Atuarusussuseerunnikuuit?

ATUARNERMUT atatillugu ajornartorsiut nutaaq silarsuarmi pilersimavoq, tamatumuunakkulli atuarsinnaananilu allassinnaannginneq imaluunniit ’oqaatsinut tappiitsuuneq’ pineqanngillat, pineqartorli tassa atuarnermut isiginnittaaseq. Ajornartorsiut atuarnermik qatsussinermik taaneqarsinnaavoq, nassuiarneqarsinnaallunilu „atuarnermut piginnaaneqaraluarluni atornissaanut soqutigisaqannginneq“. (Merrian-Webster’s Collegiate Dictionary, Tenth Edition) Aap, atuarneq qangaanerusoq pisuunnguallannartutut isigineqarsimagaluartoq maanna inuit ilarpassuinit qasunartutut tunuartinneqartalersimavoq. „Atuarneq ilungersunartorujussuuvoq, taamaattumik nuannersortaqanngilaq,“ niviarsiaraq 12-inik ukiulik taama maalaarsimavoq.

Aamma inersimasut ilarpassui atuarusussuseerussimapput. USA-mi tulluusimaarutigalugu tikkuarneqarsimavoq innuttaasut 97 procentii atuarsinnaallutillu allassinnaasut; taamaakkaluartorli inersimasut 50 procentiisa missingi qaqutiguinnaq atuakkanik atuagassianilluunniit atuartarput! Misissuisimaneq Jyllands-Posten-imi 31. marsi 1989-imoortumi saqqummiunneqartoq naapertussagaanni Danmarkimi innuttaasut inersimasut 22 procentii annerusutigut atuanngisaannarput. Tassa atuarsinnaanerup assigiinnanngilaa atuarnissamut kajumissuseqarneq. Allaat ilinniarluarsimasut tamanna nalunngilaat. Angut Harvardip universitetiani ilinniarsimasoq ima oqarpoq: „Ullormut sivisuumik sulereerlunga qasullunga angerlaraangama atuakkamik tigusinanga tv ikittarpara. Taamaaliornissaq ajornannginneerarsuuvoq.“

Atuarususseruna sumut pisimasoq? Ukiuni qulikkuutaani kingullerni atuarneq isiginnaagassianit inangerneqariartuaarsimavoq. „Maanna satellit-TV-qaleriaratta — aamma videoqalerlutalu pinnguaatinik Nintendooteqalerlutalu walkmaneqaleriaratta — atuakkamik atuaqqissaarnissaq sammisassarpassuit tamakkua takkussulinngikkallarnerannisut kajungernartigiunnaarsimavoq,“ Stratford P. Sherman atuagassiami Fortune-mi taama allappoq. Immaqa tv atuakkanut unammillertaavoq piffissaajaataanerpaaq. Ilami Amerikamiup inuinnaap 65-inik ukioqalernermini ukiuni taakkunani ukiut qulingiluat tv-mik isiginnaarnermut atorsimassavai!

Atuarnerup pisuunnguallannassusia puiukulaneqaqimmat, tv-millu isiginnaarnermut taarsiullugu, pitsaassaaq paasissutissat matuma kingulianiittut isumaliutigeqqissaassallugit.

Atuarneq iluaqutissartaqarpoq

Atuarneq takorluuilersitsisarpoq. Tv-mik isiginnaartilluni eqqarsartariaqanngilarluunniit suut tamarmik takutinneqartarmata. Kiinnat isikkui, nipit — tamarmik aalajangeriigaasarput.

Atuakkamilli atuaruit nammineq ’isiginnaagassialiortuussaatit’. „Nammineq aalajangersinnaavat inuit ataasiakkaat qanoq isikkoqassanersut. Tv-mik isiginnaarnermit annermik atuakkamik atuarluni pisunut ilaasutut misiginarnerusarpoq,“ nukappiaraq qulinik ukiulik taama oqarpoq. Aamma dr. Bruno Bettelheim ima oqarpoq: „Tv takorluuilersitsineq ajorpoq, kisianni takorluuisinnaassutsimik tigusarinnittarpoq. Atuakkap pitsaasup takorluuisinnaassuserput uummarissarasuartarpaa, piumasannguatsinnillu takorluuilersarpugut.“

Atuarnerup oqaatsitigut piginnaanerit ineriartortittarpai. Reginald Damerall Massachusettsip universitetianeersoq ima eqqaasitsivoq: „Meeraq inersimasorluunniit kinaluunniit tv-mik isiginnaakulanermigut tv-mik isiginnaarnermut pikkorissineq ajorpoq. Piginnaanerisariaqakkat ima suunngitsigipput tv-mik isiginnaarnissamut piginnaanikitsumik eqqartuisumik manna tikillugu tusagaqarsimanata.“

Tamatuma akerlianik atuarsinnaassagaanni oqaatsitigut pisinnaasaqartariaqarpoq, tamannalu ilutigalugu pisinnaasat tamakku atuarnermi ineriartortinneqartarput. Atuarneq oqalunnikkut allannikkullu saqqummiussisinnaassutsimut atalluinnarpoq. Ilinniarnertuunngorniat atuarfianni tuluttut ilinniartitsisoq ima oqarpoq: „Ilinniartutut ilinniartitsinermik pissarsiaqarfiginninnissamut aalajangiisuusorujussuaq tassaavoq oqaatsit paasisimasat atorsinnaasallu amerlassusiat, atuakkamik paasinninnissinnaaneq allattariarsornikkullu tunngavilersueriaaseq eqqarsaatigalugit. Oqaatsillu paasisimasat atorsinnaasallu allatigut atuarnerunngitsukkut amerlisarneqarsinnaanngillat.“

Naammagittassuseq atuarnikkut ineriartortinneqartarpoq. Nalunaaquttap-akunnerata ataatsip ingerlanerani assilissat immaqa tuusintinit amerlanerusut tv-kkut takutinneqartarput. Taamaattumik inuit takusamik eqqarsaatiginissaannut piffissaqarpallaarneq ajorput. Dr. Matthew Dumont oqarpoq ’periaaseq tamanna ataasiinnarmik eqqarsaatiginneqqissaarsinnaanermut pikkorlussinermik kinguneqartartoq’. Taamaattumik tupinnanngilaq misissuinerit ilaanni meeqqat inersimasullu akornanni tv-mik isiginnaarpallaarneq eqqissiveqanngissutsimut eqqarsaqqaarnanilu aalajangipallattarnermut atassuserneqarmat.

Atuassagaanni naammagittassuseqartariaqarpoq. „Oqaaseqatigiit, immikkoortut quppernerillu arriitsumik qaangiussortarput, torersumik tulleriinnilimmik, silaqassusermut nalaatsornikkut pilersutut paasineqarsinnaanngilluinnartumut naapertuuttumik,“ Neil Postman, attaveqatigiinneq pillugu immikkut ilisimasalik, taama allappoq. Atuartup atuakkami imaa nammineq sukkassusissani aalajangerlugu nassuiarlugulu nalilerlugulu eqqarsaatigisarpaa. Atuarneq sammisassaavoq imaaliallaannagassaanngitsoq, paasissutissanik paasiniaaffiusoq; atuassagaanni naammagittassuseqartariaqarpoq, atuarnikkullu naammagittassuseq ineriartortinneqartarpoq.

Isuma oqimaaqatigiissoq

Naak atuarneq iluaqutissartaqaraluartoq aamma tv ajunngitsortaqarpoq. Paasissutissat ilaat tv-kkut sukkanerujussuarmik saqqummiunneqartarput.a Allaammi tv-kkut aallakaatitaq soqutiginartoq atuarusulersitsisinnaavoq. „Tv-kkunngooq aallakaatitassiat meeqqat atuagaat ilisimatuussuserlu tunngavigalugit isiginnaagassialiaasut meeqqanik sunniisinnaapput atuakkanik tamakkununnga assigisaannullu tunngasunik atuarusulersitsillutik,“ The Encyclopedia Americana-mi taama allassimasoqarpoq.

Oqimaaqatigiissumilli isumaqarnissaq pingaartuuvoq. Atuakkat tv-lu tusagassiiviupput marluk assigiinngitsut, tamarmillu immikkut ajunngitsortaqarlutillu ajortortaqarput. Tamarmik atorneqarsinnaapput, imaluunniit atornerlunneqarsinnaapput. Atuarnersuarmik immikkoornialerneq tv-mik isiginnaarpallaarnertulli ajoqutaatigaaq. — Ussatit 18:1; Nalunaajaasup oqaasii 12:12.

Ullumikkulli atuarneq ornigineqarpallaanngilaq, assilissanik aliikkutaqarnissaq ornigineqarnerulluni. Tusagassiortoq Japaniumiu ugguarluni ima oqarsimavoq: „Tassaajunnaariartorpugut inuiaqatigiit atuartartut, tassaaleriartorlutali inuiaqatigiit isiginnaartartut.“ Tamanna ingammik inuusuttut akornanni malunnarpoq. Inuusuttut ilarpassui alliartorput atuarnissamut kajumissuseqaratik, tamannalu kingusinnerusukkut ajoqutigissavaat. Angajoqqaat qanoq ilillutik meeqqatik atuarnermut kajumissuseqalersinniarsinnaavaat?

Angajoqqaat qanoq iliorsinnaasut

Maligassiuigit. Atuagassiami Newsweek-imi ilanngutassiami „Qanoq ililluni atuffarissunik peroriartortitsisoqarsinnaasoq“-mik qulequtalimmi manna eqqaasitsissutigineqarpoq: „Tv-mik isiginnaartuaannartuugaanni aamma meeqqat taamaattunngussapput. Ataatartilli anaanartilluunniit atuarujoortoq takusarunikku naluneq ajussavaat atuarnerup iluaqutaaneranik eqqartuileraangami asuli oqalunneq ajortoq — oqaluinnarnani atuartartoq.“ Sulili ajunnginnerussaaq angajoqqaat meeqqaminnik nipituumik atuffassisarpata; taamaalilluni, ullumikkut ilaqutariit ilarpassuini amigaataasumik, asannittumik ataqatigiinneq pilersinneqartarpoq.

Atuakkat katersukkit. „Atuakkat — atuagarpassuit — angerlarsimaffimmut ilaalersissigik,“ dr. Theodore Isaac Rubin taama siunnersuuteqarpoq. „Eqqaamavara atuartarlunga atuakkat tigoriaannaammata ilakkalu tamarmik atuartarmata.“ Atuakkat tigoriaannaappata meeqqat atuarusuttassapput, namminnerlu atuakkanik katersugaateqalerunik suli atuarusunnerulissapput.

Atuarneq nuannersunngortiguk. Oqartoqarsimavoq meeqqap atuarneq nuannariguniuk ilinniarnerup ajornakusoortuisa affaat anigoreersimassagai. Taamaattumik atuarneq nuannersumik misigisaqarfinngortiguk. Qanoq ilillutit? Siullermik, meeqqavit qanoq annertutigisumik tv-mik isiginnaarsinnaanera killileruk; tassami meeqqat tv-mik isiginnaarnissartik atuarnissamit amerlanertigut qinerumanerusarpaat. Aappassaanik, angerlarsimaffik atuarnissamut kajumissinartuutiguk; piffissat sumiiffiillu nipiliorfiunngitsut, soorlu nammineq atuartarfik qaammarissaarluartoq atuarfigissallugu kajuminnassaaq. Pingajussaanik, meeqqat pinngitsaalineqassanngillat. Atuagassat periarfissallu ’tigoriaannaatikkit’, meeqqalli nammineq atuarusussuseqalernissaannik periarfissikkit.

Angajoqqaat ilaat siusissukkut meeqqaminnik nipituumik atuffassisalertarput. Tamanna iluaqutaasorujussuusinnaavoq. Immikkut ilisimasallit oqaatigaat meeqqat pingasunik ukioqarnerminni oqaatsit kingorna inersimasutut oqalunnerminni atulerumaakkatik annerusutigut paasisinnaalereertaraat — naak suli oqaatigilluarsinnaalinngikkaluarlugit. „Meeqqat oqaatsit atorsinnaalernissaannit siusinnerusumik sukkanerusumillu paasisinnaalertarpaat,“ atuakkami The First Three Years of Life-mi taama allassimasoqarpoq. Timoteus pillugu Biibilimi ima allassimasoqarpoq: ’Meeraanernilli allakkat illernartut ilisimavatit.’ (2 Timûtiuse 3:15) Oqaaseq griikerisooq tassani ’meeraanernilli’-mik nutserneqartoq imaqarpoq eqqarsaammik ersersitsisumik Timoteusip Allakkat Illernartut ’oqalussinnaalernissani sioqqullugu’ nalusimanngikkai. Aap, Timoteusip allakkat illernartut tusarsimavai oqaatigisinnaalernissaat sioqquterujussuarlugu.

Biibili — ikiuutissaq pitsaasoq

„Biibili atuakkiarsuarnik katersugaavoq tupinnartoq,“ atuakkami The Bible in Its Literary Milieu-mi taama allassimasoqarpoq. Atuagartai 66-iusut taallianik, erinarsuutinik oqaluttuarisaanermilu pisimasunik, inuusuttut utoqqaallu tamarmik ilinniutigisinnaasaannik, imaqarput. (Rûmamiut 15:4) Aammalu Biibili ’Guutimit isumassarsiarititaavoq ilinniartitsinermut, oqaassinermut, iluarsaaqqinnermut naapertuilluartumillu perorsaatissiinermut iluaqutaalluni’. — 2 Timûtiuse 3:16, NV.

Aap, atuagassat eqqarsaatigalugit Guutip oqaasia, Biibili, tamanit pingaarnerpaavoq. Israelitoqqami kunngit pissutissaqarluartumik peqquneqarsimapput Allakkat assilinerinik namminneq peqassasut ’inuunertillu tamaat atuartassagaat’. (5 Moses 17:18, 19) Aamma Josua peqquneqarsimavoq Allakkat atuartassagai „ullukkut unnuakkullu“. — Josva 1:8.

Nassuerutigisariaqarpoq Biibilimi atuarnermi eqqarsarluarnissaq ilaannikkut pisariaqarsinnaasarmat. Peterip oqaasia eqqaamajuk: ’Inoorlaannguatut immuk piviusoq oqaasiusoq kajungerisiuk.’ (1 Pîtruse 2:2) Sungiusaraanni Guutip oqaasianut ’immuttut’ ittumut kajungerneq tamanna naalungiarsuup anaanami immuanut qiisasarneratulli pissusissamisoortigilersinnaavoq. Biibilimik atuarnerup nuannarilernissaanut imminut sungiusartoqarsinnaavoq.b Tamanna asuliinnaanavianngilaq. Tussiaasiortoq ima allassimavoq: „Oqaatsisit naneruaraakka isikkannut, qaammaqqutigalugillu aqqutinni.“ (Tussiaat 119:105) Taamatut siulersorneqarnissarput tamatta pisariaqartinnginnerparput? (gE 22/1 96)

[Quppernerup ataani ilanngussat]