Kala ho pwilikine keliudo loye

“Kovakoshoki oinima aishe [oya] koshoka: ndele kuava va nyata ndele ve he neitavelo, kave na sha sha koshoka.” — TITUS 1:15.

1. Paulus okwa li a endafana ngahelipi nomaongalo omuKreta?

KONIMA eshi omuyapostoli Paulus a mana omalweendo atatu etumo, okwa li a kwatwa po nokonima yefimbo okwa li a twalwa kuRoma oko a li a idililwa modolongo oule womido mbali. Eshi a mangululwa okwa li a ninga po shike? Pomhito imwe, okwa li a ka talela po konhunhu yaKreta pamwe naTitus. Okwa li a shangela Titus a ti: “Onde ku fiya muKreta, u yukife, eshi ame nda fiya po inashi yukifwa, ove u nangeke moshilando keshe ovakulunhu.” (Titus 1:5) Opo Titus a wanife po oshinakuwanifwa osho, okwa li e na okuungaunga nomaliudo ovanhu.

2. Titus okwa li e na okuungaunga noupyakadi washike konhunhu yaKreta?

² Paulus okwa li a lombwela Titus kombinga yoiteelelwa yaavo va wana okuninga ovakulunhuongalo, opo nee konima yaasho okwa ka popya shi na sha novanhu ‘vahapu ovo va li ve na eenyamukudi, tava, popyaana ongaho novapukifi.’ Ovanhu va tya ngaho ova li ‘hava dongakanifa omaumbo mokulonga eshi inashi wapala okulongwa.’ Titus okwa li e na oku “va hanyena.” (Titus 1:10-14, yelekanifa NW; 1 Timoteus 4:7.) Paulus okwa ti kutya omadiladilo nomaliudo avo okwa li a “nyata,” ngaashi ashike oshikutu shiwa tashi dulu okunyatekwa kondomo. (Titus 1:15) Vamwe vomovalumenhu ovo otashi dulika va li vomeputuko lOshijuda, molwaashi ova li hava “diinine epitotanda.” Omaongalo kunena ihaa nyatekwa kovanhu ovo ve na oikala ya tya ngaho, ndele nande ongaho, ohatu dulu okulihonga shihapu shi na sha neliudo okudja momayele oo Paulus a li a pa Titus.

Ovo va li ve na eliudo inali koshoka

3. Paulus okwa li a shangela Titus shike shi na sha neliudo?

³ Natu tale keendjovo omo Paulus a tumbula eliudo, odo tadi ti: “Kovakoshoki oinima aishe [oya] koshoka: ndele kuava va nyata ndele ve he neitavelo, kave na sha sha koshoka, osheshi eendunge neliudo lavo ola nyata. Ovo otava ti ova shiiva Kalunga, ndelenee moilonga yavo otave mu likale.” Osho otashi ulike kutya ovanhu vamwe vopefimbo laPaulus ova li ve na okuninga omalunduluko opo va kale va ‘veluka meitavelo.’ (Titus 1:13, 15, 16) Ova li ve na oupyakadi wokutongola pokati kaasho sha koshoka nosho yo osho inashi koshoka, naasho osha li sha kwatela mo eliudo lavo.

4, 5. Ovakriste vamwe momaongalo omefelemudo lotete ova li ve na oupyakadi washike, naasho osha li she va kuma ngahelipi?

⁴ Paulus okwa li a shangela Titus eshi pa pita omido omulongo nasha okudja eshi olutuwiliki lopaKriste la li la fika pexulifodiladilo kutya ovanhu kava li vali va pumbwa okupita etanda opo va ninge ovalongelikalunga vashili, nola li la shiivifila omaongalo ouyelele oo. (Oilonga 15:1, 2, 19-29) Ndele nande ongaho, ovanhu vamwe muKreta ova li natango hava “diinine epitotanda.” Ova li va anya filufilu etokolo olo la li la ningwa kolutuwiliki, “mokulonga eshi inashi wapala okulongwa.” (Titus 1:10, 11, yelekanifa NW.) Molwaashi ova li ve na omadiladilo a pilalala, otashi dulika va li tava xumifa komesho omaufomhango a dja mOmhango e na sha noikulya nosho yo eenghedindjikilile di na sha noukoshoki. Otashi dulika nokuli va li va wedela mo mOmhango nokulemena keengano dOvajuda nosho yo koipango yovanhu, ngaashi sha li sha ningwa kovanhu vopefimbo laJesus. — Markus 7:2, 3, 5, 15; 1 Timoteus 4:3.

⁵ Omadiladilo a tya ngaho okwa li a nwefa mo nai okudiladila kwavo neliudo lavo li na sha naasho shi li mondjila nosho yo osho sha puka. Paulus okwa shanga a ti: “Kuava va nyata ndele ve he neitavelo, kave na sha sha koshoka.” Eliudo lavo ola li la nyonauka neenghono, nomolwaasho kala li vali tali dulu okuwilika eenghatu davo nosho yo omatokolo avo. Kakele kaasho, ova li hava tokola Ovakriste vakwao shi na sha noinima yopaumwene, oinima oyo Ovakriste tava dulu okuninga omatokolo a yoolokafana. Monghedi ya tya ngaho, Ovakreta ovo ova li ve wete Ovakriste vakwao tava katuka eenghatu ile tava ningi omatokolo ehe li pandunge, nonande hasho sha li ngaho. (Ovaroma 14:17; Ovakolossi 2:16) Nonande ova li tava ti kutya ova shiiva Kalunga, oilonga yavo ka ya li metwokumwe nehalo laye. — Titus 1:16.

‘Kovakoshoki oinima aishe oya koshoka’

6. Paulus okwa popya eengudu dovanhu dopavali dilipi?

⁶ Ongahelipi hatu dulu okumona ouwa mwaasho Paulus a li a shangela Titus? Tala kekondjifafano olo tali hangwa meendjovo edi: “Kovakoshoki oinima aishe [oya] koshoka: ndele kuava va nyata ndele ve he neitavelo, kave na sha sha koshoka, osheshi eendunge neliudo lavo ola nyata.” (Titus 1:15) Paulus kali a hala okutya oinima aishe oya koshoka noya tambulwa ko kOmukriste oo a koshoka paenghedi. Ohatu dulu okukala noushili kutya hasho shi li ngaho, molwaashi Paulus okwa yelifa nawa monhumwafo yaye imwe kutya ovo tava haele, tava longele oikalunga, tava longifa oumhulile ile oundudu nosho tuu ikwao, “itava ka fyuulula ouhamba waKalunga.” (Ovagalati 5:19-21) Onghee hano, otu na okufika pexulifodiladilo kutya Paulus okwa li ta popi oshili yakwalukeshe, ya kwatela mo eengudu dovanhu dopavali, ovo va koshoka paenghedi nopamhepo nosho yo ovo inava koshoka paenghedi nopamhepo.

7. Ovaheberi 13:4 ova tokola shike, nepulo lilipi tali dulu okuholoka po?

⁷ Omukriste washili ke na ashike okuhenuka okuninga oinima oyo ya tumbulwa mOmbibeli kondadalunde kutya oya puka. Pashihopaenenwa, tala keendjovo edi da yukilila tadi ti: “Ohombo nai fimanekwe kuaveshe, nomutala wohombo nau kale u he noshipo; osheshi ovaholi voipala novateyihombo Kalunga te va tokola.” (Ovaheberi 13:4) Nokuli naavo vehe fi Ovakriste ile ovo vehe shii Ombibeli otava dulu okufika pexulifodiladilo kutya ovelishe oyo otai tokola oluhaelo. Osha yela okudja movelishe oyo nosho yo meevelishe dikwao dOmbibeli kutya Kalunga okwa tokola omilele pokati komulumenhu a hombola nomukainhu umwe ehe fi omukulukadi waye ile pokati komukainhu a hombolwa nomulumenhu umwe ehe fi omushamane waye. Ongahelipi shi na sha novanhu vavali inava hombolafana tava nangalafana mokufipafana koilyo yoludalo? Ovanyasha vahapu vomido omulongo nasha ohava ti kutya oshinima sha tya ngaho inashi puka molwaashi kashi fi omilele do venevene. Mbela Ovakriste ove na okutala ko enangalafano olo tali ningwa mokufipafana koilyo yoludalo li li oshinima sha koshoka?

8. Etaleko lOvakriste ola yooloka ko ngahelipi kwaalo lovanhu vahapu vomounyuni shi na sha nenangalafano olo hali ningwa mokufipafana koilyo yoludalo?

⁸ Ovaheberi 13:4 nosho yo 1 Ovakorinto 6:9 otava ulike kutya Kalunga oku tonde enyonohombo nosho yo oluhaelo (mOshigreka, por·neiʹa). Oshitya osho shOshigreka osha kwatela mo shike? Osha kwatela mo okulongifa oilyo yoludalo monghedi yopaushitwe ile ihe fi yopaushitwe, ta shi ningwa omolwokahalu. Osha kwatela mo yo omilele kondje yohombo. Osha yela kutya osho osha kwatela mo yo enangalafano olo tali ningwa mokufipafana koilyo yoludalo, nonande ovanyasha vahapu mounyuni ohava lombwelwa nova fika pexulifodiladilo kutya enangalafano la tya ngaho inali puka. Ovakriste vashili ihava efa okudiladila kwavo nosho yo eenghatu davo di wilikwe komataleko ovanhu ovo hava “popyaana ongaho novapukifi.” (Titus 1:10) Ohava dulika komifikamhango dopaenghedi da denga mbada dOmbibeli. Ponhele yokuninga omalipopilo shi na sha nenangalafano olo hali ningwa mokufipafana koilyo yoludalo, ove udite ko kutya omishangwa otadi ulike kutya oshinima sha tya ngaho oluhaelo, por·neiʹa, nohava deula eliudo lavo opo li ha kale la hokwa onghedi ya tya ngaho.a — Oilonga 21:25; 1 Ovakorinto 6:18; Ovaefeso 5:3.

Ovakriste ove na omaliudo a yoolokafana nohava ningi omatokolo a yoolokafana

9. Ngeenge ‘oinima aishe oya koshoka,’ eliudo oli na okudana onghandangala ilipi?

⁹ Paulus okwa li a hala naanaa okutya shike eshi a ti kutya ‘kovakoshoki oinima aishe oya koshoka’? Paulus okwa li ta ulike kOvakriste ovo ve na omadiladilo nosho yo eliudo li li metwokumwe nomifikamhango daKalunga, odo di li mEendjovo daye da nwefwa mo. Ovakriste va tya ngaho ove shii kutya hainima aishe ya tokolwa kuKalunga, nomolwaasho ohava ningi omatokolo a yoolokafana. Ponhele yokukembaula vakwao, ohava tale ko oinima oyo inai tokolwa kuKalunga ya “koshoka.” Inava teelela vakwao va kale tava diladila ngaashi vo moinima i na sha nonghalamwenyo oyo inai tumbulwa kondadalunde mOmbibeli. Natu ka konakoneni oihopaenenwa imwe.

10. Ongahelipi ehombolo (ile efudiko) tai dulu okukala eshongo?

¹⁰ Ope na omaukwaneumbo mahapu omo kaume umwe kopahombo a ninga Omukriste ofimbo umwe ehe fi natango Omukriste. (1 Petrus 3:1; 4:3) Osho otashi dulu okweetifa omashongo mahapu, ngaashi ngeenge pe na ehombolo ile efudiko lomupambele. Natu tye nee ngeno omukainhu umwe Omukriste oku na omushamane ehe fi Omukriste. Umwe womovapambele vomushamane ota hombola ile ta hombolwa, nehombolo otali ka ningilwa kongeleka. (Ile tashi dulika omupambele a fya, pashihopaenenwa omudali, ndele otaku ka ningwa eyapulo lomudimba kongeleka.) Ovalihomboli ovo ova shivwa, nomushamane okwa hala okuya pamwe nomukulukadi waye. Eliudo lomukulukadi otali mu lombwele shike shi na sha nokuya? Mbela ota ka ninga po shike? Natu ka tale nghee Ovakriste vavali tava dulu okuninga omatokolo a yoolokafana nonande ove li monghalo ya faafana.

11. Oinima ilipi omukainhu Omukriste ta dulu okudiladila kuyo opo a tokole kutya otai kehombolo olo tali ka ningilwa kongeleka ile hasho?

¹¹ Diladila shi na sha naLoide oo a li nale oshilyo shongeleka yonhumba omo tamu ka ningilwa ehombolo lomupambele womushamane waye. Omushamane waye okwa li a hala vaye naye kehombolo, ndele Loide kali a hala okudina omafinamhango Ombibeli nonande oha longele kumwe naye, molwaashi omishangwa otadi ti kutya omulumenhu oye omutwe womukainhu. (Oilonga 5:29) Loide okwa dilonga shi na sha nelombwelo lOmbibeli la kwata moiti olo tali ti: ‘Djeni mo muBabilon shinene,’ ouhamba wounyuni womalongelokalunga oipupulu. (Ehololo 18:2, 4) Molwaashi okwa li nale oshilyo shongeleka oyo, oku shii kutya ngeenge ehombolo tali ningwa ovakalipo ohava pulwa va kufe ombinga mokwiilikana, mokwiimba ile moinima ikwao ya pamba elongelokalunga. Loide okwa tokola toko aha ka kufe ombinga moinima oyo noina hala nokuli okuya kehombolo opo oudiinini waye uha ka yelekwe. Onghee hano, okwa yelifila omushamane waye nelungi kutya nonande ye ota i ye ita dulu okuya. Otashi dulika a yelifile omushamane waye kutya ngeenge okwa i kongeleka ndele ina kufa ombinga moshinima shonhumba, otashi dulika omushamane a ka fye ohoni, onghee hano, otashi ka kala shiwa ngeenge okwa kala ina ya. Kungaho, ota kala e na eliudo la koshoka omolwetokolo olo a ninga.

12. Ngeenge omunhu okwa shivwa kehombolo olo tali ka ningilwa kongeleka ota dulu okutomhafana ngahelipi?

¹² Rut naye okwa li monghalo ya fa yaLoide. Oha fimaneke omushamane waye nokwa tokola toko okukala omudiinini kuKalunga noha pwilikine keliudo laye la deulwa kOmbibeli. Konima eshi a diladila kombinga yoitwa ya fa oyo Loide a li a diladila kuyo, Rut okwa li a konakona pamwe neilikano oshitukulwa “Omapulo a dja kovaleshi” mOshungonangelo ye 1 Juni 2002. Ota dimbuluka kutya Ovaheberi vatatu ova li va dulika kelombwelo lokuya konhele oko kwa li taku ka ilikanwa oikalunga, ndele nande ongaho ova li va kanyatela oudiinini wavo mokuhakufa ombinga. (Daniel 3:15-18) Onghee hano, okwa li a tokola aye pamwe nomushamane waye kongeleka ndele ita ka kufa ombinga, nokungaho, okwa li a katuka metwokumwe neliudo laye. Okwa li a yelifila omushamane waye nelungi osho eliudo laye tali mu pitike a ninge naasho itali mu pitike a ninge. Okwe lineekela kutya omushamane waye ota ka mona eyooloko pokati kelongelokalunga lashili naalo loipupulu. — Oilonga 24:16.

13. Omolwashike inatu pumbwa okukala twa kumwa ngeenge Ovakriste vavali tava ningi omatokolo a yoolokafana nonande ove li monghalo ya faafana?

¹³ Mbela eshi Ovakriste ovo vavali va ninga omatokolo a yoolokafana otashi ulike kutya keshe umwe ota dulu okutokola ngaashi a hala ile ope na umwe womuvo e na eliudo la nghundipala? Hasho nandenande. Molwaashi Loide okwa li nale oshilyo shongeleka oyo, oku shii nale oinima aishe oyo hai ningwa poivilo meengeleka, nongeenge okwa i ko otashi ka kala sha nyika oshiponga kuye. Molwaashi okwa li yo hava ningi oinima i na sha nelongelokalunga pamwe nomushamane waye, kungaho otashi dulu okunwefa mo eliudo laye. Onghee hano, okwa li e shii kutya okwa ninga etokolo li li mondjila.

14. Ovakriste ove na okukaleka shike momadiladilo shi na sha noinima oyo ya kwatela mo omatokolo opaumwene?

¹⁴ Mbela etokolo laRut otali ka kala lihe li pandunge? Kape na oo e na oufemba woku mu tokola ile oku mu kembaula molwaashi a tokola okuya kongeleka ngeenge ita ka kufa ombinga moinima yelongelokalunga. Natu dimbuluke omayele aPaulus e na sha nomatokolo opaumwene kombinga yokulya oikulya yonhumba ile okuhe i lya. Paulus okwa ti: “Ou ha li, ina dina ou iha li, naau iha li, ina tokola ou ha li. . . . Ota kalele ofika omwene waye mwene, ile ta wile po. Ndele ota ka kala e li ofika, osheshi Omwene e neenghono oku mu kaleka ofika.” (Ovaroma 14:3, 4) Osha yela kutya Ovakriste vashili itava ka ladipika nande oumwe e lipwililikile osho eliudo laye la deulwa tali mu lombwele, molwaashi okuninga ngaho otashi ka kala sha fa okulipwililikila elondwelo olo tali dulu okuxupifa omwenyo.

15. Omolwashike sha fimana okukala hatu yavelele omaliudo nosho yo omadiladilo avamwe?

¹⁵ Okutala keenghalo odo twa kundafana metetekelo, Ovakriste ove na okudiladila koinima imwe natango, nghee omatokolo oo tava ningi taa dulu okukuma vamwe. Paulus okwe tu kumaida a ti: “Pangeleni omhangela nokuli mu ha tulile omumwaxo oshinima shehaulo, ile oshokupundukifa mondjila yaye.” (Ovaroma 14:13) Loide otashi dulika e shii kutya eenghalo da yukila oko oda li da pundukifa vamwe meongalo ile moukwaneumbo wavo, noku shii kutya osho ta ka ninga otashi dulu okukuma neenghono ounona vaye. Mepingafano naasho, Rut otashi dulika e shii kutya omatokolo a yukila oko kaa li a pundukifa vamwe meongalo ile momudingonoko wavo. Ovakainhu ovo nosho yo atusheni otu na okushiiva kutya eliudo la deulwa nawa ohali yavelele vamwe. Jesus okwa ti: “Ou ta hongaula [“pundukifa” NW] kamwe komuava vanini, tava itavele nge, she mu wapalela ngeno a mangelwe mofingo yaye emanya loshini ndee ta ninginifwa moule mefuta.” (Mateus 18:6) Ngeenge omunhu ke na ko nasha nokupundukifa vamwe, otashi dulika eliudo laye la nyata, ngaashi Ovakriste vamwe vomuKreta va li.

16. Ovakriste otava dulu okuninga omalunduluko elipi mokweendela ko kwefimbo?

¹⁶ Omukriste oku na okukala ta ningi exumokomesho lopamhepo opo eliudo laye li kale la deuka noli kale tali mu wilike nawa. Natu ka konakoneni shi na sha naMark, Omukriste umwe oo opo a ninginifwa. Eliudo laye ohali mu lombwele a henuke okuninga oinima ihe li pamishangwa oyo a li ha ningi nale, tashi dulika ya kwatela mo elongelo loikalunga ile okulongifa ohonde. (Oilonga 21:25) Paife oha henuka filufilu oinima oyo i na edimba loinima oyo ya tokolwa kuKalunga. Mepingafano naasho, ote lipula kutya omolwashike ovanhu vamwe hava henuka okuninga oinima yonhumba oyo e wete inai puka, ngaashi eeprograma donhumba do-TV.

17. Yelifa to yandje oshihopaenenwa shi na sha nanghee exumokomesho lopamhepo tali dulu okukuma eliudo lOmukriste nosho yo omatokolo oo ta ningi.

¹⁷ Mokweendela ko kwefimbo, Mark okwa li a mona eshiivo lomoule nokwa li a ehena popepi elela naKalunga. (Ovakolossi 1:9, 10) Osho osha li sha eta oidjemo ya tya ngahelipi? Eliudo laye ola li la deulwa nawa. Paife Mark oha pwilikine keliudo laye shi dulife nale noha konakona noukeka omafinamhango Ombibeli. Okwa didilika yo kutya oinima imwe oyo i na edimba loinima oyo a li ha henuka nale inai tokolwa kuKalunga. Natango, Mark oha pwilikine komafinamhango Ombibeli noha kala a hala okupwilikina keliudo laye la deulwa nawa. Paife eliudo laye ohali mu linyengifa a henuke okutala eeprograma do-TV odo a li e wete inadi puka. Osho otashi ulike kutya eliudo laye ola koshoka filufilu. — Epsalme 37:31.

18. Oshinima shilipi hashi tu etele ehafo?

¹⁸ Momaongalo mahapu omu na Ovakriste ve na oupamhepo wa yoolokafana. Vamwe opo va ningi Ovakriste notashi dulika eliudo lavo ihali va kwafele lela shi na sha noinima yonhumba, ndele nande ongaho, eliudo lavo ohali nwefa mo omatokolo avo moinima imwe. Oohandimwe va tya ngaho otashi dulika va pumbwa ekwafo momukokomoko wefimbo opo va dule okukala metwokumwe newiliko laJehova nokukala hava pwilikine keliudo lavo la deulwa. (Ovaefeso 4:14, 15) Ndele momaongalo oo tuu oo, omu na yo Ovakriste vahapu ovo ve na eshiivo lihapu nove na owino mokutula moilonga omafinamhango Ombibeli, neliudo lavo ohali longo metwokumwe nehalo laKalunga. Kashi hafifa tuu okukala mokati “kovakoshoki” ovo ve shii kutya oinima oyo ya wapalela Omwene oya “koshoka” paenghedi nopamhepo! (Ovaefeso 5:10) Atusheni natu kale twa hala okuninga exumokomesho la tya ngaho nokukala tu na eliudo tali longo metwokumwe neshiivo lashili nosho yo etilokalunga. — Titus 1:1.

[Eshangelo lopedu]

Oto nyamukula ngahelipi?

• Omolwashike Ovakriste vamwe vomuKreta va li ve na eliudo inali koshoka?

• Omolwashike Ovakriste vavali ovo ve na eliudo la deulwa nawa tava dulu okuninga omatokolo a yoolokafana nonande ove li monghalo ya faafana?

• Mokweendela ko kwefimbo, oshike tashi dulu okuningilwa eliudo letu?

[Okaalita pepandja 18]

(Opo u mone nghee ouyelele wa unganekwa, tala oshishangomwa sho vene)

Sisilia

GREKA

Kreta

ASIA LININI

Kipro

EFUTA LOPOKATI

[Efano pepandja 20]

Ovakriste vavali otashi dulika va ninge omatokolo a yoolokafana, nonande ove li monghalo ya faafana