Ovakriste vonale nOmhango yaMoses

“Omhango ya ninga omutekuli wetu, i tu twale kuKristus.”—OVAGALATI 3:24.

1, 2. Omauwa amwe elipi kwa li a monika kOvaisrael ovo va dulika nawa kOmhango yaMoses?

MO 1513 K.O.P., Jehova okwa pa Ovaisrael omulandu weemhango. Okwa lombwela oshiwana kutya ngeenge otashi dulika kondaka yaye, ote ke shi nangeka noupuna notashi ka hafela onghalamwenyo i na elao notai mbilipaleke.—Exodus 19:5, 6.

² Omulandu wOmhango oo wa ifanwa Omhango yaMoses ile “Omhango” ashike, owa li ‘uyapuki, uyuki nouwa.’ (Ovaroma 7:12) Oya xumifa komesho omaukwatya aa a denga mbada, ngaashi olune, ounashili, oukoshoki nosho yo oushiinda muwa. (Exodus 23:4, 5; Leviticus 19:14; Deuteronomion 15:13-15; 22:10, 22) Omhango oye linyengifa yo Ovajuda va kale ve holafane. (Leviticus 19:18) Natango ova li va kelelwa va ha endafane ile va kufe ovakainhu mokati kOvapaani ovo ihava dulika kOmhango. (Deuteronomion 7:3, 4) I li ngaashi “ekuma” olo la tukula pokati Ovajuda nOvapaani, Omhango yaMoses oya kelela oshiwana shaKalunga shi ha nyatekwe komadiladilo nokeenghedi dovapaani.—Ovaefeso 2:14, 15; Johannes 18:28.

3. Molwaashi kape na oo a li ta dulu okudulika kOmhango filufilu, oya li i na oshidjemo shilipi?

³ Ndele nokuli nOvajuda ovo va li hava dulika noukeka kOmhango yaKalunga inava dula okudulika filufilu. Mbela Jehova okwa li a teelela shihapu kuvo? Hasho. Limwe lomomatomheno kutya omolwashike Omhango ya li ya yandjwa kOvaisrael ola li ‘okuulikila ovanhu kutya ove li ovalunde.’ (Ovagalati 3:19, OB-1986) Omhango oya ningifa Ovajuda ovanashili va kale ve shii omhumbwe yavo ya endelela yokupumbwa Omukulili. Eshi Omukulili e uya, Ovajuda ovadiinini ova li va hafa. Okumangululwa kwavo kefingo loulunde nefyo okwa li popepi.—Johannes 1:29.

4. Omonghedi ilipi Omhango ya li ‘omutekuli ta twala kuKristus’?

⁴ Omhango yaMoses oya li ya nunwa i kale elongekido lopokafimbo. Eshi a shangela Ovakriste vakwao, omuyapostoli Paulus okwe i hokolola i li ‘omutekuli ta twala kuKristus.’ (Ovagalati 3:24) Omutekuli momafimbo onale okwa li ha twala ounona kofikola noku ke va tala ko. Ka li omuhongi; okwa li ashike ha twala ounona komuhongi. Sha faafana, Omhango yaMoses oya li ya longekidwa nelalakano lokutwala Ovajuda ovatilikalunga kuKristus. Jesus okwa udaneka kutya ota ka kala pamwe novashikuli vaye “omafiku aeshe fiyo okexulilo [longhalelo yoinima, NW].” (Mateus 28:20) Onghee hano, eshi eongalo lopaKriste la li la totwa po, “omutekuli”—Omhango—inai kala vali i na oshilonga. (Ovaroma 10:4; Ovagalati 3:25) Ndelenee Ovakriste vamwe Ovajuda kava li va uda ko diva oshili oyo ya fimanenena. Oshidjemo, ova twikila okudulika koiteelelwa imwe yOmhango nokuli nokonima yenyumuko laJesus. Ndele vamwe ova lundulula okudiladila kwavo. Mokuninga ngaho, ove tu tulila po oshihopaenenwa shiwa kunena. Natu tale kutya ongahelipi.

Exumokomesho lihafifa li na sha nomahongo opaKriste

5. Petrus okwa pewa omalombwelo elipi memoniko, nomolwashike kwa li a kumwa?

⁵ Mo 36 O.P., Omukriste omuyapostoli Petrus okwa li a mona emoniko lididilikwedi. Pefimbo olo ondaka ya dja meulu oye mu lombwela a dipae noku lye oudila noinamwenyo oyo ya li ya talika ko inai koshoka koshi yOmhango. Petrus okwa li a fya ombabanghukuta! Ina “lya nande sha inashi yapulwa nosha nyata.” Ndele ondaka oye mu lombwela tai ti: “Keshe eshi Kalunga e shi yapula, ove ino shi tya osha nyata.” (Oilonga 10:9-15) Ponhele yokukanyatela kOmhango sha kwata moiti, Petrus okwa lundulula etaleko laye. Osho oshe mu ningifa a mone oinima ikumwifa i na sha nomalalakano aKalunga.

6, 7. Oshike sha dulifa Petrus a fike pexulifodiladilo kutya ota dulu okuudifila ovo ve he fi Ovajuda, notashi dulika e uya pexulifodiladilo limwe vali lilipi?

⁶ Eshi sha ningwa po osho eshi. Ovalumenhu vatatu ova ya keumbo oko kwa li Petrus ve ke mu pule a ye pamwe navo keumbo lomutilikalunga oo e he fi Omujuda noina pita etanda, wedina Kornelius. Petrus okwa shiva ovalumenhu ava meumbo noku va yakula. Molwaashi okwa li a uda ko eityo lemoniko, Petrus okwa ya navo efiku la landula keumbo laKornelius. Oko Petrus okwa yandja oundombwedi nawanawa u na sha naJesus Kristus. Pefimbo olo, Petrus okwa ti: “Paife ondi shi shii shili, Kalunga iha tale omunhu kombada. Ndele moshiwana keshe, keshe ou he mu tila ndee ta diinine ouyuki, ote mu wapalele.” Kornelius haye ashike a kala neitavelo tali longo muJesus ndele ovapambele vaye nosho yo ookaume kaye kopofingo ova kala yo neitavelo olo, ‘nomhepo iyapuki oya kulukila mwaaveshe va pwilikina eendjovo odo.’ Molwaashi okwa dimina kutya Jehova oye a longa oshinima osho, Petrus “okwa lombwela, va [ninginifwe, NW] medina laJesus Kristus.”—Oilonga 10:17-48.

⁷ Oshike sha dulifa Petrus a fike pexulifodiladilo kutya ovo ve he fi Ovajuda ovo inava dulika kOmhango yaMoses otava dulu okuninga ovashikuli vaJesus Kristus? Eendunge dopamhepo dokuyoolola. Molwaashi Kalunga okwa ulika ohokwe yaye yokuhokwa ovo ve he fi Ovajuda inava pita etanda mokutilila omhepo yaye kombada yavo, Petrus okwa uda ko kutya okwa li tava dulu okuninginifwa. Pefimbo opo tuu opo, osha yela kutya Petrus okwe shi mona mo kutya Kalunga ka li a teelela Ovakriste ve he fi Ovajuda va dulike kOmhango yaMoses i li oshiteelelwa sheninginifo. Ngeno owa li ko pefimbo olo, mbela ngeno ino kala u na ehalo ngaashi Petrus okulundulula etaleko loye?

Vamwe ova twikila okushikula “omutekuli”

8. Etaleko li na sha nepitotanda lilipi la li la yooloka ko kwaalo laPetrus la li la xumifwa komesho kOvakriste vamwe ovo va li muJerusalem, nomolwashike?

⁸ Konima eshi a fiya po eumbo laKornelius, Petrus okwa ya kuJerusalem. Eenghundana kutya ovo ve he fi Ovajuda inava pita etanda ova “tambula eendjovo daKalunga” oda fika keongalo oko, nomuvalu wonhumba wovahongwa Ovajuda kawa li u uditile ombili oshinima osho. (Oilonga 11:1-3) Nonande ova dimina kutya ovo ve he fi Ovajuda otava dulu okuninga ovashikuli vaJesus, “ava vometanda” ova divilika kutya ovanhu ovo vomoiwana i he fi Ovajuda ove na okudulika kOmhango opo va dule okuxupifwa. Mepingafano naasho, moitukulwa ihapu yaavo ve he fi Ovajuda, omo mwa li Ovakriste Ovajuda vanini, epitotanda kala li oshinima tashi tuwa omhata naanaa. Omataleko avali okwa twikila oule womido 13. (1 Ovakorinto 1:10) Kasha li tuu eyeleko loudiinini kOvakriste ovo vonale—unene tuu ovo ve he fi Ovajuda ovo va li moitukulwa yOvajuda!

9. Omolwashike sha li sha fimanenena omhata i na sha nepitotanda i kandulwe po?

⁹ Xuuninwa omhata oyo oye uya pexulilo mo 49 O.P. eshi Ovakriste va dja kuJerusalem ve uya kuAntiokia shomuSiria, oko Paulus kwa li ta udifa. Ova tameka okuhonga kutya ovo ve he fi Ovajuda ve lidilulula ove na okupita etanda paMhango. Nopa holoka eenhamanana nokupatafana pokati kavo naPaulus naBarnabas. Ngeno omhata oyo kaya li ya kandulwa po, Ovakriste vamwe, kutya nee ovomeputuko lOshijuda ile ovomomaputuko aavo ve he fi Ovajuda, ngeno ova pundukifwa. Kungaha, omalongekido okwa li a ningwa opo Paulus nosho yo vamwe vanini va ye kuJerusalem va ka pule olutuwiliki lopaKriste li kandule po omhata oyo filufilu.—Oilonga 15:1, 2, 24.

Konima yeemhata opa kala oukumwe

10. Oitwa imwe ilipi olutuwiliki la konakona fimbo inali ninga etokolo li na sha nondodo yaavo ve he fi Ovajuda?

¹⁰ Pokwoongala oko kwa li kwa longekidwa, osha yela kutya vamwe ova li va twa eemhata tava popile epitotanda, ofimbo vamwe va pataneka etaleko olo. Ndele inava efa omaliudo avo e va pangele. Konima eshi eemhata da ya pombada, omuyapostoli Petrus naPaulus ova hokolola omadidiliko oo Jehova a longa mokati kovaitaveli inava pita etanda. Ova yelifa kutya Kalunga okwa tilila omhepo iyapuki kombada yaavo ve he fi Ovajuda inava pita etanda. Doshili, ova pula tava ti: ‘Mbela eongalo lopaKriste otali dulu tuu okweekelashi shili ovo va tambulwa ko kuKalunga?’ Opo nee, omuhongwa Jakob okwa lesha oshitukulwa shOmushangwa osho sha kwafela aveshe movapwilikini va ude ko ehalo laJehova li na sha noshinima osho.—Oilonga 15:4-17.

11. Oshinima shilipi sha li inashi kwatelwa mokuninga omatokolo e na sha nepitotanda, noshike tashi ulike kutya Jehova okwa nangeka noupuna etokolo olo?

¹¹ Elitulemo alishe ola li la yukifwa kolutuwiliki. Mbela eputuko lavo lOshijuda ola li tali ka endamifa etokolo lavo va popile epitotanda? Hasho. Ovalumenhu ovo ovadiinini ova li va tokola toko okulandula Omishangwa nosho yo ewiliko lomhepo iyapuki yaKalunga. Konima yokuuda oumbangi we lixwa po, olutuwiliki ola dimina nomukoo umwe kutya kapa li omhumbwe omolwOvakriste ovo ve he fi Ovajuda va pite etanda nokuya koshi yOmhango yaMoses. Eshi eendjovo odo da udika kovamwaxe, ova li va hafa “nefiku keshe omuvalu wovakwaneongalo owa hapupala” momaongalo. Ovakriste ovo va dulika kewiliko lopauteokratika la yela ova li va nangekwa noupuna nenyamukulo le likolelela mOmishangwa. (Oilonga 15:19-23, 28, 29; 16:1-5) Ndelenee opa li epulo la fimana olo la li li na okunyamukulwa.

Ongahelipi shi na sha nOvakriste Ovajuda?

12. Epulo lilipi la li inali kandulwa po?

¹² Olutuwiliki ola li la ulika sha yela kutya Ovakriste ovo ve he fi Ovajuda kava li va pumbwa okupita etanda. Ndele ongahelipi shi na sha nOvakriste Ovajuda? Etokolo lolutuwiliki inali kwatela mo naanaa enyamukulo kepulo olo.

13. Omolwashike sha li sha puka okudivilika kutya okudiinina Omhango yaMoses okwa li kwa pumbiwa omolwexupifo?

¹³ Ovakriste vamwe Ovajuda ovo va li “ovadiinini vakukuta vomhango” ova twikila okupitifa ounona vavo etanda nokudiinina oiteelelwa yonhumba yOmhango. (Oilonga 21:20) Vamwe ova katuka natango eenghatu, nokuli tava divilike kutya osha li sha pumbiwa kOvakriste Ovajuda va diinine Omhango opo va xupifwe. Ova li va puka sha kwata moiti moshinima osho. Pashihopaenenwa, Omukriste okwa li ta dulu ngahelipi okuyandja eyambo loshinamwenyo omolwokudiminwa po omatimba? Eyambo laKristus ola etifa exulilo lokuyamba kwa tya ngaho. Ongahelipi shi na sha noshiteelelwa shOmhango kutya Ovajuda ove na okuhenuka eendafano lopofingo naavo ve he fi Ovajuda? Ngeno osha ka kala shidjuu unene kOvakriste ovaudifi vevangeli ovaladi okudiinina omangabeko oo ofimbo tava wanifa po oshilonga shavo shokuhonga ovo ve he fi Ovajuda oinima aishe oyo Jesus e va honga. (Mateus 28:19, 20; Oilonga 1:8; 10:28)a Kape na euliko kutya oshinima osho osha li sha yelifwa pokwoongala kwonhumba kwolutuwiliki. Ndele nande ongaho, eongalo kala li la fiwa li he na ekwafo.

14. Ewiliko lilipi li na sha nOmhango la yandjwa keenhumwafo daPaulus da nwefwa mo?

¹⁴ Ewiliko ole ke uya, hamonghedi yonhumwafo okudja kolutuwiliki, ndeleneeomeenhumwafo da nwefwa mo da wedwa po, da shangwa kovayapostoli. Pashihopaenenwa, omuyapostoli Paulus okwa tuma etumwalaka li na eenghono kOvajuda nosho yo kwaavo ve he fi Ovajuda ovo va li muRoma. Monhumwafo yaye kuvo, okwa yelifa kutya Omujuda washili ‘oye ou womeni, nepitotanda loshili oleli lomomutima, omomhepo.’ (Ovaroma 2:28, 29) Monhumwafo oyo tuu oyo, Paulus okwa longifa efaneko opo a ulike kutya Ovakriste kava li vali koshi yOmhango. Okwa tomhafana kutya omukainhu ita dulu okukala a hombolwa kovalumenhu vavali pefimbo limwe. Ndele ngeenge omushamane waye okwa fi, okwa manguluka okuhombolululwa. Opo nee Paulus okwa tula moilonga efaneko olo, ta ulike kutya Ovakriste ovavaekwa kava li tava dulu okukala tava dulika kOmhango yaMoses nokukala vaKristus pefimbo limwe. Ova li ve na ‘okufya mo momhango’ opo va dule okuhangana naKristus.—Ovaroma 7:1-5.

Inava uda ko diva oshinima osho

15, 16. Omolwashike Ovakriste vamwe Ovajuda va dopa okuuda ko kutya inava pumbwa okulandula Omhango, naasho otashi ulike shike shi na sha nomhumbwe yokukala oupafi pamhepo?

¹⁵ Okutomhafana kwaPaulus shi na sha nOmhango okwa li kwa yela. Ndele ongahelipi Ovakriste vamwe Ovajuda va dopa okuuda ko oshinima osho? Etomheno limwe ola li oku he na eendunge dopamhepo dokuyoolola. Pashihopaenenwa, ova efa okulya eendja dopamhepo da pama. (Ovaheberi 5:11-14) Ova li yo hava faula okwoongala kwopaKriste. (Ovaheberi 10:23-25) Etomheno limwe molwaashi vamwe inava uda ko otali dulu okukala li na sha noukwatya wOmhango. Oya li ye likolelela koinima oyo tai dulu okumonika, okuudika nosho yo okukumwa, ngaashi otembeli novapristeri. Osha li shipu kuumwe oo e he na oupamhepo okutambula ko Omhango shi dulife okutambula ko omafinamhango omoule Oukriste, oo e likolelela moushili ihau monika.—2 Ovakorinto 4:18.

¹⁶ Natango etomheno limwe molwaashi vamwe ovo ve litya Ovakriste va li ve na ehalo okudiinina Omhango ola li la tumbulwa kuPaulus monhumwafo yaye kOvagalati. Okwa yelifa kutya ovalumenhu ovo ova li va hala okufimanekwa, ve li oilyo yelongelokalunga la tambulwa ko. Ponhele yokukala va yooloka ko komudingonoko, ova li va hala okuliyandja konyala moshinima keshe opo va tambulwe ko momudingonoko. Ova li va hala unene okuhokiwa kovanhu shi dulife okuhokiwa kuKalunga.—Ovagalati 6:12.

17. Onaini etaleko la yuka li na sha nokudiinina Omhango la yelifwa nawa?

¹⁷ Ovakriste ve na eendunge dokuyoolola ovo va konakona noukeka omishangwa da nwefwa mo kuKalunga daPaulus nosho yo davamwe ove uya pexulifodiladilo lashili li na sha nOmhango. Ndele momudo 70 O.P., etaleko la yuka li na sha nOmhango yaMoses ola yelela nawa Ovakriste aveshe Ovajuda. Osho osha ningwa eshi Kalunga a efa Jerusalem notembeli yasho nosho yo omishangwa di na sha nondjokonona youpristeri washo i hanaunwe po. Omolwaasho kapa li oo ta dulu okudiinina omaukwatya aeshe Omhango.

Okutula moilonga oshilihongomwa osho kunena

18, 19. (a) Oikala ilipi tu na okutambula ko noikala ilipi tu na okuhenuka opo tu kale noukolele pamhepo? (b) Oshihopaenenwa shaPaulus otashi tu hongo shike kombinga yokushikula ewiliko olo hatu mono kovamwatate ovo ve na oshinakuwanifwa? (Tala oshimhungu pepandja 16.)

¹⁸ Konima yokukonakona oiningwanima oyo yonale, otashi dulika to lipula kutya: ‘Ngeno onda li po pefimbo olo, mbela ngeno onde linyenga ngahelipi eshi ehalo laKalunga la li la hololwa kanini nakanini? Mbela ngeno onda kala nda kanyatela filufilu komataleko opamifyuululwakalo? Ile ngeno mbela onda kala nelididimiko fiyo eudeko la yuka tali yelifwa? Nongeenge eudeko ola yela, mbela ngeno onde li yambidida nomutima aushe?’

¹⁹ Doshili, itatu dulu okukala noushili kutya ngeno otwe linyenga ngahelipi ngeno otwa li ko pefimbo olo. Ndele ohatu dulu okulipula kutya: ‘Ohandi linyenge ngahelipi komayelifo e na sha neudeko lOmbibeli ngeenge taa yandjwa kunena? (Mateus 24:45) Ngeenge ewiliko lopamishangwa la yandjwa, mbela ohai kendabala oku li tula moilonga, itandi diinine ashike ondjovo keshe yomhango ndele eityo layo? (1 Ovakorinto 14:20) Mbela ohandi teelele nelididimiko muJehova ngeenge omapulo ange onhumba taa kala inaa nyamukulwa?’ Osha fimanenena tu longife nawa eendja dopamhepo odo di li po kunena, opo “tu ha twalwaatwalwe nande.” (Ovaheberi 2:1, NW) Ngeenge Jehova ta yandje ewiliko okupitila mEendjovo daye, momhepo yaye nosho yo mehangano laye lokombada yedu, natu pwilikine nawa. Ngeenge ohatu ningi ngaho, Jehova ote ke tu nangeka noupuna nomwenyo u he na exulilo oo u na elao notau mbilipaleke.

[Omashangelo opedu]

Oto nyamukula ngahelipi?

• Omeityo lilipi Omhango yaMoses ya li ngaashi ‘omutekuli ta twala kuKristus’?

• Oto yelifa ngahelipi omayooloko omeenghedi odo Petrus nosho yo “ava vometanda” ve linyenga komayelifo e na sha neudeko lokuuda ko oshili?

• Oshike we lihonga kombinga yonghedi omo Jehova ha holola oshili kunena?

[Oshimhungu pepandja]

Paulus ta shakenene eyeleko e na elininipiko

Konima yolweendo letumo la pondola, Paulus okwa fika muJerusalem mo 56 O.P. Okwa shakena ko neyeleko. Eenghundana kutya okwa li ta hongo kutya Omhango oya kufwa po oda hanga eongalo. Ovakulunhuongalo ova li va tila kutya Ovakriste Ovajuda ovo opo ve lidilulula otava ka pundukifwa kokupopya nope he na oumbada kwaPaulus shi na sha nOmhango notashi dulika va fike pexulifodiladilo kutya Ovakriste kave na efimaneko lokufimaneka omalongekido aJehova. Meongalo omwa li Ovakriste vane Ovajuda ovo va li va ninga eano, tashi dulika eano lokukala Ovanasiri. Okwa li ve na okuya kotembeli opo va wanife po oiteelelwa yeano olo.

Ovakulunhuongalo ova pula Paulus a findikile ovo vane kotembeli noku va futila eefuto davo. Paulus okwa li a shanga eenhumwafo mbali da nwefwa mo omo a tomhafana kutya okudiinina Omhango kasha li oshiteelelwa molwexupifo. Ndelenee okwa li e na ko nasha nomaliudo avamwe. Okwa li a shanga nale ta ti: “Kuava ve li koshi yomhango, ongaashi ou e li koshi yomhango . . . ndi likole ava ve li koshi yomhango.” (1 Ovakorinto 9:20-23) Nonande ine liyandja nandenande opo omafinamhango a fimanenena opamishangwa kwa li a kwatelwa mo, Paulus okwa li e wete kutya okwa li ta dulu okukatuka metwokumwe neetepo lovakulunhuongalo. (Oilonga 21:15-26) Kasha li sha puka kuye oku shi ninga. Kapa li sha shi he li pamishangwa shi na sha nelongekido leano, notembeli oya li hai longifwa omolweilikano la koshoka, ndele halokulongela oikalunga. Nelalakano lokuhapundukifa vamwe, Paulus okwa ninga ngaashi sha pulwa. (1 Ovakorinto 8:13) Nope he na omalimbililo, osho osha pula lela Paulus elininipiko, oshinima osho tashi hapupalifa olupandu letu loku mu pandula.

[Efano pepandja 15]

Oule womido, omataleko e lili noku lili e na sha nOmhango yaMoses okwa twikila mokati kOvakriste