Nĩ Mũgaatuĩka “Rũciaro rũa Athĩnjĩri-Ngai”

1, 2. Mbeũ ya mũndũ wa nja yabataraga ũgitĩri ũrĩkũ, na nĩkĩ?

ŨRATHI wa mbere ũrĩa waandĩkirũo thĩinĩ wa Bibilia nĩ wa bata mũno harĩ kũhinga kwa muoroto wa Jehova. Akĩaria ũhoro wa kĩĩranĩro kĩa Edeni, Ngai oigire ũũ: “Nĩngũtũma inyuĩ [Shaitani] na mũndũ mũka ũyũ mũgĩe ũthũ o na mbeũ yaku na yake igĩe ũthũ.” Ũthũ ũcio ũngĩarĩ mũnene na gĩkĩro kĩrĩkũ? Jehova oigire ũũ: “Mbeũ yake [ya mũndũ wa nja] nĩĩgakũgũtha mũtwe, nawe [Shaitani] nĩũkamĩgũtha ndiira ya kũgũrũ.” (Kĩam. 3:15) Ũthũ gatagatĩ ka nyamũ ya thĩ na mũndũ wa nja, ũngĩarĩ mũnene mũno ũũ atĩ Shaitani angĩekire o ũrĩa wothe angĩahotire nĩguo aniine mbeũ ya mũndũ wa nja ũcio.

² No kũhoteke nĩkĩo mwandĩki wa Thaburi aahoire ũũ igũrũ rĩgiĩ andũ a Ngai: “Tondũ atĩrĩ, thũ ciaku nĩ kũronja iraronja, acio magũthũũraga magakĩambararia ciongo. Kĩrĩndĩ gĩaku nĩmakĩgĩĩrĩire ndundu ya wara, magagĩcirĩra andũ aku aya ũtũire ũhithĩte. Moigĩte atĩrĩ, Ũkai, tũmangʼũrie matigacoke gũtuĩka rũrĩrĩ.” (Thab. 83:2-4) No mũhaka mũhĩrĩga ũrĩa mbeũ ĩyo ya mũndũ wa nja ĩngĩaciarĩirũo ũngĩagitĩrirũo nĩguo ndũkaninwo kana ũthaahio. Nĩguo Jehova ahingie ũndũ ũcio, nĩ aathondekire irĩkanĩro ingĩ nĩguo atigĩrĩre atĩ gũtirĩ kĩndũ kĩngĩagiririe muoroto wake ũhinge.

KĨRĨKANĨRO KĨRĨA KĨAGITĨRIRE MBEŨ

3, 4. (a) Kĩrĩkanĩro kĩa Watho kĩambĩrĩirie kũruta wĩra rĩ, na rũrĩrĩ rwa Isiraeli rwetĩkĩrire ũndũ ũrĩkũ? (b) Kĩrĩkanĩro kĩa Watho kĩarongoreirio kũgitĩra kĩĩ?

³ Thutha wa njiarũa cia Iburahimu, Isaka, na Jakubu kuongerereka igĩtuĩka andũ milioni nyingĩ, Jehova nĩ aamatuire rũrĩrĩ rũrĩa rwetagwo Isiraeli. Kũgerera kũrĩ Musa, Jehova nĩ aarĩkanĩire kĩrĩkanĩro kĩa mwanya na rũrĩrĩ rũu na njĩra ya kũmahe Watho, na andũ othe magĩtĩkĩra atĩ nĩ marĩathĩkagĩra maũndũ mothe megiĩ kĩrĩkanĩro kĩu. Bibilia yugaga ũũ: “[Musa] akĩoya ibuku rĩa kĩrĩkanĩro, akĩrĩthomera andũ othe monganĩte, makĩĩiguĩra, nao makiuga atĩrĩ, Maũndũ macio mothe Jehova oigĩte-rĩ, nomo tũrĩĩkaga, na nĩtũgwathĩka. Ningĩ Musa akĩoya thakame, akĩmĩminjaminjĩria andũ acio, akiugaga ũũ: Atĩrĩrĩ, ĩno nĩyo thakame ya kĩrĩkanĩro kĩrĩa Jehova aarĩkanĩra na inyuĩ gĩkoniĩ ciugo icio ciothe.”—Tham. 24:3-8.

⁴ Kĩrĩkanĩro kĩa Watho kĩambĩrĩirie kũruta wĩra Kĩrĩma-inĩ gĩa Sinai mwaka-inĩ wa 1513, mbere ya Kristo. Kũgerera kĩrĩkanĩro kĩu, rũrĩrĩ rwa Isiraeli nĩ rwaamũrirũo rũgĩtuĩka rũrĩrĩ rũthuure rwa Ngai. Kuuma hĩndĩ ĩyo Jehova agĩtuĩka ‘Mũmacirĩri, Mwathi, na Mũthamaki wao.’ (Isa. 33:22) Maũndũ marĩa maakoraga ciana cia Isiraeli nĩ monanagia ũrĩa gũthiaga rĩrĩa andũ maathĩkĩra kana marega gwathĩkĩra ithimi cia Ngai cia ũthingu. Watho nĩ wagirĩtie Aisiraeli kũhoya ngai ingĩ kana kũhikania na ndũrĩrĩ iria itaathathayagia Jehova. Watho ũcio warongoreirio kũgitĩra mũhĩrĩga wa Iburahimu ndũgathaahio.—Tham. 20:4-6; 34:12-16.

5. (a) Kĩrĩkanĩro kĩa Watho kĩahete Aisiraeli mweke ũrĩkũ? (b) Ngai aaregire rũrĩrĩ rwa Isiraeli nĩkĩ?

⁵ Ningĩ kĩrĩkanĩro kĩa Watho nĩ gĩatũmire kũgĩe na mũbango wa ũthĩnjĩri-Ngai. Ũndũ ũcio woonanagia mũbango mwega makĩria ũrĩa ũngĩgaakorũo kuo ihinda rĩroka. (Ahib. 7:11; 10:1) Ma nĩ atĩ, kũgerera kĩrĩkanĩro kĩu, Aisiraeli maarĩ na mweke wa mwanya wa gũtuĩka “rũciaro rũa athĩnjĩri-Ngai,” ĩndĩ nĩ maabataraga gwathĩkĩra watho wa Jehova. (Thoma Thama 19:5, 6.) O na kũrĩ ũguo, matiawathĩkĩire. Handũ ha gwĩtĩkĩra Mesia ũrĩa warĩ gĩcunjĩ kĩa mbere kĩa mbeũ ya Iburahimu, rũrĩrĩ rũu nĩ rwamũregire, na nĩ ũndũ ũcio Ngai akĩrũrega.

6. Watho wahingirie ũndũ ũrĩkũ?

⁶ Tondũ rũrĩrĩ rwa Isiraeli nĩ rwaremeire Jehova rũtiatuĩkĩre rũciaro rwa athĩnjĩri-Ngai. Ĩndĩ, ũguo ti kuuga atĩ Watho ndwahingirie muoroto waguo. Muoroto wa Watho warĩ kũgitĩra mbeũ na gũkinyia andũ kũrĩ Mesia. Rĩrĩa Kristo okire na andũ makĩmũkũũrana, muoroto wa Watho ũcio nĩ wahingire. Bibilia yugaga ũũ: “Kristo nĩwe kĩrigĩrĩria kĩa ũhoro wa watho.” (Rom. 10:4) O na kũrĩ ũguo-rĩ: Nĩa mangĩacokire kũgĩa na mweke wa gũtuĩka rũciaro rwa athĩnjĩri-Ngai? Jehova Ngai nĩ aathondekire kĩrĩkanĩro kĩngĩ nĩguo agĩe na rũrĩrĩ rwerũ.

KWAMBĨRĨRIA KWA RŨRĨRĨ RWERŨ

7. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Jehova aarathĩte kũgerera Jeremia wĩgiĩ kĩrĩkanĩro kĩerũ?

⁷ Ihinda iraya mbere ya kĩrĩkanĩro kĩa Watho kweherio, kũgerera mũnabii Jeremia, Jehova nĩ aarathĩte atĩ nĩ angĩkarĩkanĩra “kĩrĩkanĩro kĩerũ” na rũrĩrĩ rwa Isiraeli. (Thoma Jeremia 31:31-33.) Kĩrĩkanĩro kĩu kĩngĩarĩ ngũrani na kĩrĩkanĩro kĩa Watho na njĩra ya atĩ nĩ kĩngĩahotithirie andũ kuoherũo mehia matekũruta magongona ma nyamũ. Na njĩra ĩrĩkũ?

8, 9. (a) Thakame ya Jesu ĩrĩa yaitirũo ĩhingĩtie ũndũ ũrĩkũ? (b) Arĩa marĩ thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ maagĩire na mweke ũrĩkũ? (Rora mbica kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ.)

⁸ Mĩaka mĩingĩ thutha ũcio, Nisani 14, mwaka wa 33, Jesu nĩ aambĩrĩirie gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani. Akĩaria ũhoro wa ndibei, eerire atũmwo ake 11 ũũ: “Gĩkombe gĩkĩ nĩkĩo gĩa kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ thĩinĩ wa thakame yakwa, o ĩrĩa ĩgũitwo nĩ ũndũ wanyu.” (Luk. 22:20) Ibuku rĩa Mathayo rĩonanagia Jesu akiuga ũũ ũhoro-inĩ wĩgiĩ ndibei: “Nĩ gũkorũo ĩno nĩyo thakame yakwa ya kĩrĩkanĩro ĩrĩa ĩitĩirũo andũ aingĩ, ya gũtũma mehia mohanĩrũo.”—Mat. 26:27, 28.

⁹ Thakame ya Jesu ĩrĩa yaitirũo nĩyo yonanagia atĩ kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ nĩ kĩa ma. Ningĩ thakame ĩyo nĩ ĩhotithagia andũ kuoherũo mehia o riita rĩmwe rĩa kũigana. Jesu ndaarĩ thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩu kĩerũ. Tondũ ndaarĩ na mehia, ndaabataraga kuoherũo. Ĩndĩ, Ngai nĩ ahũthagĩra thogora wa igongona rĩa ũkũũri rĩa Jesu kũguna njiarũa cia Adamu. Ningĩ nĩ ahotaga kũgũra andũ amwe ehokeku na njĩra ya kũmaitĩrĩria maguta kũgerera roho mũtheru magatuĩka ‘ciana ciake.’ (Thoma Aroma 8:14-17.) Nĩ ũndũ ũcio, andũ acio akamona matarĩ na mehia ta ũrĩa onaga Mũriũ wake Jesu. Akristiano acio aitĩrĩrie maguta nĩ ‘magaatuĩka agai, hamwe na Kristo’ na magĩe na mweke wa gũtuĩka “rũciaro rũa athĩnjĩri-Ngai.” Kĩu kĩarĩ gĩtĩo ta kĩrĩa rũrĩrĩ rwa Isiraeli rũngĩagĩire nakĩo rungu rwa Watho. Akĩaria ũhoro wa arĩa ‘magaatuĩka agai, hamwe na Kristo’ mũtũmwo Petero oigire ũũ: “Inyuĩ mũrĩ rũruka rũthurĩtwo, na thiritũ ya athĩnjĩri-Ngai ya nyũmba ya mũthamaki, ningĩ mũrĩ rũrĩrĩ rũtheru, o andũ matuĩkĩte a Ngai kĩũmbe; nĩ getha mũhunjanagĩrie mawega make, we wamwĩtire muume nduma-inĩ mũtonye ũtheri-inĩ wake ũrĩa wa magegania.” (1 Pet. 2:9) Na githĩ kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ gĩtikĩrĩ kĩa bata mũno! Nĩ kĩhotithĩtie arutwo a Jesu gũtuĩka gĩcunjĩ gĩa kerĩ kĩa mbeũ ya Iburahimu.

KĨRĨKANĨRO KĨRĨA KĨERŨ KWAMBĨRĨRIA KŨRUTA WĨRA

10. Kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ kĩambĩrĩirie kũruta wĩra rĩ, na nĩkĩ ti mbere ya hĩndĩ ĩyo?

¹⁰ Kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ gĩtiambĩrĩirie kũruta wĩra rĩrĩa Jesu aagwetire ũhoro wakĩo ũtukũ wake wa mũico gũkũ thĩ. Nĩkĩ? Nĩguo kĩambĩrĩrie kũruta wĩra, no mũhaka Jesu angĩaitire thakame yake na acoke ambate igũrũ nĩguo atwarĩre Jehova thogora wa igongona rĩake rĩa ũkũũri. Makĩria ma ũguo, arĩa ‘magaatuĩka agai, hamwe na Kristo’ nĩ maabataraga gũitĩrĩrio roho mũtheru. Nĩ ũndũ ũcio, kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ kĩambĩrĩirie kũruta wĩra hĩndĩ ya Pentekoste mwaka wa 33, rĩrĩa arutwo a Jesu ehokeku maitĩrĩirio maguta kũgerera roho mũtheru.

11. Kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ kĩahotithirie atĩa Ayahudi na andũ a Ndũrĩrĩ gũtuĩka Aisiraeli a kĩĩroho, na nĩ aigana marĩ thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ?

¹¹ O na gũtuĩka kĩrĩkanĩro kĩa Watho nĩ gĩatuirũo “gĩkũrũ” rĩrĩa Jehova oigire kũgerera Jeremia atĩ nĩ angĩarĩkanĩire kĩrĩkanĩro kĩerũ na Aisiraeli-rĩ, gĩatigire kũruta wĩra hĩndĩ ĩrĩa kĩrĩkanĩro kĩerũ kĩambĩrĩirie kũruta wĩra. (Ahib. 8:13) Kuuma hĩndĩ ĩyo, Jehova aambĩrĩirie kuona Akristiano Ayahudi na Akristiano a Ndũrĩrĩ iria itaaruaga marĩ etĩkĩrĩku maitho-inĩ make tondũ ‘kũrua kũna nĩ kwa ngoro, ũguo nĩ kuuga ũhoro wa roho, to ũhingia wa ũhoro mwandĩke.’ (Rom. 2:29) Rĩrĩa Ngai aarĩkanĩrire nao kĩrĩkanĩro kĩu kĩerũ, ‘eekĩrire mawatho make thĩinĩ wa meciria mao, na ningĩ akĩmaandĩka ngoro-inĩ ciao.’ (Ahib. 8:10) Arĩa marĩ thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩu kĩerũ nĩ andũ 144,000, arĩa mathondekete rũrĩrĩ rwerũ rũrĩa rwĩtagwo “Aisiraeli arĩa a Ngai” kana Aisiraeli a kĩĩroho.—Gal. 6: 16; Kũg. 14:1, 4.

12. Nĩ maũndũ marĩkũ ma kĩrĩkanĩro kĩa Watho mahanaine na ma kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ?

¹² Nĩ maũndũ marĩkũ ma kĩrĩkanĩro kĩa Watho mahaanaine na ma kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ? Kĩrĩkanĩro kĩa Watho kĩarĩ gatagatĩ ka Jehova na Aisiraeli a kĩĩmwĩrĩ, nakĩo kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ nĩ gatagatĩ ka Jehova na Aisiraeli a kĩĩroho. Mũiguithania wa kĩrĩkanĩro kĩa Watho aarĩ Musa, nake Mũiguithania wa kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ nĩ Jesu. Thakame ya nyamũ nĩyo yahũthĩrirũo kuonania atĩ kĩrĩkanĩro kĩa Watho nĩ kĩa ma, nayo thakame ya Jesu ĩkĩhũthĩrũo kuonania atĩ kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ nĩ kĩa ma. Rungu rwa kĩrĩkanĩro kĩa Watho, rũrĩrĩ rwa Isiraeli rwatongoragio nĩ Musa, nake Jesu nĩwe mũtongoria wa arĩa marĩ rungu rwa kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ, arĩ we Mũtwe wa kanitha.—Ef. 1:22.

13, 14. (a) Kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ gĩkonainie atĩa na Ũthamaki? (b) Nĩ kĩĩ gĩkaahotithia Aisiraeli a kĩĩroho mathiĩ magathamake na Kristo kũrĩa igũrũ?

¹³ Kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ nĩ gĩkonainie na Ũthamaki na njĩra ya atĩ nĩ gĩthondekete rũrĩrĩ rũtheru, rũrĩa rũrĩ na mweke wa gũgaatuĩka athamaki na athĩnjĩri-Ngai Ũthamaki-inĩ wa igũrũ. Rũrĩrĩ rũu nĩruo gĩcunjĩ gĩa kerĩ kĩa mbeũ ya Iburahimu. (Gal. 3:29) Nĩ ũndũ ũcio, kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ nĩ gĩkagĩra mũkonde atĩ no mũhaka kĩrĩkanĩro kĩa Iburahimu gĩkaahinga.

¹⁴ Kĩrĩkanĩro kĩrĩa kĩerũ gĩthondekete rũrĩrĩ rwa Aisiraeli a kĩĩroho na nĩkĩo kĩhotithagia arĩa aitĩrĩrie maguta gũtuĩka ‘agai, hamwe na Kristo.’ Ĩndĩ, gũkaahoteka atĩa arĩa aitĩrĩrie maguta mathamake hamwe na Jesu kũrĩa igũrũ marĩ athamaki na athĩnjĩri-Ngai? Nĩ kwagĩire na kĩrĩkanĩro kĩngĩ kĩrĩa gĩkaamahotithia gwĩka ũguo.

KĨRĨKANĨRO KĨRĨA GĨKAAHOTITHIA ANGĨ GŨTHAMAKA NA KRISTO

15. Nĩ kĩrĩkanĩro kĩrĩkũ Jesu we mwene aarĩkanĩire na arutwo ake ehokeku?

¹⁵ Thutha wa kwambĩrĩria gĩkũngũĩro kĩa Irio cia Hwaĩ-inĩ cia Mwathani Jesu nĩ aarĩkanĩire na arutwo ake ehokeku kĩrĩkanĩro kĩa Ũthamaki. (Thoma Luka 22:28-30.) Ngũrani na irĩkanĩro icio ingĩ, Jehova ndaarĩ thĩinĩ wa kĩrĩkanĩro kĩu. Ithenya rĩa ũguo, kĩarĩ kĩrĩkanĩro kĩa Jesu we mwene na arĩa aitĩrĩrie maguta. Hĩndĩ ĩrĩa Jesu oigire, “o ta ũrĩa Awa nake aatuire atĩ nĩakaʼhe niĩ ũthamaki,” no kũhoteke aaragia ũhoro wa kĩrĩkanĩro kĩrĩa Jehova aarĩkanĩire nake gĩa kũmũtua “mũthĩnjĩri-Ngai o nginya tene, o ta ũrĩa Melikisedeki aatariĩ.”—Ahib. 5:5, 6.

16. Kĩrĩkanĩro kĩa Ũthamaki gĩkaahotithia Akristiano aitĩrĩrie maguta gwĩka atĩa?

¹⁶ Atũmwo arĩa 11 maatũũrire marĩ ehokeku harĩ Jesu ‘magerio-inĩ make mothe.’ Kĩrĩkanĩro kĩa Ũthamaki gĩekĩrire mũkonde atĩ atũmwo acio nĩ magaikarĩra itĩ cia ũnene na mathamakage hamwe na Jesu kũrĩa igũrũ marĩ athamaki na athĩnjĩri-Ngai. Ĩndĩ, to acio 11 magaakorũo na mweke ũcio. Thutha wa Jesu kwambata igũrũ, nĩ oimĩrĩire mũtũmwo Johana thĩinĩ wa kĩoneki na akĩmwĩra ũũ: “Ũrĩa wa gũtorania-rĩ, we nĩngamwĩtĩkĩria aikarĩre gĩtĩ gĩakwa gĩa ũthamaki hamwe na niĩ, o ta ũrĩa niĩ na niĩ ndatoranirie, na ngĩikaranĩra hamwe na Awa gĩtĩ gĩake gĩa ũthamaki.” (Kũg. 3:21) Nĩ ũndũ ũcio, kĩrĩkanĩro kĩa Ũthamaki kĩarĩ gatagatĩ ka Jesu na Akristiano aitĩrĩrie maguta 144,000. (Kũg. 5:9, 10; 7:4) Kĩu nĩkĩo kĩrĩkanĩro kĩrĩa gĩkaamahotithia gũthamaka hamwe na Jesu kũrĩa igũrũ. Ũndũ ũcio no ũhananio na mũhiki umĩte thĩinĩ wa famĩlĩ ĩrĩ igweta akahikĩra mũthamaki, na nĩ ũndũ ũcio akagĩa na itemi rĩa gũthamaka hamwe nake. Ma nĩ atĩ, Maandĩko metaga Akristiano arĩa aitĩrĩrie maguta “mũhiki” wa Kristo, “mũirĩtu mũthingu” ũrĩa harĩ na kĩrĩko atĩ nĩ akaahikĩra Kristo.—Kũg. 19:7, 8; 21:9; 2 Kor. 11:2.

ONANIA WĨTĨKIO MŨRŨMU HARĨ ŨTHAMAKI WA NGAI

17, 18. (a) Taarĩria irĩkanĩro ithathatũ iria twarĩrĩria ikonainie na Ũthamaki. (b) Twagĩrĩirũo gũkorũo na wĩtĩkio mũrũmu harĩ Ũthamaki nĩkĩ?

¹⁷ Irĩkanĩro iria ciothe twarĩrĩria thĩinĩ wa icunjĩ icio igĩrĩ nĩ ikonainie na ũndũ ũmwe kana maũndũ maigana ũna megiĩ Ũthamaki. (Rora ũhoro rungu rwa kĩongo “Ũrĩa Ngai Akaahingia Muoroto Wake.”) Ũndũ ũcio ũrekĩra hinya atĩ mũbango wa Ũthamaki wĩhocetie biũ harĩ irĩkanĩro. Nĩ ũndũ ũcio, tũrĩ na gĩtũmi kĩiganu gĩa kwĩhoka biũ atĩ Ũthamaki wa Kĩĩmesia nĩguo Ngai arahũthĩra kũhingia muoroto ũrĩa aarĩ naguo kuuma o kĩambĩrĩria harĩ thĩ na andũ.—Kũg. 11:15.

¹⁸ Hatarĩ nganja, maũndũ marĩa Ũthamaki ũkaahingia nĩ makaarehera andũ irathimo nyingĩ na cia gũtũũra. Tũrĩ na ũũma ũcio, no tũhunjie tũrĩ na ũmĩrĩru atĩ Ũthamaki wa Ngai nĩguo kĩhonia kĩa ma kĩa mathĩna mothe ma andũ. Rekei tũhunjagĩrie andũ ma ĩyo tũrĩ na kĩyo!—Mat. 24:14.