Savanik paarsisut arfineq-marluk inunnullu naalagaanerit arfineq-pingasut nalitsinni kikkuuppat?

1. Sooq Aramæerit Israelimiullu kunngiisa pilersaarutaat iluatsissinnaanngila?

UKIUNI 700-kkunni Kr.in.si., ukiut 762-it aamma 759-it akornanni, Israelimiut kunngiat Aramæerillu kunngiat Judakkunnik saassussipput. Jerusalemi tiguarusuppaat, Akazi kunngiujunnaarsikkusuppaat allamillu, immaqa kunngip Daavip kinguaarinngisaanik, kunnginngortitserusullutik. (Es 7:5, 6) Jehovali Daavip kinguaavineersumik kunngeqartuarumaarneranik neriorsuisimammat pilersaarutaat iluatsissinnaanngilaq. Jehovallu oqaasii maangaannanngisaannarput. — Jos 23:14; 2 Sam 7:16.

2-4. Esaja 7:14, 16 qanoq ililluni eqquuppa (a) ukiuni 700-kkunni kr.in.si.? (b) Jiisusip nalaani?

² Aallaqqaammut Aramæerit Israelimiullu sorsunnermi ajugaarpasittussanngoraluarput. Akiuunnermi ataatsimi Akazip sakkutuui 120.000-it toqupput! Taassuma ernera Ma’aseja aamma toqutaavoq. (2 Nal 28:6, 7) Jehovali pisunik malinnaavoq. Daavimut neriorsuutini eqqaamagamiuk pruffiitini Esaja qiimmaallannangaartumik tusarliussassaqartillugu aallartippaa.

³ Esaja ima oqarpoq: “Takuat, arnaq inuusuttoq naartulissaaq ernertaassallunilu, taannalu atsissavaa Immanuelimik.” Imalu nangippoq: “[Nukappiaqqap] suli ilikkalinngikkaa ajortoq asiginnassallugu ajunngitsorlu qinissallugu kunngit taakkua marluk qunugisavit nunaat inuerussimassapput.” (Es 7:14, 16) Siulittuutip tamatuma aallaqqaataatungaa Missiarsimut tunnganera ilumoorpoq. (Matt 1:23) Jiisusip nalaani Aramæerit Israelimiullu kunngiisa Juda saassutinngilaat, taamaattumik Immanueli pillugu siulittuut Esajap nalaani aamma eqquussimassaaq.

⁴ Esajap tamatuminnga nalunaaruteqareernerata kinguninngua taassuma nulia naartulerpoq. Ernertik Maher-Shalal Hash-Bazimik atserpaat. Meeraq taanna ‘Immanueliusimassaaq’ Esajap eqqartugaa.a Biibilip nalaani meeraq inunngoraangat, immaqa pisimasumik immikkorluinnaq ittumik eqqaasitsisussamik, atserneqartarpoq, angajoqqaaminilli ilaquttaminillu allamik taaguuteqartinneqartarluni. (2 Sam 12:24, 25) Jiisusip Immanuelimik taaguuteqartinneqarsimaneranut takussutissaqanngilaq. — Esaja 7:14; 8:3, 4 atuakkit.

5. Kunngi Akazi sianiilliorluni qanoq aalajangerpa?

⁵ Israelimiut Aramæerillu Judamik tiguaaniartillugit Assyriamiut aamma Judamik tiguaanissaminnik pilersaaruteqalerput. Assyriamiut sorsukkumatuutut ilisimaneqarput pissaaneqaleraluttuinnarlutillu. Esaja 8:3, 4-lu naapertorlugit Assyriamiut Judamik tiguaannginnerminni Aramæerit Israelimiullu tiguartussaavaat. Akazip, Judap kunngiata, Guutip Esaja aqqutigalugu oqaasii tutsuigisussaagaluarpai. Sianiilliorlunili Assyriamiunik isumaqatigiissuteqarpoq. Tamatuma kingunerisaanik Assyriamiut Judakkunnik naqisimannilerput. (2 Kng 16:7-10) Akazip Judami siuttutut, imaluunniit savanik paarsisutut, innuttani illersortussaagaluarpai. Taamaaliunngilarli. Imminut ima aperisinnaavugut: ‘Pingaarutilinnik aalajangigassaqaraangama Guutimik imaluunniit inunnik tatiginnittarpunga?’ — Uss 3:5, 6.

SAVANIK PAARSISOQ NUTAAQ ALLAANERUSUMIK ILIUUSEQARPOQ

6. Hizkija Akazimit qanoq allaanerua?

⁶ Akazi ukiumi 746-mi kr.in.si. toqummat ernera Hizkija kunnginngorpoq. Judamiut maanna piitsuullutillu Jehovamik pallorfiginnikkunnaarsimapput. Hizkija kunnginngorlaatut qanoq iliussava? Inuiaat pisuunngorteqqinniassavai? Naamik. Hizkija Jehovamik asannippoq inuiannullu savanik paarsisuulluarluni. Siullertut Judamiut Jehovamik pallorfiginneqqilernissaannut ikiorpai. Hizkija Guutip namminerminut piumasaa paasigamiuk ingerlaannaq naalappoq. Uagutsinnut maligassaalluangaarami! — 2 Nal 29:1-19.

7. Sooq Levikkut kunnginngorlaamit taperserneqartariaqarpat?

⁷ Judamiut Jehovamik pallorfiginneqqilernissaannut ikiuinermi Levikkut pingaarutilimmik akisussaaffeqarput. Taamaattumik Hizkijap Levikkut naapeqatigai tapersersornissaannillu neriorsorlugit. Levikkut aalajaatsut kunngimit ima oqarfigineqaramik nuannaarlutik qissasersimassapput: “[Naalakkap] qinersimavaasi kiinnami saani kiffartortussatut.” (2 Nal 29:11) Levikkut ersarissumik peqquneqarput inuit Guutimik ilumoortumik pallorfiginnilernissaannut ikiuutissasut!

8. Hizkija Judamiut Jehovamik pallorfiginneqqilernissaannut ikiorniarlugit qanoq aamma iliuuseqarpa, tamannalu qanoq kinguneqarpa?

⁸ Hizkijap Judamiut Israelikkullu tamaasa poorskisiornissamut qaaqquai. Inuit poorskisioreeramik nalliussivik seernarsaateqanngitsumik timiusartorfik, ullunik arfineq-marlunnik sivisussusilik, nalliuttorsiutigaat. Nalliussivik nuannersisingaaramikku ullunik arfineq-marlunnik sivitsorpaat. Biibilimi ima allassimavoq: “Jerusalemimi nuannaarneq angeqaaq, Salomommi Daavip ernerata Israelikkunnut kunngiunerata kingorna aatsaat taama pisoqaqqimmat.” (2 Nal 30:25, 26) Nalliuttorsiorneq inunnut tamanut qiimmassaataasimassaqaaq. Nalunaarsuutit aappaat 31:1-imi ima allassimavoq: ‘Nalliussineq qaangiummat Israelikkut katersorsimasut tamarmik ujaqqat napasut sequtserpaat napasullu Asheramut pigititat killorlugit, qattorngillu pilliisarfiit pilliiviillu aserorterlugit amiakkuerullugit.’ Inuiaat Jehovamut saapput. Tamanna qanittukkut pisussat eqqarsaatigalugit pingaaruteqartorujussuuvoq.

KUNNGIP JEHOVA TATIGAA

9. (a) Israelimiut pilersaarutaat qanoq maangaannartinneqarpa? (b) Sankeribi Judamik tiguaanialernermini qanoq iluatsitsilluartigaa?

⁹ Esajap siulittuisimaneratut Assyriamiut Israelimiut tiguarlugillu nunaminnut aallaruppaat. Tamanna Israelimiut Daavip kinguaarinngisaanik Judamut kunnginngortitsinissamik pilersaarutaannik maangaannartitsivoq. Assyriamiulli qanoq pilersaaruteqarpat? Maanna Judamik tiguaanialerput. Biibilimi ima allassimavoq: “Ukiut kunngip Hizkijap naalakkersuiffiisa 14-ianni Assyriap kunngiata Sankeribip Judap illoqarfii pallittaalisallit saassuppai tamaasalu tigusaralugit.” Sankeribip Judap illoqarfii 46-t tiguarpai. Taamani Jerusalemimi najugaqarsimasuuguit qanoq misigissagaluarlutit eqqarsaatigiuk. Assyriamiut sakkutuui Judap illoqarfiinik tiguaaqattaarlutillu illit angerlarsimaffinnut qanilliartuinnarput! — 2 Kng 18:13.

10. Mikap siulittuutaa Hizkijap sooq qiimmaallaatigisimassavaa?

¹⁰ Hizkija navianartorsiortinneqarnertik nalunngikkaluarlugu paatsiveerunnanilu ataatamisut tunussisutut, Akazitut, inuiannut Guutimik nalusunut ikiortissarsiunngilaq. Hizkijap Jehova tatigaa. (2 Nal 28:20, 21) Pruffiitip Mikap akeqqat, “Assyriamiut”, pillugit oqaasii uku nalusimassanngilai: “Savanik paarsisut arfineq-marluk, ilami inunnut naalagaanerit arfineq-pingasut, taakkununnga akiuukkiartortikkumaarpavut. Taakkua Assyria illersorumaarpaat panaminnik.” (Mika 5:4, 5) Jehovap oqaasii taakku Hizkijap qiimmaallaatigisimassavai. Jehovap oqaasiinit erserpoq Assyriamiunik ajorsartitsinissamut sakkutuut immikkorluinnaq ittut atorneqassasut.

11. Savanik paarsisut arfineq-marluk inunnullu naalagaanerit arfineq-pingasut pillugit siulittuut qaqugu pingaarnertut eqquutissava?

¹¹ Savanik paarsisut arfineq-marluk inunnullu naalagaanerit arfineq-pingasut pillugit siulittuut Jiisusip, ‘Israelimi naalakkap qangarsuarmit aallaavillip’, inunngoreernerata kingunerujussuani pingaarnertut eqquutissaaq. (Mika 4:14; 5:1 atuakkit). Aap, tamanna siunissami “Assyriamiut”, imaluunniit akeqqat, Jehovap kiffaanik saassussippata eqquutissaaq. Jehovap sakkutuut kikkut, ernerminik siuttullit, atorlugit akeqqat ajorsartissavai? Apeqqut tamanna allaaserisami kingusinnerusukkut akissavarput. Siullermilli Assyriamiut saassussimmata Hizkijap iliuusai qanoq ilinniarfigisinnaallugit misissoriartigu.

HIZKIJA SILATUSAARTUMIK ILIUUSEQARPOQ

12. Hizkija taassumalu iligisai Guutip innuttaanik illersuiniarlutik qanoq iliorpat?

¹² Ajornartorsiutitsinnik aaqqiisinnaanngitsutut misigigaangatta Jehova pisariaqartitatsinnik ikiuinissaminut piumassuseqartuaannarpoq. Ajornartorsiutitsinnilli sapinngisatsinnik aaqqiiniarnissarput naatsorsuutigaa. Hizkija sapinngisaminik iliuuseqarpoq. Biibilimi allassimavoq “naalagartani sorsuttartunilu pissarsuit” siunersiorlugillu ‘puilasut illoqarfiup avataaniittut milissorneqarnissaat’ pillugu aalajangertoq. Hizkijap aamma “sapiillilluni illoqarfiup qarmaata aseqqui tamaasa iluarsaatilerpai qarmanilu napasulialiorluni. Qarmaq avaqqullugu allamik qarmaliorpoq.” Allaallu ‘naalikkiortitsillunilu eqqortinnaveeqqusiortitsivoq’. (2 Nal 32:3-5) Piffissami tamatumani Jehovap innuttani Hizkija, taassuma naalagartai, pruffiitillu aalajaatsut iluaqutigalugit illersorlugillu paarai.

13. Hizkija innuttani Assyriamiunit saassunneqarnissamut piareersarniarlugit pingaarnerpaamik qanoq iliuuseqarpa, Hizkijallu oqaasii innuttaasa qanoq iluaqutigaat?

¹³ Taava Hizkija puilasunik milissuinermit illoqarfiullu qarmaanik qajannaallisaanermit pingaaruteqarnerusumik iliuuseqarpoq. Savanik paarsisuulluartuugami innuttani katersortippai imalu oqarfigalugit qiimmassarlugit: “Siooraqinasi, Assyriallu kunngia sakkutoorpassuilu qunugeqinasigit! Taassuma iligisaa tassaavoq inuup talia, uagulli Naalagaq Guuterput iligaarput; taassuma ikiussavaatigut sorsuffiginiakkavullu nammineq akiussallugit!” Jehovap illersorlutik sorsunnissaanik Hizkijap innuttani eqqaasippai. Tamanna Guutimik tatiginninnissaminnut sapiitsuunissaminnullu iluaqutigaat. Jehovap pruffiitimigut siulittuisimaneratut Hizkijap taassumalu naalagartaasa sorsuttartuisalu pissarsuit, aamma pruffiitit Mikap Esajallu, savanik paarsisuulluarnertik ersersippaat. — 2 Nal 32:7, 8; Mika 5:4, 5 atuakkit.

14. Rabsjake qanoq oqarpa, juutillu qanoq periarpat?

¹⁴ Assyriamiut kunngiat taassumalu sakkutuui Lakishimi, Jerusalemip kujataata kitaatungaani, tammaarput. Tassanngaanniillu Jerusalemimiunik tunniutiinnaqqusilluni kunngi oqariartortitanik pingasunik aallartitsivoq. Oqariartortitaata, Rabsjakemik taaneqartartup, inuiaat hebræerisut oqaluffigai. Siullermik Hizkijamut tusarnaaqqunagit Assyriamiunut tunniutiinnaqquai. Taava nunamut ilorrisimaarlutik inuuffigisassaannut aallartinneqarnissaannik sallulluni neriorsorpai. (2 Kunngit 18:31, 32 atuakkit). Rabsjakep aamma inuiaat allat guutiisa pallorfiginnitsiminnik illersuisinnaasimannginnerattut Jehova juutinik illersuisinnaannginnerarpaa. Inuit silatusaarlutik salluliornerit eqqunngitsumillu unnerluutiginninnerit taakku soqutiginngitsuusaarpaat. Ullumikkut Jehovap kiffaasa taakkua maligassiuinerat ilaartarpaat. — 2 Kunngit 18:35, 36 atuakkit.

15. Jerusalemimiut susariaqarpat, Jehovallu taakku qanoq annaappai?

¹⁵ Soorunami Hizkija ernumavoq. Inuiannut allanut ikiortissarsiornani Esaja aqqutigalugu Jehovamut ikioqquvoq. Pruffiitip Esajap Hizkija ima oqarfigaa: “Naalagaq Assyriap kunngia pillugu: Illoqarfimmut matumunnga isissanngilaq qarsumilluunniit piseriussiffigissanagu.” (2 Kng 19:32) Jerusalemimiut sapiitsuunermik pinertusaarnermillu saniatigut allamik iliuuseqartussaanngillat. Jehova taakku illersorlugit sorsuttussaavoq. Taamaaliorporlumi! “Unnuaq taanna Naalakkap inngilia aallarpoq Assyriamiullu tammaarfianni angutit 185.000-it toqullugit.” (2 Kng 19:35) Hizkijap illoqarfik illersorniarlugu iliuuserisimasai pissutiginagit Jehovalli pissaanera pissutigalugu Jerusalemimiut annaanneqarput.

QANOQ ILINNIARFIGISINNAAGIPPUT

16. Nalitsinni uku kikkuuppat: (a) Jerusalemimiut? (b) ‘Assyriamiu’? (c) Savanik paarsisut arfineq-marluk inunnullu naalagaanerit arfineq-pingasut?

¹⁶ Savanik paarsisut arfineq-marluk inunnullu naalagaanerit arfineq-pingasut pillugit siulittuut nalitsinni pingaarnertut eqquutissaaq. Itsaq Jerusalemimiut Assyriamiunit saassunneqarput. Qanittukkut Jehovap innuttai ‘Assyriamiunit’, imaluunniit akeqqanit, suujunnaarsinniarneqarlutik saassunneqassapput. Biibilimi saassussinerup tamatuma saniatigut ‘Gogimit Magogimeersumit’, ‘Avannarliup kunngianit’ aamma ‘nunarsuarmi kunnginit’ saassussisoqarnissaa eqqaaneqarpoq. (Ez 38:2, 10-13; Dan 11:40, 44, 45; Saqq 17:14; 19:19) Saassussinerit taakku assigiinngitsuuppat? Naluarput. Biibilimi taaguutit arlallit atorlugit saassussineq ataaseq eqqartorneqarsinnaavoq. Mikap siulittuutaa naapertorlugu Jehovap akeqqamut naakkittaatsumut, ‘Assyriamiumut’, sakkutuut kikkut atussavai? Sakkutuut immikkorluinnaq ittut. Biibilimi allassimavoq “savanik paarsisut arfineq-marluk” aamma “inunnut naalagaanerit arfineq-pingasut” sakkutuunut taakkununnga ilaasut. (Mika 5:4) Taakku kikkuugamik? Tassaapput ilagiinni utoqqaanertat. (1 Petr 5:2) Ullumikkut Jehovap innuttani siunissami ‘Assyriamiumit’ saassunneqarnissaannut piareersarniarlugit nakussatsinniarlugillu utoqqaanertarpassuit aalajaatsut atortarpai.b Mikap siulittuutaanit paasitinneqarpugut taakkua ‘Assyria illersorumaaraat panaminnik’. (Mika 5:5) ‘Anersaap panaa’, Guutip oqaasia, akeqqaminnik ajugaaffiginninnissaminnut sakkut atugassaasa ilagaat. — 2 Kor 10:4; Ef 6:17.

17. Oqaluttuaq sammeriigarput sisamatigut utoqqaanertat qanoq ilinniarfigingaarsinnaavaat?

¹⁷ Utoqqaanertaasusi oqaluttuaq sammeriigarput ilinniarfigingaarsinnaavarsi: (1) Guutimut uppernissinnik nakussatsitsinikkut qatanngutisilu taamaaliornissaannut ikiornerisigut ‘Assyriamiumit’ saassunneqarnissamut pitsaanerpaamik piareersarsinnaavusi. (2) ‘Assyriamiu’ saassussippat Jehovamit annaanneqarnissarput qularinngilluinnartariaqarparsi. (3) Taamanikkussamut Jehovap peqatigiissortaanit ilitsersuussutit ilissinnut tunniunneqartut eqqumiippasissinnaassapput. Ilitsersuutilli tunniunneqartut suulluunniit, isumaqatigigutsigit isumaqatiginngikkaluarutsigilluunniit, maleruarnissaannut tamatta piareersimasariaqarpugut, taamaaliornerpummi annassutigissagatsigu. (4) Qatanngutit ilaat silarsuarmi matumani ilinniarfinnik, pigisanik peqatigiiffinnilluunniit tatiginnikkunik eqqarsartaatsiminnik massakkut allanngortitsisariaqarput. Jehovamik tamakkiisumik tatiginninngitsunik ikiuinissamut piareersimajuartariaqarpusi.

18. Oqaluttuamik tamatuminnga eqqaamanninnerput siunissami qanoq iluaqutigisinnaavarput?

¹⁸ Siunissami Hizkijap nalaani Jerusalemimiusut ikiortissaqarpasinngitsigilertussaavugut. Taamanikkussamut Hizkijap oqaasii uppersuseqarluarnissatsinnut iluaqutigisinnaavavut. Eqqaamassavarput akeqqatta iligisaat tassaammat “inuup talia, uagulli Naalagaq Guuterput iligaarput; taassuma ikiussavaatigut sorsuffiginiakkavullu nammineq akiussallugit!” — 2 Nal 32:8.