĩgeria kũhonokia Jesu, akeera kĩrĩndĩ kĩu ũũ: “Nĩ mũmenyerete kũũria ndĩmuohorere mũndũ hĩndĩ ya Pasaka. Nĩ ũndũ ũcio nĩ mũkwenda ndĩmuohorere Mũthamaki wa Ayahudi?”​—Johana 18:39.

Pilato nĩ oĩ mũndũ ũmwe ũrĩ njera wĩtagwo Baraba, ũĩkaine arĩ mũici, ũcogagĩra andũ mokĩrĩre thirikari, na mũũragani. Kwoguo Pilato akoria atĩrĩ: “Mũkwenda ndĩmuohorere ũrĩkũ, Baraba-ĩ, kana Jesu ũrĩa andũ metaga Kristo?” Nĩ ũndũ wa gũtindĩkĩrĩrio nĩ athĩnjĩri-Ngai arĩa anene, kĩrĩndĩ gĩkoiga Baraba arekererio handũ ha Jesu. Pilato akoria o rĩngĩ: “Mũrenda ndĩmuohorere ũ harĩ andũ aya erĩ?” Kĩrĩndĩ gĩkanĩrĩra gĩkoiga: “Baraba”!​—Mathayo 27:​17, 21.

Pilato akoria ũũ amakĩte: “Ngũgĩka Jesu ũyũ andũ metaga Kristo atĩa?” Andũ makamwĩra: “Nĩ acuurio mũtĩ-inĩ!” (Mathayo 27:22) Matiraigua thoni kuuga mũndũ ũtarĩ na mahĩtia oragwo. Pilato akamoria: “Nĩkĩ? Nĩ ũũru ũrĩkũ mũndũ ũyũ ekĩte? Gũtirĩ ũndũ ndona harĩ we ũngĩtũma oragwo; nĩ ũndũ ũcio ngũmũherithia njoke ndĩmuohore.”​—Luka 23:22.

O na Pilato ageria atĩa, kĩrĩndĩ gĩkanĩrĩra na mũgambo ũmwe gĩkoiga: “Nĩ acuurio mũtĩ-inĩ!” (Mathayo 27:23) Atongoria a ndini macogeire kĩrĩndĩ kĩu ũũ atĩ kĩrenda kuona thakame ĩgĩitĩka. Na ti thakame ya mwĩki-naĩ, kana mũũragani. Nĩ ya mũndũ ũtarĩ na mahĩtia ũrĩa wanyitirũo ũgeni Jerusalemu thikũ ithano hĩtũku arĩ ta Mũthamaki. Okorũo arutwo a Jesu marĩ hau, maraikara makirĩte ũndũ matekũmenyeka.

Pilato akona atĩ gũtirĩ ũndũ arahingia o na ageria atĩa. Inegene rĩrathiĩ rĩingĩhĩte, kwoguo akoya maĩ na agethamba moko mbere ya kĩrĩndĩ. Agakĩĩra ũũ: “Ndingĩcokererũo nĩ thakame ya mũndũ ũyũ. Inyuĩ ene nĩ inyuĩ mũkoorio.” Kĩrĩndĩ o na kĩaigua ũguo, gĩkaaga gũcenjia mwerekera wakĩo. Handũ ha ũguo, gĩkoiga: “Reke ithuĩ na ciana citũ tũcokererũo nĩ thakame yake.”​—Mathayo 27:​24, 25.

Ngavana ũcio arenda kũhingia wendi wa kĩrĩndĩ gũkĩra ũrĩa arenda gwĩka ũndũ ũrĩa aramenya atĩ nĩguo wagĩrĩire. Nĩ ũndũ ũcio, Pilato akarekereria Baraba ta ũrĩa kĩrĩndĩ kĩrenda. Akoiga Jesu arutwo nguo acoke ahũũrũo.

Thutha wa thigari kũhũũra Jesu mũno, ikamũtwara nyũmba-inĩ ya ngavana ũcio. Thigari ingĩ nyingĩ igoka na ikamũherithia makĩria. Igathondeka thũmbĩ ya mĩigua na ikamwĩkĩra mũtwe. Ningĩ thigari ikamũnengera kamũrangi guoko-inĩ gwake kwa ũrĩo, na ikamũhumba nguo ndune, ta ĩrĩa ĩkĩragwo nĩ anene. Ikamwĩra ũũ na kĩnyũrũri: “Geithĩka, wee Mũthamaki wa Ayahudi!” (Mathayo 27:​28, 29) Makĩria ma ũguo, igatuĩra Jesu mata o ikĩmũhũũraga hĩ ũthiũ. Ikoya kamũrangi kau e nako, ikamũhũũra mũtwe nako, ũndũ ũcio ũgatũma mĩigua ya “thũmbĩ” ĩyo ekĩrĩtwo ya kũmũconorithia ĩtonye makĩria mũtwe-inĩ wake.

Ũmĩrĩru na ũhoreri ũrĩa Jesu aronania maũndũ-inĩ macio mothe ũkagegia Pilato nginya akageria rĩngĩ kwĩyehereria mahĩtia akoiga: “Atĩrĩ, ndamumia nja kũrĩ inyuĩ nĩguo mũmenye atĩ gũtirĩ mahĩtia ndĩrona harĩ we.” Hihi Pilato areciria atĩ kumia Jesu nja ahũũrĩtwo na akiuraga thakame nĩ gũgũtũma kĩrĩndĩ kĩororoe? Jesu arũgamĩte mbere ya kĩrĩndĩ kĩu gĩtarĩ na tha, Pilato akoiga: “Mũndũ nĩwe ũyũ!”​—Johana 19:4, 5.

O na Jesu ahũũrĩtwo na agatihio ũguo, agathiĩ na mbere gũikara ahoreire ũndũ nginya Pilato arona, tondũ ciugo ciake ironania ta aramũhe gĩtĩo na akamũiguĩra tha.

O na thutha wa Jesu kũhũũrũo mũno na kũnyũrũrio, athĩnjĩri-Ngai arĩa anene na arĩa maramanyita mbaru matiretĩkania na Pilato atĩ amũrekererie. Matirenda kũigua ũndũ ũkũgiria Jesu oragwo. Makanĩrĩra makiugaga: “Nĩ acuurio mũtĩ igũrũ! Nĩ acuurio mũtĩ igũrũ!” Pilato akameera: “Muoei arĩ inyuĩ mũkamũũrage, nĩ gũkorũo niĩ gũtirĩ mahĩtia ndĩrona harĩ we.”​—Johana 19:6.

Ayahudi makaremwo kũhũthĩra thitango ya kũregana na thirikari kũiguithia Pilato atĩ Jesu nĩ agĩrĩire kũũragwo, no hihi thitango ya kĩndini nĩ ĩkũruta wĩra? Magacokerera thitango ĩrĩa ĩroimĩririo Jesu agĩcirithio nĩ Sanhedrini atĩ nĩ arumĩte Ngai. Makoiga: “Nĩ tũkoragwo na watho, na kũringana na watho ũcio agĩrĩire kũũragwo, tondũ nĩ etuĩte mũrũ wa Ngai.” (Johana 19:7) Matikwĩrĩte Pilato ũndũ ũcio hau kabere.

Pilato agacoka gwake nyũmba na akageria gũcaria ũrĩa ekũrekereria Jesu tondũ nĩ ekĩtwo maũndũ maingĩ moru na mũtumia wa Pilato nĩ arotete igũrũ rĩmwĩgiĩ. (Mathayo 27:19) Ĩ nayo thitango ĩyo Ayahudi moimĩria atĩ Jesu nĩ “mũrũ wa Ngai”? Pilato nĩ oĩ atĩ Jesu oimĩte Galili. (Luka 23:​5-7) Ĩndĩ akamũũria: “Wee uumĩte kũ?” (Johana 19:9) Hihi no kũhoteke atĩ Pilato areyũria kana Jesu aarĩ kuo atanoka gũkũ thĩ, na kwoguo akorũo oimĩte igũrũ?

Jesu nĩ ekwĩrĩte Pilato ĩmwe kwa ĩmwe atĩ we nĩ mũthamaki, na Ũthamaki wake ti wa gũkũ thĩ. Jesu akaga gũtaarĩria makĩria ũguo ekuugĩte agakira ki. Ũndũ ũcio ũkarakaria Pilato mũno akamũũria: “Nĩ kũrega ũrarega kũnjarĩria? Kaĩ ũtoĩ atĩ ndĩ na wathani wa gũkuohora na ndĩ na wathani wa gũkũũraga?”​—Johana 19:10.

Jesu akamwĩra: “Ndũngĩrĩ na wathani o na mũnini igũrũ rĩakwa tiga no harĩa ũheetwo kuuma igũrũ. Nĩkĩo mũndũ ũrĩa ũneanire kũrĩ wee, arĩ na mehia manene makĩria.” (Johana 19:11) No kũhoteke Jesu ndararia ũhoro wa mũndũ ũmwe. Ĩndĩ arenda kuonania atĩ Kaiafa, arĩa maramũnyita mbaru, na Judasi Mũisikariota marĩ na mahĩtia manene gũkĩra Pilato.

Pilato akageria kũrekereria Jesu o rĩngĩ nĩ ũndũ wa kũgegio nĩ ũhoreri na ciugo ciake, na gwĩtigĩra atĩ Jesu no akorũo oimĩte igũrũ. No Ayahudi makagweta ũndũ ũngĩ ũgũtũma Pilato etigĩre makĩria. Makamwĩra atĩrĩ: “Warekereria mũndũ ũyũ, ndũrĩ mũrata wa Kaisari. Mũndũ o wothe wĩtuaga mũthamaki akoragwo akĩregana na Kaisari.”​—Johana 19:12.

Pilato akoimia Jesu nja rĩngĩ na akeera kĩrĩndĩ kĩu ũũ aikarĩire gĩtĩ gĩa cira: “Onei mũthamaki wanyu!” No Ayahudi makaga kuororoa. Makanĩrĩra makoiga: “Mũũrage! Mũũrage! Nĩ acuurio mũtĩ igũrũ!” Nake Pilato akamoria: “Mũrenda njũrage mũthamaki wanyu?” Ayahudi makoretwo magĩtuurũo nĩ gũkorũo magĩathwo nĩ Roma, ĩndĩ rĩu athĩnjĩri-Ngai arĩa anene makoiga: “Tũtirĩ mũthamaki ũngĩ tiga Kaisari.”​—Johana 19:​14, 15.

Pilato akaingĩrũo nĩ guoya nĩ ũndũ wa gũtindĩrĩrũo mũno nĩ Ayahudi, kwoguo akaneana Jesu athiĩ akoragwo. Thigari ikaruta Jesu nguo ndune ĩrĩa ekĩrĩte ikamũhumba nguo ciake cia igũrũ. Agacoka agatwarũo akuuĩte mũtĩ wake wa kũnyarirĩrũo.

Rĩu nĩ hakuhĩ mathaa ma mĩaraho, mũthenya wa Njumaa, Nisani 14. Jesu ndarĩ arahinga riitho kuuma mũthenya wa Aramithi rũcinĩ na akoretwo akĩhĩtũkĩra maũndũ maritũ mũno. Ageria gũkuua mũtĩ ũcio mũritũ, akorũo nĩ hinya. Kwoguo thigari ikaũkuuithia mũndũ ũmwe wĩtagwo Simoni wa kuuma Kurene, Africa, akaũtwara nginya harĩa Jesu ekũũragĩrũo. Andũ aingĩ magatwarana nake amwe marĩ na kĩeha na makĩrĩraga nĩ ũndũ wa ũrĩa kũrathiĩ na mbere.

Jesu akeera atumia acio mararĩra atĩrĩ: “Inyuĩ aarĩ a Jerusalemu, tigai kũndĩrĩra. Mwĩrĩrĩrei arĩ inyuĩ na mũrĩrĩre ciana cianyu; tondũ matukũ nĩ maroka rĩrĩa andũ makoiga, ‘Gũkena nĩ atumia arĩa thata, na arĩa matarĩ magĩa mwana na arĩa matarĩ mongithia!’ Na nĩ magaacoka mambĩrĩrie kwĩra irĩma, ‘Tũgwĩrei!’ o na tũrĩma, ‘Tũhumbĩrei!’ Angĩkorũo mareka maũndũ macio hĩndĩ ĩrĩa mũtĩ ũrĩ mũigũ-rĩ, gũgathiĩ atĩa rĩrĩa ũkoma?”​—Luka 23:​28-31.

Jesu araria ũhoro wa rũrĩrĩ rwa Ayahudi. Rũrĩrĩ rũu rũtariĩ ta mũtĩ werekeire kũũma no ũgatigwo na ũigũ mũnini, tondũ Jesu na Ayahudi arĩa mamwĩtĩkĩtie marĩ o ho. Rĩrĩa acio makeeherio rũrĩrĩ-inĩ rũu, rũgaatigwo rũkuĩte kĩĩroho rũhaane ta mũtĩ ũtarĩ muoyo. Gũgaakorũo na kĩrĩro kĩnene mũno rĩrĩa Ngai akaahũthĩra thigari cia Roma kũniina andũ a rũrĩrĩ rũu!

Jesu agatwarũo handũ hatarĩ haraihu kuuma itũũra-inĩ, harĩa we na atunyani erĩ mekũũragĩrũo. Handũ hau hetagwo Gologotha kana Ihĩndĩ rĩa Kĩongo, na nĩ handũ honekaga mũndũ ‘arĩ haraya.’​—Mariko 15:40.

Arũme acio atatũ nĩ marĩkĩtie gũtuĩrũo na makarutwo nguo ciao. Magacoka makaheo ndibei ĩtukanĩtio na manemane na maĩ ma nyongo. Kwahoteka atumia a Jerusalemu nĩo mathondekete mũtukanio ũcio, na Aroma matigiragia mũtukanio ũcio wa kũnyihanyihia ruo ũheo arĩa maroragwo. No Jesu aũcama, akarega kũũnyua. Nĩkĩ? Arenda gũkorũo eiguĩte biũ akĩgerera magerio macio nĩguo akorũo arĩ mwĩhokeku nginya gũkua.

Jesu agatambũrũkio igũrũ rĩa mũtĩ. (Mariko 15:25) Thigari ikamũhũũrĩra mĩcumarĩ moko na magũrũ, ĩgathiĩ ĩingĩrĩte biũ ĩgatũrĩkia nyama na ĩgatũma aigue ruo rũingĩ mũno. Mũtĩ ũcio ũkĩrũgamio, ruo rũkaingĩha o na makĩria nĩ ũrĩa ũritũ wa mwĩrĩ wa Jesu ũramũiguithia ruo kũu ahũũrĩirũo mĩcumarĩ. Ĩndĩ Jesu ndararĩria thigari icio ũũru. Akahoya ũũ: “Awa, mohere, nĩ gũkorũo matiramenya ũrĩa mareka.”​—Luka 23:34.

Aroma makoragwo na mũtugo wa kũhũũrĩra kĩmenyithia kĩronania ihĩtia rĩrĩa mũndũ ũtuĩrĩirũo kũũragwo ekĩte. Ihinda rĩrĩ, Pilato akahũũrĩra kĩmenyithia kĩroiga: “Jesu Mũnazarini Mũthamaki wa Ayahudi.” Kĩandĩkĩtwo na Kĩhibirania, Kĩlatini, na Kĩngiriki, kwoguo hakuhĩ mũndũ wothe no ahote gũthoma. Gĩĩko kĩu kĩa Pilato gĩkonania ũrĩa anyararĩte Ayahudi arĩa matĩtĩrithirie Jesu oragwo. Athĩnjĩri-Ngai arĩa anene makoiga ũũ marakarĩte: “Ndũkandĩke, ‘Mũthamaki wa Ayahudi,’ no andĩka aroigaga atĩ, ‘Niĩ ndĩ Mũthamaki wa Ayahudi.’” No tondũ Pilato ndarenda kũhũthĩrũo nĩo rĩngĩ, akameera: “Ũrĩa ndandĩka nĩ ndandĩka.”​—Johana 19:​19-22.

Athĩnjĩri-Ngai acio arakaru magacokerera ũira wa maheeni ũrĩa ũraheanĩtwo igooti-inĩ rĩa Sanhedrini. Ũndũ ũcio ũgatũma arĩa marahĩtũkĩra hau mainie ciongo ciao makiugaga ũũ na kĩnyũrũri: “Wee ũroigaga atĩ nĩ ũkũmomora hekarũ na ũmĩake na thikũ ithatũ, wĩhonokie wĩrute mũtĩ-inĩ ũcio.” O nao athĩnjĩri-Ngai arĩa anene na andĩki-Watho makerana atĩrĩ: “Kristo, Mũthamaki wa Isiraeli, nĩ erute mũtĩ-inĩ ũcio rĩu, nĩguo tuone na twĩtĩkie.” (Mariko 15:​29-32) Nginya atunyani arĩa macuurĩtio mwena wake wa ũrĩo na wa ũmotho makamũnyũrũria, o na gũtuĩka Jesu nowe ũtarĩ na mahĩtia.

Thigari inya cia Roma iria irĩ hau o nacio ikamũthekerera. No kũhoteke ikoretwo ikĩnyua ndibei ngagatu, kwoguo rĩu ikamĩiga mbere ya Jesu nĩguo imũnyũrũrie tondũ nĩ ciũĩ ndangĩhota kũmĩkinyĩra amĩnyue. Aroma acio magathirĩkia Jesu makamwĩra ũũ kũringana na ũrĩa kĩmenyithia kĩu kĩandĩkĩtwo: “Angĩkorũo wee nĩwe Mũthamaki wa Ayahudi-rĩ, wĩhonokie.” (Luka 23:36, 37) Ta wĩcirie ũndũ ũcio! Mũndũ ũrĩa wonanĩtie biũ atĩ nĩwe njĩra, ma, na muoyo rĩu aragerera maũndũ moru na akanyũrũrio o na gũtarĩ ũũru ekĩte. Ĩndĩ akomĩrĩria macio mothe atekũrakarĩra Ayahudi arĩa maramwĩrorera, thigari cia Roma iria iramũnyũrũria, kana atunyani erĩ arĩa macuurĩtio hamwe nake.

Thigari icio inya ikoya nguo cia Jesu cia igũrũ na igacigayania maita mana. Igacuka mĩtĩ nĩguo cione gacunjĩ karĩa mũndũ ekuoya. No nguo ya Jesu ya thĩinĩ nĩ ya goro, tondũ ‘ndĩrĩ na rũtumo, na nĩ ya gĩtambaya kĩmwe kuuma igũrũ nginya thĩ.’ Thigari icio ikerana atĩrĩ: “Tũtikamĩtinangie, no rekei tũmĩcukĩre mĩtĩ nĩguo tũmenye ĩgũtuĩka ya ũ.” Na njĩra ĩyo ikahingia rĩandĩko rĩrĩa riugĩte: “Nĩ maagayanire o ene nguo ciakwa, na nguo yakwa makĩmĩcukĩra mĩtĩ.”​—Johana 19:​23, 24; Thaburi 22:18.

Thutha wa kahinda mũici ũmwe ũrĩa ũcuurĩtio hamwe na Jesu akamenya atĩ kũna Jesu nĩ mũthamaki. Agakũũma mũici ũcio ũngĩ akamwĩra: “Kaĩ ũtaretigĩra Ngai o na hanini, nĩ gũkorũo o nawe ũramũkĩra ituĩro rĩmwe na mũndũ ũyũ? Ithuĩ tũramũkĩra ituĩro rĩrĩa twagĩrĩirũo nĩrĩo nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa twĩkĩte, no gũtirĩ ũndũ o na ũmwe mũru mũndũ ũyũ ekĩte.” Agacoka akeera Jesu ũũ: “Ũkaandirikana rĩrĩa ũkaaingĩra thĩinĩ wa Ũthamaki waku.”​—Luka 23:​40-42.

Jesu akamwĩra: “Ũmũthĩ ndakwĩra na ma atĩrĩ, nĩ ũgaakorũo hamwe na niĩ,” ti Ũthamaki-inĩ, no nĩ “thĩinĩ wa Paradiso.” (Luka 23:43) Ũndũ ũcio nĩ ngũrani na ũrĩa Jesu eerire atũmwo ake atĩ nĩ magaaikarĩra itĩ cia ũnene hamwe nake Ũthamaki-inĩ. (Mathayo 19:28; Luka 22:​29, 30) No kwahoteka mũici ũcio Mũyahudi nĩ aaiguĩte ũhoro wĩgiĩ Paradiso ĩrĩa Jehova aathondekete gũkũ thĩ ĩrĩ ta mũciĩ wa Adamu, Hawa, na njiarũa ciao. Rĩu mũici ũcio egũkua arĩ na kĩĩrĩgĩrĩro kĩu.

Rĩu nĩ “thaa thita” cia mũthenya. Gũkagĩa nduma nene “bũrũri-inĩ ũcio wothe o nginya thaa kenda” cia mũthenya. (Mariko 15:33) Nduma ĩyo ya kũgegania ndiumanĩte na riũa gũkorũo rĩhumbĩrĩtwo nĩ mweri. Nduma ta ĩyo ĩgĩaga rĩrĩa mweri umĩrĩte hanini, no rĩrĩ nĩ ihinda rĩa Pasaka na mweri ũroneka wĩ wothe. Ningĩ nduma ĩyo ĩikarĩte ihinda iraihu, ti ta ya rĩrĩa riũa rĩahumbĩrũo nĩ mweri. Kwoguo Ngai nĩwe ũtũmĩte kũgĩe na nduma ĩyo.

Ta wĩcirie ũrĩa ũndũ ũcio wahutia arĩa mekũnyũrũragia Jesu. Ihinda-inĩ rĩu kũrĩ na nduma, atumia ana magathiĩ harĩa mũtĩ wa Jesu wa kũnyarirĩrũo ũrĩ. Atumia acio nĩ nyina wa Jesu, Salome, Mariamu Mũmagidali, na Mariamu nyina wa mũtũmwo Jakubu ũrĩa Mũnini.

Mũtũmwo Johana arĩ hamwe na nyina wa Jesu ũrĩa ũracakaya “hau hakuhĩ na mũtĩ wa Jesu wa kũnyarirĩrũo.” Mariamu akerorera mũrũ wake ũcio aaciarire na akĩrera, acuurĩtio mũtĩ-inĩ arĩ na ruo rũnene. Araigua ta arĩ gũthecwo arathecwo na “rũhiũ rũnene.” (Johana 19:25; Luka 2:35) Ĩndĩ o na Jesu akĩiguaga ruo rũu ruothe, nĩ areciria ũhoro wa nyina. Akerutanĩria kũrora mwena ũrĩa Johana arĩ akeera nyina: “Mũtumia ũyũ, ta rora mũrũguo!” Agacoka akarora Mariamu akeera Johana: “Ta rora maitũguo!”​—Johana 19:​26, 27.

Jesu arehokera mũtũmwo ũcio endete mũno wĩra wa kũrũmbũiya nyina, ũrĩa kwahoteka rĩu nĩ mũtumia wa ndigwa. Jesu nĩ oĩ atĩ gũkinyĩria rĩu ariũ a nyina mationanĩtie wĩtĩkio harĩ we. Kwoguo arenda gũtigĩrĩra atĩ nyina nĩ ekũrũmbũiyo kĩĩmwĩrĩ na kĩĩroho. Na githĩ kĩu ti kĩonereria kĩega aatũigĩire!

Nduma yerekeire gũthira, Jesu akoiga: “Ndĩ mũnyotu.” Na njĩra ĩyo akahingia ũrathi wa maandĩko. (Johana 19:28; Thaburi 22:15) Jesu akamenya atĩ Ithe nĩ amwehereirie ũgitĩri wake, nĩgetha wĩkindĩru wa Mũrũwe ũgerio biũ. Kristo akanĩrĩra akoiga: “Eli, Eli, lama sabakithani?” ũguo nĩ kuuga: “Ngai wakwa, Ngai wakwa, ũndiganĩirie nĩkĩ?” Andũ amwe arĩa marũgamĩte hau makaaga gũtaũkĩrũo makoiga: “Ta iguai! Areta Elija.” Ũmwe wao agatengʼera harĩ Jesu arĩ na thibonji ĩrikĩtio ndibei-inĩ ngagatu amĩthecereirie ithanjĩ-inĩ na akamũhe anyue. Nao angĩ makoiga: “Tiganai nake! Rekei tuone kana Elija nĩ egũka kũmũruta mũtĩ-inĩ.”​—Mariko 15:​34-36.

Jesu agacoka akanĩrĩra akoiga: “Maũndũ mothe nĩ mahinga!” (Johana 19:30) Ũguo nĩ kuuga nĩ ahingĩtie maũndũ mothe marĩa Ithe aamũtũmire eke gũkũ thĩ. Akarĩkĩrĩria na kuuga: “Awa, roho wakwa nĩ ndaũneana moko-inĩ maku.” (Luka 23:46) Na njĩra ĩyo Jesu akaiga muoyo wake moko-inĩ ma Jehova, arĩ na ma atĩ Ngai nĩ akaamũcokia muoyo. Kristo agacoka akainamia kĩongo na agatuĩkana, ehokete Ngai biũ.

O hĩndĩ ĩyo gũkagĩa gĩthingithia kĩnene, nginya gĩgatũma mahiga manene maatũkane. Gĩgathingitha na hinya nginya mbĩrĩra iria irĩ nja ya Jerusalemu ikahingũka na mĩĩrĩ ya andũ ĩgaikio nja. Ehĩtũkĩri mona mĩĩrĩ ĩyo ya andũ akuũ, makaingĩra “itũũra rĩrĩa itheru” makoiga maũndũ marĩa meyonera.​—Mathayo 12:11; 27:​51-53.

Thutha wa Jesu gũtuĩkana, gĩtama kĩnene kĩrĩa kĩgayanĩtie Harĩa Hatheru na Harĩa Hatheru Mũno hekarũ-inĩ ya Ngai gĩgatarũka maita merĩ kuuma igũrũ nginya thĩ. Ũndũ ũcio wa kũgegania ũkonania marakara ma Ngai kwerekera arĩa moraga Mũrũ wake na ũkonania atĩ rĩu njĩra ya kũingĩra igũrũ, Harĩa Hatheru Mũno nĩ yahingũka.​—Ahibirania 9:​2, 3; 10:​19, 20.

Ũndũ ũcio ũgatũma andũ metigĩre mũno. Mũthigari ũrĩa ũrarangĩra hau akoiga: “Hatarĩ nganja mũndũ ũyũ ararĩ Mũrũ wa Ngai.” (Mariko 15:39) No kũhoteke ararĩ ho Jesu agĩcirithio nĩ Pilato, rĩrĩa ũhoro wĩgiĩ kana we nĩ Mũrũ wa Ngai ũrarĩrĩirio. Rĩu arĩ na ma atĩ Jesu nĩ mũthingu, na atĩ nĩ Mũrũ wa Ngai kũna.

Nĩ ũndũ wa kũgegio nĩ maũndũ macio matarĩ ma ndũire, andũ amwe magathiĩ kwao mĩciĩ, “makĩĩhũrahũraga ithũri ciao,” kuonania ũrĩa maraigua maconokete na magecokera. (Luka 23:48) Amwe arĩa marerorera marĩ haraihu nĩ atumia makoretwo marĩ arutwo a Jesu, arĩa maratwaranaga nake rĩmwe na rĩmwe. O nao nĩ maraigua mahutĩtio mũno nĩ maũndũ macio ma kũgegania.

Nĩ mũthenya wa Njumaa Nisani 14, na kũrorete gũtuka. Mũthenya wa Thabatũ Nisani 15 ũkwambĩrĩria riũa rĩathũa. Jesu rĩu nĩ mũkuũ, ĩndĩ aici arĩa macuurĩtio hamwe nake marĩ o muoyo. Kũringana na Watho, mĩĩrĩ ya andũ akuũ ‘ndĩagĩrĩire kũraara mũtĩ igũrũ ũtukũ wothe’ ĩndĩ yagĩrĩire gũthikwo “mũthenya o ro ũcio.”​—Gũcokerithia Maathani 21:​22, 23.

Hamwe na ũguo, mũthenya wa Njumaa wĩtagwo wa Kũhaarĩria tondũ nĩrĩo andũ mahaaragĩria irio na mageka maũndũ mangĩ marĩa matangĩetererio nginya thutha wa Thabatũ. Riũa rĩathũa, Thabatũ ĩrĩa “nene” nĩ ĩkwambĩrĩria. (Johana 19:31) Nĩ nene tondũ mũthenya wa Nisani 15 ũgũkorũo ũrĩ wa mbere wa gĩkũngũĩro gĩa thikũ mũgwanja kĩa Gĩathĩ kĩa Mĩgate Ĩtarĩ Mĩimbie, na mũthenya ũcio wa mbere hingo ciothe ũkoragwo ũrĩ Thabatũ. (Maũndũ ma Alawii 23:​5, 6) Riita rĩrĩ, mũthenya ũcio wa mbere ũringanĩte na mũthenya wa Thabatũ ya o kiumia, mũthenya wa mũgwanja.

Nĩ ũndũ ũcio Ayahudi makoria Pilato ahĩke gĩkuũ kĩa Jesu na kĩa aici erĩ arĩa macuurĩtio hamwe nake. Na njĩra ĩrĩkũ? Na njĩra ya kũmoina magũrũ. Ũndũ ũcio nĩ ũgũtũma maremwo kwĩoya na igũrũ makĩhũthĩra magũrũ nĩguo mahote kũhihia. Kwoguo thigari igathiĩ na ikoina aici acio erĩ magũrũ. No Jesu akoneka nĩ mũkuũ, na kwoguo ikaaga kũmuuna magũrũ. Ũndũ ũcio ũkahingia Thaburi 34:20 ĩrĩa yugaga: “Kũmenyerera nĩamenyagĩrĩra mahĩndĩ make mothe: gũtirĩ o na rĩmwe rĩngiunĩka.”

Mũthigari ũmwe akĩenda gũtigĩrĩra atĩ Jesu na ma nĩ mũkuũ, akamũtheca na itimũ hakuhĩ na ngoro. ‘O rĩo thakame na maĩ ikoima.’ (Johana 19:34) Ũndũ ũcio ũkahingia rĩandĩko rĩngĩ riugaga atĩ nĩ “makarora mũndũ ũrĩa maathecire.”​—Zekaria 12:10.

“Mũndũ ũmwe mũtongu” wĩtagwo Jusufu wa itũũra rĩa Arimathea, na ũheetwo gĩtĩo igooti-inĩ rĩa Sanhedrini, o nake arĩ hau. (Mathayo 27:57) Etĩtwo ‘mũndũ mwega na mũthingu’ ũkoretwo ‘etereire Ũthamaki wa Ngai.’ Tondũ we nĩ “mũrutwo wa Jesu na hitho nĩ ũndũ wa gwĩtigĩra Ayahudi,” ndaanyitire mbaru itua rĩa igooti ũhoro-inĩ wĩgiĩ Jesu. (Luka 23:50; Mariko 15:43; Johana 19:38) Jusufu akehe hinya na akoria Pilato amũnengere mwĩrĩ wa Jesu. Pilato ageta mũthigari ũrĩa ũrũgamĩrĩire kũũragwo kwa Jesu, na oka akoiga atĩ Jesu nĩ mũkuũ. Nĩ ũndũ ũcio Pilato akahe Jusufu rũtha.

Jusufu akagũra nguo njega ya gatani na agacuurũria mwĩrĩ wa Jesu kuuma mũtĩ igũrũ. Agacoka agathaya mwĩrĩ ũcio na nguo ĩyo akĩũhaarĩria nĩguo ũthikwo. Nikodemo, “ũrĩa mbere ĩyo wathiĩte kũrĩ [Jesu] ũtukũ,” agateithia kũũharĩria. (Johana 19:39) Agoka na ratiri ta igana rĩmwe (kilo ta 33) cia mũtukanio wa manemane na mĩtĩ mĩnungi wega. Mwĩrĩ wa Jesu ũgathaywo na itaama ciĩkĩrĩtwo indo icio, kũringana na mũtugo wa Ayahudi wa gũthikana.

Jusufu arĩ na mbĩrĩra hau hakuhĩ yenjetwo ihiga-inĩ ĩtarĩ yathikwo mũndũ, na mwĩrĩ wa Jesu ũkaigwo kuo. Ihiga inene rĩgacoka rĩkagaragario rĩkahinga mbĩrĩra ĩyo. Ũndũ ũcio ũgekwo na ihenya, Thabatũ ĩtanambĩrĩria. Kwahoteka Mariamu Mũmagidali na Mariamu nyina wa Jakubu ũrĩa Mũnini nĩ makoretwo magĩteithia kũhaarĩria mwĩrĩ wa Jesu. Rĩu makaguthũka na mũciĩ ‘makahaarĩrie maguta na indo inungaga wega’ cia kũhaarĩria mwĩrĩ wa Jesu thutha wa Thabatũ.​—Luka 23:56.

Mũthenya ũyũ ũngĩ wa Thabatũ, athĩnjĩri-Ngai arĩa anene na Afarisai magathiĩ kũrĩ Pilato makamwĩra: “Nĩ twaririkana atĩ rĩrĩa mũheenania ũcio ararĩ muoyo aroigĩte atĩrĩ, ‘Nĩngaariũka thutha wa thikũ ithatũ.’ Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, athana atĩ mbĩrĩra ĩyo ĩrangĩrũo nginya mũthenya wa gatatũ nĩguo arutwo ake matigoke mamũiye macoke mambĩrĩrie kwĩra andũ, ‘Nĩ ariũkĩtio!’ Maheeni macio mangĩkorũo marĩ moru gũkĩra marĩa ma mbere.” Pilato akameera: “Oyai thigari mũthiĩ mũmĩrangĩre o ũrĩa mũngĩhota.”​—Mathayo 27:​63-65.

Mũthenya wa Kiumia rũcinĩ tene, Mariamu Mũmagidali, Mariamu nyina wa Jakubu, na atumia angĩ magathiĩ mbĩrĩra-inĩ makuuĩte indo iranunga wega cia gũthondeka mwĩrĩ wa Jesu. Makorania atĩrĩ: “Nũ ũgũtwehereria ihiga mũromo-inĩ wa mbĩrĩra?” (Mariko 16:3) O na kũrĩ ũguo, nĩ gũkũgĩĩte na gĩthingithia. Ningĩ mũraika wa Ngai nĩ eheririe ihiga, arangĩri matirĩ ho, na mbĩrĩra ĩroneka ta ĩrĩ ũtheri!