Magua ma Njũkĩ

NJŨKĨ ithondekaga magua ma cio na mũhũra ũrĩa uumaga mwena wa na thĩ wa nda cia cio. Kwĩragwo atĩ magua macio makoragwo mathondeketwo na njĩra ya magegania mũno. Nĩkĩ hihi?

Wĩcirie ũndũ ũyũ: Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, athomi a mathabu nĩ meeciragĩria atĩ kĩndũ kĩgayanĩtio na tũcunjĩ twĩ na kona ithathatũ, nĩ kĩega gũkĩra kũgayania na kona ithatũ kana inya, tondũ nĩ kĩiganagĩra indo nyingĩ na gĩkaaga kũhũthĩra indo nyingĩ gĩgĩakwo. No matiahotaga gũtaarĩria wega biũ gĩtũmi nĩ kĩĩ. Mwaka-inĩ wa 1999, Profesa wĩtagwo Thomas C. Hales nĩ onanirie na njĩra ya mathabu atĩ mũũmbĩre ũcio wa kona ithathatũ nĩ ũrĩ kĩguni. Nĩ onanirie ũrĩa mwakĩre wa kona ithathatũ arĩ guo mwega makĩria wa kũgayania kĩndũ tũcunjĩ tũiganaine hatekũhũthĩka indo nyingĩ mũno cia gwaka.

Nĩ ũndũ wa gwaka magua macio me ma kona ithathatũ, njũkĩ nĩ ihotaga kũiga indo nyingĩ, igathondeka magua mahũthũ ĩndĩ marũmu ikĩhũthĩra mũhũra ũtarĩ mũingĩ, na ikaiga ũũkĩ mũingĩ mũno. Nĩkĩo magua ma njũkĩ meragwo atĩ makoragwo marĩ “mwako wa gĩkĩro kĩa igũrũ.”

Athomi a sayansi ũmũthĩ nĩ mathondekaga indo irĩ na mũhianĩre ta wa magua ma njũkĩ nĩguo ikorũo na hinya na ciganĩre indo nyingĩ. Kwa ngerekano, athondeki a ndege mahũthagĩra mabati marĩ na mũhianĩre ta wa magua ma njũkĩ gũthondeka ndege irĩ na hinya na hũthũ, na nĩ ũndũ ũcio ikahũthĩra maguta manini.

Wee ũkuona atĩa? Hihi mũthondekere ũcio wa gĩkĩro kĩa igũrũ wa magua ma njũkĩ weyumĩririe o ũguo? Kana nĩ kũmbwo wombirũo?