‘Finda owii’ mokukala ho pangele ehandu

‘Ovaholike, inamu alulila omunhu owii, findeni owii nouwa.’ — ROM. 12:19, 21, yelekanifa no-OB-1986.

1, 2. Eendombwedi dimwe odo da li molweendo nodila oda tula po oshihopaenenwa shiwa shilipi?

EENDOMBWEDI DAJEHOVA 34 oda li da shelelelwa fimbo da li molweendo nodila tadi i keyapulo loshitaimbelewa shimwe molwaashi odila oya li i na oupyakadi moikwamashina. Odila oyo oya li ya wila pokapale keedila kamwe ke li moshitukulwa shokomikunda opo i nwe omahooli. Nonande odila oyo oya li ashike i na okukala pokapale oko oule wovili imwe, ova li va kala po oule weevili 44, nokava li ve na oikulya ya wana, omeva ile oundjuwo ve li monghalo iwa. Ovaendidila vahapu ova li va handuka nova li tava ningile ovanailonga vopokapale keedila omatilifo. Ndele ovamwatate novamwameme ova li ashike va ngungumana.

² Hauxuuninwa, Eendombwedi oda ka fika keyapulo noda hanga oshitukulwa shaxuuninwa shoprograma inashi pwa. Nonande oda li da loloka, oda li da kala po konima yoprograma opo di hafele eendafano novamwaxe vomoshitukulwa. Konima yefimbo, oda ka mona kutya oshihopaenenwa shado shelidiiniko nelipangelo osha li sha didilikwa kuvamwe. Omweendidila umwe okwa li a lombwela ovanailonga vomodila a ti: “Ngeno kamwa li Ovakriste 34 modila omu, ngeno opa holoka omalipumomumwe pokapale apa.”

Otu li mounyuni omo mu na ovanhu va handuka

3, 4. (a) Ehandu inali pangelwa ohali etifa shike, nola dja naini? (b) Kain okwa li ngoo ta dulu okupangela ehandu laye? Shi yelifa.

³ Omafininiko omonghalamwenyo otaa dulu okuhandukifa ovanhu monghalelo ei yoinima. (Omuud. 7:7, OB-1954) Luhapu ehandu ohali etifa outondwe nosho yo elongifo leenghono. Oilongo imwe otai lwifafana, muimwe omu na oita tai luwa meni loshilongo, ofimbo momaukwaneumbo mahapu hamu holoka okuhaudafana. Ehandu nosho yo elongifo leenghono la tya ngaho ola dja nale mondjokonona. Kain, oshiveli shaAdam naEva, okwa dipaa ondenge yaye Abel omolwehandu nondubo. Kain okwa li a longa owii wa tya ngaho nokuli nonande Jehova okwa li e mu ladipika a pangele omaliudo aye nokwa li e mu udanekela kutya ote ke mu nangeka noupuna ngeenge okwa ningi ngaho. — Lesha Genesis 4:6-8.

⁴ Nonande Kain okwa fyuulula okuhawanenena, okwa li ta dulu okuninga ehoololo moshinima osho. Okwa li ta dulu okupangela ehandu laye. Onghee hano, okwa li e na etimba omolwelongifo leenghono laye. Sha faafana, okuhawanenena kwetu ohaku shi ningi shidjuu okupangela ehandu nosho yo okuhenuka oilonga oyo hai etifwa kulo. Ope na yo omaupyakadi amwe vali a kwata moiti oo haa wedele ko koisho yovanhu ‘momafimbo aa madjuu.’ (2 Tim. 3:1) Pashihopaenenwa, omaupyakadi e na sha nouxupilo otaa dulu okuningifa omunhu a kale a wililwa po pamaliudo. Opolifi nosho yo omahangano okukwafela omaukwaneumbo otaa ti kutya oupyakadi wopamaxupilo oo hau ningifa ovanhu va kale va fula onya nohau etifa elongifo leenghono momaukwaneumbo.

5, 6. Oikala younyuni i na sha nehandu ilipi tai dulu oku tu nwefa mo?

⁵ Ovanhu vahapu ovo hatu shakeneke ove ‘lihole vo vene, ovalinenepeki novakwanyanya.’ Ohatu dulu okuhopaenena noupu omaukwatya avo mai ile e tu handukife. (2 Tim. 3:2-5) Eefilima neeprograma doko-TV luhapu ohadi danwa monghedi oyo tai ningifa okwaalulila umwe owii ku kale kwa fa oshinima shiwa, nelongifo leenghono li kale la fa oshinima sha yuka paushitwe noli li ekandulepo lomaupyakadi. Omahokololo eefilima ohaa unganekwa monghedi oyo tai ningifa ovatali va kale va teelela nodjuulufi oku ka mona nghee omudani mofilima oo a talwa ko mwii ta ka “pewa osho e lilongela,” nomunhu a tya ngaho luhapu oha ka dipawa pexulilo kwaao ta dana onghandangala mofilima.

⁶ Omitotolombo da tya ngaho ihadi xumifa komesho omafinamhango aKalunga, ndele ponhele yaasho, “omhepo younyuni” nosho yo omhepo yomupangeli wao omuhandunhu, Satana. (1 Kor. 2:12; Ef. 2:2; Eh. 12:12) Omhepo ya tya ngaho otai xumifa komesho omahalo opambelela nokai li metwokumwe nandenande nomhepo iyapuki yaKalunga nosho yo oiimati yayo. Ehongo limwe la fimana lOukriste ololo kutya Omukriste ke na okwaalulila vamwe owii ngeenge a shindwa. (Lesha Mateus 5:39, 44, 45.) Ndele mbela ongahelipi hatu dulu okutula moilonga pauyadi omahongo aJesus?

Oihopaenenwa iwa naayo ii

7. Okuhapangela ehandu kwaSimeon naLevi okwa li kwa etifa shike?

⁷ MOmbibeli omu na omayele mahapu oo tae tu kwafele tu kale hatu pangele ehandu nomu na oihopaenenwa tai longo oyo tai dulu oku tu kwafela tu mone kutya oshike tashi ka ningwa po ngeenge otwa pangele ehandu nosho yo ngeenge otwa kala inatu li pangela. Pashihopaenenwa, tala kwaasho sha li sha ningwa po eshi ovana vaJakob, Levi naSimeon, va li va alulila Sikem owii eshi a nangala nomumwainakadona Dina. Ova li “ve liuditile owii nova handuka unene.” (Gen. 34:7) Opo nee ovanamati vakwao vaJakob ova li va ponokela oshilando shaSikem ndele tava kufa mo oixuulwa nokukwata po ovakainhu nounona. Kava li ashike va ninga ngaho omolwaDina, ndele otashi dulika yo omolwounhwa nosho yo eshi oshiningwanima osho sha nyona po edina lavo liwa. Ova li ve udite kutya Sikem okwe va nyemateka nokwe va fifa ohoni nosho yo xe, Jakob. Ndele mbela xe Jakob okwa li e va uditile ngahelipi?

8. Ehokololo laSimeon naLevi otali ulike shike shi na sha nokwaalulila vamwe owii?

⁸ Oshiningwanima shaDina shinyikifa oluhodi osha yela kutya osha li sha nyemateka Jakob neenghono, ndele nande ongaho, okwa li a pa ovanamati oushima omolwonghatu oyo va li va katuka omolwehandu. Simeon naLevi ova li tava kendabala natango okuyukipalifa eenghatu davo, va ti: “Omolwashike hano ye a kala nomumwameme, ngaashi [ta kala] nombwada”? (Gen. 34:31) Oshiningwanima osho hapo ashike sha li sha xulila opo molwaashi Jehova okwa li a handuka. Omido dihapu konima yaasho, Jakob okwa li a xunganeka kutya oludalo laSimeon naLevi otali ke lihanena mokati komapata aIsrael omolwelongifo leenghono olo va li va longifwa kehandu. (Lesha Genesis 49:5-7.) Okuhapangela ehandu okwa li kwe va ningifa va kale inava hokiwa vali kuxe nosho yo kuKalunga.

9. Opomhito ilipi konyala David a katuke eenghatu donhumba omolwehandu?

⁹ Ohamba David oya li ya katuka monghedi ya yooloka ko filufilu kwaayo yaSimeon naLevi. Okwa li i na eemhito dihapu okwaalulila vamwe owii, ndele kaya li ya ninga ngaho. (1 Sam. 24:3-7) Ndele pomhito imwe konyala David a katuke onghatu omolwehandu. Omulumenhu umwe oshipuna wedina Nabal okwa li a tuka ovapiya vaDavid nonande ova li va amena oimuna yaye novafita vaye. David okwa li a hala okwaalulila Nabal owii, molwaashi otashi dulika a li a handuka eshi ovapiya vaye va tukwa. Ndele fimbo David novapiya vaye va li mondjila va ka lwife Nabal neumbo laye, omulumenhu umwe omunyasha okwa li a shiivifila Abigail, omwalikadi waNabal, osho sha ningwa po nokwe mu ladipika a ninge po sha. Opo nee Abigail okwa li a kufa diva omilongelo ndele ta i a ka shakeneke David. Abigail okwa li a yandja ombili nelininipiko omolweenghedi dii daNabal nokwa li a pula David ehe va ningile owii molwaashi David okwa li omutilikalunga. David okwa li a popya eshi ehandu laye la li la lota, a ti: ‘Nangekwa noupuna, eshi wa kelela nge nena okutula etimba lohonde.’ — 1 Sam. 25:2-35.

Oikala oyo Ovakriste ve na okukala ve na

10. Ovakriste ove na okukala ve na oikala ilipi ngeenge tashi uya pokwaalulila ovanhu owii?

¹⁰ Oshiningwanima shaSimeon naLevi nosho yo osho sha li sha ningwa pokati kaDavid naAbigail otai ulike kutya Jehova iha hokwa nandenande ehandu inali pangelwa nosho yo elongifo leenghono, ndele oha nangeke noupuna ovo tava lalakanene ombili. Omuyapostoli Paulus okwa ti: “Ngenge tashi dulika, kombinga yeni kaleni nombili novanhu aveshe. Ovaholike, nye vene inamu alulila omunhu owii, ndelenee peni ehandu laKalunga omhito. Shaashi opa shangwa: Ehandu olange, ame handi futu, Omwene osho ta ti. Ndelenee omutondi woye ngenge e nondjala, mu pakela po nongenge e nenota, mu nwefa, osheshi ngenge to ningi ngaha, oto mu ongelele omakala a xwama komutwe waye. Ino findwa kowii, dula owii onouwa.” — Rom. 12:18-21.a

11. Omumwameme umwe okwa li e lihonga ngahelipi okukala ha pangele ehandu?

¹¹ Otu na okutula moilonga omayele omuyapostoli Paulus. Pashihopaenenwa, omumwameme umwe okwa li a ya komukulunhuongalo ta keme kombinga yameenendja waye mupe. Okwa ti kutya meenendja waye iha ungaunga novanhu pauyuki noke na eenghedi diwa. Omumwameme oo okwa li a handukila meenendja waye nokwa li a hala okweefa po oilonga. Omukulunhuongalo okwa li e mu ladipika aha katuke onghatu ya tya ngaho meendelelo. Okwa li a didilika kutya onghedi omo omumwameme oo a li e linyenga omolwokuungwaungwa naye nai kumeenendja oya naipika ashike onghalo. (Tit. 3:1-3) Omukulunhuongalo okwa li a kwafela omumwameme oo a mone kutya nokuli nonande hauxuuninwa oku ka mone oilonga imwe, okwa pumbwa natango okulundulula onghedi omo he linyenge ngeenge ina ungaungwa naye nawa. Omukulunhuongalo oo okwa li a pa omumwameme oo omayele a ungaunge nameenendja waye monghedi omo a hala ovanhu va ungaunge naye, ngaashi Jesus e tu honga. (Lesha Lukas 6:31.) Omumwameme oo okwa li a dimina kutya ota ka kendabala okuninga ngaho. Mbela osho osha li sha etifa oidjemo ilipi? Konima yefimbo meenendja okwa ka kala e na eenghedi diwa nokwa li nokuli a pandula omumwameme omolwoilonga yaye.

12. Omolwashike okuhaudafana oko haku holoka pokati kOvakriste haku nyemateke unene?

¹² Katu na okukala twa kumwa ngeenge opa holoka okuhaudafana pokati ketu naumwe oo ehe fi omwiitaveli. Otu shii kutya monghalelo ei yaSatana luhapu ohamu ningwa oinima ihe li pauyuki notu na okuhenuka okuhandukifwa kovakolokoshi. (Eps. 37:1-11; Omuud. 8:12, 13; 12:13, 14) Ndele ngeenge opa holoka oupyakadi pokati ketu nOmukriste mukwetu, otashi dulika shi tu nyemateke neenghono. Omumwameme umwe okwa ti: “Oupyakadi munenenene oo nda li ndi na eshi opo nde uya moshili oo okudimina oushili oo kutya ovapiya vaJehova inava wanenena.” Eshi twa dja mounyuni omo mu na ovanhu vehe na ohole nokave na ko nasha navamwe, ohatu kala twa teelela aveshe meongalo va kale tava ungaunga nawa nOvakriste vakwao. Nomolwaasho ngeenge Omukriste mukwetu okwa popi sha ile a katuka monghedi yonhumba inai wapalela Omukriste, unene tuu oo e na oinakuwanifwa meongalo, otashi dulu oku tu yahameka ile oku tu handukifa. Otashi dulika tu pule kutya: ‘Osha enda ngahelipi opo oshinima sha tya ngaho shi ningwe mokati koshiwana shaJehova?’ Ashike opa li yo pa holoka omaupyakadi a tya ngaho nokuli nomokati kOvakriste ovavaekwa pefimbo lovayapostoli. (Gal. 2:11-14; 5:15; Jak. 3:14, 15) Ndele mbela ohatu ke linyenga ngahelipi ngeenge otwa kumwa konghalo ya tya ngaho?

13. Omolwashike tu na okukendabala okukandula po okuhaudafana pokati ketu, nongahelipi hatu dulu oku shi ninga?

¹³ Omumwameme oo a tumbulwa mokatendo ka tetekela, okwa ti: “Onde lihonga okwiilikanena keshe oo a nyemateka nge, naasho ohashi kwafele nge alushe.” Ngaashi twe lihonga nale, Jesus okwe tu honga tu kale hatu ilikanene ovahepeki vetu. (Mat. 5:44) Ndele ngeenge otu na okwiilikanena ovahepeki vetu, osha yela kutya otu na okwiilikanena neenghono ovamwatate novamwameme vopamhepo. Ngaashi ashike xe omudali a hala ovana va kale ve holafane, Jehova naye okwa hala ovapiya vaye aveshe kombada yedu va kale ve na ekwatafano liwa. Otwa teelela nodjuulufi efimbo olo hatu ka kala alushe tu na ombili notwa hafa, na Jehova ote tu hongo okukala tu na ombili paife. Jehova okwa hala tu kale hatu longele kumwe eshi hatu longo oilonga yaye inene. Onghee hano, natu kale hatu kandula po omaupyakadi ile “okudima po” ashike etauluko nokutwikila okukala moukumwe. (Lesha Omayeletumbulo 19:11.) Ponhele yokulitukula ko kovamwatate ngeenge pa holoka oupyakadi, natu kwafelafaneni opo tu twikile okukala mokati koshiwana shaKalunga, twa amenwa koshi ‘yomaoko aYe aalushe.’ — Deut. 33:27.

Okukala nombili novanhu aveshe ohaku eta oidjemo iwa

14. Ongahelipi hatu dulu okukondjifa omhepo yetukauko oyo tai xumifwa komesho kuSatana?

¹⁴ Satana neendemoni daye otava kendabala neenghono okunyona po ehafo momaukwaneumbo nosho yo momaongalo opo ve tu imbe okutandavelifa onghundana iwa. Otava kendabala okweetifa etukauko meongalo, molwaashi ove shii kutya ngeenge opa kala etukauko oinima itai ka enda nawa. (Mat. 12:25) Opo tu kondjife enwefemo lavo lii, natu dulike komayele aPaulus, oo taa ti: “Omupiya wOmwene ina wapala okutwa eemhata, oye e nokukala e nonheni naaveshe.” (2 Tim. 2:24) Dimbuluka kutya ekondjo letu kali fi ‘okukondjifa ombelela nohonde, ndelenee eemhepo dowii mevalelwa.’ Opo tu pondole mekondjo la tya ngaho, otwa pumbwa okudjala oilwifo yopamhepo, mwa kwatelwa ‘evangeli lombili.’ — Ef. 6:12-18.

15. Otu na okulinyenga ngahelipi ngeenge otwa ponokelwa kwaavo vehe fi Ovakriste?

¹⁵ Ovatondi vaJehova ohava ponokele nonyanya oshiwana shaye oshinambili. Vamwe vomuvo ohave shi ponokele noku shi yahameka palutu. Vamwe ohave tu lundile okupitila moikundaneki ile meemhangu. Jesus okwa lombwela ovashikuli vaye kutya otava ka shakeneka oinima ya tya ngaho. (Mat. 5:11, 12) Ndele mbela otu na okulinyenga ngahelipi? Katu na ‘okwaalulila nande omunhu owii,’ kutya nee omokupopya ile omoilonga yetu. — Rom. 12:17; lesha 1 Petrus 3:16.

16, 17. Eongalo limwe ola li la taalela eshongo lilipi?

¹⁶ Kashi na nee mbudi kutya Satana ota ningi shike, ohatu ka yandja oundombwedi ngeenge otwa ‘findi owii nouwa.’ Pashihopaenenwa, eongalo limwe kokanhunhu kamwe komEfuta la Mwena okwa li la ehela olupale lokwoongalela opo va danene mo edimbuluko. Eshi ovakulunhu vongeleka vomoshitukulwa ve shi uda, ova li va lombwela ovakwaneongalo vavo va ongale molupale olo opo va ninge elongelokalunga pefimbo olo tuu olo ovamwatate va li ve na okudana Edimbuluko. Omukulunhu wopolifi okwa li a lombwela ovakulunhu vongeleka va mane elongelokalunga lavo kuyele opo Eendombwedi di dule yo okulongifa onhele pefimbo olo da pewa. Ndele nande ongaho, eshi efimbo lokwoongala kwEendombwedi la li la fika, molupale omo omwa li mu yadi oilyo yongeleka ndele tai hovele elongelokalunga layo.

¹⁷ Ofimbo opolifi ya li tai lilongekida okutaataa mo oilyo yongeleka molupale olo, omukulunhu wongeleka okwa li a ya komukulunhuongalo umwe, ndele te mu pula ta ti: “Ope na oshiningwanima she likalekelwa osho mwa unganeka okuninga konguloshi yonena?” Omumwatate okwa li e mu nyamukula kutya otava dana Edimbuluko. Opo nee, omukulunhu wongeleka oo okwa ti: “Hambaa, kakwa li ndi shi shii!” Ndele omupolifi okwe mu nyamukula a ti: “Otwe shi ku lombwela nena ongula!” Omukulunhu wongeleka oo okwa li a pula omukulunhuongalo oo, te limemesha okambweenga, ta ti: “Paife otamu ningi po nee shike? Paife molupale omu yadi oilyo yongeleka yetu. Otamu lombwele nee opolifi i tu taatae mo?” Omukulunhu wongeleka oo okwa li a unganeka oinima nekoto opo a ningife Eendombwedi di monike da fa odo tadi etifa edundakano. Mbela ovamwatate ovo ova li ve linyenga ngahelipi?

18. Ovamwatate ova li ve linyenga ngahelipi eshi va li va ungaungwa navo nai, nosha li sha eta oidjemo ilipi?

¹⁸ Ovamwatate ova li va efa ovanhu vongeleka va ninge elongelokalunga oule wetatavili, opo ovamwatate va ka dane Edimbuluko konima yaasho. Ndele oilyo yongeleka oya li ya pitililifa efimbo, nokonima eshi ya ya, ovamwatate ova twikila nEdimbuluko. Mefiku la landula ko, epangelo ola li la unganeka pa ningwe omutumba wovanambelewa vokuninga omakonakono. Konima eshi ovanambelewa ovo va ninga omakonakono, ova li va lombwela ongeleka i shiivife kutya Eendombwedi hado da li da etifa oupyakadi, ndele omukulunhu wongeleka. Ovanambelewa ova li yo va pandula Eendombwedi daJehova eshi da li da ungaunga nelididimiko noupyakadi oo. Molwaashi Eendombwedi oda li da kendabala okukala “nombili novanhu aveshe,” osha li sha eta oidjemo iwa.

19. Oshike vali tashi dulu oku tu kwafela tu kale tu na ekwatafano liwa navamwe?

¹⁹ Oshinima shimwe vali sha fimana mokukaleka po omakwatafano mawa navamwe osho okupopya navo nombili. Oshitukulwa tashi landula otashi ka kundafana kutya okupopya nombili otashi ti shike, nongahelipi hatu dulu okukala hatu popi navamwe nombili.

[Eshangelo lopedu]

Oto dulu okuyelifa?

• Omolwashike ovanhu mounyuni kunena va handuka neenghono?

• Oihopaenenwa yomOmbibeli ilipi tai ulike oidjemo yokupangela ehandu nosho yo oilanduliko yokuhe li pangela?

• Otu na okulinyenga ngahelipi ngeenge Omukriste mukwetu okwe tu nyemateke?

• Otu na okulinyenga ngahelipi ngeenge otwa ponokelwa kwaavo vehe fi Ovakriste?

[Omafano pepandja 18]

Okulongela vamwe oilonga yolune otaku dulu okulundulula oikala yomitima davo