OSHIPALANYOLE SHOKOMBADA
Omafano oipala naikwao ya nyika oipala — Mbela oya nyika oshiponga ile hasho?
Kunena omafano oipala nosho yo oinima ikwao oyo ya nyika oipala oi li apeshe mounyuni.a Oinima oyo ohai kala momashiivifo oipindi, momauliko oinima oyo opo ya kondo, meefilima (eemuvi), meemusika, moifo, ko-TV, momaudano eevidio, keengodi doshinanena noikwaelektronika ikwao, keenhele dokointaneta nokeeprograma dokointaneta dokuulikilafana omafano. Osha fa shi li ngaha kutya ovanhu vahapu kunena otava ende tava tambula ko omafano oipala naikwao oyo ya nyika oipala. Ope na ovanhu vahapu kunena shi dulife nale moilongo ihapu ovo hava tale omafano oipala nokulesha ile okupwilikina koinima oyo ya nyika oipala. — Tala oshimhungu “Oushili u na sha nomafano oipala naikwao ya nyika oipala.”
Okundulukwa kwoinima oyo otaku ende taku lunduluka yo. Omuprofesa Gail Dines okwa ti: “Omafano oipala oo a li a talika ko a kwata moiti paife hasho a talika ko vali molwaashi kunena ohaku ndulukwa oo a kwata moiti neenghono.”
Mbela ove oho tale ko ngahelipi oinima oyo? Mbela oho i tale ko i li onghedi yokulihafifa ya nyika oshiponga ile inai nyika oshiponga, ile ku shii naanaa kutya ou na oku i tala ko ngahelipi? Jesus okwa ti: “Omuti keshe muwa ohau ima oiimati iwa, ndele omuti mwii ohau ima oiimati ii.” (Mateus 7:17) Mbela mokutala omafano oipala ile okulesha nokupwilikina koinima ya nyika oipala ohamu di oiimati ya tya ngahelipi? Opo tu mone omanyamukulo komapulo oo, natu ka taleni komapulo amwe e na sha nomafano oipala naikwao oyo ya nyika oipala.
Omafano oipala naikwao ya nyika oipala ohai kumu ngahelipi ovanhu?
OSHO OVASHIIVINAWA TAVA TI: Omafano oipala naikwao ya nyika oipala ohai piki nai ovanhu, nomolwaasho ovakonakoni novahakuli vamwe ve i faafanifa noshingangamwifi shokokeina.
Brian,b oo a li a pikwa kokutala omafano oipala kointaneta, okwa ti: “Onda li nda nyengwa okweefa po oku a tala. Onda li handi kala ndi udite nda fa ndi li mounyuni umwe u lili. Onda li handi dulu okukala handi kakama, okukakama kwo venevene nondi na omutwe tau pwatuka. Onda kala handi kendabala okweefa po oku a tala, ndele onda kala nda pikwa oule womido.”
Ovanhu ovo va duvila omafano oipala ile oinima ikwao oyo ya nyika oipala ohave shi holeke. Ihava kala va hala sha shiivika nohava kala va nyika oumbudi. Nomolwaasho vahapu hava kwatwa koudja, va fya ohoni, tava u omapoli, va polimana ile va handuka. Peemhito dimwe, ohava kwatwa nokuli keamo lokulidipaa. Serge, oo a li ha tapele omafano oipala kongodi yaye hanga efiku keshe, okwa ti: “Onda li nda kwatwa keamo lokulimbilipaleka nopehe na olufuwo. Onda ka kala ndi udite ndihe nongushu yasha, ndi udite etimba noudja nonda li ndi udite nda fa ndi li momwiyo. Onda li nda fya ohoni neenghono nonda li nda tila okupula ekwafo.”
Nokuli nonande omunhu okwa mona ashike ombadilila kaningholi omafano oipala otashi dulu oku mu kuma nai. Dr Judith Reisman, omukonakoni a fimana e na sha nomafano oipala naikwao ya nyika oipala okwa lombwelele okomitiye imwe yepangelo laAmerika a ti: “Omafano oipala ohaa takashelwa mouluvi nokulundulula omadiladilo, haa ningine mo moule womadiladilo mepakumo leisho nopehe na oku shi diladila nedimbuluko lao ohali kalelele noshidjuu oku a dima mo.” Susan, oo e na omido 19 nokwa kala ha tale omafano oipala kointaneta, okwa ti: “Omafano oo okwa takashelwa mouluvi wange. Ohandi papala ashike tae uya momadiladilo ange ombadilila. Ondi wete kutya kandi na fiku ndi ke a dime mo filufilu.”
OUSHILI OYOO KUTYA: Omafano oipala naikwao ya nyika oipala ohai piki ovanhu nokunyona po onghalonawa yavo. — 2 Petrus 2:19.
Omafano oipala naikwao ya nyika oipala ohai kumu ngahelipi omaukwaneumbo?
OSHO OVASHIIVINAWA TAVA TI: “Ovalihomboli ohava topoka nomaukwaneumbo ohaa teka po omolwomafano oipala.” — The Porn Trap, la shangwa kuWendy naLarry Maltz.
Omafano oipala naikwao ya nyika omilele ohai nyono po eehombo nomaukwaneumbo meenghedi tadi landula:
Ohai ningifa ovalihomboli vaha kale ve lineekelafana nohai nghundipaleke ekwatafano lavo. — Omayeletumbulo 2:12-17.
Ohai xumifa komesho ohole yokuliholamwene, okuhenakonasha nomaliudo akaume koye kopahombo noku mu hauluka. — Ovaefeso 5:28, 29.
Ohai xwaxwameke ouhalu mwii nokuningifa omunhu a kale te litungile ouumbo u na sha nomilele da nyata. — 2 Petrus 2:14.
Ohai yeleke ovo hava tale ile hava lesha oinima oyo va hetekele okuya momilele nookaume kavo kopahombo meenghedi inadi wapala. — Ovaefeso 5:3, 4.
Ohai ningifa ovanhu va haele vamwe momitima davo ile va ye moluhaelo lo venevene. — Mateus 5:28.
Ombibeli otai londwele ovalihomboli vaha kale “neteke.” (Malakia 2:16) Okuya momilele kondje yohombo, otashi ulike kutya omunhu okwa tekuka kaume kaye kopahombo, naasho otashi dulu okweetifa etopoko ile eteyohombo. Kakele kaasho, osho ohashi yahameke ounona ovo va dalwa mohombo.
Okutala omafano oipala ohaku yahameke yo ounona odikilila. Brian, oo a tumbulwa metetekelo, okwa ti: “Eshi nda li ndi na eedula omulongo, onda li nda hanga ombadilila oshifo shomafano oipala shatate ofimbo twa li hatu dana oudano wokulihondama (boloku). Potete, onda kala handi tale omafano oo meholeko, nokanda li ndi shii kutya omolwashike ndi na ohokwe yoku a tala. Okudja opo onda kala ndi na onghedindjikilile ii ya tya ngaho fiyo nda ninga omukulunhu.” Omakonakono oo a ningwa otaa ulike kutya okutala omafano oipala ohaku nwefa mo ounona, naasho ohashi va ningifa va hovele okuya momilele fimbo vanini nova kale hava longifa eenghono okufininika vamwe va ye navo momilele da nyata, nomafano a tya ngaho ohaa nyono po onghalonawa yavo yopamaliudo noyopamadiladilo.
OUSHILI OYOO KUTYA: Okutala omafano oipala ohaku nyono po omakwatafano mawa nokweetifa oilanduliko iyahameka noinyikifa oluhodi. — Omayeletumbulo 6:27.
Ombibeli otai ti shike shi na sha nokutala omafano oipala ile okulesha nokupwilikina koinima ikwao ya nyika omilele?
EENDJOVO DAKALUNGA OTADI TI: “Dipaeni hano oinhimbu yeni yopadu: oluhaelo, onyata, olwisho loipala, okahalu kaii, nolwisho leliko olo elongelo loikalunga.” — Ovakolossi 3:5.
Oku shi popya pauxupi, Jehovac Kalunga oku tonde omafano oipala naikwao ya yukila oko. Ndele osho inashi hala okutya okwa yemba omilele do venevene molwaashi oye a shita ovanhu noukwatya wokudula okuya momilele nokwa dika po ohombo opo ovalihomboli va dule okuliudifa nawa pamilele, va kale ve na ekwatafano lopofingo nova dule okudala ounona. — Jakob 1:17.
Ndele omolwashike hatu dulu okukala noushili kutya Jehova oku tonde filufilu omafano oipala naikwao ya yukila oko? Tala komatomheno amwe aa taa landula:
Oku shii kutya okutala omafano oipala ile okulesha nokupwilikina koinima ya nyika oipala otaku dulu okunyona po okukalamwenyo kwovanhu. — Ovaefeso 4:17-19.
Oku tu hole nokwa hala tu kale twa amenwa komaupyakadi. — Jesaja 48:17, 18.
Jehova okwa hala okwaamena eehombo nomaukwaneumbo aha teke po. — Mateus 19:4-6.
Okwa hala tu kale twa koshoka paenghedi notu kale twa fimaneka oufemba wavamwe. — 1 Ovatessaloniki 4:3-6.
Okwa hala tu kale twa fimaneka oilyo yoludalo noku i longifa ashike monghedi i shii okufimanekwa. — Ovaheberi 13:4.
Jehova oku shii kutya okutala omafano oipala ohaku ningifa ovanhu va kale ve na etaleko laSatana la penga li na sha nomilele olo tali xumifa komesho oikala yokuliholamwene. — Genesis 6:2; Judas 6, 7.
OUSHILI OYOO KUTYA: Okutala omafano oipala ile okulesha nokupwilikina koinima ya nyika oipala ohaku nyono po ekwatafano lomunhu naKalunga. — Ovaroma 1:24.
Ndele Jehova oku uditile onghenda neenghono ovanhu ovo va hala okumanguluka ko komwiyo wokutala omafano oipala. Ombibeli oya ti: “Omwene Oye omunefilonghenda nomunanghenda, oku yadi onheni nouwanghenda munene . . . Oye ta shiiva oshitwe yetu, nhumbi tu li; ota dimbulukwa, nokutya fye ondwi yedu.” (Epsalme 103:8, 14) Ota shivi ovalininipiki va ‘mone efilonghenda nekwafo pefimbo liwa.’ — Ovaheberi 4:16; tala oshimhungu “Manguluka ko komwiyo wokutala omafano oipala.”
Ovanhu vahapu ova tambula ko ekwafo laJehova. Mbela ekwafo laye otali ti sha ngoo? Didilika osho Ombibeli ya ti kombinga yavamwe ovo va finda eenghedindjikilile dii: “Nye mwe liyelifa, mwa yapulwa nomwa yukipalifwa omedina lOmwene Jesus Kristus nokOmhepo yaKalunga ketu.” (1 Ovakorinto 6:11) Ngaashi omuyapostoli Paulus, ovanhu va tya ngaho otava dulu okutya: “Aishe ohandi i dulu [omolwaau, NW] ta pameke nge.” — Ovafilippi 4:13.
Susan, oo a efa po okukala a pikwa kokutala omafano oipala okwa ti: “Jehova oye ashike ta dulu oku ku kwafela u manguluke ko komwiyo wa tya ngaho. Ngeenge owa kongo ekwafo newiliko laye, oto dulu okukala u na ekwatafano liwa naye. Ke na efiku e ku efe.”
a Outumbulilo “omafano oipala naikwao ya nyika oipala” otau ulike koinima oyo hai pendula okahalu komilele oyo ya nuninwa okuhokwifa ovatali, ovaleshi ile ovapwilikini. Otai dulu okukala molupe lomafano, molupe loinima ya shangwa ile molupe lomawi a kwatwa.
b Omadina oo hao ovanhu ovo lelalela.
c Jehova olo edina laKalunga ngaashi sha popiwa mOmbibeli.