Yukifa eenghatu doye pamafinamhango opakalunga
“[Jehova ote] ku hongo u limonene ouwa.”—JESAJA 48:17, NW.
ESHI ovanongononi tava longo noudjuu mokukonakona oiholekwa yevalelwa, ova kumwifwa kouhapu weenghono dinenenene odo di li mevalelwa le tu dingilila. Etango letu olo li li onyofi younene wopokati, ohali yandje eenghono di fike peenghono “deeboma dohydrogen omabiliyona [omamiliyona omayovi] 100 tadi topa osekonde keshe.” Omushiti ota dulu okupangela nokuwilika omaminikilo okeulu manenenene a tya ngaho neenghono daye di he na ongaba. (Job 38:32; Jesaja 40:26) Ongahelipi mbela kufyeni ovanhu ovo tu na oshipewa shemanguluko lokuninga ehoololo paumwene, oukwatya wopaenghedi, ounghulungu wokudiladila nosho yo okudula okuuda ko oinima yopamhepo? Omonghedi ilipi Omushiti wetu a hoolola oku tu wilika? Ohe tu wilike pahole okupitila meemhango daye da wanenena nosho yo momafinamhango aye a tumbala, metwokumwe nomaliudo etu a deulwa nawa.—2 Samuel 22:31; Ovaroma 2:14, 15.
2, 3. Okudulika kwoludi lilipi Kalunga ha hokwa?
2 Kalunga oha hokwa oishitwa inaendunge oyo hai hoolola okudulika kuye. (Omayeletumbulo 27:11) Ponhele yoku tu shita tu kale hatu dulika nope he na okudiladila kwasha ngaashi omalobota oo ihaa diladila, Jehova okwe tu pa emanguluko lokuninga ehoololo paumwene opo tu dule okuninga omatokolo opandunge okuninga eshi shi li mondjila.—Ovaheberi 5:14.
3 Jesus, oo a ulika oukwatya waXe monghedi ya wanenena, okwa lombwela ovahongwa vaye ta ti: “Onye ookaume kange, ngenge tamu ningi eshi handi shi mu lombwele. Ihandi mu ifana ovapiya.” (Johannes 15:14, 15) Momafimbo onale, omupiya ka li e na oufemba muhapu okuhoolola ndelenee okwa li e na okudulika komalombwelo omwene waye. Mepingafano naasho, oukaume ohau tungwa po mokuulika omaukwatya oo a hokiwa komutima. Ohatu dulu okukala ookaume kaJehova. (Jakob 2:23) Oukaume oo ohau pamekwa kohole yokuholafana. Jesus okwa kwatakanifa kumwe okudulika kuKalunga nohole eshi a ti: “Ngenge ku na ou e hole nge, oye ta diinine eendjovo dange, naTate ota kala e mu hole.” (Johannes 14:23) Molwaashi Jehova oku tu hole nokwa hala oku tu wilika neameno—ote tu ifana tu kale pamafinamhango aye.
Omafinamhango opakalunga
4. Oto fatulula ngahelipi omafinamhango?
4 Omafinamhango oshike? Efinamhango ola fatululwa li li “oshili yaapeshe ile oshili ya fimana: omhango ya fimana noya kwatela mo shihapu, ehongo ile ediladilo oko oinima ikwao ye likolelela.” (Webster’s Third New International Dictionary) Ekonakono lOmbibeli loukeka otali holola kutya Tate yetu womeulu oha yandje omafinamhango a fimana oo a kwatela mo eenghalo neenghedi dokukalamwenyo di lili noku lili. Eshi ohe shi ningi omolwouwa wetu waalushe. Eshi otashi tu kumwe naasho ohamba inaendunge Salomo ya shanga tai ti: “Omumwange, uda eendjovo dange, di tambula, opo nee omido dokukalamwenyo kwoye tadi hapupala. Ame ohandi ku longo ondjila younongo, ame ohandi ku twala meendjila da yukilila.” (Omayeletumbulo 4:10, 11) Omafinamhango a fimana oo a yandjwa kuJehova okwa kuma ekwatafano letu naye nosho yo novanhu vakwetu, elongelokalunga letu nosho yo okukalamwenyo kwetu kwakeshe efiku. (Epsalme 1:1) Natu konakone amwe omomafinamhango oo a fimana.
5. Yandja oihopaenenwa yomafinamhango onhumba a fimana.
5 Shi na sha nekwatafano letu naJehova, Jesus okwa ti: “Hola Omwene Kalunga koye nomutima woye aushe nomwenyo woye aushe neendunge doye adishe.” (Mateus 22:37) Natango, Kalunga okwa yandja omafinamhango e na sha nokweendafana kwetu novanhu vakwetu, ngaashi Omhango Iwa elela, tai ti: “Onghee hano, keshe eshi mwa hala ovanhu ve mu ningile, osho va ningileni yo.” (Mateus 7:12; Ovagalati 6:10; Titus 3:2) Shi na sha nelongelokalunga, otwa kumaidwa taku ti: “Tu filafaneni oshisho fye tu twafane omukumo mohole nomoilonga iwa. [Inatu efa po okwoongala pamwe, OB-1986].” (Ovaheberi 10:24, 25) Shi na sha nokukalamwenyo kwetu kwakeshe efiku, omuyapostoli Paulus okwa ti: “Ngenge tamu li ile tamu nu ile keshe tuu eshi tamu shi ningi, ashishe shi ningeni okufimanekifa Kalunga.” (1 Ovakorinto 10:31) Ope na omafinamhango amwe mahapu taa hangika mEendjovo daKalunga.
6. Omafinamhango okwa yooloka ko ngahelipi keemhango?
6 Omafinamhango oo eeshili tadi longo noda fimanenena, nOvakriste ovanaendunge ohave lihongo okukala ve a hole. Jehova okwa nwefa mo Salomo a shange ta ti: “Pwilikina edi handi ku lombwele, endekela okutwi kwoye keendjovo dange. Ino di kandula po koshipala shoye, di diinina meni lomutima woye. Osheshi odo omwenyo kuava tave di mono, omuti wokuvelula olutu lavo alishe.” (Omayeletumbulo 4:20-22) Omafinamhango okwa yooloka ko ngahelipi keemhango? Eemhango oda kanghamena komafinamhango. Eemhango luhapu ohadi kala dokondadalunde, tashi dulika deufwafimbo lonhumba ile donghalo yonhumba, ndelenee omafinamhango ohaa kala fiyo alushe. (Epsalme 119:111) Omafinamhango aKalunga ihaa kwisha ile a fye po. Eendjovo da nwefwa mo domuprofeti Jesaja odi li paushili, eshi da ti: “Omwiidi otau kukuta, nonhemo yao otai kate, ndelenee ondjovo yaKalunga ketu otai kala po fiyo alushe.”—Jesaja 40:8.
Diladila nokukatuka she likolelela komafinamhango
7. Ongahelipi Eendjovo daKalunga tadi tu ladipike tu diladile nokukatuka she likolelela komafinamhango?
7 Oikando ihapu, ‘eendjovo daKalunga ketu’ ode tu ladipika tu diladile nokukatuka she likolelela komafinamhango. Eshi Jesus a li a pulwa a yandje ekwatelokumwe lOmhango, okwa popya omatumbulo avali a yukilila—limwe ola divilika ohole yokuhola Jehova, likwao ola divilika ohole yokuhola ovanhu vakwetu. (Mateus 22:37-40) Mokuninga ngaho, Jesus okwa tofa mo oitukulwa yekwatelokumwe lopehovelo lomafinamhango a fimana Omhango yaMoses, la popiwa muDeuteronomion 6:4, 5 tali ti: “Omwene Kalunga ketu, Oye Omwene aeke. Ndele ove hola Omwene Kalunga koye nomutima woye aushe nomwenyo woye aushe neenghono doye adishe.” Osha yela kutya Jesus okwa li e na yo momadiladilo elombwelo laKalunga olo li li muLeviticus 19:18. Mokuxulifa embo lOmuudifi monghedi ya yela, ixupi noi na eenghono, ohamba Salomo oya kwatela kumwe ouhapu weemhango daKalunga, tai ti: “Efina loinima aishe twe i uda oleli: Tila Kalunga u diinine oipango yaye. Osheshi omunhu keshe osho e nokuninga. Osheshi Kalunga ota alula keshe oshilonga ketokolo, olo tali uya kombada yoinima aishe ya holekwa iwa [nai ii].”—Omuudifi 12:13, 14; Mika 6:8.
8. Omolwashike shi li eameno okukala tu udite ko filufilu omafinamhango Ombibeli a fimana?
8 Okukala neudeko filufilu lomafinamhango a fimana a tya ngaho otaku dulu oku tu kwafela tu ude ko unene nokutula moilonga omalombwelo a yukilila. Natango, ngeenge katu udite ko nawanawa noitatu tambula ko omafinamhango a fimana, otashi dulika itatu ka dula okuninga omatokolo e li pandunge neitavelo letu otali ka nghundipalekwa noupu. (Ovaefeso 4:14) Ngeenge otwa findile omafinamhango a tya ngaho momadiladilo nomomitima detu, ohatu ka dula oku a longifa diva mokuninga omatokolo. Ngeenge ohatu a tula moilonga neendunge, ohatu ka pondola.—Josua 1:8; Omayeletumbulo 4:1-9.
9. Omolwashike shi he fi shipu efimbo alishe okuyoolola nokutula moilonga omafinamhango Ombibeli?
9 Okuuda ko nokutula moilonga omafinamhango Ombibeli kashi fi shipu ngaashi okulandula omusholondodo weemhango. Tu li ovanhu inava wanenena, otashi dulika tu henuke okuninga eenghendabala odo da pumbiwa opo tu diladile she likolelela komafinamhango. Otashi dulika tu hokwe okukala tu na omhango ya yukilila ngeenge twa taalelwa ketokolo ile tu li poupatekedi. Omafimbo amwe otashi dulika tu konge epukululo kOmukriste oo a pyokoka—tashi dulika komukulunhuongalo—nokuteelela tu pewe omhango ya yukilila oyo tai longo monghalo yetu. Ndelenee otashi dulika Ombibeli ile oishangomwa ye likolelela kOmbibeli kai na omhango yokondadalunde, nonokuli ngeenge otwa pewa omhango yonhumba, otashi dulika i ha longe efimbo alishe nosho yo monghalo keshe. Otashi dulika oto dimbuluka kutya omulumenhu wonhumba okwa pulile Jesus ta ti: “Omuhongi, lombwela omumwameme tu tukule efyuululo.” Ponhele yokuyandja divadiva omhango opo ku kandulwe po eenhamanana pokati kovamwainafana, Jesus okwa yandja efinamhango olo la kwatela mo oinima ihapu, a ti: “Pashukeni onye mu lungame keshe tuu olwisho.” Kungaha Jesus okwa yandja omufindalandu oo kwa li tau longo pefimbo olo notau longo natango kunena.—Lukas 12:13-15.
10. Ongahelipi okulihumbata kwetu metwokumwe nomafinamhango haku holola omalinyengotomheno omitima detu?
10 Otashi dulika wa mona ovanhu ovo hava dulika keemhango, tave shi ningi nokungongota, molwaashi va tila okuhandukilwa. Oikala ya tya ngaho itai tu kumwe nefimaneko lokufimaneka omafinamhango. Oukwatya womafinamhango ohau linyengifa ovo hava wilikwa kuo ve linyenge tashi di komutima. Doshili, omafinamhango mahapu itaa etifa ehandukilo lodiva kwaavo ve he li metwokumwe nao. Eshi otashi tu pe omhito tu holole kutya omolwashike hatu dulika kuJehova nosho yo osho shi li elinyengotomheno lomitima detu. Otu na oshihopaenenwa mokwaanya kwaJosef eenghendabala domukainhu waPotifar doku mu hekela moluhaelo. Nonande Jehova ka li a yandja natango omhango ya shangwa tai dilike enyonohombo nokapa li ehandukilo lopakalunga la tulwa po molwokunangala nomukainhu womulumenhu mukwao, Joseph okwa li a shiiva omafinamhango a tulwa po kuKalunga e na sha noudiinini womohombo. (Genesis 2:24; 12:18-20) Ohatu dulu okumona kelinyengo laye kutya omafinamhango a tya ngaho okwa li e mu nwefa mo neenghono, okwa ti: “Ndi dule ngahelipi okuninga owii u fike opo nokunyona kuKalunga?”—Genesis 39:9.
11. Omoinima ilipi Ovakriste va hala okuwilikwa komafinamhango aJehova?
11 Kunena, Ovakriste ova hala okuwilikwa komafinamhango aJehova ngeenge tashi uya poinima yopaumwene, ngaashi ehoololo lokuhoolola ookaume, omalihafifo, omusika nosho yo oileshomwa. (1 Ovakorinto 15:33; Ovafilippi 4:8) Eshi hatu kulu meshiivo, meudeko nosho yo molupandu lokupandula Jehova nomifikamhango daye, omaliudo etu otae ke tu kwafela tu tule moilonga omafinamhango opakalunga monghalo keshe hatu shakeneke, nokuli nomoinima yopaumwene elela. Molwaashi ohatu wilikwa komafinamhango Ombibeli, itatu ka lalakanena okumona oupitilo wokuhenuka okudulika keemhango daKalunga; noitatu ka hopaenena ovo hava kendabala okutala kutya otava dulu okuya fiyo oposhitwa shilipi inava nyona omhango yonhumba. Otu shi shii kutya okudiladila kwa tya ngaho oku li okulika koshiti wa londa ko nokuyahameka.—Jakob 1:22-25.
12. Oshike sha fimanenena opo tu kale hatu wilikwa komafinamhango opakalunga?
12 Ovakriste ovo va pyokoka ova dimina kutya oshinima sha fimanenena opo omunhu a kale ta landula omafinamhango opakalunga, osho okukala wa hala okushiiva kutya Jehova oku udite ngahelipi kombinga yoshinima shonhumba. Omupsalme okwa kumaida ta ti: “Akutu, onye ava, mu hole Omwene, tondeni owii!” (Epsalme 97:10) Mokutumbula oinima imwe oyo Kalunga ta ti oii, Omayeletumbulo 6:16-19 otaa ti: “Oinima ei i-6 Omwene te i tondo, noinima i-7 oyo oixuna komwenyo waye: omesho elinenepeko, elaka li noipupulu, nomake taa tileshi ohonde i he netimba, omutima tau diladila omauko [mai], eemhadi tadi endelele okuninga owii, ondombwedi i noipupulu tai tandavelifa oipupulu [naao, OB-1986] ta kunu eemhata mokati kovamwaina ovalumenhu.” Ngeenge ehalo lokudiladila nghee Jehova e uditile oinima oyo ya fimana otali pangele okukalamwenyo kwetu, okukala metwokumwe nomafinamhango otashi ka kala onghedindjikilile.—Jeremia 22:16.
Elinyengotomheno liwa ola pumbiwa
13. Jesus okwa divilika okudiladila kwoludi lilipi mEudifo laye lokOmhunda?
13 Okushiiva nokutula moilonga omafinamhango ohashi tu amena yo komwiyo wokukala nelongelokalunga li he na ongushu nolokombada ashike. Ope na eyooloko pokati kokulandula omafinamhango nokudulika ashike keemhango ngahenya. Jesus okwe shi ulika sha yela mEudifo lokOmhunda. (Mateus 5:17-48) Dimbuluka kutya ovapwilikini vaJesus okwa li Ovajuda, onghee hano elihumbato lavo ola kala tali pangelwa kOmhango yaMoses. Ndelenee paushili, okwa li ve na etaleko lOmhango la penga. Ova divilika okudulika ashike kOmhango ngahenya ponhele yokudivilika eityo layo. Ova divilika eenghulunghedi davo noku di tula komesho yehongo laKalunga. (Mateus 12:9-12; 15:1-9) Oshidjemo, ovakwashiwana kava li va hongwa okudiladila she likolelela komafinamhango.
14. Ongahelipi Jesus a kwafela ovapwilikini vaye va kale hava diladila she likolelela komafinamhango?
14 Mepingafano naasho, Jesus okwa kwatela mo omafinamhango mEudifo lokOmhunda e na sha noinima itano yopaenghedi: ehandu, ohombo nehengafano, omaudaneko, onghone nosho yo ohole noutondwe. Moshinima keshe, Jesus okwa ulika ouwa oo tau di mokulandula efinamhango. Kungaha Jesus okwa lenga pombada omufika wopaenghedi wovahongwa vaye. Pashihopaenenwa, shi na sha nenyonohombo, okwa yandja efinamhango olo itali pangele ashike eenghatu detu ndelenee otali pangele yo omadiladilo nomahalo etu, tali ti: “Okeshe tuu ou ta tale omukainhu nokahalu, oye okwe mu haela momutima waye.”—Mateus 5:28.
15. Ongahelipi hatu dulu okuhenuka eamo lokudulika ashike keemhango ngahenya?
15 Oshihopaenenwa eshi otashi ulike kutya katu na okudimbwa nande elalakano neityo lomafinamhango aJehova. Doshili, katu na okukendabala okuhokiwa kuKalunga okupitila melihumbato lopaenghedi lokombada. Jesus okwa nyaneka pomutenya omwiyo woikala ya tya ngaho mokuulika kefilonghenda nokohole yaKalunga. (Mateus 12:7; Lukas 6:1-11) Mokulandula omafinamhango Ombibeli, ohatu ka henuka okukendabala okukala (ile okufindila vamwe va kale) pamulandu womusholondodo weemhango wa nenepekwa noihau lunduluka, wootya nooinotya, oo wa pitilila pomahongo Ombibeli. Ohatu ka kala tu na ko nasha unene nomafinamhango ohole nokudulika kuKalunga ponhele yokukala nelongelokalunga lokombada.—Lukas 11:42.
Oidjemo ihafifa
16. Yandja oihopaenenwa yomafinamhango oko kwa kanghamena eemhango dimwe dOmbibeli.
16 Eshi hatu kendabala okudulika kuJehova, osha fimana okushiiva kutya eemhango daye ode likolelela komafinamhango a fimana. Pashihopaenenwa, Ovakriste ove na okuhenuka elongelo loikalunga, oluhaelo nelongifo lohonde. (Oilonga 15:28, 29) Oshike shi li ekanghameno lomufika wopaKriste moinima oyo? Oshosho kutya Kalunga okwa wana okuliyandjelwa kufye oye aeke, otu na okukala ovadiinini kookaume ketu komohombo nosho yo kutya Jehova oye Omuyandji wOmwenyo. (Genesis 2:24; Exodus 20:5; Epsalme 36:10) Okuuda ko omafinamhango aa a fimana otashi shi ningi shipu okutambula ko nokulandula eemhango da pambafana nao.
17. Oidjemo iwa ilipi hai di mokuuda ko nokutula moilonga omafinamhango Ombibeli?
17 Eshi hatu udu ko omafinamhango a fimana noku a tula moilonga, ohatu mono kutya oku lile po ouwa wetu. Omanangeko noupuna opamhepo oo haa hafelwa koshiwana shaKalunga luhapu ohaa eta omauwa ashili. Pashihopaenenwa, ovo have lidilike okunwa omakaya, ovo hava kaleke okukalamwenyo kwavo paenghedi diwa nosho yo ovo hava fimaneke ouyapuki wohonde, ohava henuka okukala oihakanwa yomikifi donhumba. Sha faafana, okukala metwokumwe noshili yopakalunga otashi dulika shi tu etele ouwa meenghedi dopamaxupilo, dopanghalafano moulikumwe wopanhu ile moukwaneumbo. Keshe tuu omauwa ashili a tya ngaho, otaa kwashilipaleke ongushu yomifikamhango daJehova, kutya otadi longo shili. Ndelenee okumona omauwa a tya ngaho taa longo hako ku li etomheno la kula lokutula moilonga omafinamhango aKalunga. Ovakriste vashili ohava dulika kuJehova omolwaashi ove mu hole, nomolwaashi okwa wana okulongelwa kuvo nosha yuka oku shi ninga.—Ehololo 4:11.
18. Ngeenge otwa hala okukala Ovakriste have shi pondola, oshike shi na okuwilika okukalamwenyo kwetu?
18 Okweefa okukalamwenyo kwetu ku wilikwe komafinamhango Ombibeli otaku twala mokukalamwenyo kwa denga mbada, oko tashi dulika ku nanene vamwe kondjila yaKalunga. Osho sha fimana unene, oshosho kutya okukalamwenyo kwetu otaku fimaneke Jehova. Otu wete kutya Jehova oKalunga omunahole shili oo e tu halela ouwa wa denga mbada. Ngeenge hatu ningi omatokolo metwokumwe nomafinamhango Ombibeli nokumona nghee Jehova te tu nangeke noupuna, ohatu kala tu udite nokuli twa ehena popepi naye. Heeno, ohatu xumifa komesho ekwatafano letu lopahole naTate yetu womeulu.
1. Ongahelipi Omushiti ha wilike ovanhu?
Wilson, Omukriste wokoGhana, okwa li a shiivifilwa kutya meni lomafiku manini, ota ka tewa mo moilonga yaye. Efiku laye laxuuninwa koilonga, okwa li a pewa oshinakuwanifwa shokukosha otuwa yopaumwene yomenindjela omuwiliki wehangano olo ha longele. Eshi Wilson a hanga oimaliwa yomuvalu wonhumba motuwa, omukulunhu waye poilonga okwe mu lombwela kutya Kalunga oye a tuma oimaliwa oyo molwaashi Wilson okwa li e li pokulekelwa moilonga efiku olo. Ndelenee mokulongifa omafinamhango Ombibeli e na sha nouyuki, Wilson okwa yandja oimaliwa oyo kumwene wayo, omuwiliki. Molwaashi omuwiliki okwa li a kumwa kwaashi, ina pa ashike divadiva Wilson oilonga tai kalelele ndelenee okwe mu lenga yo a ninge umwe womoilyo ya kula yehangano olo.—Ovaefeso 4:28.
Rukia, omukainhu Omualbania womido 60 nasha. Molwokuhaudafana kwonhumba koukwaneumbo, okwa kala iha popi nomumwainamati oule womido da koya 17. Okwa hovela okukonakona Ombibeli nEendombwedi daJehova nokwe lihonga kutya Ovakriste vashili ove na okukala ve na ombili navamwe, kave na okukwatela vamwe onghone. Okwa ilikana oufiku aushe, nokonima yaasho okwa ya keumbo lomumwainamati nomutima tau denge koumbada. Okamonakadona oko ka dalwa komumwainamati oka yeulula omuvelo. Oka li ka kumwa noka pula Rukia ka ti: “Olyelye a fya? Owa ila shike oku?” Rukia okwa pula a mone omumwainamati. Okwa hepaununa nombili kutya okulihonga omafinamhango Ombibeli nosho yo kombinga yaJehova okwe mu linyengifa a lalakanene ombili nomumwainamati. Konima yokulila nokupapatelafana, ova dana okupaafana ombili kwavo kwe likalekelwa.—Ovaroma 12:17, 18.
Oto dimbuluka?
• Efinamhango oshike?
• Omafinamhango okwa yooloka ko ngahelipi keemhango?
• Omolwashike shi na ouwa kufye okudiladila nokukatuka she likolelela komafinamhango?[Efano pepandja 17]
[Efano pepandja 17]
[Efano pepandja 17]
[Efano pepandja 17]
“Ye eshi a mona ko eengudu dovanhu okwa londa komhunda; ndele eshi a kala omutumba, ovalongwa vaye ove uya kuye. Ndele Ye okwa hovela okupopya [nokwe] va longa.”