تۇسىندىرمە
1. پرينسيپتەر
قۇدايدىڭ زاڭدارى ونىڭ پرينسيپتەرىنە نەگىزدەلگەن. ال پرينسيپتەر دەگەنىمىز — كيەلى كىتاپتاعى نەگىزگى شىندىقتار. سولاردىڭ ارقاسىندا ٴبىز قۇدايدىڭ ٵرتۇرلى جاعدايلارعا قاتىستى نە ويلاپ، نە سەزىنەتىنىن تۇسىنە الامىز. پرينسيپتەر ومىردە دۇرىس شەشىمدەر قابىلداپ، دۇرىس نارسەنى ىستەۋگە كومەكتەسەدى. ولار اسىرەسە قانداي دا ٴبىر جاعدايعا قاتىستى ناقتى قۇدايدىڭ زاڭى بولماعاندا تاپتىرماس كومەكتىڭ كوزى.
2. مويىنسۇنۋشىلىق
ەحوباعا مويىنسۇنۋ دەگەن ونىڭ ايتقاندارىن شىن ىقىلاسپەن ورىنداۋدى بىلدىرەدى. ەحوبا وعان مويىنسۇنۋىمىزعا سۇيىسپەنشىلىك قوزعاۋ سالسا ەكەن دەيدى (جوحاننىڭ 1-حاتى 5:3). قۇدايدى جاقسى كورسەك ٵرى وعان سەنىم ارتساق، بارلىق جاعدايدا ونىڭ اقىل-كەڭەسىنە قۇلاق اسامىز. ٴتىپتى قيىن بولسا دا وعان مويىنسۇنا بەرەمىز. ەحوباعا مويىنسۇنعانىمىز وزىمىزگە جاقسى. ويتكەنى ول بىزگە قازىردىڭ وزىندە ماعىنالى ٶمىر ٴسۇرۋدى ۇيرەتەدى. ال بولاشاقتا كول-كوسىر باتاعا كەنەلتەتىنىن ۋادە ەتەدى (يشايا 48:17).
3. تاڭداۋ ەركىندىگى
ەحوبا ٵربىر ادامعا تاڭداۋ ەركىندىگىن، ياعني تاڭداۋ جاساۋ قابىلەتىن بەرگەن. ول ٴبىزدى روبوت سياقتى ەتىپ جاراتپاعان (مۇسانىڭ 5-جازباسى 30:19؛ ەشۋا 24:15). ٴبىز وسى ەركىندىگىمىزدى پايدالانىپ، دۇرىس شەشىمدەر قابىلداي الامىز. ٴبىراق اباي بولماساق، قاتە شەشىمدەر قابىلداپ قويۋىمىز دا مۇمكىن. تاڭداۋ ەركىندىگىمىز بولعاندىقتان، ەحوباعا ادال بولامىز با، ونى جاقسى كورەتىنىمىزدى دالەلدەيمىز بە — ونى ٶزىمىز شەشۋىمىز كەرەك.
4. مورالدىق نورمالار
ەحوبا ٴجۇرىس-تۇرىسىمىز بەن ارەكەتتەرىمىزگە قاتىستى مورالدىق نورمالار، نەمەسە نۇسقاۋلار ورناتقان. كيەلى كىتاپتان ٴبىز مورالدىق نورمالارعا نە جاتاتىنىن، قۇدايعا ۇنامدى بولۋعا قالاي كومەكتەسەتىنىن جانە وزىمىزگە قانداي پايداسى بار ەكەنىن بىلە الامىز (ناقىل سوزدەر 6:16—19؛ قورىنتتىقتارعا 1-حات 6:9—11). بۇل نۇسقاۋلار بىزگە قۇداي ٷشىن نەنىڭ دۇرىس، نەنىڭ بۇرىس ەكەنىن بىلۋگە كومەكتەسەدى. سونداي-اق وزگەلەردى جاقسى كورۋدى، دۇرىس شەشىم قابىلداۋدى جانە مەيىرىمدى بولۋدى ۇيرەتەدى. وسى الەمنىڭ نورمالارى قۇلدىراعان ۇستىنە قۇلدىراپ بارادى، ال ەحوبانىڭ نورمالارى ەشقاشان وزگەرمەيدى (مۇسانىڭ 5-جازباسى 32:4—6؛ مالاحي 3:6). ولارعا قۇلاق اسقانىمىز ٴبىزدى ٴتان مەن جان ازابىنان ساقتايدى.
5. ار-ۇجدان، ار-ۇيات
ار-ۇجدان نەمەسە ار-ۇيات — ىشتەي دۇرىس پەن بۇرىستى اجىراتا ٴبىلۋ سەزىمى. ەحوبا اربىرىمىزگە ار-ۇجدان سيلاعان (ريمدىكتەرگە 2:14، 15). ار-ۇجدان ٶز قىزمەتىن دۇرىس اتقارۋ ٷشىن ونى ەحوبانىڭ مورالدىق نورمالارىمەن تاربيەلەۋىمىز كەرەك. سوندا ول بىزگە قۇدايعا ۇنايتىن شەشىمدەر قابىلداۋعا كومەكتەسەتىن بولادى (پەتىردىڭ 1-حاتى 3:16). ار-ۇياتىمىز بۇرىس شەشىمنىڭ الدىندا تۇرعاندا ٴبىزدى دابىل قاعىپ ەسكەرتەدى، ال بۇرىس ارەكەت ەتكەندە جانىمىزدى جەگىدەي جەيدى. ار-ۇجدانىمىزدىڭ مۇقالىپ قالاتىن كەزدەرى بولۋى مۇمكىن، ٴبىراق ەحوبانىڭ كومەگىمەن ونى قايتادان قالپىنا كەلتىرۋگە بولادى. تازا ار-ۇجداننىڭ ارقاسىندا ٴبىز جانتىنىشتىعىن سەزىنىپ، ٶزىمىزدى قۇرمەتتەيمىز.
6. قۇدايدان قورقۋ
قۇدايدى قاتتى جاقسى كورىپ، تەرەڭ قۇرمەتتەگەندىكتەن، ونى رەنجىتەتىن ىستەردەن اۋلاق جۇرەمىز. قۇدايدان قورقۋ وسىنى بىلدىرەدى. مۇنداي قورقىنىش بىزگە جاقسىلىققا اسىق بولىپ، جاماندىقتان قاشىق بولۋعا كومەكتەسەدى (ٴزابۇر 111:10). سونداي-اق ەحوبانىڭ ايتقان ٵربىر سوزىنە مۇقيات دەن قويۋعا تالپىندىرادى. قۇدايدى تەرەڭ قۇرمەتتەگەندىكتەن، وعان بەرگەن ۋادەمىزگە بەرىك بولىپ قالامىز. قۇدايدان قورىقساق، بۇل ٴبىزدىڭ ويىمىزعا، وزگەلەرمەن قارىم-قاتىناسىمىزعا جانە كۇندەلىكتى شەشىمدەرىمىزگە اسەر ەتەدى.
7. وكىنۋ
وكىنۋ دەگەن ادامنىڭ ٶز بۇرىس قىلىعى ٷشىن قاتتى قايعىرۋىن دا بىلدىرەدى. قۇدايدى سۇيەتىندەر ونىڭ نورمالارىنان اتتاپ كەتكەندەرى ٷشىن قاتتى كۇيىنەدى. ٴبىز شالىس قادام باسقاندا، ەحوباعا جالىنىپ، يسانىڭ تولەمىنىڭ نەگىزىندە ٴبىزدى كەشىرۋىن سۇراۋىمىز كەرەك (ماتاي 26:28؛ جوحاننىڭ 1-حاتى 2:1، 2). شىن جۇرەكتەن وكىنىپ، جامان ىستەرىمىزدى دوعارساق، ٴسوزسىز ەحوبانىڭ كەشىرىمىنە يە بولامىز. سودان كەيىن بۇرىن جاساعان قاتەلىكتەرىمىز ٷشىن ٶزىمىزدى كىنالى سەزىنۋدىڭ ەش قاجەتى جوق (ٴزابۇر 103:10—14؛ جوحاننىڭ 1-حاتى 1:9؛ 3:19—22). قاتەلىگىمىزدەن ساباق الىپ، بۇرىس ويلارىمىزدى وزگەرتىپ، ەحوبانىڭ نورمالارىنا ساي ٶمىر ٴسۇرۋ ٷشىن بارىمىزدى سالۋىمىز كەرەك.
8. قاۋىمنان شىعارۋ
اۋىر كۇنا جاساپ، ونىسىنا وكىنبەيتىن، سونداي-اق ەحوبانىڭ نورمالارىمەن جۇرۋدەن باس تارتاتىن ادام قاۋىمنىڭ مۇشەسى بولا المايدى. ول قاۋىمنان شىعارىلۋ كەرەك. ٴبىز قاۋىمنان شىعارىلعان اداممەن قارىم-قاتىناسىمىزدى ٷزىپ، مۇلدەم سويلەسپەيمىز (قورىنتتىقتارعا 1-حات 5:11؛ جوحاننىڭ 2-حاتى 9—11). قاۋىمنان شىعارۋ شاراسى ەحوبانىڭ ەسىمىنە كىر كەلتىرۋدەن ساقتاپ، قاۋىمدى قورعايدى (قورىنتتىقتارعا 1-حات 5:6). سونداي-اق بۇل شارا ادامدى جونگە سالادى، سونىڭ ارقاسىندا ول ىسىنە وكىنىپ، ەحوباعا قايتا ورالۋى مۇمكىن (لۇقا 15:17).
9. نۇسقاۋ، باعىت-باعدار، كەڭەس
ەحوبا ٴبىزدى جاقسى كورەدى، ٵرى كومەكتەسكىسى كەلەدى. سول سەبەپتى كيەلى كىتاپ ارقىلى جانە قۇدايدى جاقسى كورەتىن ادامدار ارقىلى نۇسقاۋلار، باعىت-باعدار مەن كەڭەستەر بەرەدى. كەمەلسىز بولعاندىقتان ٴبىز ونىڭ كومەگىنە ٴزارۋمىز (ەرەميا 17:9). ەحوبا ٴبىزدى جەتەلەۋ ٷشىن تاعايىنداعان ادامداردىڭ ايتقاندارىنا قۇرمەتپەن قۇلاق اسساق، ەحوبانى قۇرمەتتەيتىنىمىزدى ٵرى وعان مويىنسۇناتىنىمىزدى كورسەتەمىز (ەۆرەيلەرگە 13:7).
10. مەنمەندىك پەن كىشىپەيىلدىلىك
كەمەلسىز بولعاندىقتان مەنمەندىك پەن وزىمشىلدىككە بوي الدىرۋىمىز وپ-وڭاي. ٴبىراق ەحوبا كىشىپەيىل بولعانىمىزدى قالايدى. ادەتتە ٶزىمىزدى ەحوبامەن سالىستىرىپ، ونىڭ قاسىندا تۇككە تۇرعىسىز پەندە ەكەنىمىزدى تۇسىنگەندە، كىشىپەيىلدىلىككە ۇيرەنەمىز (ٵيۇپ 38:1—4). سونداي-اق كىشىپەيىل بولۋ ٷشىن وزىمىزگە ەمەس، وزگەلەرگە جاقسى بولسىن دەپ، وزگەنىڭ يگىلىگىن كوبىرەك ويلاۋدى ۇيرەنگەنىمىز ماڭىزدى. مەنمەندىك ادامدى وزگەلەردەن ارتىقپىن دەپ ويلاۋىنا تۇرتكى بولادى. ال كىشىپەيىل جان وزىنە تۋرا كوزبەن قاراپ، ٶزىنىڭ ٵلدى دە ٵلسىز جاقتارىن كورە بىلەدى. مۇنداي ادام ٶز قاتەلەرىن مويىنداۋدان، كەشىرىم سۇراۋدان قورىقپايدى جانە ۇسىنىستار مەن كەڭەستەردى قابىل الادى. كىشىك ادام ەحوباعا ارقا سۇيەپ، ونىڭ نۇسقاۋلارىنا قۇلاق اسادى (پەتىردىڭ 1-حاتى 5:5).
11. بيلىك
بيلىك دەگەنىمىز — بۇيرىق بەرۋ جانە شەشىم قابىلداۋ قۇقى. ەحوبا — كوكتەگى جانە جەردەگى ەڭ جوعارعى بيلىك يەسى. ول ٴبارىن جاراتتى، ٵرى عالامداعى ەڭ قۇدىرەتتى تۇلعا. ول ٵردايىم بيلىگىن وزگەلەردىڭ يگىلىگىنە پايدالانادى. ەحوبا كەيبىر ادامدارعا بىزگە باس-كوز بولۋدى تاپسىرعان. مىسالى، اتا-انالاردا، قاۋىم اقساقالدارىندا جانە ۇكىمەتتەردە ٴبىرشاما بيلىك بار. ەحوبا ولارعا مويىنسۇنعانىمىزدى قالايدى (ريمدىكتەرگە 13:1—5؛ تىموتەگە 1-حات 5:17). ٴبىراق ادامداردىڭ زاڭدارى قۇداي زاڭىنا قايشى كەلگەندە، ٴبىز ٴبىرىنشى كەزەكتە ادامعا ەمەس، قۇدايعا مويىنسۇنامىز (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 5:29). ەحوبا بيلىك بەرگەن ادامدارعا مويىنسۇنساق، ونىڭ شەشىمدەرىن قۇرمەتتەيتىنىمىزدى كورسەتەمىز.
12. اقساقالدار
ەحوبا اقساقالدار ارقىلى قاۋىمدى قامقورلايدى (مۇسانىڭ 5-جازباسى 1:13؛ ەلشىلەردىڭ ىستەرى 20:28). وسى تاجىريبەلى ەر باۋىرلاستار ەحوبامەن دوستىعىمىزدى نىعايتىپ وتىرۋعا ٵرى وعان تاتۋلىقتا جانە ۇيىمداسقان تۇردە عيبادات ەتۋىمىزگە كومەكتەسەدى (قورىنتتىقتارعا 1-حات 14:33، 40). اقساقالدار كيەلى رۋحپەن تاعايىندالادى. ول ٷشىن ولار كيەلى رۋحتىڭ جەتەلەۋىمەن جازىلعان كيەلى كىتاپتاعى بەلگىلى ٴبىر تالاپتارعا ساي كەلۋ كەرەك (تىموتەگە 1-حات 3:1—7؛ تيتكە 1:5—9؛ پەتىردىڭ 1-حاتى 5:2، 3). ٴبىز ەحوبانىڭ ۇيىمىنا سەنىم ارتىپ، قولداۋ كورسەتەمىز. سوندىقتان اقساقالدارمەن قۋانا قىزمەتتەسەمىز (ٴزابۇر 138:6؛ ەۆرەيلەرگە 13:17).
13. وتاعاسى
ەحوبا اتا-انالارعا بالالارىنا جانە ٷي ىشىندەگىلەرىنە قامقور بولۋ مىندەتىن جۇكتەگەن. الايدا كيەلى كىتاپتا وتباسىنىڭ تىزگىنى كۇيەۋدىڭ قولىنا بەرىلگەنى ايتىلعان. وتباسىندا اكە جوق بولسا، تىزگىندى ٶز قولىنا اناسى الادى. وتاعالىق مىندەتكە وتباسىن تاماقپەن، كيىممەن جانە باسپانامەن قامتاماسىز ەتۋ كىرەدى. سونداي-اق وتاعاسى وتباسىنا ەحوباعا عيبادات ەتۋگە كومەكتەسۋ كەرەك. مىسالى، ول وتباسىنىڭ قاۋىم كەزدەسۋلەرىنە قالماي بارعانىن، ۇنەمى ۋاعىزعا شىققانىن قاداعالاپ، ولارمەن بىرگە كيەلى كىتاپتى زەرتتەۋى قاجەت. سونداي-اق وتباسىندا سوڭعى شەشىمدى وتاعاسى قابىلدايدى. ول ٵردايىم يساعا ەلىكتەپ، مەيىرىمدىلىك پەن پاراساتتىلىق تانىتادى، دورەكىلىك پەن قاتىگەزدىكتەن بويىن اۋلاق ۇستايدى. وسىنىڭ ارقاسىندا وتباسىندا سۇيىسپەنشىلىكتىڭ لەبى ەسىپ، وتباسى مۇشەلەرى وزدەرىن جايلى سەزىنەدى، ٵرى ەحوبامەن قارىم-قاتىناستارى نىعايادى.
14. باسقارۋشى كەڭەس
باسقارۋشى كەڭەس كوكتە ٶمىر سۇرۋگە ٷمىتى بار ەر ادامداردان تۇرادى. قۇداي ولار ارقىلى ٶز حالقىنا باعىت-باعدار بەرىپ وتىرادى. ٴبىرىنشى عاسىردا ەحوبا باسقارۋشى كەڭەس ارقىلى ەرتەدەگى ماسىحشىلەرگە عيبادات ەتۋ مەن ۋاعىزداۋعا قاتىستى نۇسقاۋلار بەرىپ وتىرعان (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 15:2). بۇگىندە باسقارۋشى كەڭەستەگى ٴبىر توپ ەر باۋىرلاس ٴبىزدى جەتەلەپ، نۇسقاۋ بەرىپ، قۇدايعا جاقىن بولۋىمىزعا كومەكتەسەدى. بۇل باۋىرلاستار قۇداي ٴسوزىنىڭ جانە كيەلى رۋحتىڭ جەتەكشىلىگىمەن شەشىم قابىلدايدى. يسا مايلانعان وسى ٴبىر توپ ەر باۋىرلاستى «ادال دا اقىلدى قۇل» دەپ اتاعان (ماتاي 24:45—47).
15. باسىن جابۋ
ادەتتە ەر باۋىرلاستار اتقارۋ كەرەك ٸس كەي كەزدەرى ايەل باۋىرلاسقا جۇكتەلۋى مۇمكىن. ايەل باۋىرلاس سول ٸستى اتقارعاندا، ەحوبانىڭ بەكىتكەن ٴتارتىبىن قۇرمەتتەيتىنىن كورسەتۋ ٷشىن باسىن جابۋ كەرەك. مىسالى، ايەل باۋىرلاس كيەلى كىتاپ زەرتتەۋ ساباعىن جۇرگىزگەندە، قاسىندا كۇيەۋى يا شومىلدىرۋ راسىمىنەن وتكەن ەر باۋىرلاس بولسا، ول باسىن جابۋ كەرەك (قورىنتتىقتارعا 1-حات 11:11—15).
16. بەيتاراپتىق
ٴبىز بەيتاراپ بولساق، ساياسي ىستەردە ەشكىمنىڭ جاعىنا شىقپايمىز (جوحان 17:16). ويتكەنى ەحوبانىڭ حالقى قۇداي پاتشالىعىنىڭ جاعىنا شىعىپ قويعان. ٴبىز دە يسا سياقتى وسى دۇنيەنىڭ ىستەرىنە ارالاسپايمىز.
ەحوبا بىزدەن «ۇكىمەت پەن بيلىك يەلەرىنە باعىنۋدى» تالاپ ەتەدى (تيتكە 3:1، 2؛ ريمدىكتەرگە 13:1—7). ٴبىراق ول كىسى ولتىرمەۋدى دە بۇيىرادى. سوندىقتان ٴماسىحشىنىڭ ار-ۇجدانى سوعىسقا بارۋعا جول بەرمەيدى. وعان اسكەرگە بارۋدىڭ ورنىنا سوعىسپەن ەش بايلانىسى جوق ٵرى اسكەري كيىم كييۋدى تالاپ ەتپەيتىن بالامالى جۇمىس ۇسىنىلۋى مۇمكىن. مۇندايدا ٵر ٴماسىحشى ار-ۇجدانىنا سۇيەنىپ شەشىم قابىلدايدى.
ەحوبا جاراتۋشىمىز بولعاندىقتان، ٴبىز تەك وعان قۇلشىلىق ەتەمىز. ٴبىز مەملەكەتتىك رامىزدەرگە قۇرمەتپەن قارايمىز، ٴبىراق تۋعا باس يمەيمىز، ٵنۇران دا ايتپايمىز (يشايا 43:11؛ دانيال 3:1—30؛ قورىنتتىقتارعا 1-حات 10:14). سونداي-اق ەحوبانىڭ ٵر قىزمەتشىسى قانداي دا ٴبىر ساياسي پارتياعا نە ۇمىتكەرگە داۋىس بەرمەۋدى جەكە وزدەرى شەشىپ قويعان. ويتكەنى ٴبىز قۇداي پاتشالىعىنىڭ جاعىنا الدەقاشان شىعىپ قويعانبىز (ماتاي 22:21؛ جوحان 15:19؛ 18:36).
17. وسى دۇنيەنىڭ رۋحى
وسى دۇنيە شايتاننىڭ كوزقاراسىن ناسيحاتتايدى. بۇل كوزقاراس ەحوبانى سۇيمەيتىن، وعان ەلىكتەمەيتىن، تالاپتارىنان باس تارتاتىن ادامدارعا ٴتان (جوحاننىڭ 1-حاتى 5:19). مۇنداي كوزقاراس پەن ودان تۋىندايتىن ٸس-ارەكەتتەر وسى دۇنيەنىڭ رۋحى دەپ سيپاتتالادى (ەفەستىكتەرگە 2:2). ەحوبانىڭ حالقى سول رۋحتىڭ ىقپالىندا ەمەس ەكەندىكتەرىن ۇنەمى تەكسەرىپ وتىرۋ كەرەك (ەفەستىكتەرگە 6:10—18). ٴبىز ەحوبانىڭ جولدارىن جاقسى كورەمىز جانە ونىڭ كوزقاراسىن بارىنشا ۇستانامىز.
18. جولدانتايۋشىلىق
جولدانتايۋشىلىق دەگەن — كيەلى كىتاپتاعى شىندىقتارعا قارسى شىعۋ. جولدانتايۋشىلار ەحوباعا، قۇداي پاتشالىعىنىڭ پاتشاسى يساعا قارسى باس كوتەرەدى. سونداي-اق وزدەرىمەن بىرگە وزگەلەردى دە ەلىكتىرىپ اكەتكىسى كەلەدى (ريمدىكتەرگە 1:25). ولار ەحوباعا قىزمەت ەتەتىندەردىڭ ساناسىنا كۇمان ۇيالاتادى. ٴبىرىنشى عاسىرداعى ماسىحشىلەر قاۋىمىندا كەيبىرەۋلەر جولدان تايىپ كەتكەن. ٴبىزدىڭ كۇنىمىزدە دە وندايلار بار (سالونيكالىقتارعا 2-حات 2:3). ەحوباعا ادال جاندار جولدانتايۋشىلارمەن ەشقانداي قارىم-قاتىناستا بولمايدى. ٴبىز ەشقاشان قىزىققاننان يا بىرەۋدىڭ قىسپاعىمەن ولاردىڭ پىكىرلەرىن وقىمايمىز دا، تىڭدامايمىز دا. ويتكەنى ٴبىز ەحوباعا ادالمىز، ٵرى تەك وعان عانا عيبادات ەتەمىز.
19. كۇنانى وتەۋ
مۇسا زاڭىن ۇستانعان يسرايل حالقى ەحوبادان كۇنالارىنىڭ كەشىرىلۋىن سۇرايتىن. ولار عيباداتحاناعا قۇرباندىق رەتىندە مال، ماي جانە استىق تارتۋىن اكەلەتىن. بۇل قۇرباندىقتار ەحوبا جەكە ادامنىڭ يا بۇكىل يسرايل حالقىنىڭ كۇنالارىن كەشىرۋگە دايىن ەكەنىن ەسكە سالاتىن. يسا ٴبىزدىڭ كۇنالارىمىزدى وتەۋ ٷشىن ٶز ٶمىرىن بەرگەننەن كەيىن، كۇنانى وتەۋ ٷشىن ۇسىنىلاتىن قۇرباندىقتار اكەلۋ قاجەت بولماي قالدى. ويتكەنى يسا كەمەلدى قۇرباندىقتى «ٴبىرجولا ۇسىندى» (ەۆرەيلەرگە 10:1، 4، 10).
20. مالدىڭ ومىرىنە قۇرمەتپەن قاراۋ
مۇسا زاڭىندا ادامدارعا مالدىڭ ەتىن جەۋگە رۇقسات ەتىلگەن. سونداي-اق ولاردان قۇرباندىققا مال اكەلۋ تالاپ ەتىلگەن (مۇسانىڭ 3-جازباسى 1:5، 6). الايدا ەحوبا مالدارعا جاۋىزدىقپەن قاراۋعا ەشقاشان رۇقسات ەتپەگەن (ناقىل سوزدەر 12:10). ٴتىپتى زاڭدا جانۋارلاردى جاۋىزدىقتان قورعايتىن ەرەجەلەر بولعان. يسرايلدىكتەر ٶز مالدارىن تيىسىنشە كۇتىپ باعۋعا مىندەتتى ەدى (مۇسانىڭ 5-جازباسى 22:6، 7).
21. قان فراكسيالارى مەن مەديسينالىق ەم-شارالار
قان فراكسيالارى. قان مىناداي نەگىزگى ٴتورت بولىكتەن تۇرادى: ەريتروسيتتەر، لەيكوسيتتەر، ترومبوسيتتەر جانە پلازما. وسى نەگىزگى ٴتورت بولىك تاعى دا ۇساق بولىكتەرگە ٴبولىنۋى مۇمكىن، ولاردى قان فراكسيالارى دەپ اتايدىa.
ماسىحشىلەر قاندى يا ونىڭ ٴتورت بولىگىنىڭ ەشقايسىسىن قۇيدىرمايدى. ال قان فراكسيالارى جايىندا نە دەۋگە بولادى؟ بۇل جايىندا كيەلى كىتاپتا ناقتى ەشتەڭە ايتىلماعان. سوندىقتان ٵر ٴماسىحشى كيەلى كىتاپپەن تاربيەلەنگەن ار-ۇجدانىنا سۇيەنىپ شەشىم قابىلداۋ كەرەك.
كەيبىر ماسىحشىلەر بارلىق قان فراكسياسىنان باس تارتادى. ولار مۇسا زاڭىنداعى مالدىڭ قانىن «جەرگە توگىپ تاستاڭدار» دەگەن بۇيرىقتى سەبەپ قىلۋى مۇمكىن (مۇسانىڭ 5-جازباسى 12:22—24).
ال كەيبىرەۋلەر، كەرىسىنشە، ار-ۇجداندارىنا سۇيەنىپ، كەيبىر قان فراكسيالارىن قابىلداۋدى شەشۋى مۇمكىن. ولار ادامنىڭ يا جانۋاردىڭ قانىنان الىنعان مۇنداي ۇساق فراكسيالار ٶمىردى بەينەلەمەيدى دەپ تۇجىرىمداۋى مۇمكىن.
قان فراكسيالارىنا قاتىستى شەشىم قابىلداماس بۇرىن مىنا سۇراقتاردى قاراستىرعان ٴجون:
قاننىڭ بارلىق فراكسياسىنان باس تارتسام، اۋرۋمەن كۇرەسەتىن يا قان كەتۋدى توقتاتاتىن كەيبىر ٴدارى-دارمەكتەردەن دە باس تارتاتىنىمدى تۇسىنەمىن بە؟
قانداي دا ٴبىر قان فراكسياسىنان باس تارتسام نەمەسە قولدانۋدى شەشسەم، مۇنىڭ سەبەبىن دارىگەرگە قالاي ٴتۇسىندىرىپ بەرەر ەدىم؟
مەديسينالىق ەم-شارالار. ماسىحشىلەر دونورلىققا قان تاپسىرمايدى، سونداي-اق وتا كەزىندە قانىن قايتا قۇيۋ ٷشىن ٶز قانىن الدىن الا ساقتاپ قويمايدى. الايدا ناۋقاستىڭ ٶز قانى قولدانىلاتىن باسقا دا ەم-شارالار بار. ٵر ٴماسىحشى وتا جاساتقاندا، زەرتحاناعا قان تاپسىرعاندا، يا بولماسا قازىر قابىلداپ جاتقان ەمدەۋ ادىستەرىندە ٶز قانىن قالاي پايدالاناتىنىن ٶزى شەشۋ كەرەك. وسىنداي ەم-شارالار كەزىندە ناۋقاستىڭ قانى ۋاقىتشا بولەك الىنۋى مۇمكىن (كوبىرەك مالىمەتتى مىنا جەردەن وقي الاسىز: «كۇزەت مۇناراسى» (حانزۇشا)، 15-قازان، 2000-جىل، 30، 31-بەتتەر).
مىسالى، گەموديليۋسيا دەپ اتالاتىن ەم-شارا بار. ٴدال وتانىڭ الدىندا ناۋقاستىڭ قانىنىڭ بەلگىلى ٴبىر مولشەرى الىنىپ، ورنىنا سۇيىق قوسپالار قۇيىلادى. وتا كەزىندە يا ودان كەيىن ناۋقاستىڭ قانى وزىنە قايتارىلادى.
تاعى ٴبىر ەم-شارا ٴتۇرى — رەينفۋزيا. ناۋقاستىڭ وتا كەزىندە جوعالتقان قانى جينالىپ، تازارتىلىپ، وتا كەزىندە نە ودان كەيىن وزىنە قايتىپ قۇيىلادى.
ٵر دارىگەر بۇل ەم-شارالاردى وزىنشە جاساۋى مۇمكىن. سوندىقتان قانداي دا ٴبىر وتاعا كەلىسىم بەرمەس بۇرىن، زەرتحاناعا قان تاپسىرماس بۇرىن، قانداي دا ٴبىر ەمدەۋ ٵدىسىن قابىلداماس بۇرىن، ٴماسىحشى ٶز قانىنىڭ قالاي قولدانىلاتىنىن ناقتى ٴبىلىپ الۋ كەرەك.
ٶز قانىڭىز قولدانىلاتىن ەم-شارا ٴتۇرىن تاڭداماس بۇرىن، مىنا سۇراقتاردى قاراستىرىپ كورىڭىز:
دەنەمنەن بەلگىلى ٴبىر مولشەردە قان الىنسا جانە اينالىمى ۋاقىتشا توقتاتىلسا، ار-ۇجدانىم سول الىنعان قاندى ٵلى دە دەنەمنىڭ ٴبىر بولىگى، «جەرگە توگىپ تاستاۋدىڭ» قاجەتى جوق دەپ ەسەپتەۋگە جول بەرە مە؟ (مۇسانىڭ 5-جازباسى 12:23، 24).
مەديسينالىق ەم-شارا كەزىندە قانىم الىنىپ، قۇرامى وزگەرتىلىپ، وزىمە قايتا قۇيىلسا، يا بولماسا وتا كەزىندە جارامنىڭ ۇستىنە قولدانىلسا، كيەلى كىتاپپەن تاربيەلەنگەن ار-ۇجدانىم مەنى مازالاپ جۇرمەي مە؟
ٶز قانىم قولدانىلاتىن ەم-شارالاردىڭ بارلىق تۇرىنەن باس تارتسام، زەرتحاناعا قان تاپسىرۋدان، گەمودياليزدەن نەمەسە جاساندى قان اينالىمىن جاسايتىن اپپاراتتان دا باس تارتاتىنىمدى تۇسىنەمىن بە؟
قان فراكسيالارىنا جانە ٶز قانىمىز قولدانىلاتىن مەديسينالىق ەم تۇرىنە قاتىستى شەشىم قابىلداماس بۇرىن، ەحوبادان باعىت-باعدار سۇراپ دۇعا ەتۋىمىز، سوسىن زەرتتەۋ جاساۋىمىز كەرەك (جاقىپ 1:5، 6). سودان كەيىن كيەلى كىتاپپەن تاربيەلەنگەن ار-ۇجدانىمىزعا سۇيەنىپ شەشىم قابىلداۋىمىز قاجەت. باسقالاردان «مەنىڭ ورنىمدا بولساڭ نە ىستەر ەدىڭ؟» دەپ سۇراماعانىمىز ٴجون. باسقالار دا شەشىمىمىزگە ىقپال ەتپەۋ قاجەت (ريمدىكتەرگە 14:12؛ عالاتتىقتارعا 6:5).
22. مورالدىق تازالىق
مورالدىق تۇرعىدان تازا بولۋ — قۇدايدىڭ كوز الدىندا ٴجۇرىس-تۇرىسىمىز بەن ٸس-ارەكەتىمىز تازا بولۋ كەرەك دەگەن ٴسوز. مورالدىق تازالىققا نە ويلايتىنىمىز، نە ايتاتىنىمىز جانە نە ىستەيتىنىمىز جاتادى. ەحوبا جىنىستىق ازعىندىقتىڭ كەز كەلگەن تۇرىنەن اۋلاق بولۋدى بۇيىرادى (ناقىل سوزدەر 1:10؛ 3:1). بۇرىس ارەكەتكە يتەرمەلەيتىن سىناققا كەزىكپەي تۇرىپ ەحوبانىڭ مورالدىق تازالىققا قاتىستى تالاپتارىن ۇستانامىز با، جوق پا — سونى الدىن الا شەشىپ الۋىمىز كەرەك. وي تازالىعىن ساقتاۋ ٷشىن ەحوبادان ۇزدىكسىز كومەك سۇراپ، ناپسىلىك ازعىرىلۋلاردان بويىمىزدى اۋلاق ۇستاۋعا بەلدى بەكەم بۋۋىمىز قاجەت (قورىنتتىقتارعا 1-حات 6:9، 10، 18؛ ەفەستىكتەرگە 5:5).
23. ورەسكەل قىلىقتار مەن ارام ىستەر
ورەسكەل قىلىققا قۇدايدىڭ نورمالارىن اياقاستى ەتەتىن سوزدەر نەمەسە ارەكەتتەر جاتادى. سونداي-اق بۇل بەيباستاق، ارسىز مىنەز-قۇلىقتى بىلدىرەدى. ورەسكەل ادام قۇدايدىڭ زاڭدارىن قۇرمەتتەمەيتىنىن كورسەتەدى. ورەسكەل قىلىق سوت كوميتەتىندە قاراستىرىلادى. ال ارام ىستەرگە ٵرتۇرلى بۇرىس ىستەر كىرەدى. ٸستىڭ اۋىرلىعىنا قاراي كەيبىر جاعدايلاردا سوت كوميتەتى قۇرىلىپ، ٸستى قاراستىرۋى مۇمكىن (عالاتتىقتارعا 5:19—21؛ ەفەستىكتەرگە 4:19؛ كوبىرەك مالىمەت الۋ ٷشىن، مىنا ماقالانى قاراڭىز: «وقىرمان ساۋالدارى» (حانزۇشا)، «كۇزەت مۇناراسى»، 2006-جىل، 15-شىلدە).
◂ 9-تاراۋ، 7-ابزاس؛ 12-تاراۋ، 10-ابزاس
24. ماستۋرباسيا
ەحوبانىڭ وي-نيەتى بويىنشا، جىنىستىق قاتىناس — نەكەدەگى ەر مەن ايەلدىڭ ٴبىر-بىرىنە دەگەن ماحابباتتارىنىڭ تازا كورىنىسى. الايدا بىرەۋ ماستۋرباسيامەن اينالىسسا، ياعني قۇمارىن قاندىرۋ ٷشىن جىنىس مۇشەسىن ۇيكەلەپ قوزدىرسا، مۇنداي ادام جىنىستىق قاتىناستىڭ تازا سيپاتىن ارامدايدى. ماستۋرباسيا ادەتى ادامنىڭ ەحوبامەن قارىم-قاتىناسىن بۇزادى. ول ارسىز قالاۋلاردى ٶرشىتىپ، جىنىستىق قاتىناسقا دەگەن كوزقاراستى بۇرمالايدى (قولوستىقتارعا 3:5). ادام وسى ارام ادەتتىڭ قۇلىنا اينالىپ، مۇنىسىن تاستاي الماي جۇرسە، ەش بەرىلمەۋ كەرەك (ٴزابۇر 86:5؛ جوحاننىڭ 1-حاتى 3:20). ٴسىز دە وسى ادەتپەن كۇرەسىپ جۇرسەڭىز، ەحوباعا ىنتى-شىنتىڭىزبەن دۇعا ايتىپ، كومەك سۇراڭىز. ارسىز ويلاردى ورشىتەتىن پورنوگرافيا سياقتى نارسەلەردەن اۋلاق بولىڭىز. ەحوبانىڭ زاڭدارىنا قۇرمەتپەن قارايتىن اتا-اناڭىزبەن نەمەسە رۋحاني تولىسقان دوسىڭىزبەن سويلەسىڭىز (ناقىل سوزدەر 1:8، 9؛ سالونيكالىقتارعا 1-حات 5:14؛ تيتكە 2:3—5). ەحوبا ٴسىزدىڭ مورالدىق جاعىنان تازا بولۋ ٷشىن كۇش سالىپ جاتقانىڭىزدى بايقايدى جانە ٵر تالپىنىسىڭىزدى باعالايدى (ٴزابۇر 51:17؛ يشايا 1:18).
25. پوليگاميا
قانداي دا ٴبىر ادامنىڭ ەكى يا ودان دا كوپ اداممەن نەكە قۇرۋ داستۇرىن پوليگاميا دەپ اتايدى. ەحوبا نەكەنى ٴبىر ەركەك پەن ٴبىر ايەلدىڭ وداعى بولۋ ٷشىن جاراتقان. ەجەلگى يسرايلدە قۇداي ەر ادامدارعا بىرنەشە ايەلگە ۇيلەنۋگە جول بەرگەن. الايدا پوليگاميا قۇدايدىڭ و باستاعى نيەتىنە كىرمەگەن. بۇگىندە ەحوبا ٶز قىزمەتشىلەرىنىڭ اراسىندا پوليگاميانىڭ بولۋىنا رۇقسات ەتپەيدى. كۇيەۋدىڭ ٴبىر عانا ايەلى، ال ايەلدىڭ ٴبىر عانا كۇيەۋى بولۋ كەرەك (ماتاي 19:9؛ تىموتەگە 1-حات 3:2).
26. اجىراسۋ مەن بولەك تۇرۋ
ەحوبا ەرلى-زايىپتىلاردىڭ ٶمىر بويى بىرگە بولعانىن نيەت ەتكەن (مۇسانىڭ 1-جازباسى 2:24؛ مالاحي 2:15، 16؛ ماتاي 19:3—6؛ قورىنتتىقتارعا 1-حات 7:39). جارىنىڭ ٴبىرى كوزگە ٴشوپ سالعان جاعدايدا عانا ول اجىراسۋعا رۇقسات ەتەدى. دەسە دە ەحوبا اجىراسۋ-اجىراسپاۋدى كىناسىز جاردىڭ وزىنە شەشۋگە ەرىك بەرگەن (ماتاي 19:9).
كەي كەزدە كەيبىر ماسىحشىلەر نەكە ادالدىعى بۇزىلماسا دا، ٴبىر-بىرىنەن بولەك تۇرۋدى شەشىپ جاتادى (قورىنتتىقتارعا 1-حات 7:11). ولار كەلەسىدەي جايتتاردى سەبەپ ەتۋى مۇمكىن:
وتباسىنىڭ قامىن ادەيى ويلاۋدان باس تارتۋ. كۇيەۋى وتباسىن قامتاماسىز ەتۋدەن باس تارتىپ، وتباسىن اقشاسىز يا تاماقسىز قالدىرسا (تىموتەگە 1-حات 5:8)؛
اياۋسىز كۇش كورسەتۋ. كۇش كورسەتۋدىڭ قۇربانى بولعان جارى دەنساۋلىعىنا يا ومىرىنە قاۋىپ ٴتونىپ تۇرعانىن سەزسە (عالاتتىقتارعا 5:19—21)؛
ەحوباعا عيبادات ەتۋگە مۇلدەم مۇمكىندىك بەرمەۋ. كۇيەۋى نە ايەلى جارىنىڭ ەحوبامەن قارىم-قاتىناسىنا قاۋىپ ٴتوندىرىپ، قىزمەت ەتۋىنە مۇرشا بەرمەسە (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 5:29).
27. ماقتاۋ مەن جىگەرلەندىرۋ
ٴبارىمىز دە ماقتاۋ مەن جىگەرلەندىرۋدى قاجەت ەتەمىز (ناقىل سوزدەر 12:25؛ 16:24). ٴبىز ٴبىر-ٴبىرىمىزدى مەيرىمدى دە جۇمساق سوزدەرمەن جۇباتىپ، نىعايتا الامىز. بۇل ۇلكەن قيىندىقتارعا كەزىگىپ جاتقان باۋىرلاستارعا تاباندى بولۋعا، ەحوباعا ٵرى قاراي دا قىزمەت ەتۋگە كومەكتەسەدى (ناقىل سوزدەر 12:18؛ فىلىپىلىكتەرگە 2:1—4). ارامىزدا جابىرقاپ جۇرگەندەر بولسا، ولاردى قۇرمەتپەن تىڭداپ، سەزىمدەرىن تۇسىنۋگە تىرىسۋىمىز كەرەك. وسىنىڭ ارقاسىندا نە ايتۋ كەرەك ەكەنىن ٵرى قانداي كومەك كەرەك ەكەنىن تۇسىنە الامىز (جاقىپ 1:19). باۋىرلاستاردىڭ قاجەتىن تۇسىنە ٴبىلۋ ٷشىن، ولارمەن جاقىنىراق تانىسۋدى ماقسات ەتىڭىز. سوندا ٴسىز ولارعا جىگەر مەن جۇبانىش اتاۋلىنىڭ قاينار كوزى ەحوباعا جۇگىنۋگە كومەكتەسە الاسىز (قورىنتتىقتارعا 2-حات 1:3، 4؛ سالونيكالىقتارعا 1-حات 5:11).
28. ۇيلەنۋ تويى
كيەلى كىتاپتا ۇيلەنۋ تويىنا قاتىستى ناقتى زاڭ-تالاپتار جازىلماعان. ٵر ەلدىڭ داستۇرلەرى مەن زاڭدارى ٵرتۇرلى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 24:67؛ ماتاي 1:24؛ 25:10؛ لۇقا 14:8). ۇيلەنۋ تويىنىڭ ەڭ باستى بولىگى — جاس جۇبايلاردىڭ ەحوبانىڭ الدىندا بەرەتىن انتى. وسىنداي جاۋاپتى ساتتە كەيبىر جۇبايلار تۋىستارى مەن دوستارىنىڭ قاستارىندا بولعانىن قالايدى، سونداي-اق ٴبىر اقساقالدىڭ كيەلى كىتاپقا نەگىزدەلگەن بايانداما ايتقانىن قالاۋى مۇمكىن. ارتىنان ۇلكەن توي جاساي ما، كىشى توي جاساي ما نە مۇلدەم جاساماي ما — مۇنى جاس جۇبايلار وزدەرى شەشەدى (لۇقا 14:28؛ جوحان 2:1—11). نە شەشسە دە، ەڭ باستىسى تويلارى ەحوباعا ماداق اكەلۋ كەرەك (مۇسانىڭ 1-جازباسى 2:18—24؛ ماتاي 19:5، 6). ولارعا شەشىم قابىلداۋعا كيەلى كىتاپ پرينسيپتەرى كومەكتەسە الادى (جوحاننىڭ 1-حاتى 2:16، 17). جاس جۇبايلار داستارقانعا ىشىمدىك قويۋدى شەشسە، ولار تويدىڭ ٴتيىستى تۇردە ٶتۋىن قاداعالاۋ كەرەك (ناقىل سوزدەر 20:1؛ ەفەستىكتەرگە 5:18). تويدا مۋزىكا، كوڭىل كوتەرەتىن باعدارلاما بولسا، ولاردىڭ ەحوباعا داڭق اكەلەتىندەي بولۋىنا كوز جەتكىزۋلەرى كەرەك. جاس جۇبايلار ٴبىرىنشى كەزەكتە توي كۇنىنە ەمەس، قۇدايمەن قارىم-قاتىناستارىنا جانە ٶزارا قارىم-قاتىناستارىنا باسا نازار اۋدارعاندارى ٴجون (ناقىل سوزدەر 18:22؛ كوبىرەك مالىمەت الۋ ٷشىن «كۇزەت مۇناراسىنداعى» (حانزۇشا) ماقالالاردى قاراڭىز: 15-قازان، 2006-جىل، 18—22، 23—27 جانە 28—31 بەتتەر).
29. دۇرىس شەشىم قابىلداۋ
ٴبىز قۇداي سوزىندەگى پرينسيپتەرگە نەگىزدەپ شەشىم قابىلداعىمىز كەلەتىنى داۋسىز. مىسالى، كۋاگەر ەمەس جارى ٴماسىحشى جارىنان قانداي دا ٴبىر مەيرام كۇنى تۋىستارعا قوناققا بىرگە بارىپ كەلۋدى ٶتىنۋى مۇمكىن. ٴسىز وسىنداي جاعدايعا تاپ بولساڭىز، نە ىستەيسىز؟ قوناققا بارۋعا ار-ۇجدانىڭىز جىبەرسە، جارىڭىزعا جالعان ٴدىننىڭ ادەت-عۇرىپتارى جاسالعان جاعدايدا ولارعا قاتىسپايتىنىڭىزدى الدىنا الا ٴتۇسىندىرىپ قويىڭىز. سونداي-اق ٴسىزدىڭ بارعانىڭىز وزگەنى ٴسۇرىندىرىپ جۇرمەي مە — سونى دا ويلاڭىز (قورىنتتىقتارعا 1-حات 8:9؛ 10:23، 24).
تاعى ٴبىر جاعداي: جۇمىس بەرۋشى مەرەكە كۇنىنە وراي سياقى ۇسىندى دەلىك. سياقىدان باس تارتۋ كەرەك پە؟ باس تارتپاساڭىز دا بولادى. قانداي شەشىم قابىلدايتىنىڭىز جۇمىس بەرۋشىنىڭ نيەتىنە دە بايلانىستى بولۋى مۇمكىن. ول سياقىنى مەيرامنىڭ ٴبىر بولىگى دەپ قاراستىرا ما؟ الدە سياقىمەن جاي عانا ريزاشىلىعىن بىلدىرگىسى كەلە مە؟ وسى دا، باسقا دا جايتتار جونىندە وي جۇگىرتكەن سوڭ، سياقىنى الاسىز با، جوق پا — سونى شەشۋ كەرەك بولادى.
باسقا ٴبىر جاعداي: سىزگە بىرەۋ مەيرامعا ارناپ سيلىق بەرىپ جاتىپ: «مەيرامدى تويلامايتىنىڭدى بىلەمىن، ٴبىراق مىنانى ساعان بەرگىم كەلىپ تۇر»،— دەيتىن شىعار. بالكىم، بۇل ادام جاي عانا سىزگە جاقسىلىق جاساعىسى كەلگەن شىعار. الايدا سول ادام سەنىمىڭىزدى سىناپ نەمەسە مەيرامدى تويلاۋعا ٴسىزدى قاتىستىرعىسى كەلىپ تۇرعان جوق پا دەپ ويلانىپ كورىڭىز. سوسىن سيلىقتى الاسىز با، جوق پا — مۇنى ٶزىڭىز شەشەسىز. ٴبىز ٵربىر شەشىمىمىزبەن ەحوباعا ادال ەكەنىمىزدى كورسەتىپ، ار-ۇجدانىمىزدىڭ تىنىش بولعانىن قالايمىز (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 23:1).
30. بيزنەس پەن زاڭي ماسەلەلەر
كوپ جاعدايدا كەلىسپەۋشىلىكتەردى بىردەن ۋ-شۋسىز شەشۋگە بولاتىندىقتان، ولار ۇلكەن ماسەلەگە اينالىپ كەتپەۋ كەرەك (ماتاي 5:23—26). بارلىق ماسىحشىلەر ٴبىرىنشى كەزەكتە ەحوباعا ماداق اكەلىپ، قاۋىمنىڭ بىرلىك-ىنتىماعىن بۇزباۋدى ويلاۋ قاجەت (جوحان 13:34، 35؛ قورىنتتىقتارعا 1-حات 13:4، 5).
ماسىحشىلەردىڭ اراسىندا ىسكەرلىك ماسەلەلەردە تۇسىنىسپەۋشىلىك تۋا قالسا، ولار بۇل ماسەلەنى وسى دۇنيەلىك سوتقا جەتكىزبەي شەشكەندەرى ٴجون. قورىنتتىقتارعا 1-حات 6:1—8 تارماقتاردا ەلشى پاۋىل ماسىحشىلەردىڭ ٴبىر-ٴبىرىن سوتقا اپارۋىنا بايلانىستى كەڭەس بەرگەن. باۋىرلاسىن سوتقا اپارعان ادام ەحوبانى دا، قاۋىمدى دا جاماناتتى ەتەدى. جالاقور نە الاياق دەگەن ايىپ تاعىلعان جاعدايدا ماسىحشىلەر ماتاي 18:15—17 تارماقتارداعى ٷش قادامعا ساي ارەكەت ەتۋلەرى كەرەك. 1) الدىمەن، ولار ماسەلەنى ٶزارا شەشۋگە تىرىسۋ كەرەك. 2) بۇدان ناتيجە شىقپاسا، ولار قاۋىمداعى تولىسقان ٴبىر نە ەكى باۋىرلاستان كومەك سۇراۋ كەرەك. 3) سوسىن، قاجەت بولسا، بۇل ٸستى اقساقالداردىڭ كەڭەسىنە تاپسىرۋعا بولادى. بۇل ماسەلە سوڭعى قادامعا دەيىن جەتسە، اقساقالدار بۇل ىسكە قاتىسى بارلاردىڭ بەيبىت كەلىسىمگە كەلۋلەرىنە كومەكتەسۋ ٷشىن كيەلى كىتاپ پرينسيپتەرىن كورسەتەدى. ىسكە قاتىسى بارلاردىڭ ٴبىرى كيەلى كىتاپ نورمالارىن ورىنداۋدان باس تارتسا، قاۋىم اقساقالدارىنا سوت كوميتەتىن قۇرۋ قاجەت بولۋى مۇمكىن.
بىراق كەيدە وسى دۇنيەلىك سوتقا جۇگىنۋ قاجەت بولاتىن جاعدايلار بولادى. مىسالى، اجىراسۋ، بالاعا قورعانشى بولۋ، اليمەنت تولەۋ، ساقتاندىرۋ، بانكروت نە وسيەتحات ماسەلەسى. وسىنداي جاعدايدا ٴماسىحشى سوتقا جۇگىنىپ، ماسەلەنى قولىنان كەلگەنشە ۋ-شۋسىز شەشۋگە تىرىسسا، ول پاۋىلدىڭ كەڭەسىن بۇزبايدى.
زورلاۋ، بالانى ازعىنداۋ، شابۋىل جاساۋ، ۇلكەن كولەمدە ۇرلىق جاساۋ، يا بولماسا كىسى ٶلتىرۋ سياقتى اۋىر قىلمىس بولعان جاعدايدا ٴماسىحشى ٴتيىستى ورگاندارعا حابارلاسسا، مۇنىسىمەن ول پاۋىلدىڭ كەڭەسىن بۇزبايدى.
31. شايتاننىڭ الداپ-ارباۋى
سوناۋ ەدەم باعىنان باستاپ شايتان ادامداردى الداۋعا بارىنشا تىرىسىپ كەلەدى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 3:1—6؛ ايان 12:9). وي-سانامىز بۇلىنسە، ول بىزگە جامان ىستەردى ىستەتە الاتىنىن جاقسى بىلەدى (قورىنتتىقتارعا 2-حات 4:4؛ جاقىپ 1:14، 15). ول ساياسات، ٴدىن، ساۋدا-ساتتىق، ويىن-ساۋىق، ٴبىلىم مەن باسقا دا كوپتەگەن جولدار ارقىلى ٶز كوزقاراسىن ناسيحاتتاپ، ونى قالىپتى ەتىپ كورسەتكىسى كەلەدى (جوحان 14:30؛ جوحاننىڭ 1-حاتى 5:19).
شايتان ادامداردى الداۋعا از ۋاقىت قالعانىن بىلەدى. سوندىقتان مۇمكىندىگىنشە كوپ ادامدى اداستىرۋ ٷشىن بارىن سالادى. ول اسىرەسە ەحوباعا قىزمەت ەتەتىندەردى جولدان تايدىرعىسى كەلەدى (ايان 12:12). اباي بولماساق، ٸبىلىس سانامىزدى بىرتە-بىرتە بۇزۋى مۇمكىن (قورىنتتىقتارعا 1-حات 10:12). مىسالى، ەحوبا نەكەنىڭ عۇمىرلى بولعانىن قالايدى (ماتاي 19:5، 6، 9). الايدا كوپ ادام نەكەنى وڭاي بۇزا سالۋعا بولادى دەپ ويلايدى. فيلمدەر مەن تەلەباعدارلامالار دا وسى كوزقاراستى ناسيحاتتايدى. وسى الەمنىڭ نەكەگە دەگەن كوزقاراسى بىزگە دە اسەر ەتۋىنە ەش جول بەرمەيىك.
وزىمشىلدىك رۋحىن ناسيحاتتاۋ ارقىلى دا شايتان ٴبىزدى الداعىسى كەلەدى (تىموتەگە 2-حات 3:4). ساق بولماساق، ەحوبا بيلىك بەرگەن ادامداردى قۇرمەتتەمەي كەتۋىمىز عاجاپ ەمەس. مىسالى، ٴبىر ەر باۋىرلاس قاۋىم اقساقالدارىنىڭ بەرگەن نۇسقاۋىن قابىلداماۋى مۇمكىن (ەۆرەيلەرگە 12:5). يا بولماسا ايەل باۋىرلاس ەحوبانىڭ وتباسىندا ورناتقان تارتىبىنە كۇمانمەن قاراي باستاۋى مۇمكىن (قورىنتتىقتارعا 1-حات 11:3).
ٴبىز ىبىلىسكە وي-سانامىزعا ىقپال ەتۋىنە جول بەرمەۋىمىز كەرەك. قايتا، ەحوبانىكىندەي كوزقاراس تانىتىپ، «كوكتەگى نارسەلەردى ويلايىق» (قولوستىقتارعا 3:2؛ قورىنتتىقتارعا 2-حات 2:11).
32. ەمدەۋ شارالارى
ٴبارىمىز دە دەنىمىزدىڭ ساۋ بولعانىن، ال ٴبىر جەرىمىز اۋىرسا، جاقسى ەم تابىلعانىن قالايمىز (يشايا 38:21؛ مارقا 5:25، 26؛ لۇقا 10:34). بۇگىندە دارىگەرلەر يا وزگەلەر ۇسىناتىن مەديسينالىق ەمنىڭ تۇرلەرى مەن تاسىلدەرى وتە كوپ. قايسىسىن تاڭدايتىنىمىزدى شەشكەندە، كيەلى كىتاپ پرينسيپتەرىنەن اتتاماعانىمىز ماڭىزدى. تەك قۇداي پاتشالىعىنىڭ تۇسىندا عانا ٴبىز تولىقتاي ايىعىپ، كەمەلدى دەنساۋلىققا يە بولاتىنىمىزدى بىلەمىز. بار ويىمىز دەنساۋلىققا اۋىپ، سونىڭ كەسىرىنەن عيباداتىمىز شەت قالعانىن قالامايمىز (يشايا 33:24؛ تىموتەگە 1-حات 4:16).
ٴبىز جىنداردىڭ كۇشىمەن جاسالاتىن ەم تۇرلەرىنەن وتە ساق بولۋىمىز كەرەك (مۇسانىڭ 5-جازباسى 18:10—12؛ يشايا 1:13). سوندىقتان ەم ٴتۇرىن يا ٴدارى-دارمەكتى تاڭداماس بۇرىن، ولاردىڭ قايدان شىققانىن، قالاي ەمدەيتىندەرىن جانە جىندارمەن بايلانىسىنىڭ بار-جوعىن انىقتاۋىمىز كەرەك (ناقىل سوزدەر 14:15). شايتان ٴبىزدى الداپ-ارباپ، جىندارمەن بايلانىس قۇرعانىمىزدى قالايتىنىن ەستەن شىعارمايىق. قانداي دا ٴبىر ەمنىڭ جىندارمەن بايلانىسى بار-اۋ دەپ كۇدىكتەنسەك، ودان باس تارتقان دۇرىس (پەتىردىڭ 1-حاتى 5:8).
a كەيبىر دارىگەرلەر نەگىزگى ٴتورت بولىكتى قان فراكسياسى دەپ قاراستىرادى. سوندىقتان سىزگە قاندى يا ونىڭ نەگىزگى ٴتورت بولىگىن، اتاپ ايتقاندا، ەريتروسيتتەردى، لەيكوسيتتەر، ترومبوسيتتەر مەن پلازمانى قۇيدىرۋدان باس تارتاتىنىڭىزدى ولارعا ٴتۇسىندىرۋ كەرەك بولادى.