Paudaneko laKalunga, ovanhu ove na eteelelo loku ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu
‘Oishitwa oya yandjwa menyonauko, onghee tuu i neteelelo.’ — ROM. 8:20.
1, 2. (a) Omolwashike eteelelo loku ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu la fimana kufye? (b) Omolwashike ovanhu vahapu ve li momalimbililo shi na sha neteelelo loku ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu?
OTASHI dulika to dimbuluka nghee wa li wa hafa eshi we lihonga tete kutya monakwiiwa i li popepi ovanhu itava ka kulupa noitava ka fya vali, ndele otava ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu. (Joh. 17:3; Eh. 21:3, 4) Otashi dulika yo wa li wa hafela okulombwela vamwe kombinga yeteelelo olo lopamishangwa. Kakele kaasho, eteelelo loku ka kala nomwenyo fiyo alushe oli li oshitukulwa sha fimanenena shonghundana iwa oyo hatu udifa. Eteelelo la tya ngaho ohali nwefa mo neenghono etaleko letu li na sha nonghalamwenyo.
2 Omalongelokalunga mahapu Oukwakriste ihaa hongo ovanhu kombinga yeteelelo lokukala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu. Nonande Ombibeli otai hongo kutya omwenyo ohau fi, eengeleka dihapu ohadi hongo ovanhu ehongo lihe li pamishangwa kutya omwenyo womunhu ihau fi, ndele ngeenge omunhu a fi omwenyo ohau ka twikila okukala monhele omo hamu kala oishitwa yopamhepo. (Hes. 18:20) Omolwetomheno olo, ovanhu vahapu ova limbililwa shi na sha neteelelo loku ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu. Onghee hano, otashi dulika tu lipule kutya: Mbela Ombibeli otai popile ngoo shili eteelelo olo? Nongeenge osho, mbela onaini Kalunga a hololela tete ovanhu kombinga yeteelelo olo?
‘Oya yandjwa menyonauko, ndele oi na eteelelo’
3. Elalakano laKalunga li na sha novanhu ola li li liwetikile ngahelipi okudja pehovelo londjokonona yovanhu?
3 Okudja pehovelo londjokonona yovanhu, Jehova okwa li a hololela ovanhu elalakano laye li na sha navo. Kalunga okwa popya sha yela kutya Adam okwa li ta ka kala nomwenyo fiyo alushe ngeno okwa dulikile kuYe. (Gen. 2:9, 17; 3:22) Nopehe na omalimbililo, oludalo laAdam lopefimbo lonale ola li li shii kutya ovanhu ova kanifa ewaneneno, molwaashi opa li oumbangi wa yela oo tau shi ulike. Oshivelo shoshikunino shaEden osha li sha kelelwa, novanhu ova li va hovela okukulupa nokufya. (Gen. 3:23, 24) Mokweendelako kwefimbo, okukalamwenyo kwovanhu kombada yedu okwa enda taku xupipala. Pashihopaenenwa, Adam okwa kala nomwenyo oule womido 930. Sem oo a li a xupa pEyelu, okwa kala ashike nomwenyo oule womido 600, nomona waye Arpaksad okwa kala nomwenyo oule womido 438. Tera xe yaAbraham okwa kala nomwenyo oule womido 205. Abraham okwa kala nomwenyo oule womido 175, omona waye Isak okwa kala nomwenyo oule womido 180, na Jakob okwa kala nomwenyo omido 147. (Gen. 5:5; 11:10-13, 32; 25:7; 35:28; 47:28) Ovanhu vahapu otashi dulika va li va mona kutya okuxupipala kwokukalamwenyo kwovanhu kwa tya ngaho otaku ulike kutya ova kanifa etimaumbwile lokukala nomwenyo fiyo alushe. Mbela ova li ngoo ve na vali eteelelo kutya ovanhu onava ka kale nomwenyo fiyo alushe?
4. Oshike sha li sha kwafela ovalumenhu ovadiinini vonale va itavele kutya Kalunga ota ka etulula omanangeko noupuna oo a kanifwa kuAdam?
4 Eendjovo daKalunga otadi ti: ‘Oishitwa [ovanhu] oya yandjwa menyonauko, ndele oi neteelelo.’ (Rom. 8:20) Mbela oi na eteelelo lashike? Exunganeko lotete lOmbibeli ola popya kombinga ‘yoludalo’ olo tali ka ‘nyanyaula omutwe weyoka.’ (Lesha Genesis 3:1-5, 15.) Eudaneko li na sha nOludalo olo ola li la kwafela ovanhu ovadiinini va kale ve shii kutya Kalunga ita kala ina wanifa po elalakano laye li na sha novanhu. Ola li la kwafela ovalumenhu ngaashi Abel naNoa va kale va itavela kutya Kalunga ota ka etulula omanangeko noupuna oo a kanifwa kuAdam. Ovalumenhu ovo otashi dulika va li va mona kutya ‘okutuwa kwoludalo moshififinwa’ okwa li taku ka kwatela mo okutilwashi kwohonde. — Gen. 4:4; 8:20; Heb. 11:4.
5. Oshike tashi ulike kutya Abraham okwa li a itavela menyumuko?
5 Natu ka kundafane kombinga yaAbraham. Eshi Abraham a li a yelekwa, okwa li ‘a yandja Isak ewifa laye eyambo.’ (Heb. 11:17) Omolwashike Abraham a li a hala okuyamba po omona waye? (Lesha Ovaheberi 11:19.) Omolwaashi okwa li a itavela menyumuko. Abraham okwa li e na omatomheno okwiitavela menyumuko molwaashi Jehova okwa li a mwenyopaleka oilyo yaye yoludalo nokwa li e shi ninga tashi shiiva opo Abraham naSara va dule okudala okaana okamati nonande aveshe ova li va kulupa. (Gen. 18:10-14; 21:1-3; Rom. 4:19-21) Abraham okwa li yo a pewa omaudaneko kuJehova. Jehova okwa li a udanekela Abraham a ti: “MuIsak tamu ka dja ovo tava ka lukwa oludalo loye.” (Gen. 21:12) Onghee hano, Abraham okwa li e na omatomheno mawa okwiitavela kutya Kalunga ota dulu okunyumuna Isak.
6, 7. (a) Jehova okwa li a ninga ehangano lilipi naAbraham? (b) Ongahelipi eudaneko olo Jehova a li a udanekela Abraham la ulika kutya ovanhu ove na eteelelo?
6 Molwaashi Abraham okwa li e na eitavelo la tongomana, Jehova okwa li a ninga ehangano naye li na sha ‘noludalo’ laye. (Lesha Genesis 22:18.) Mokweendelako kwefimbo, osha ka yela mo kutya Jesus Kristus oye oshitukulwa sha fimanenena ‘sholudalo.’ (Gal. 3:16) Jehova okwa li a lombwela Abraham kutya ‘oludalo’ laye otali ka hapupala “ngaashi eenyofi dokeulu nongaashi eheke pomunghulo wefuta.” Abraham ka li e shii kutya omuvalu woludalo laye owa li tau ka kala u fike peni. (Gen. 22:17) Ndele lwanima omuvalo woludalo olo owa ka hololwa. Jesus Kristus nosho yo ovanhu 144 000 ovo tava ka pangela pamwe naye mOuhamba waye, ovo “oludalo” olo. (Gal. 3:29; Eh. 7:4; 14:1) ‘Oiwana aishe kombada yedu otai ka nangekwa noupuna’ okupitila mOuhamba wopaMessias.
7 Otashi dulika Abraham ka li e udite ko filufilu eityo lehangano olo Jehova a li a ninga naye. Ndele nande ongaho, Ombibeli oya ti kutya okwa li ‘a teelela oshilando shi na omakanghameno a pama.’ (Heb. 11:10) Oshilando osho osho Ouhamba waKalunga. Ndele opo Abraham a dule okumona omanangeko noupuna Ouhamba oo, oku na okunyumunwa. Oku na okunyumunwa opo a dule oku ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu. Ovo tava ka xupa puHarmagedon nosho yo ovanhu ovo tava ka nyumunwa otava ka dula okukala nomwenyo fiyo alushe. — Eh. 7:9, 14; 20:12-14.
‘Omhepo otai fininike nge’
8, 9. Omolwashike embo laJob lihe fi ashike ehokololo lomayeleko omulumenhu umwe?
8 Opa li omulumenhu wedina Job, oo a li ko pokati kefimbo laJosef, omutekulululwa waAbraham, nolomuprofeti Moses. Embo lOmbibeli laJob, olo tashi dulika la shangwa kuMoses, ola yelifa kutya omolwashike Jehova a li a efa Job a mone oixuna nonokutya oinima oye ke mu endela ngahelipi lwanima. Embo laJob inali hokolola ashike ondjokonona yomulumenhu umwe oo a li a hangwa komayeleko, ndele otali popi kombinga yomhata oyo ya kuma oishitwa yaKalunga aishe inaendunge. Embo olo otali yelifa nawa kutya Jehova oha pangele pauyuki, notali holola kutya oudiinini nosho yo eteelelo lokukala nomwenyo fiyo alushe kwovapiya vaKalunga aveshe kombada yedu oya kwatelwa momhata oyo ya li ya tukuka muEden. Nonande Job ka li e shii kombinga yomhata oyo, ka li a efa ookaume kaye vatatu ve mu ningife a kale e udite kutya okwa efa po oudiinini waye. (Job 27:5, NW) Oshihopaenenwa shaye nashi pameke eitavelo letu noku tu kwafela tu mone kutya ohatu dulu okukanyatela oudiinini wetu nokuyambidida ounamapangelo waJehova.
9 Eshi ovalumenhu vatatu ovo va li tave liti ovahekeleki vaJob va mana okupopya, ‘Elihu yaBarakel, Omubusi, okwa li a hovela’ okupopya. Mbela oshike sha li she linyengifa Elihu a popye? Okwa ti: “Osheshi ndi yadi ndo eendjovo, omhepo yomonhulo yange tai fininike nge.” (Job 32:5, 6, 18) Nonande eendjovo daElihu da nwefwa mo oda li da wanifilwa Job eshi onghalamwenyo yaye ya li ya alulilwa kouwa, otadi ti sha yo nokufye. Otadi kwafele aveshe ovo hava kanyatele oudiinini wavo va kale ve na eteelelo.
10. Oshike tashi ulike kutya omafimbo amwe omatumwalaka oo Jehova ha pe ovanhu pauhandimwe otaa dulu okulonga kovanhu aveshe?
10 Omafimbo amwe Jehova oha yandje etumwalaka komunhu wonhumba pauhandimwe, olo tali dulu yo okulonga kovanhu aveshe. Osho ohatu dulu oku shi mona mexunganeko laDaniel olo tali popi kombinga yondjodi yohamba yaBabilon, Nebukadnesar, i na sha nokukewa po kwomuti munenenene. (Dan. 4:10-27) Nonande ondjodi oyo oya li ya wanifilwa Nebukadnesar pauhandimwe, oya li tai ka wanifwa pauyadi. Exunganeko olo otali ulike kutya epangelo louhamba waKalunga, oo wa li tau pangele kombada yedu meke leehamba odo da dja mepata lohamba David, owa li tau ka hovela vali okupangela ngeenge pa piti omido 2 520 okudja mo 607 K.O.P.a Ouhamba waKalunga oo tau ka pangela kombada yedu owa li wa hovela vali okupangela mo 1914, eshi Jesus Kristus a nangekwa po e li Ohamba meulu. Epangelo lOuhamba waKalunga mafiku otali ka wanifa po omaudaneko oo a udanekelwa ovanhu ovaduliki.
“Mu xupifa a ha ye mombila”
11. Eendjovo daElihu otadi tu hololele shike kombinga yaKalunga?
11 Eshi Elihu a li ta popi naJob, okwa li a popya kombinga ‘yomweengeli, omunghwandjila umwe womomayovi okushiivifila omunhu oshinakuwanifwa shaye.’ Mbela ongahelipi ngeenge omweengeli okwa ‘indile Kalunga ndele Ye te mu hokwa’? Elihu okwa ti: “Opo nee Kalunga te mu file onghenda ndee ta ti: Mu xupifa a ha ye mombila, ame nda pewa oikulila. Opo nee olutu laye tali ka fuluka vali eenghono dounyasha, ye ota shuna vali momafiku ounyasha waye.” (Job 33:23-26) Eendjovo odo otadi ulike kutya Kalunga okwa halelela okutambula “oikulila” yokukulila ovanhu ovo ve lidilulula. — Job 33:24.
12. Eendjovo daElihu otadi yandje etimaumbwile lilipi kovanhu aveshe?
12 Elihu otashi dulika ka li e udite ko filufilu eityo lekulilo, ngaashi ashike ovaprofeti va li vehe udite ko filufilu oinima aishe oyo va shanga. (Dan. 12:8; 1 Pet. 1:10-12) Ndele nande ongaho, eendjovo daElihu otadi timaumbwilifa notadi ulike kutya fiku limwe Kalunga ona ka tambule oikulila nokumangulula ovanhu koukulupe nefyo. Eendjovo daElihu otadi yandje etimaumbwile li tunhula li na sha noku ka kala nomwenyo fiyo alushe. Embo laJob otali ulike yo kutya otaku ka kala enyumuko. — Job 14:14, 15.
13. Eendjovo daElihu otadi ti shike kOvakriste?
13 Kunena, eendjovo daElihu otadi ti sha yo kOvakriste omamiliyona ovo ve na eteelelo loku ka xupa eshi onghalelo ei yoinima tai ka hanaunwa po. Ovanamido ovo tava ka xupifwa pomhito opo otava ka shuna kounyasha. (Eh. 7:9, 10, 14-17) Kakele kaasho, ovanhu ovadiinini ova hafa omolwetimaumbwile olo ve na loku ka mona ovanyumunwa tava alulilwa kounyasha. Ndele nande ongaho, oku ka kala nomwenyo ihau fi meulu kwOvakriste ovavaekwa nosho yo oku ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu ‘kweedi dimwe,’ okwe likolelela kokukala ve na eitavelo tali longo mekuliloyambo laKristus. — Joh. 10:16, OB-1986; Rom. 6:23.
Efyo otali ka xulifwa po kombada yedu
14. Oshike tashi ulike kutya Ovaisrael ova li va pumbwa ekwafo limwe vali lihe fi ashike Omhango yaMoses opo va dule okukala ve na eteelelo loku ka kala nomwenyo fiyo alushe?
14 Oludalo laAbraham ola li la ninga oshiwana she lifikamena okudja eshi la ninga ehangano naKalunga. Kalunga okwa li a lombwela Ovaisrael eshi te va pe Omhango, a ti: ‘Diinineni eenghedimhango dange nomalombwelo ange aa omunhu e noku a wanifa, opo a kale e nomwenyo omolwao.’ (Lev. 18:5) Ndele molwaashi Ovaisrael kava li hava dulika komifikamhango da wanenena dOmhango, ova li va tokolwa kOmhango nova li va pumbwa okumangululwa. — Gal. 3:13.
15. David okwa li a nwefwa mo a shange kombinga yenangekonoupuna lomonakwiiwa lilipi?
15 Konima eshi Moses a fya, Jehova okwa li a nwefa mo ovashangi vali vamwe vOmbibeli opo va popye kombinga yeteelelo loku ka kala nomwenyo fiyo alushe. (Eps. 21:5; 37:29) Pashihopaenenwa, omupsalme David okwa li a xulifa epsalme laye olo tali popi kombinga youkumwe wovalongelikalunga vashili kuSion, a ti: “Omwene a yandjela ko enangeko noupuna, olo omwenyo fiyo alushe.” — Eps. 133:3.
16. Jehova okwa li a udaneka shike okupitila muJesaja shi na sha nonakwiiwa “kombada yedu alishe”?
16 Jehova okwa li a nwefa mo Jesaja a xunganeke kombinga yoku ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu. (Lesha Jesaja 25:7, 8.) Ngaashi ashike “oshikutu shokutuvikila” ile ekumbafa hali fifa oshuunguungu, oulunde nefyo oya wilila po ovanhu neenghono. Ndele Jehova okwa shilipaleka oshiwana shaye kutya oulunde nefyo otai ka xulifwa po “kombada yedu alishe.”
17. Messias okwa li ta ka dana onghandangala yopaxunganeko ilipi opo a yeululile ovanhu omhito yoku ka mona omwenyo waalushe?
17 Natu ka taleni yo kombinga yomulandu umwe oo wa popiwa mOmhango yaMoses u na sha noshikombo shaAshashel. MEfiku lEkwatakanifo olo la li hali danwa lumwe komudo, omupristeri omukulunhu okwa li ha ‘tenheke omake aye avali komutwe woshikombo shi nomwenyo nokuhepaulula oilonga aishe ii yovana vaIsrael, noku a tula komutwe woshikombo, noshikombo shi na okuhumbata komutwe washo oilonga yavo aishe ii noku i twala kofuka.’ (Lev. 16:7-10, 21, 22) Jesaja okwa xunganeka shi na sha nokuuya kwaMessias, oo a li ta ka dana onghandangala yokukufa po “omatimba avahapu” nokulitwika “oudu” wetu nokuhumbata po “omauyahame” etu. Kungaho, okwe tu yeululila omhito yoku ka mona omwenyo waalushe. — Lesha Jesaja 53:4-6, 12.
18, 19. Eteelelo lilipi la divilikwa muJesaja 26:19 nosho yo muDaniel 12:13?
18 Jehova okwa li a lombwela oshiwana shaye shaIsrael okupitila muJesaja a ti: “Ovafi voye otava ka ninga ovanamwenyo, oimhu yange otai ka nyumuka. Dudulukeni, nye mu nyakukwe, onye amushe ava mwa nangala mondwi, osheshi omume yoye oyo omume youyelele, nedu otali ka eta mo ovafi.” (Jes. 26:19) Omishangwa dOshiheberi otadi ulike sha yela kutya ope na eteelelo lenyumuko noloku ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu. Pashihopaenenwa, Jehova okwa li a shilipaleka Daniel fimbo a li e na omido 100 lwaapo, a ti: “Ove u tulumukwe, ndele u nyumukile oshipewa shoye pexulilo lomafiku.” — Dan. 12:13.
19 Eshi Marta a li a filwa mumwaina Lasarus, okwa li a nyamukula Jesus omolweteelelo lenyumuko olo a li e na, a ti: “Ondi shi shii nokutya, ota nyumuka menyumuko mefiku laxuuninwa.” (Joh. 11:24) Mbela omahongo aJesus nosho yo omishangwa dovahongwa vaye da nwefwa mo oda popila ngoo eteelelo lenyumuko? Mbela Jehova okwa lalakanena ngoo natango ovanhu va ka kale nomwenyo fiyo alushe kombada yedu? Ohatu ka kundafana omanyamukulo omapulo oo moshitukulwa tashi landula.
[Eshangelo lopedu]
a Tala etukulwa 6 lembo Pay Attention to Daniel’s Prophecy!
Oto dulu okuyelifa?
• Ovanhu ova “yandjwa menyonauko” omolweteelelo lashike?
• Oshike tashi ulike kutya Abraham okwa li a itavela menyumuko?
• Eendjovo odo Elihu a li a lombwela Job otadi timaumbwilifa ovanhu shike?
• Omishangwa dOshiheberi oda divilika ngahelipi eteelelo lenyumuko nosho yo loku ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu?
[Efano pepandja 11]
Eendjovo daElihu odo a li a lombwela Job otadi ulike kutya ovanhu ove na eteelelo loku ka mangululwa moukulupe nefyo
[Efano pepandja 12]
Daniel okwa li a shilipalekwa kutya ‘ota ka nyumukila oshipewa shaye pexulilo lomafiku’