تۇسىندىرمەلەر
1. ەحوبا
ەحوبا — قۇدايدىڭ ەسىمى. ونىڭ ماعىناسى «ول بولعىزادى» دەگەندى بىلدىرەدى. ەحوبا — قۇدىرەتى شەكسىز قۇداي، بارلىعىن جاراتقان دا — سول. ونىڭ قۇدىرەتى كەز كەلگەن نيەتىن جۇزەگە اسىرۋعا جەتەدى.
ەۆرەي تىلىندە قۇداي ەسىمى ٴتورت ارىپپەن جازىلعان. بۇل ارىپتەر قازاق تىلىنىڭ يحۆح دەگەن ارىپتەرىمەن بەرىلدى. قۇداي ەسىمى كيەلى كىتاپتىڭ ەۆرەي تىلىندەگى ٴتۇپنۇسقاسىندا 7000 عا جۋىق رەت كەزدەسەدى. دۇنيەنىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىندەگى ادامدار ەحوبا دەگەن ەسىمدى ٶز تىلدەرىنە بەيىمدەپ تۇرلىشە ايتادى.
2. كيەلى كىتاپ «قۇداي رۋحىنىڭ جەتەلەۋىمەن جازىلعان»
كيەلى كىتاپتى ادامدار جازعانمەن، ونىڭ اۆتورى — ەحوبا قۇداي. بۇنى باستىقتىڭ حاتشىسىنا حات جازدىرۋىمەن سالىستىرۋعا بولادى. قۇداي ٶز كۇشى، ياعني كيەلى رۋحى ارقىلى كيەلى كىتاپ جازۋشىلارىنا ٶز ويىن جەتكىزىپ وتىرعان. ولار ايان الۋ، ٴتۇس كورۋ ارقىلى العان حابارلارىن كيەلى كىتاپقا تۇسىرگەن.
3. پرينسيپتەر
كيەلى كىتاپتىڭ پرينسيپتەرى دەپ قۇدايدىڭ سوزىندەگى نەگىزگى شىندىقتاردى ايتادى. مىسالى، «جامان ورتا جاقسى ادەتتەن ايىرادى» دەگەن پرينسيپتەن ارالاساتىن ورتامىز بىزگە جاقسى نە جامان جاعىنان اسەر ەتەتىنىن بىلەمىز (قورىنتتىقتارعا 1-حات 15:33). ال «ادام نە ەكسە، سونى ورادى» دەگەن پرينسيپ جاساعان بۇرىس ارەكەتتەرىمىزدىڭ سالدارىنان قاشىپ قۇتىلا المايتىنىمىزدى كورسەتەدى (عالاتتىقتارعا 6:7).
4. پايعامبارلىق
بۇل قۇدايدىڭ حابارىن بىلدىرەدى. پايعامبارلىقتارعا قۇدايدىڭ ەركىن تۇسىندىرەتىن حابارلار، ونەگەلىك ٴتالىم-تاربيە جانە بۇيرىقتار مەن ۇكىمدەر جاتادى. سونداي-اق بۇعان بولاشاققا قاتىستى حابارلار دا كىرەدى. كيەلى كىتاپتاعى كوپ پايعامبارلىقتار ورىندالىپ قويدى.
5. ٴماسىح جايلى پايعامبارلىقتار
كيەلى كىتاپتاعى ماسىحكە قاتىستى كوپ پايعامبارلىق يسانىڭ عانا ومىرىندە ورىندالعان. «ٴماسىح جايلى پايعامبارلىقتار» دەگەن قورشاۋدى قاراڭىز.
◂ 2-تار.، 17-ابز.، ٴسىلت.
6. ەحوبانىڭ جەرگە قاتىستى ماقساتى
ەحوبا جەردى جۇماق بولۋ ٷشىن جاراتتى. وندا ەحوبانى سۇيەتىن ادامدار ٶمىر ٴسۇرۋ كەرەك ەدى. قۇدايدىڭ بۇل نيەتى وزگەرگەن جوق. جاقىن ارادا ول زۇلىمدىقتى تۇپتامىرىمەن جويىپ، ٶز قىزمەتشىلەرىنە ماڭگىلىك ٶمىر سيلايدى.
7. شايتان ٸبىلىس
شايتان — قۇدايعا قارسى شىققان ٴبىرىنشى پەرىشتە. «شايتان» دەگەن ٴسوز «قارسىلاس» دەگەندى بىلدىرەدى، ويتكەنى ول ەحوباعا قارسى ارەكەت ەتۋدە. شايتاننىڭ «ٸبىلىس» دەگەن دە اتى بار. ونىڭ ماعىناسى — «جالاقور»، سەبەبى ول قۇداي تۋرالى وتىرىك ايتىپ، ادامداردى اداستىرىپ ٴجۇر.
8. پەرىشتەلەر
ەحوبا پەرىشتەلەردى جەردى جاراتپاستان ۇزاق ۋاقىت بۇرىن جاراتقان. ولار اسپاندا ٶمىر سۇرەدى، ٵرى ولاردىڭ سانى ٴجۇز ميلليوننان اسادى (دانيال 7:10). پەرىشتەلەردىڭ ٵرقايسىسىنىڭ ٶز ەسىمى بار ٵرى ولاردىڭ بولمىستارى ٵرتۇرلى. ولاردىڭ دا ەرىك بوستاندىقتارى بار. ادال پەرىشتەلەر كىشىپەيىلدىلىك تانىتىپ، ادامداردىڭ وزدەرىنە تابىنۋىنا جول بەرمەيدى. پەرىشتەلەردىڭ دارەجەلەرى مەن مىندەتتەرى ٵرتۇرلى. مىسالى، ولار ەحوبا وتىرعان تاقتىڭ الدىندا قىزمەت ەتەدى، ونىڭ حابارىن جەتكىزەدى، ونىڭ جەردەگى قىزمەتشىلەرىن قورعاپ، ولاردى جەتەلەيدى، قۇدايدىڭ ۇكىمدەرىن جۇزەگە اسىرادى، ۋاعىز ىسىنە قولداۋ كورسەتەدى (ٴزابۇر 34:7؛ ايان 14:6؛ 22:8، 9). بولاشاقتا ولار يسامەن بىرگە ارماگەددون شايقاسىنا قاتىسادى (ايان 16:14، 16؛ 19:14، 15).
◂ 3-تار.، 5-ابز.؛ 10-تار.، 1-ابز.
9. كۇنا
ەحوباعا جانە ونىڭ ەركىنە قارسى كەلەتىن كەز كەلگەن وي، سەزىم مەن ٸس-ارەكەت كۇنا بولىپ تابىلادى. كۇنا قۇدايمەن قارىم-قاتىناسىمىزدى بۇزادى. سوندىقتان كۇنا جاساۋدان اۋلاق بولۋىمىز ٷشىن، ەحوبا بىزگە زاڭدار مەن پرينسيپتەر بەرگەن. اۋەل باستا ەحوبا بارلىق نارسەنى ٴمىنسىز، كەمەلدى ەتىپ جاراتتى. ٴبىراق ادام مەن حاۋا ەحوباعا مويىنسۇنباي كۇنا جاسادى. وسىلاي كەمەلدى ومىردەن ايىرىلىپ قالعاندىقتان، ولار قارتايىپ، اقىر سوڭىندا ٶلدى. كۇنا بىزگە دە وتكەندىكتەن، ٴبىز دە قارتايامىز جانە ولەمىز.
◂ 3-تار.، 7-ابز.؛ 5-تار.، 3-ابز.
10. ارماگەددون
بۇل — شايتاننىڭ قول استىنداعى دۇنيە مەن ونداعى بارلىق زۇلىمدىقتى جوياتىن قۇدايدىڭ سوعىسى.
◂ 3-تار.، 13-ابز.؛ 8-تار.، 18-ابز.
11. قۇداي پاتشالىعى
قۇداي پاتشالىعى — ەحوبانىڭ كوكتە ورناتقان ۇكىمەتى. بۇل ۇكىمەتتىڭ پاتشاسى — يسا ٴماسىح. ەحوبا وسى پاتشالىق ارقىلى بولاشاقتا زۇلىمدىقتى تولىعىمەن جويادى. سوسىن وسى ۇكىمەت جەر بەتىنە بيلىك ەتەدى.
12. يسا ٴماسىح
يسا — ەحوبانىڭ ەڭ العاشقى جاراتىلىسى. ەحوبا ونى بۇكىل ادامزات ٷشىن جانىن قيۋعا جىبەردى. يسا ٶلتىرىلدى، ٴبىراق ەحوبا ونى ٴتىرىلتتى. قازىر ول — كوكتەگى قۇداي پاتشالىعىنىڭ پاتشاسى.
13. 70 اپتا تۋرالى پايعامبارلىق
كيەلى كىتاپتا ٴماسىحتىڭ قاشان كەلەتىنى تۋرالى الدىن الا ايتىلعان. ول 69 اپتانىڭ سوڭىندا كەلمەك ەدى. 69 اپتا ب.ز.ب. 455-جىلى باستالىپ، ب.ز. 29-جىلى اياقتالدى.
ناقتى ب.ز. 29-جىلى اياقتالدى دەپ ايتۋعا قانداي نەگىز بار؟ 69 اپتا ب.ز.ب. 455-جىلى، ياعني نەحەميا يەرۋساليم قالاسىنا ورالىپ، قالانى قايتا تۇرعىزا باستاعان ۋاقىتتا باستالدى (دانيال 9:25؛ نەحەميا 2:1، 5—8). اپتا 7 كۇننەن تۇرادى. ٴبىراق كيەلى كىتاپتىڭ پايعامبارلىقتارىندا ٴبىر كۇن ٴبىر جىلدى بىلدىرەدى (مۇسانىڭ 4-جازباسى 14:34؛ ەزەكيەل 4:6). وسىعان ساي، الگى 69 اپتانىڭ كۇندەرىن جىلدارمەن ەسەپتەيمىز. سوندا 69 اپتامىز 483 جىلعا تەڭ بولادى (7x69). ب.ز.ب. 455-جىلدان باستاپ 483 جىلدى ساناساق، ب.ز. 29-جىلىنا كەلىپ تىرەلەمىز. ٴدال وسى جىلى يسا شومىلدىرۋ راسىمىنەن ٶتىپ، ٴماسىح بولعان! (لۇقا 3:1، 2، 21، 22).
ٴماسىحتىڭ كەلۋىنە بايلانىستى وسى پايعامبارلىقتا كەلەسى اپتا تۋرالى، ياعني تاعى ٴبىر 7 جىل تۋرالى ايتىلادى. بۇل جەتى جىل ب.ز. 29-جىلى باستالىپ، ب.ز. 36-جىلى اياقتالدى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا، ياعني ب.ز. 33-جىلى ٴماسىح ولتىرىلمەك ەدى. ال ب.ز. 36-جىلىنان باستاپ قۇداي پاتشالىعى تۋرالى حابار تەك ەۆرەيلەرگە ەمەس، وزگە ۇلت وكىلدەرىنە دە ۋاعىزدالا باستادى (دانيال 9:24—27).
14. قۇداي — ٷش تۇلعا ەمەس
كيەلى كىتاپتا ەحوبانىڭ جاراتۋشى ەكەنى، ال يسانىڭ ونىڭ العاشقى جاراتىلىسى ەكەنى ايتىلادى (قولوستىقتارعا 1:15، 16). يسا — قۇدىرەتى شەكسىز قۇداي ەمەس. ول ەشقاشان قۇدايمەن تەڭمىن دەمەگەن، قايتا: «اكەم مەنەن ۇلى»،— دەپ ايتقان (جوحان 14:28؛ قورىنتتىقتارعا 1-حات 15:28). الايدا كەيبىر دىندەر قۇداي ٷش تۇلعادان، ياعني اكەدەن، ۇلدان جانە كيەلى رۋحتان تۇرادى دەپ ۇيرەتەدى. ٴبىراق بۇل — جالعان ٸلىم.
كيەلى رۋح دەگەنىمىز — قۇدايدىڭ ٶز نيەتىن ىسكە اسىرۋ ٷشىن قولداناتىن كۇشى. ول — تۇلعا ەمەس. مىسالى، كيەلى كىتاپتا ەرتەدەگى ماسىحشىلەردىڭ «كيەلى رۋحقا كەنەلگەنى» جانە ەحوبانىڭ «رۋحىمدى ٵربىر ادامعا توگەمىن» دەگەن ٴسوزى جازىلعان (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 2:1—4، 17).
◂ 4-تار.، 12-ابز.؛ 15-تار.، 17-ابز.
15. ايقىش
شىنايى ماسىحشىلەر قۇدايعا عيبادات ەتكەندە ايقىش قولدانبايدى. نەگە؟
ايقىش (كرەست) جالعان دىندە ۇزاق ۋاقىت قولدانىلعان. ەجەلدە تابيعات كۇشتەرىنە تابىنعاندا جانە پۇتقا تابىنۋشىلاردىڭ جىنىستىق قاتىناسپەن بايلانىستى راسىمدەرىندە ايقىش قولدانىلعان. يسا ولگەننەن كەيىنگى 300 جىل ارالىعىندا ماسىحشىلەر ەشقانداي ايقىش قولدانباعان. ٴبىراق كەيىننەن ريم يمپەراتورى كونستانتين ايقىشتى ماسىحشىلىكتىڭ ٴرامىزى ەتىپ بەلگىلەدى. بۇل ٴرامىز ماسىحشىلىكتى ايگىلى ەتۋ ٷشىن قولدانىلدى. ٴبىراق ايقىشتىڭ يسا ماسىحكە ەش قاتىسى بولماعان. ٴبىر ەنسيكلوپەديادا بىلاي دەلىنگەن: «ايقىش ماسىحشىلىككە دەيىن جانە ماسىحشىلىكتى ۇستانبايتىنداردا عانا بولعان» («New Catholic Encyclopedia»).
يسا ايقىشتا ولمەگەن. «ايقىش» دەپ اۋدارىلعان گرەك ٴسوزى تىك تۇرعان بورەنە، باعانا، اعاش دەگەندى بىلدىرەدى. ٴبىر ەڭبەكتە: «جاڭا وسيەتتە كەزدەسەتىن وسى گرەك ٴسوزى ٴتىپتى ەكى بورەنەگە دە نۇسقامايدى»،— دەلىنگەن («The Companion Bible»). يسا ايقىشتا ەمەس، تىك تۇرعان بورەنەدە كوز جۇمعان.
ەحوبا ٴبىزدىڭ عيبادات ەتكەندە سۋرەتتەر مەن مۇسىندەردى قولدانعانىمىزدى قالامايدى (مۇسانىڭ 2-جازباسى 20:4، 5؛ قورىنتتىقتارعا 1-حات 10:14).
16. ەسكە الۋ كەشى
يسا شاكىرتتەرىنە وزىنىڭ ولگەن كۇنىن ەسكە الىپ تۇرۋدى ايتقان. ولار يسانى جىل سايىن 14-نيسان كۇنى، ياعني ەجەلگى يسرايلدىكتەر قۇتقارىلۋ مەيرامىن تويلاعان كۇنى اتاپ وتەدى. ەسكە الۋ كەشىنە كەلگەندەر يسانىڭ قۇربان ەتكەن دەنەسى مەن قانىن بەينەلەيتىن نان مەن شاراپتى قولما-قول وتكىزەدى. بۇل ەكى رامىزدەن تەك يسامەن بىرگە كوكتە بيلىك ەتەتىندەر عانا دام تاتادى. ەسكە الۋ كەشىنە جەردە ماڭگى ٶمىر سۇرۋگە ۇمىتتەنەتىندەر دە قاتىسادى، ٴبىراق نان مەن شاراپتان دام تاتپايدى.
17. جان
«كيەلى جازبالار. جاڭا دۇنيە اۋدارماسىندا» «جان» دەگەن ٴسوز 1) ادامدى، 2) جانۋاردى، 3) ادامنىڭ نە جانۋاردىڭ ٶمىرىن بىلدىرەدى. وسىنىڭ مىسالدارىن كورەيىك.
ادام. «نۇح پايعامباردىڭ زامانىندا... ازعانا ادام، سەگىز جان، توپان سۋدان امان قالعان بولاتىن» (پەتىردىڭ 1-حاتى 3:20).
جانۋار. قۇداي: «سۋلاردا تىرشىلىك يەلەرى [سىلتەمەدە «ٴتىرى جاندار»] قاپتاپ، ال جەر ۇستىندەگى اسپان كەڭىستىگىندە قاناتتىلار ۇشىپ ٴجۇرسىن!»— دەدى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 1:20، 24).
ادامنىڭ نە جانۋاردىڭ ٶمىرى. ەحوبا مۇسا پايعامبارعا: «مىسىرعا قايتا ورال، ويتكەنى سەنىڭ جانىڭدى ىزدەگەندەردىڭ ٴبارى ٶلدى»،— دەدى (مۇسانىڭ 2-جازباسى 4:19). يسا جەردە بولعان كەزىندە: «مەن ىزگى باعۋشىمىن. ىزگى باعۋشى قويلارى ٷشىن جانىن قيادى»،— دەگەن (جوحان 10:11).
سونداي-اق كيەلى كىتاپتا «بۇكىل جان-تانىمەن» دەگەن تىركەس بار. ول ادامنىڭ ٴبىر نارسەنى بار ىنتاسىمەن، بار كۇش-قۋاتىمەن ىستەۋىن بىلدىرەدى (ماتاي 22:37؛ مۇسانىڭ 5-جازباسى 6:5). سونداي-اق قۇدايدىڭ سوزىندە جاننىڭ ولەتىنى انىق ايتىلعان (ەزەكيەل 18:20؛ جاقىپ 5:20).
◂ 6-تار.، 5-ابز.؛ 15-تار.، 17-ابز.
18. رۋح
«رۋح» دەپ اۋدارىلعان ەۆرەي جانە گرەك سوزدەرى كيەلى كىتاپتىڭ ٴتۇپنۇسقاسىندا ٵرتۇرلى ماعىنانى بىلدىرەدى. ٴبىراق بارلىق جاعدايدا بۇل ٴسوز كوزگە كورىنبەيتىن نارسەلەرگە قاتىستى قولدانىلادى. مىسالى، پەرىشتەلەرگە، جىن-پەرىلەرگە جانە قۇدايدىڭ كۇشى كيەلى رۋحقا قاتىستى (ماتاي 12:43؛ لۇقا 11:13). كيەلى كىتاپ ادامنىڭ ولگەننەن كەيىن ٶمىر سۇرەتىن رۋحى بار دەپ ۇيرەتپەيدى.
◂ 6-تار.، 5-ابز.؛ 15-تار.، 17-ابز.
19. جاھاننام
«جاھاننام» ٴسوزى يەرۋساليمنىڭ جانىنداعى اڭعاردىڭ اتاۋىنان شىققان. ول جەردە قوقىس ورتەلەتىن بولعان. يسانىڭ ۋاقىتىندا بۇل اڭعاردا ادامدار مەن جانۋارلاردىڭ تىرىدەي ورتەلگەنى جايىندا ەشقانداي ايعاق جوق. سوندىقتان بۇل ٴسوز ولگەن ادام جاناتىن نەمەسە ماڭگىگە ازاپتالاتىن توزاقتى بىلدىرمەيدى. يسا «جاھاننام» ٴسوزىن ٴبىرجولاتا جويىلۋدى ٴتۇسىندىرۋ ٷشىن ايتقان (ماتاي 5:22؛ 10:28).
20. يسا ٴماسىحتىڭ دۇعاسى
يسا شاكىرتتەرىنە نە تۋرالى دۇعا ەتۋ كەرەكتىگىن ۇيرەتكەن. كوپكە تانىمال بولىپ كەتكەن بۇل دۇعا «ۇلگىلى دۇعا» دەپ تە اتالادى. سول دۇعانىڭ مازمۇنىنا توقتالىپ وتەيىك.
«سەنىڭ ەسىمىڭ كيەلى تۇتىلسىن»
ەحوباعا ەسىمىنىڭ كيەلى تۇتىلۋى جايلى دۇعا ەتكەندە، ەسىمىن بارلىق جالعان ايىپتان تازارتۋىن سۇرايمىز. ونىڭ ەسىمى تولىعىمەن اقتالعاندا، كوك پەن جەردەگى ٵربىر تۇلعا قۇداي ەسىمىن قاسيەتتى تۇتىپ، قۇرمەتتەيتىن بولادى.
«سەنىڭ پاتشالىعىڭ كەلسىن»
ٴبىز قۇداي پاتشالىعىنىڭ كەلۋى جايلى دۇعا ايتقاندا، قۇدايدان بۇل ۇكىمەتتىڭ شايتان اكەلگەن زۇلىمدىقتى جويىپ، جەر بەتىنە بيلىك ەتكەنىن ٵرى جەردى جۇماققا اينالدىرعانىن سۇرايمىز.
«سەنىڭ ەركىڭ جەر بەتىندە دە ورىندالسىن»
قۇدايدىڭ ەركى جەردە ورىندالسىن دەگەندە، ٴبىز ەحوبانىڭ و باستاعى ماقساتى جۇزەگە اسىپ، ٴتىلالعىش ٵرى كەمەلدى ادامداردىڭ جۇماقتا ماڭگى ٶمىر سۇرگەنىن تىلەيمىز.
21. تولەم
ەحوبا ادامداردى كۇنا مەن ولىمنەن ازات ەتۋ ٷشىن تولەم بەردى. ياعني ەحوبا ٴتۇپ اتامىز ادام ايىرىلىپ قالعان كەمەلدى ٶمىردى قايتارۋ ٷشىن قۇن تولەدى. وسىنىڭ ارقاسىندا ادامزاتتىڭ ەحوبامەن ۇزىلگەن قارىم-قاتىناسىن قالپىنا كەلتىرۋ مۇمكىن بولدى. بۇل ٷشىن قۇداي يسانى جەرگە جىبەردى. يسا بارلىق كۇناكار پەندەلەر ٷشىن ٶمىرىن قيدى. ونىڭ ٶلىمى بۇكىل ادامزات ٷشىن جەردە ماڭگى ٶمىر سۇرۋگە جانە كەمەلدى بولۋعا جول اشتى.
◂ 8-تار.، 21-ابز.؛ 9-تار.، 13-ابز.
22. 1914-جىل نەسىمەن ماڭىزدى؟
دانيال كىتابىنىڭ 4-تاراۋىنداعى پايعامبارلىقتان قۇداي ٶز پاتشالىعىن 1914-جىلى ورناتقانىن بىلەمىز.
پايعامبارلىق. ەحوبا ناۆۋحودونوسور پاتشاعا پايعامبارلىق ٴمانى بار ٴتۇس كورسەتەدى. پاتشا تۇسىندە ۇلكەن ٴبىر اعاشتى كورەدى. اعاش شابىلىپ تاستالادى دا، تۇبىرىنە تەمىر مەن مىس بۇعاۋ سالىنىپ، ٶسۋى «جەتى ۋاقىتقا» توقتاتىلادى. جەتى كەزەڭنەن كەيىن اعاش قايتا وسپەك ەدى (دانيال 4:1، 10—16).
پايعامبارلىقتىڭ ٴمانى. الگى الىپ اعاش قۇدايدىڭ بيلىگىن بىلدىرەدى. ەحوبا يسرايل حالقىنا بيلىك جۇرگىزۋ ٷشىن كوپ جىل بويى پاتشالاردى قولداندى (شەجىرەلەر 1-جازبا 29:23). يەرۋساليمنەن بيلىك ەتكەن بۇل پاتشالار قۇدايعا ادال بولىپ قالمادى، سوندىقتان تاقتارىنان ايىرىلدى. يەرۋساليم ب.ز.ب. 607-جىلى كۇيرەدى. الگى «جەتى ۋاقىت» وسى جىلى باستالدى (پاتشالار 2-جازبا 25:1، 8—10؛ ەزەكيەل 21:25—27). يسا: «يەرۋساليمدى باسقا ۇلتتار وزدەرىنە بەلگىلەنگەن ۋاقىت بىتكەنشە، اياقتارىمەن تاپتايدى»،— دەگەندە، وسى «جەتى ۋاقىتقا» نۇسقاعان (لۇقا 21:24). دەمەك، «جەتى ۋاقىت» يسا جەردە بولعان كەزدە ٵلى اياقتالماعان ەدى. ەحوبا «جەتى ۋاقىتتىڭ» سوڭىندا پاتشا تاعايىندايتىنىن ايتقان. وسى جاڭا پاتشا، ياعني يسا بيلىك ەتكەن ۋاقىتتا قۇدايدىڭ كۇللى حالقى ماڭگىلىك بويى جارىلقانباق ەدى (لۇقا 1:30—33).
«جەتى ۋاقىت» قانشا ۋاقىتتى قامتيدى؟ «جەتى ۋاقىت» 2520 جىلدى قامتيدى. ب.ز.ب. 607-جىلدان بەرى 2520 جىل ساناساق، 1914-جىلعا كەلىپ تىرەلەمىز. وسى جىلى ەحوبا يسا ٴماسىحتى كوكتەگى پاتشالىعىنىڭ پاتشاسى ەتىپ تاعايىندادى.
ال 2520 دەگەن سان قالاي شىقتى؟ كيەلى كىتاپتا ٷش جارىم ۋاقىتتىڭ 1260 كۇنگە تەڭ ەكەنى ايتىلعان (ايان 12:6، 14). «جەتى ۋاقىت» ودان ەكى ەسە كوپ بولعاندىقتان، ول 2520 كۇنگە تەڭ. ەگەر ٴبىر كۇن ٴبىر جىلعا تەڭ دەگەن پايعامبارلىق ەسەپتى ەسكەرسەك، 2520 كۇن 2520 جىلعا تەڭ بولادى (مۇسانىڭ 4-جازباسى 14:34؛ ەزەكيەل 4:6).
23. باس پەرىشتە ميكايل
كيەلى كىتاپتا ٴبىر عانا باس پەرىشتە بار ەكەنى ايتىلعان. ونىڭ ەسىمى — ميكايل (دانيال 12:1؛ ياھۋدا 9).
ميكايل — قۇدايدىڭ ادال پەرىشتەلەردەن تۇراتىن اسكەرىنىڭ باسى. بۇل ايان 12:7 دەن كورىنەدى. وندا: «ميكايل مەن پەرىشتەلەرى ايداھارمەن سوعىستى. ايداھار دا ٶز پەرىشتەلەرىمەن بىرگە ولارمەن سوعىستى»،— دەلىنگەن. ايان كىتابىندا قۇدايدىڭ اسكەرىنىڭ باسى يسا ەكەندىگى ايتىلعان. دەمەك، ميكايل — يسانىڭ وزگە ٴبىر ەسىمى (ايان 19:14—16).
24. سوڭعى كۇندەر
بۇل — قۇدايدىڭ پاتشالىعى شايتان بيلەگەن دۇنيەنى جويعانعا دەيىنگى ۋاقىت ارالىعىن بىلدىرەدى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا دۇنيەجۇزى بويىنشا ەرەكشە وقيعالار ورىن الادى. كيەلى كىتاپتاعى «زاماننىڭ اقىرى»، «زاماننىڭ اياعى»، «ادام ۇلىنىڭ وسىندا بولاتىن كەزى» دەگەن تىركەستەر دە «سوڭعى كۇندەرگە» نۇسقايدى (ماتاي 24:3، 27، 37). «سوڭعى كۇندەر» قۇدايدىڭ پاتشالىعى 1914-جىلى كوكتە بيلىك ەتە باستاعان ۋاقىتتا باستالدى جانە ارماگەددوندا شايتاننىڭ قول استىنداعى دۇنيە جويىلعاندا اياقتالادى (تىموتەگە 2-حات 3:1؛ پەتىردىڭ 2-حاتى 3:3).
25. ٴتىرىلۋ
قۇداي ادامدى ومىرگە قايتارا الادى. كيەلى كىتاپتا توعىز كىسىنىڭ تىرىلگەنى جازىلعان. ٸلياس پەن ەلىشە پايعامبار جانە پەتىر مەن پاۋىل ولگەندەردى تىرىلتكەن. ولار بۇل كەرەمەتتەردى قۇدايدىڭ كۇشىمەن عانا جاساي العان. ەحوبا بولاشاقتا «ادىلدەردى دە، ادىلەتسىزدەردى دە قايتا تىرىلتەدى» (ەلشىلەردىڭ ىستەرى 24:15). سونداي-اق كيەلى كىتاپتا كەيبىر ادامداردىڭ تىرىلگەن سوڭ كوككە باراتىنى ايتىلعان. قۇداي ولاردى يسامەن بىرگە كوكتە ٶمىر ٴسۇرۋ ٷشىن تاڭداپ العان (جوحان 5:28، 29؛ 11:25؛ فىلىپىلىكتەرگە 3:11؛ ايان 20:5، 6).
26. جىندارمەن بايلانىسۋ (سپيريتيزم)
سپيريتيزم — جىندارمەن تىكەلەي بايلانىسۋدى نەمەسە ارۋاق شاقىرۋشى، ٴتاۋىپ، باقسى-بالگەر ارقىلى بايلانىسۋدى بىلدىرەدى. سپيريتيزممەن اينالىساتىندار ادام ولگەن سوڭ ارۋاققا اينالادى دەگەن جالعان ىلىمگە سەنەدى. جىندارمەن بايلانىسۋدىڭ تاعى ٴبىر قاۋپى — جىندار ادامداردى قۇدايعا قارسى شىعۋعا يتەرمەلەيدى. جۇلدىزجورامال، سيقىرلىق، ساۋەگەيلىك، ىرىمداۋ، وككۋلتيزم، تىلسىم كۇشكە جۇگىنۋ دە سپيريتيزمگە جاتادى. بۇگىندە جىن-پەرىلەردى، سيقىرلىقتى جانە تىلسىم دۇنيەنى قىزىقتى ٵرى زيانسىز ەتىپ كورسەتەتىن كىتاپتار، گازەت-جۋرنالدار، جۇلدىزنامالار، فيلمدەر، پلاكاتتار، اندەر كوپ. كوپتەگەن جەرلەۋ راسىمدەرى مەن مارقۇمنىڭ اسىن بەرۋ سياقتى سالت-جورالار دا جىندارمەن بايلانىسۋعا جاتادى. جىنداردان كۇش الۋ ٷشىن ەسىرتكى قابىلدايتىندار دا بار (عالاتتىقتارعا 5:20؛ ايان 21:8).
◂ 10-تار.،10-ابز.؛ 16-تار.، 4-ابز.
27. ەحوبانىڭ بۇكىلالەمدىك بيلىگى
ەحوبا — بۇكىل الەمدى جاراتقان قۇدىرەتى شەكسىز قۇداي (ايان 15:3). ول بارلىق جاراتىلىستىڭ يەسى بولعاندىقتان، ولاردىڭ ۇستىنەن بيلىك ەتۋگە تولىق قۇقىلى (ٴزابۇر 24:1؛ يشايا 40:21—23؛ ايان 4:11). قۇداي ٵربىر جاراتىلىسى ٷشىن زاڭدار ورناتقان. سونداي-اق ول باسقالارعا بيلىك بەرۋگە قۇقىلى. ٴبىز ەحوبانى جاقسى كورىپ، وعان مويىنسۇنساق، ونىڭ بۇكىلالەمدىك بيلىگىن قولدايمىز (شەجىرەلەر 1-جازبا 29:11).
28. تۇسىك جاساتۋ
تۇسىك جاساتۋ ىشتەگى بالانى ادەيى ومىردەن ايىرۋ بولىپ تابىلادى. مۇندا ايەلدىڭ جازاتايىم وقيعانىڭ سالدارىنان نە وزدىگىنەن تۇسىك تاستاۋى تۋرالى ايتىلىپ تۇرعان جوق. بالا جاتىردا ۇرىقتانعان ۋاقىتتان باستاپ ٴتىرى ادام بولىپ ەسەپتەلەدى. سوندىقتان ٵلى تۋىلماعان بالانى الدىرتىپ تاستاۋ كىسى ولتىرۋمەن تەڭ.
29. قان قۇيدىرۋ
بۇل ادامعا بىرەۋدىڭ قانىن نە وزىنىڭ ساقتالعان قانىن قۇيۋدى بىلدىرەدى. قاننىڭ پلازما، ەريتروسيت (قىزىل قان تۇيىرشىكتەرى)، لەيكوسيت (اق قان تۇيىرشىكتەرى) جانە ترومبوسيت (قان تاباقشالارى) دەگەن ٴتورت نەگىزگى بولىگى بار. ماسىحشىلەر قاننىڭ ٶزىن دە، ونىڭ وسى ٴتورت بولىگىنىڭ ەشقايسىسىن دا قۇيدىرمايدى.
30. بالانى جونگە سالۋ
ٴبىز بالالارىمىزعا ٴتالىم-تاربيە، اقىل-كەڭەس بەرۋىمىز جانە دۇرىس ەمەس ارەكەت ەتكەن كەزدەرىندە مەيىرىممەن جونگە سالۋىمىز قاجەت. ەحوبا دا باسقالاردى جونگە سالىپ تاربيەلەگەندە ەشقاشان قاتىگەزدىك كورسەتپەيدى (ناقىل سوزدەر 4:1، 2). ونىڭ بەرگەن تاربيەسى ادامعا تەك پايدا اكەلەتىندىكتەن، ادام قۇدايدىڭ ٴتالىم-تاربيەسىن جاقسى كورىپ كەتەدى (ناقىل سوزدەر 12:1). ەحوبا ٶز حالقىن جاقسى كورەدى، سوندىقتان ولاردى جونگە سالادى. ول جامان پيعىلىمىزدى تۇزەتۋ ٷشىن اقىل-كەڭەس بەرەدى. سونىڭ ارقاسىندا ٴبىزدىڭ ويلارىمىز دا، ىستەرىمىز دە ەحوباعا ۇنامدى بولادى. ال اتا-انالار بالالارىن قالاي جونگە سالسا بولادى؟ ولارعا الدىمەن ٴتىلالعىش بولۋدىڭ نە ٷشىن ماڭىزدى ەكەنىن تۇسىندىرگەن ٴجون. بۇعان قوسا، اتا-انالار بالالارىنا ەحوبانى جانە ونىڭ ٴسوزى كيەلى كىتاپتى جاقسى كورۋدى، سونداي-اق ونىڭ پرينسيپتەرىن ٴتۇسىنۋدى ۇيرەتۋلەرى قاجەت.
31. جىندار
جىندار كوزگە كورىنبەيتىن زۇلىم پەرىشتەلەر. ولار ادامداردان الدەقايدا كۇشتى. بۇل پەرىشتەلەر قۇدايعا مويىنسۇنباي، وعان قارسى شىققاننان باستاپ ونىڭ جاۋلارىنا اينالدى (مۇسانىڭ 1-جازباسى 6:2؛ ياھۋدا 6). جىندار ەحوباعا قارسى باس كوتەرگەن شايتانعا ەردى (مۇسانىڭ 5-جازباسى 32:17؛ لۇقا 8:30؛ ەلشىلەردىڭ ىستەرى 16:16؛ جاقىپ 2:19).