GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI KĨA 28
Nĩ Ũrĩgunĩkaga Wathiĩ na Mbere Gwĩtigĩra Ngai
“Mũndũ ũrĩa ũthiaga na mĩthiĩre ya ũrũngĩrĩru nĩ etigĩrĩte Jehova.”—THIM. 14:2.
RWĨMBO NA. 122 Ikaragai Mwĩrũmĩtie, Mũtegũthengeka!
GĨCUNJĨ-INĨ GĨKĨa
1-2. O ta Loti-rĩ, nĩ ũritũ ũrĩkũ Akristiano macemanagia naguo ũmũthĩ?
RĨRĨA tuona mĩthiĩre mĩũru ya andũ thĩinĩ wa thĩ ĩno, tũiguaga o ta ũrĩa Loti aaiguaga. Nĩ “[aatangĩkaga] mũno nĩ ũndũ wa mĩtugo ya rũtũrĩko ya andũ arĩa mooinaga watho,” tondũ nĩ aamenyaga atĩ Ithe witũ wa igũrũ nĩ athũire mĩthiĩre mĩũru. (2 Pet. 2:7, 8) Tondũ Loti nĩ eetigĩrĩte Ngai na akamwenda, nĩ aamenete mĩthiĩre mĩũru ya andũ arĩa maamũthiũrũrũkĩirie. O na ithuĩ tũthiũrũrũkĩirio nĩ andũ matatĩĩte ithimi cia Jehova cia mĩtugo. O na kũhaana ũguo, no tũhote gũikara tũrĩ atheru kĩĩmĩtugo tũngĩtũũria wendo witũ harĩ Ngai na twĩrute kũmwĩtigĩra.—Thim. 14:2.
2 Jehova nĩ atũteithagia gwĩka ũguo kũgerera ciugo cia gwĩkĩra ngoro iria irĩ thĩinĩ wa ibuku rĩa Thimo. Akristiano othe, marĩ arũme kana atumia, andũ ethĩ na akũrũ, no magunĩke mangĩthuthuria ũtaaro wa ũũgĩ ũrĩa ũrĩ ibuku-inĩ rĩu.
GWĨTIGĨRA NGAI NĨ GŨTŨGITAGĨRA
Tũrĩ wĩra-inĩ, nĩ twagĩrĩirũo kwĩmenyerera kũgĩa ũrata wa hakuhĩ na andũ arĩa matetigĩrĩte Jehova na gwĩthema kũnyitanĩra nao maũndũ-inĩ marĩa mangĩmũrakaria (Rora kĩbungo gĩa 3)
3. Kũringana na Thimo 17:3, gĩtũmi kĩmwe gĩtũmaga tũgitĩre ngoro itũ ya mũhaano nĩ kĩrĩkũ? (Ningĩ rora mbica.)
3 Ũndũ ũmwe mũnene ũtũmaga tũgitĩre ngoro itũ ya mũhaano nĩ atĩ Jehova nĩ athuthuragia ngoro citũ. Ũguo nĩ kuuga atĩ aroraga makĩria ma ũrĩa tuonekaga na nja nĩ andũ arĩa angĩ na nĩ onaga kĩrĩa kĩrĩ thĩinĩ wa ngoro citũ. (Thoma Thimo 17:3.) Nĩ arĩtwendaga twathiĩ na mbere kũiga ũtaaro wake meciria-inĩ maitũ, ũtaaro ũrĩa ũngĩtũteithia gũtũũra tene na tene. (Joh. 4:14) Gwĩka ũguo nĩ kũrĩtũteithagia gwĩthema kũhutio nĩ mĩthiĩre mĩũru, kana maheeni ma Shaitani na thĩ yake. (1 Joh. 5:18, 19) O ũrĩa tũrĩkuhagĩrĩria Jehova makĩria, noguo tũrĩmwendaga na tũkamũhe gĩtĩo makĩria. Tondũ tũtingĩenda kũrakaria Ithe witũ wa igũrũ tũtirĩrekaga o na rĩciria rĩa kwĩhia rĩũke meciria-inĩ maitũ. Rĩrĩa twagucĩrĩrio gwĩka ũndũ mũũru, tũriugaga ũũ: ‘Ndingĩtĩkĩra gũtuurithia Mũndũ ũnyendete na njĩra nene ũguo ngĩendaga.’—1 Joh. 4:9, 10.
4. Gwĩtigĩra Jehova kwagitĩrire mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe atĩa kwaga kũingĩra magerio-inĩ?
4 Mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe wĩtagwo Marta kuuma Croatia, ũrĩa wacemanirie na igerio rĩa kwĩingĩria ngomanio-inĩ itagĩrĩire, aandĩkire ũũ: “Nĩ ndaritũhagĩrũo gwĩciria na njĩra ĩrĩa yagĩrĩire na kũgirĩrĩria merirĩria makwa ma gwĩka ũndũ mũũru. No gwĩtigĩra Jehova nĩ kwangitĩrire.”b Gwĩtigĩra Ngai kwamũgitĩrire atĩa? Marta aaugire atĩ nĩ eecũranirie maumĩrĩro marĩa mangĩaumanire na itua ta rĩu rĩũru. O na ithuĩ no twĩke ũguo. Maumĩrĩro marĩa moru mũno nĩ atĩ no tũrakarie Jehova na kwoguo tũũrũo nĩ mweke wa kũmũthathaiya tene na tene.—Kĩam. 6:5, 6.
5. Ũreruta atĩa kuumana na kĩonereria kĩa Leo?
5 Angĩkorũo nĩ twĩtigĩrĩte Ngai, nĩ twagĩrĩirũo kwĩmenyerera kũgĩa ũrata na andũ arĩa mekaga maũndũ moru. Leo, ũrĩa ũikaraga bũrũri-inĩ wa Congo, nĩ eerutire ũndũ ũcio. Mĩaka ĩna thutha wake kũbatithio, nĩ aambĩrĩirie kũnyitanĩra na thiritũ njũru. Eeĩraga atĩ ndeehagĩria Jehova atĩ tondũ we mwene ndeekaga maũndũ moru. No thutha wa ihinda inini, arata acio ake nĩ maatũmire ambĩrĩrie kũnyua njohi gũkĩria gĩthimi, na kwĩingĩria ngomanio-inĩ itagĩrĩire. Agĩcoka akĩambĩrĩria gwĩcũrania igũrũ rĩgiĩ maũndũ marĩa aciari ake Akristiano maamũrutĩte na igũrũ rĩgiĩ gĩkeno kĩrĩa aarĩ nakĩo mbere ĩyo. Gwĩka ũguo nĩ kwamũteithirie gũcokererũo nĩ meciria. Na kũgerera ũteithio wa athuri a kĩũngano, nĩ aahotire gũcokerera Jehova. Rĩu nĩ akenaga gũtungata arĩ mũthuri wa kĩũngano na painia wa mwanya.
6. Tũkwarĩrĩria ũhoro wa atumia arĩkũ erĩ a mũhaano?
6 Rekei rĩu twarĩrĩrie Thimo mũrango wa 9, harĩa tũthomaga ũhoro wĩgiĩ atumia erĩ a mũhaano. Ũmwe wao arũgamĩrĩire ũũgĩ, na ũcio ũngĩ akarũgamĩrĩra ũkĩgu.c Tũgĩka ũguo, ririkana atĩ andũ thĩinĩ wa thĩ ĩno ya Shaitani nĩ marikĩrĩte mũno thĩinĩ wa ngomanio itagĩrĩire na kwĩrorera ponografĩ. (Ef. 4:19) Kwoguo nĩ ũndũ wa bata tũthiĩ na mbere gũkũria ngumo ya gwĩtigĩra Ngai na twĩtheme gwĩka maũndũ moru. (Thim. 16:6) Ithuothe gũtekũmakania kana tũrĩ arũme kana atumia, no tũgunĩke kuumana na ũhoro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa mũrango ũcio. O ũmwe wa atumia acio marĩrĩirio ho nĩ aranyita ũgeni andũ arĩa matarĩ na ũmenyeru—‘matarĩ wĩcirio.’ O ũmwe wao nĩ ta aroiga, ‘Ingĩra nyũmba yakwa ũrĩe irio.’ (Thim. 9:1, 5, 6, 13, 16, 17) No maumĩrĩro nĩ ngũrani harĩ andũ arĩa maretĩkĩra rĩĩtana rĩa atumia acio.
NDŨGETĨKĨRE RĨĨTANA RĨA MŨTUMIA ŨRĨA MŨKĨGU
Rĩĩtana rĩa ‘mũtumia ũrĩa mũkĩgu’ no rĩtũme mũndũ akorũo na maumĩrĩro moru mũno (Rora kĩbungo kĩa 7)
7. Kũringana na Thimo 9:13-18, gũthiaga atĩa harĩ andũ arĩa metĩkagĩra rĩĩtana rĩa mũtumia ũrĩa mũkĩgu? (Ningĩ rora mbica.)
7 Ta wĩcirie ũhoro wa rĩĩtana rĩa ‘mũtumia ũrĩa mũkĩgu.’ (Thoma Thimo 9:13-18.) Ategũconoka etaga andũ arĩa matarĩ na wĩcirio ‘matonye’ nyũmba yake marĩanĩre. Gũthiaga atĩa harĩ o? Bibilia yugaga: “Arĩa magithĩtio hinya nĩ gĩkuũ marĩ kũu.” No gũkorũo no ũririkane ciugo ta icio cia ngerekano ihũthĩrĩtwo thĩinĩ wa mĩrango ya kĩambĩrĩria-inĩ ya Thimo. Itwĩrĩte twĩmenyagĩrĩre “mũtumia ũrĩa mũremi,” na “mũtumia ũrĩa mwaganu.” Igacoka igatwĩra ũũ: “Nyũmba yake ĩrikagĩra gĩkuũ-inĩ.” (Thim. 2:11-19) Nayo Thimo 5:3-10 nĩ ĩtwĩrĩte twĩmenyagĩrĩre ‘mũtumia ũngĩ mũremiʼ ũrĩa “magũrũ make maikũrũkaga gĩkuũ-inĩ.”
8. Nĩ itua rĩrĩkũ tũngĩbatara gũtua?
8 Andũ arĩa maiguaga rĩĩtana rĩa ‘mũtumia ũrĩa mũkĩgu,’ no mũhaka matue kana nĩ megwĩtĩkĩra rĩĩtana rĩake kana matigwĩtĩkĩra. O na ithuĩ no twĩkore tũkĩbatara gũtua itua ta rĩu. Tũngĩka atĩa mũndũ angĩgeria gũtũheenereria twĩingĩrie ngomanio-inĩ itagĩrĩire kana tũterĩgĩrĩire tuone maũndũ ma ũũra-thoni indo-inĩ cia mohoro kana Intaneti-inĩ?
9-10. Nĩ itũmi irĩkũ imwe ibatiĩ gũtũma twĩtheme ngomanio itagĩrĩire?
9 Harĩ na itũmi njega iria ibatiĩ gũtũma twĩtheme ngomanio itagĩrĩire. Bibilia yugĩte atĩ ‘mũtumia ũrĩa mũkĩgu’ augaga ũũ: “Maĩ ma kũiya nĩ marĩ cama.” “Maĩ ma kũiya” nĩ marĩkũ? Bibilia ĩringithanagia ngomanio gatagatĩ-inĩ ka arĩa mahikanĩtie na maĩ ma gũcanjamũra. (Thim. 5:15-18) Mũthuri na mũtumia arĩa mahikanĩtie kĩĩwatho nĩ metĩkĩrĩtio gũkenera ngomanio gatagatĩ-inĩ kao. Ũndũ ũcio nĩ ngũrani na “maĩ ma kũiya.” Maĩ macio ma kũiya no makorũo makĩrũgamĩrĩra ngomanio itagĩrĩire. Ngomanio ta icio kaingĩ ciĩkagwo na hitho, o ta ũrĩa mũici kaingĩ aiyaga ehithĩte. Ngomanio itagĩrĩire no cioneke ta irĩ na cama rĩrĩa arĩa maraciĩka mareĩra atĩ gũtirĩ mũndũ ũramona. No andũ ta acio makoragwo makĩĩheenia tondũ Jehova onaga maũndũ mothe. Gũtirĩ ũndũ ũngĩ ũngĩkorũo ũrĩ mũũru gũkĩra gũtiga gwĩtĩkĩrĩka nĩ Jehova, kwoguo ũndũ ũcio ndũngĩkorũo ũrĩ na “cama.” (1 Kor. 6:9, 10) Na to ũguo tu.
10 Ngomanio itagĩrĩire no itũrehere gĩconoko, itũme tũigue tũtarĩ kĩene, itũme tũgĩe nda itagĩrĩire, na iharaganie famĩlĩ. Hatarĩ nganja, nĩ ũndũ wa ũũgĩ kũregana na rĩĩtana rĩa mũtumia ũrĩa mũkĩgu. Makĩria ma kũũrũo nĩ ũrata wao hamwe na Jehova, andũ aingĩ arĩa meingĩragia ngomanio-inĩ itagĩrĩire nĩ manyitagwo nĩ mĩrimũ ĩrĩa ĩtũmaga makue gĩkuũ kĩa na ihenya. (Thim. 7:23, 26) Thimo 9:18 ĩrĩkagĩrĩria ũũ: “Ageni a mũtumia ũcio marĩ kũndũ kũrĩa kũriku thĩinĩ wa Mbĩrĩra.” Gũkĩrĩ ũguo-rĩ, nĩ kĩĩ gĩtũmaga andũ metĩkĩre rĩĩtana rĩake rĩa maheeni rĩrĩa rĩciaraga gĩkuũ?—Thim. 9:13-18.
11. Nĩkĩ kwĩrorera ponografĩ nĩ kũrĩ maumĩrĩro moru mũno?
11 Ũndũ ũmwe tũbatiĩ gwĩthema wĩkagwo nĩ andũ aingĩ nĩ kwĩrorera ponografĩ. Andũ amwe meciragia atĩ ti ũũru kwĩrorera ponografĩ. No ngũrani na ũguo, ponografĩ nĩ ĩkoragwo na maumĩrĩro moru harĩ andũ. Nĩ ĩtũmaga meyagĩre gĩtĩo na magĩre arĩa angĩ gĩtĩo, na nĩ ũndũ mũritũ mũno gũtiga kũmĩrorera. Mbica cia ũũra thoni ciarĩkia kũingĩra meciria-inĩ, ti ũndũ mũhũthũ gũcieheria. Makĩria ma ũguo, kwĩrorera ponografĩ gũtiteithagia andũ kũũraga merirĩria moru, no nĩ gwakĩrĩria kũmakagĩrĩria. (Kol. 3:5; Jak. 1:14, 15) Andũ aingĩ arĩa meroragĩra ponografĩ nĩ meingĩragia ngomanio-inĩ itagĩrĩire.
12. Tũngĩonania atĩa atĩ nĩ tũrerutanĩria gwĩthema mbica iria ingĩarahũra merirĩria moru ma ngomanio?
12 Ithuĩ Akristiano twagĩrĩirũo gwĩka atĩa mbica ya ũũra thoni ĩngiumĩra o rĩmwe tũterĩgĩrĩire? Twagĩrĩirũo gũtiga kũmĩrorera o rĩo. No tũhote gwĩka ũguo tũngĩririkana atĩ ũrata witũ hamwe na Jehova nĩguo kĩndũ kĩrĩa kĩa goro mũno tũrĩ nakĩo. O na mbica imwe itarĩ cia ponografĩ no itũme tũgĩe na meciria matagĩrĩire ma ngomanio. Twagĩrĩirũo gũciĩthema nĩkĩ? Tondũ tũtingĩenda o na hanini rĩciria rĩa gwĩka ũtharia rĩingĩre ngoro-inĩ citũ. (Mat. 5:28, 29) Mũthuri ũmwe wa kĩũngano kuuma Thailand wĩtagwo David aaugire: “Ndĩyũragia atĩrĩ: ‘O na angĩkorũo mbica ici ti cia ponografĩ-rĩ, hihi Jehova nĩ egũkena ndathiĩ na mbere gũciĩrorera?ʼ Gwĩciria na njĩra ĩyo nĩ kũndeithagia gũtua matua ma ũũgĩ.”
13. Nĩ kĩĩ kĩrĩtũteithagia gũtua matua ma ũũgĩ?
13 No tũhote gũtua matua ma ũũgĩ, tũngĩkũria guoya ũrĩa wagĩrĩire wa gwĩthema kũrakaria Jehova. Gwĩtigĩra Ngai “nĩkuo kĩambĩrĩria kĩa ũũgĩ.” (Thim. 9:10) Ũndũ ũcio nĩ wonanĩtio wega gĩcunjĩ-inĩ gĩa kwambĩrĩria kĩa mũrango wa 9 wa Thimo, harĩa tũthomaga ũhoro wa mũtumia ũcio ũngĩ wa mũhaano ũrĩa wĩtĩtwo “ũũgĩ wa ma.”
ĨTĨKĨRA RĨĨTANA RĨA MŨTUMIA ŨRĨA MŨŨGĨ
14. Nĩ rĩĩtana rĩrĩkũ rĩngĩ rĩarĩrĩirio thĩinĩ wa Thimo 9:1-6?
14 Thoma Thimo 9:1-6. Mĩhari ĩyo nĩ yonanĩtie ũhoro wa rĩĩtana kuuma kũrĩ Mũũmbi witũ Jehova, o we Kĩhumo kĩa ũũgĩ wothe wa ma. (Thim. 2:6; Rom. 16:27) Nĩ ĩgwetete ũhoro wa nyũmba ĩmwe nene ĩrĩ na itugĩ mũgwanja. Ũndũ ũcio ũronania atĩ Jehova nĩ mũtaana, na nĩ anyitaga ũgeni andũ othe arĩa mangĩenda merute kuuma kũrĩ we nĩguo mohĩge.
15. Ngai endaga twĩke atĩa?
15 Ngerekano ya mũtumia ũrĩa ũrũgamĩrĩire “ũũgĩ wa ma” thĩinĩ wa Thimo mũrango wa 9, nĩ ĩtũrutaga atĩ Jehova nĩ mũtaana na nĩ atũheaga indo nyingĩ njega. Mĩhari ĩyo yugĩte atĩ mũtumia ũcio nĩ anyitĩte ũgeni andũ matonye nyũmba yake nĩguo marĩe irio njega irĩ na nyama iria ahaarĩrĩirie, na manyue ndibei ĩrĩa athondekete. (Thim. 9:2, kohoro ka magũrũ-inĩ) Makĩria ma ũguo, kũringana na mũhari wa 4 na wa 5, mũtumia ũcio ũrũgamĩrĩire ũũgĩ “eraga mũndũ ũrĩa ũtarĩ wĩcirio atĩrĩ: ‘[Ũka ũrĩe] mũgate wakwa.’” Twagĩrĩirũo gwĩtĩkĩra rĩĩtana rĩa mũtumia ũcio nĩkĩ? Tondũ Jehova endaga ciana ciake ikorũo na ũũgĩ na itikone ũũru. Ndendaga twĩke mahĩtia marĩa mangĩcoka gũtũtuurithia na gũtũma twĩrire. Nĩkĩo “aigagĩra arĩa arũngĩrĩru mũthithũ wa ũũgĩ.” (Thim. 2:7) Tũngĩkoragwo na guoya ũrĩa wagĩrĩire kwerekera Jehova, nĩ tũrĩendaga kũmũkenia. Nĩ tũrĩthikagĩrĩria ũtaaro wake wa ũũgĩ na tũkawathĩkĩra tũkenete.—Jak. 1:25.
16. Gwĩtigĩra Ngai gwateithirie Alain atĩa gũtua itua rĩa ũũgĩ, na maumĩrĩra maarĩ marĩkũ?
16 Rora ũrĩa gwĩtigĩra Ngai gwateithirie Alain gũtua itua rĩa ũũgĩ. Alain atungataga arĩ mũthuri wa kĩũngano na arutaga wĩra wa warimũ. Aaugire ũũ: “Andũ aingĩ arĩa tũrutithanagia wĩra nao maaugaga atĩ thenema cia ponografĩ nĩ iteithagia harĩ kũrutana maũndũ ma ngomanio.” No Alain nĩ aamenyaga atĩ ũcio ti ũhoro wa ma. Aaugire ũũ: “Tondũ nĩ ndĩtigĩrĩte Ngai, nĩ ndaregire biũ kwĩrorera thenema icio. Ningĩ nĩ ndataarĩirie andũ acio gĩtũmi gĩa kwaga gũciĩrorera.” Alain aathĩkagĩra ũtaaro kuuma kũrĩ “ũũgĩ wa ma” wa ‘gũthiĩ arũngĩrĩirie njĩra-inĩ ya ũtaũku.’ (Thim. 9:6) Nĩ ũndũ wa gũkenio nĩ mũrũgamo mũrũmu wa Alain, arimũ amwe marutaga wĩra nake rĩu nĩ merutaga Bibilia na magathiĩ mĩcemanio ya kĩũngano.
Gwĩtĩkĩra rĩĩtana rĩa “ũũgĩ wa ma” no gũtũrehere gĩkeno na nĩ gũgaatũhotithia gũtũũra tene na tene (Rora kĩbungo gĩa 17-18)
17-18. Andũ arĩa metĩkagĩra rĩĩtana rĩa “ũũgĩ wa ma” magunĩkaga atĩa, na nĩ ũndũ ũrĩkũ mangĩrĩgĩrĩra mahinda mokĩte? (Ningĩ rora mbica.)
17 Jehova ahũthĩrĩte ngerekano cia atumia acio erĩ a mũhaano gũtuonia ũrĩa tũngĩka nĩguo tũgaakorũo na mahinda mega mokĩte. Andũ arĩa metĩkagĩra rĩĩtana rĩa ‘mũtumia ũrĩa mũkĩgu’ mageragia gwetha ikeno na njĩra ya kwĩingĩria ngomanio-inĩ itagĩrĩire. No matimenyaga atĩ maũndũ marĩa mareka nĩ makaahutia ũtũũro wao ihinda rĩrĩa rĩũkĩte. Ciĩko ciao ikaamerekeria “kũndũ kũrĩa kũriku thĩinĩ wa Mbĩrĩra.”—Thim. 9:13, 17, 18.
18 Ũndũ ũcio nĩ ngũrani mũno na arĩa metĩkagĩra rĩĩtana rĩa “ũũgĩ wa ma.” Nĩ makenaga tondũ nĩ makoragwo na indo iria ciothe marabatara nĩguo mathiĩ na mbere gũkuhĩrĩria Jehova. (Isa. 65:13) Jehova aaugire ũũ kũgerera mũnabii Isaia: “Ta thikĩrĩriai na kinyi, na mũrĩe indo iria njega, na nĩ mũgũkenera mũno indo iria njega kũna.” (Isa. 55:1, 2) Nĩ twĩrutaga kwenda maũndũ marĩa Jehova endete, na gũthũũra marĩa athũũire. (Thab. 97:10) Ningĩ nĩ tũkenaga rĩrĩa tweta andũ arĩa angĩ nĩguo magunĩke kuumana na “ũũgĩ wa ma.” Tũtariĩ ta ndungata iretana ‘irĩ kũndũ gũtũũgĩru itũũra-inĩ ikauga: “Mũndũ wothe ũtarĩ na ũmenyeru nĩ atonye gũkũ.”’ Ũguni ũrĩa ithuĩ tũgĩaga naguo o hamwe na andũ arĩa metĩkagĩra rĩĩtana rĩu ti wa kahinda o kanini. No nĩ wa gũtũũra, ũrĩa ũgaatũhotithia ‘gũtũũraʼ tene na tene o tũgĩthiaga ‘tũrũngĩrĩirie njĩra-inĩ ya ũtaũku.’—Thim. 9:3, 4, 6.
19. O ta ũrĩa Kohelethu 12:13, 14 yonanĩtie-rĩ, twagĩrĩirũo gũtua itua rĩa gwĩka atĩa? (Ningĩ rora gathandũkũ, “Gwĩtigĩra Ngai nĩ Gũtũgunaga.”)
19 Thoma Kohelethu 12:13, 14. Gwĩtigĩra Jehova nĩ kũrĩtũgitagĩra na gũgatũteithia gũikara tũrĩ atheru kĩĩmĩtugo na gũikara hakuhĩ nake matukũ-inĩ maya moru ma thikũ cia mũico. Tondũ nĩ twendete Jehova na tũkamũtĩa na ngoro itũ yothe, nĩ tũrĩthiaga na mbere gwĩta andũ aingĩ o ũrĩa kwahoteka megĩre na “ũũgĩ wa ma” na magunĩke kuumana naguo.
RWĨMBO NA. 127 Njagĩrĩirũo Gũkorũo ndĩ Mũndũ wa Mũthemba Ũrĩkũ?
a No mũhaka Akristiano makũrie guoya ũrĩa wagĩrĩire harĩ Ngai. Guoya ta ũcio no ũgitĩre ngoro citũ na ũtũgitĩre kuumana na ngomanio itagĩrĩire na kwĩrorera ponografĩ. Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ, tũkwarĩrĩria Thimo mũrango wa 9 ĩrĩa yonanĩtie wega ngũrani gatagatĩ-inĩ ka ũũgĩ na ũkĩgu ĩkĩhũthĩra atumia erĩ a mũhaano. Ũtaaro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa mũrango ũcio no ũtũteithie ihinda-inĩ rĩrĩ na mahinda mokĩte.
b Marĩĩtwa mamwe nĩ macenjetio.
c Nĩguo wone ngerekano ingĩ cia Bibilia harĩa indo itaarĩirio ta arĩ andũ, rora Aroma 5:14 na Agalatia 4:24.