Eongalo ‘ola li li nombili’

1, 2. Saulus okwa li a lalakanena oku ka ninga shike kuDamaskus?

FANEKA nee ngeno osheendo shovalumenhu ve na oipala ya hanya va yuka kuDamaskus, opo va ka wanife po omhangela yavo ii, oyo va pangelela ovahongwa vaJesus. Omolwoutondwe, ova li va tokola oku ka kwata po ovahongwa ovo, oku va kokolola mo momaumbo avo, oku va hepeka noku va twala kuJerusalem, opo va ka pewe ehandukilo kOmhangu yoPombada yOvajuda.

² Osheendo osho osha li shi kwetelwe komesho kuSaulus, oo a li e na nale etimba lohonde.a Okafimbo kanini fimbo Saulus inava ya molweendo olo, okwa li a panda, eshi ovakwandudi vakwao va li tava dipaa Stefanus nomamanya, omuhongwa waJesus omuladi. (Oil. 7:57–8:1) Molwaashi Saulus ka li a wanenwa kokuhepeka Ovakriste ovo va li muJerusalem, okwa li a unganeka oshikonga shoku ka hepeka Ovakriste ovo va li koitukulwa imwe i lili. Okwa li a hala a dime po filufilu Ovakriste, ovo va li haku tiwa kutya ‘oonakweenda nondjila,’ ovo va li va talika ko kutya ove li oshimhanga shikenyeneka.—Oil. 9:1, 2; tala oshimhungu “Nghee Saulus a li a pewa epitikilo a ye kuDamaskus.”

3, 4. (a) Oshike sha li sha ningilwa Saulus? (b) Ohatu ka konakona omapulo elipi?

³ Ofimbo Saulus nosheendo shaye va li tava i kuDamaskus, Saulus okwa minikilwa ombadilila kouyelele wa twa. Ovaendi pamwe naye ova li ve wete ouyelele nova li va kanghwa nokava li tava dulu okupopya. Saulus okwa li a pofipalekwa kouyelele oo, ndele te lidenge pedu. Saulus oo a li ehe wete ko, okwa li a uda ewi la dja meulu tali ti: “Saul, Saul, omolwashike to hepeke nge?” Saulus okwa li a kuminwa ewi olo nokwa pula a ti: “Omufimanekwa, oove lyelye?” Ewi ola nyamukula la ti: “Aame Jesus ou to hepeke.” Nopehe na omalimbililo, osho osha li sha kuma Saulus neenghono.—Oil. 9:3-5; 22:9.

⁴ Oshike hatu lihongo meendjovo daJesus odo a li a popya tete naSaulus? Ouwa ulipi hatu ka mona, ngeenge otwa konakona oiningwanima oyo ya tetekela naayo ya ka ningwa diva konima eshi Saulus a ninga Omukriste? Oilihongomwa ilipi hatu lihongo shi na sha nonghedi omo eongalo lopaKriste la longifa efimbo lombili, olo la ka holoka po konima eshi Saulus a ninga Omukriste?

“Omolwashike to hepeke nge?” (Oil. 9:1-5)

5, 6. Oshike hatu lihongo meendjovo daJesus odo a li a lombwela Saulus?

⁵ Eshi Jesus a li a kangheka Saulus mondjila yokuya kuDamaskus, ka li e mu pula kutya: ‘Omolwashike to hepeke ovahongwa vange?,’ Ndele ngaashi sha popiwa metetekelo, okwa ti: “Omolwashike to hepeke nge?” (Oil. 9:4) Osho otashi ulike kutya Jesus oha kala e uditile ovashikuli vaye oukwao wananghali, ngeenge tava yelekwa.—Mat. 25:34-40, 45.

⁶ Ngeenge oto hepekwa, molwaashi wa itavela Kristus, kala wa shilipalekwa kutya Jehova naKristus ove wete eenghalo omo u li. (Mat. 10:22, 28-31) Otashi dulika Jehova aha kufe po eyeleko olo paife. Dimbulukwa kutya Jesus okwa li e wete eshi Saulus a li a panda okudipawa kwaStefanus, nokwa li a mona natango, eshi Saulus a li ta kokolola mo ovahongwa vaJesus ovadiinini momaumbo avo muJerusalem. (Oil. 8:3) Ndele nande ongaho, Jesus ka li a ya mo olunyala pefimbo opo. Ashike Jehova, okupitila muKristus, okwa li a pameka Stefanus nosho yo ovahongwa vakwao, opo va kale ovadiinini.

7. Oshike u na okuninga, opo u lididimikile omahepeko?

⁷ Naave oto dulu okulididimikila omahepeko, ngeenge owa ningi oinima ei tai landula: (1) Kala wa tokola toko okukala omudiinini, kashi na nee mbudi kutya ou li meyeleko la tya ngahelipi. (2) Ilikana Jehova e ku kwafele. (Fil. 4:6, 7) (3) Pa ehandu laJehova omhito. (Rom. 12:17-21) (4) Kala u na elineekelo kutya Jehova ote ku pameke u lididimike, fiyo osheshi a kufa po eyeleko olo.—Fil. 4:12, 13.

‘Omumwatate Saul, Omwene Jesus okwa tuma nge’ (Oil. 9:6-17)

8, 9. Ananias otashi dulika a li e uditile ngahelipi oshinakuwanifwa shaye?

⁸ Konima eshi Jesus a nyamukula epulo laSaulus olo kutya, “Omufimanekwa, oove lyelye,” okwa li e mu lombwela a ti: “Fikama u ye moshilando, opo nee oto ka lombwelwa osho u na okuninga.” (Oil. 9:6) Saulus oo a li a pofipalekwa okwa li a twalwa kuDamaskus, nokwa ninga ko omafiku atatu te lidilike eendja nota ilikana. Lwopokati opo, Jesus okwa li a lombwela omuhongwa waye umwe, oo a li e “na epopilo liwa mokati kOvajuda aveshe” vomuDamaskus, wedina Ananias, shi na sha naSaulus.—Oil. 22:12.

⁹ Omunyumunwa Jesus Kristus, Omutwe weongalo, okwa li a popya naAnanias odikilila nokwa li e mu pa oshinakuwanifwa she likalekelwa. Osho osha li oufembanghenda, ashike osha li oshinakuwanifwa sha kwata moiti. Eshi Ananias a li a lombwelwa kutya na ye a ka popye naSaulus, nopehe na omalimbililo, Ananias okwa li a lyalyakana! Okwa li a nyamukula a ti: “Omwene, omulumenhu oo onde mu uda kuvahapu, nonda uda nghee ta hepeke neenghono ovayapuki voye ovo ve li muJerusalem. Omulumenhu oo okwa pewa oufemba kovapristeri ovakulunhu e uye oku a kwate po aveshe ovo tava ifana edina loye.”—Oil. 9:13, 14.

10. Oshike hatu lihongo kombinga yaJesus monghedi omo a li a ungaunga naAnanias?

¹⁰ Jesus ka li a hanyena Ananias, eshi a holola omaliudo aye. Ndele ponhele yaasho, okwa li e mu pa ewiliko la yela. Okwa li a yavelela omaliudo aye, ndele te mu lombwele kutya omolwashike a hala a ka longe oshilonga osho a li ina teelela. Jesus okwa lombwela Ananias a ti: “Inda, molwaashi omulumenhu oo onde mu hoolola a udifile oiwana, eehamba nOvaisrael kombinga yange. Ohandi ke mu ulikila filufilu kutya ota ka shakeneka omahepeko e fike peni omolwedina lange.” (Oil. 9:15, 16) Ananias okwa li a dulika kuJesus nopehe na okwoongaonga. Opo nee okwa ya a ka konge Saulus oo a li omuhepeki, ndele ta ti kuye: “Omumwatate Saul, Omwene Jesus oo a li e ku holokela eshi wa li mondjila wa finda oku okwa tuma nge ndi uye kwoove opo u twikuluke nou tililwe omhepo iyapuki.”—Oil. 9:17.

11, 12. Oshike hatu lihongo moiningwanima oyo ya kwatela mo Jesus, Ananias naSaulus?

¹¹ Ope na oitwa ihapu oyo hatu lihongo moiningwanima oyo ya kwatela mo Jesus, Ananias naSaulus. Pashihopaenenwa, otwa mona kutya Jesus ota dana onghandangala mokuwilika oilonga yokuudifa ngaashi a li e shi udaneka. (Mat. 28:20) Nonande kunena Jesus iha popi novanhu pauhandimwe odikilila, ota wilike oilonga yokuudifa okupitila momupiya omudiinini, oo a nangeka po a pashukile ovapiya vaye. (Mat. 24:45-47) Olutuwiliki ohali tumu ovaudifi, ovakokolindjila nosho yo ovatumwa va ye kovanhu ovo va hala okushiiva shihapu kombinga yaKristus. Ngaashi sha popiwa metukulwa la tetekela, ovanhu vahapu va tya ngaho ohava ilikana, opo Kalunga e va kwafele nolwanima ohava talelwa po kEendombwedi daJehova.—Oil. 9:11.

¹² Molwaashi Ananias okwa li ha dulika, okwa li a tambula ko oshinakuwanifwa osho a li a pewa kuJesus nokwa li a nangekwa noupuna. Mbela oho dulika ngoo koshipango shokuyandja oundombwedi nawanawa, nokuli nonande oho kala u na oumbada? Vamwe ohava kala ve na oumbada wokuudifa eumbo neumbo, omo hatu shakeneke ovanhu ovo tuhe shii nale. Vamwe ohava mono shi li eshongo okuudifila ovanhu meenhele davo domalandifilo, momapandavanda, okupitila mongodi, ile okushanga eenhumwafo. Ananias okwa li a finda oumbada nokwa li a pewa oshinakuwanifwa shokukwafela Saulus a pewe omhepo iyapuki.b Okwa li a pondola, molwaashi okwa li e lineekela Jesus nokwa li a tala ko Saulus e li omumwaxe. Ngaashi Ananias, nafye ohatu dulu okufinda oumbada, ngeenge otwa kala twe lineekela kutya Jesus ota wilike oilonga yokuudifa, hatu kenukile ovanhu vakwetu nohatu tale ko nokuli novanhu ovo tava monika va tilifa kutya otava dulu okuninga ovamwatate konahiya.—Mat. 9:36.

‘Okwa hovela diva okuudifa kombinga yaJesus’ (Oil. 9:18-30)

13, 14. Oshike to dulu okulihonga koshihopaenenwa shaSaulus, ngeenge oto konakona Ombiibeli, ndele ino ninginifwa natango?

¹³ Saulus ka li a ongaonga okukatuka metwokumwe naasho e lihonga. Eshi a twikuluka, okwa li a ninginifwa nokwa hovela okweendafana pandjikilile novahongwa muDamaskus. Ndele okwa li a ninga shihapu shi dulife opo. Ombiibeli oya ti: “Okwa hovela diva okuudifa moinagoga kombinga yaJesus kutya Omona waKalunga.”—Oil. 9:20.

¹⁴ Ngeenge oto konakona Ombiibeli, ndele ino ninginifwa natango, mbela kashi li pandunge okulandula oshihopaenenwa shaSaulus, ndele to tula diva moilonga osho we lihonga? Nopehe na omalimbililo, Saulus okwa li a mona oikumwifilonga oyo ya longwa kuKristus, naasho osha li she mu linyengifa a katuke eenghatu. Ashike ope na yo vamwe, ovo navo va li va mona oikumwifilonga, oyo ya longwa kuJesus. Pashihopaenenwa, ongudu yonhumba yOvafarisai oya li ya mona eshi Jesus a velula omulumenhu, oo a li e na eke la kukuta, nOvajuda vahapu ova li ve shii kutya Jesus okwa nyumuna Lasarus koufi. Ndele oikumwifilonga oyo kaya li ye ve linyengifa va tambule ko etumwalaka laJesus, nova li nokuli ve mu pataneka. (Mark. 3:1-6; Joh. 12:9, 10) Ndele mepingafano naasho, Saulus okwa li a lundulula oikala yaye. Omolwashike Saulus a li a lundulula oikala yaye, ndele vamwe hasho va li va ninga? Omolwaashi Saulus okwa li ha tila Kalunga, ponhele yokutila ovanhu, nokwa li a pandula neenghono, eshi Kristus a li e mu fila onghenda. (Fil. 3:8) Ngeenge owa hopaenene Saulus, ito ka efa nande osha shi ku imbe okuudifa nokukatuka eenghatu, opo u ninginifwe.

15, 16. Saulus okwa li a ninga shike moshinagoga, nOvajuda vomuDamaskus ova li ve linyenga ngahelipi?

¹⁵ Ovanhu kava li tuu va haluka, va kumwa, nova handuka, eshi va mona Saulus ta udifa kombinga yaJesus moshinagoga! Ova li va pula va ti: “Hano omulumenhu ou haye a li ha hepeke ovashikuli vaJesus muJerusalem?” (Oil. 9:21) Eshi Saulus a li ta yelifile Ovajuda kutya omolwashike a tumbula ko Jesus, okwa li e “va tomha filufilu kutya Jesus oye Kristus.” (Oil. 9:22) Ndele haalushe ovanhu hava tambula ko etumwalaka letu nonande otu kale tu shii okutomhafana. Ovanhu ovo va kanyatela keenghulunghedi, ile ve na ounhwa ihava petwa momutwe noupu. Ndele nande ongaho, oikala oyo kaya li ya shololifa Saulus.

¹⁶ Oule womido nhatu, Ovajuda vomuDamaskus ova kala tava twifa Saulus eemhata. Hauxuuninwa, ova li nokuli va hala oku mu dipaa. (Oil. 9:23; 2 Kor. 11:32, 33; Gal. 1:13-18) Eshi Saulus a li a shiiva kutya ovanhu ova hala oku mu dipaa, okwa li a dja mo moshilando nelungi, a li a kulukifwa noshimbaba okupitila mombululu oyo ya li mohotekuma yoshilando. Lukas okwa ti kutya ovo va li va kwafela Saulus a ye onhapo oufiku oo, ova li “ovahongwa” vaSaulus. (Oil. 9:25) Eendjovo odo otashi dulika tadi ulike kutya ovanhu vamwe ovo va li va uda Saulus ta udifa muDamaskus ova li va tambula ko onghundana iwa, ndele tava ningi ovashikuli vaKristus.

17. (a) Omeenghedi dilipi ovanhu have linyenge koshili yOmbiibeli? (b) Otu na okutwikila okuninga shike, nomolwashike?

¹⁷ Eshi wa hovela oshikando shotete okuudifila oilyo youkwaneumbo weni, ookaume koye, ile ovanhu vamwe vali oinima iwa oyo wa li to lihongo, otashi dulika wa li wa teelela keshe umwe a tambule ko oshili ya yela yOmbiibeli. Vamwe otashi dulika ve i tambula ko, ndele vahapu inave i tambula ko. Otashi dulika wa li wa tondwa koilyo youkwaneumbo weni. (Mat. 10:32-38) Ndele ngaashi Ananias, ngeenge owa twikile okuxwepopaleka ounghulungu woye wokutomhafana okudja mOmishangwa nokukala u na elihumbato liwa lopaKriste, oshi na oupu naavo have ku pataneke va ka lundulule oikala yavo konahiya.—Oil. 17:2; 1 Peter 2:12; 3:1, 2, 7.

18, 19. (a) Eshi Barnabas a li a shilipaleka kutya Saulus okwa ninga shili omuhongwa, osha li sha etifa oidjemo ilipi? (b) Ongahelipi hatu dulu okuhopaenena Barnabas naSaulus?

¹⁸ Eshi Saulus a li a ya kuJerusalem, oshi shii okuudiwa ko, eshi ovahongwa vomuJerusalem va li inava dimina filufilu kutya okwa ninga omuhongwa. Ndele eshi Barnabas a li a shilipaleka kutya Saulus okwa ninga shili omuhongwa, ovayapostoli ova li ve mu tambula ko nokwa li a kala pamwe navo oule wefimbo. (Oil. 9:26-28) Saulus okwa li e na elungi, ndele ka li ha fi ohoni okuudifa onghundana iwa. (Rom. 1:16) Okwa li a udifa nouladi muJerusalem, nonande omo a li nale a xwaxwameka ovanhu va hepeke ovahongwa vaJesus Kristus nonyanya. Ovajuda muJerusalem ova li va kumwa, eshi va mona omulumenhu oo va li tava diladila kutya oye ta kwatele komesho oshikonga shokuxulifa po Ovakriste naye a ninga Omukriste, nova li va hala oku mu dipaa. Ombiibeli oya ti: “Eshi ovamwatate ve shi didilika, ove mu twala kuKesarea ndele tave mu tumine kuTarsus.” (Oil. 9:30) Saulus okwa li a tambula ko ewiliko laJesus okupitila meongalo, nokungaho, Saulus nosho yo eongalo ola li la mona ouwa.

¹⁹ Didilika kutya Barnabas okwa li a katuka eenghatu, opo a kwafele Saulus. Nopehe na omalimbililo, oilonga yolune ya tya ngaho oya li ya xumifa komesho oukaume muwa pokati kovapiya vaJehova ovo ovaladi. Mbela naave oho hopaenene Barnabas, mokukwafela nehalo liwa ovo vape meongalo, mokulonga pamwe navo moilonga yomomapya noku va kwafela va ninge exumokomesho lopamhepo? Oto ka mona omanangeko noupuna mahapu, ngeenge owa ningi ngaho. Ngeenge ou li omuudifi wonghundana iwa mupe, mbela oho hopaenene Saulus, mokutambula ko ekwafo olo to pewa kuvamwe? Ngeenge owa kala ho longo pamwe novaudifi ovo ve na owino muhapu, otashi ke ku kwafela u xwepopaleke ounghulungu woye moukalele, oto ka kala wa hafa neenghono noto ka dula okupanga oukaume tau kalelele navo.

‘Vahapu ova li va itavela Omwene’ (Oil. 9:31-43)

20, 21. Ovapiya vaKalunga vonale nosho yo vokunena ova longifa ngahelipi efimbo olo va kala ‘nombili’?

²⁰ Konima eshi Saulus a ninga Omukriste nokuya kuTarsus nombili, “Ovakriste aveshe muJudea, muGalilea nomuSamaria ashishe ova li ve na ombili.” (Oil. 9:31) Mbela ovahongwa ova li va longifa ngahelipi ‘efimbo liwa’ la tya ngaho? (2 Tim. 4:2) Ombiibeli oya ti kutya ova li va “pamekwa.” Ovayapostoli nosho yo ovamwatate vamwe ovo va li ve na oinakuwanifwa ova li va pameka eitavelo lovahongwa vakwao nova li va kwatela komesho, eshi eongalo la kala nokutila “Jehova nova kala metwokumwe newiliko lomhepo iyapuki.” Pashihopaenenwa, Petrus okwa li a pameka ovahongwa muLidda osho sha li mOluhaela laSaroni. Eenghendabala daye oda li da kwafela vahapu ovo va li moshitukulwa osho va itavele “Omwene.” (Oil. 9:32-35) Ovahongwa kava li va pitifa komesho oinima yopaumwene, ndele ova li va longa noudiinini, opo va kwafelafane nova udife onghundana iwa. Oshidjemo, oilyo yeongalo oya li ya “hapupala.”

²¹ Pexulilo lefelemudo eti-20, Eendombwedi daJehova moilongo ihapu nado oda li di li pefimbo ‘lombili.’ Omapangelo amwe oo a kala taa hepeke oshiwana shaKalunga oule womido omilongo okwa wa ko koipundi, nEendombwedi oda li da pewa emanguluko lokuudifa. Eendombwedi omayovi omilongo oda li da longifa omhito ya tya ngaho, opo di udife moipafi, naasho osha li sha etifa oidjemo itunhula.

22. Ongahelipi to dulu okulongifa emanguluko olo u na paife?

²² Oto longifa ngoo nawa emanguluko olo u na? Ngeenge ou li moshilongo omo ovanhu ve na emanguluko lopalongelokalunga, otashi dulika Satana e ku xwaxwameke u lalakanene oinima yopamaliko, ponhele yokulongela Jehova. (Mat. 13:22) Ino efa nande u piyaanekwe, ndele ponhele yaasho, longifa nawa efimbo lombili olo tashi dulika u li mulo. Efimbo la tya ngaho li tala ko li li omhito iwa okuyandja oundombwedi nawanawa nokupameka eongalo. Dimbuluka kutya eenghalo doye otadi dulu okulunduluka ombadilila.

23, 24. (a) Otwe lihonga oitwa ilipi mehokololo li na sha naTabita? (b) Otu na okukala twa tokola okuninga shike?

²³ Natu ka tale kwaasho sha li sha ningilwa omuhongwa wedina Tabita, ile Dorkas. Tabita okwa li ha kala muJoppa, oshilando osho sha li popepi naLidda. Omumwameme oo omudiinini okwa li ha longifa efimbo laye pandunge nosho yo oiniwe yaye; a li “ha longo oilonga ihapu iwa nokwa li ha kwafele eehepele.” Ndele okwa li a kwatwa koudu ombadilila, ndele ta fi.c Efyo laye ola li la nyikifa oluhodi neenghono ovahongwa vomuJoppa, unene tuu ovafiyekadi ovo a li a longela oilonga iwa. Ndele eshi Petrus a li a ya keumbo oko kwa li oshimhu shaTabita tashi longekidilwa epako, okwa li a longa oshikumwifilonga inashi longwa nale mokati kovayapostoli vaJesus Kristus. Petrus okwa li a ilikana, ndele ta nyumuna Tabita. Ovafiyekadi nosho yo ovahongwa vakwao vamwe kava li tuu va hafa, eshi Petrus a li e va ifana monduda, ndele te va ulikile Tabita, oo a nyumuka! Nopehe na omalimbililo, oiningwanima oyo oya li ye va pameka, opo va dule oku ke lididimikila omayeleko, oo a li komesho. Oshikumwifilonga “osho osha li sha shiivika muJoppa ashishe, navahapu ova li va itavela Omwene.”—Oil. 9:36-42.

²⁴ Otwe lihonga oitwa ivali ya fimana mehokololo lihokwifa li na sha naTabita. (1) Onghalamwenyo oshinima shixupi, nomolwaasho osha fimanenena okuliningila edina liwa naKalunga fimbo tu na omhito. (Omuud. 7:1) (2) Enyumuko otali ka ningwa shili. Jehova okwa li a didilika oilonga iwa ihapu oyo Tabita a li a longa, ndele te mu pe ondjabi. Ota ka dimbuluka oilonga yetu youdiinini note ke tu nyumuna, ngeenge otwa fi komesho yaHarmagedon. (Heb. 6:10) Onghee hano, kutya nee ohatu lididimikile ‘omafimbo madjuu’ paife, ile otu li “momafimbo mawa,” natu twikile okuyandja oundombwedi nawanawa kombinga yaKristus.—2 Tim. 4:2 .