LUTE
1 Kyoso o afundixi kyexile mutumina, kwabhiti nzala mu ixi ya Izalayele. Sayi diyala, dya tundu mu Beleme ya Judá phala kuya mutunga kala musonyi mu ixi ya Mowabe, kumoxi ni muhat’wê ni an’ê ayadi. 2 O diyala dijina dyê Elimeleke,* o muhatu dijina dyê Nowemi, o majina a an’ê ayadi, Mahalone ni Kidiyone. Ene exile akwa Efalata ya Beleme, ya Judá. Abhixila mu ixi ya Mowabe, anga atunga mwenyomo.
3 Mukubhita thembu, Elimeleke munumi’â Nowemi, wafu. Nowemi anga uxala ngo ni an’ê ayadi a mala. 4 Ku pholo dya kwenda, o an’a yá akazala ni ahatu akwa Mowabe, umoxi dijina dyê Olofa, o mukwa dijina dyê Lute. Ene anga atunga mwenyomo, kwakambele ngo phala kutenesa dikwinyi dya mivu. 5 Mukubhita ithangana, o an’a ayadi, Mahalone ni Kidiyone, afu we. Nowemi anga uxala ubheka we, mukonda wafundu an’ê ayadi ni mwadi wê. 6 Kyenyiki, mwene ni akaji a an’ê* atundu ku Mowabe, mukonda wevu kwila, Jihova wabesowala dingi o mundu wê, mu ku abhana kudya.
7 Mwene waxisa o kididi bhwa tungile kumoxi ni akaji a an’ê.* Kyoso kyexile mu njila, mu kuvutuka ku ixi ya Judá, 8 Nowemi wambela akaji a an’ê:* “Vutukenu, kala muthu aye ku bhata dya man’yâ, Jihova a mikwatele henda kala ki mwakwatele henda kwa anumyenu afu, ni kokwami. 9 Jihova a mikwatekese kusanga kala muthu diyala dyengi ni dibhata dya kondama.” Kyenyiki, Nowemi wa abhana jinzobole, ene anga amateka kudila ni dízwi dyaswina. 10 Ene a mutambwijila: “Kana, twandaya kumoxi n’eye, phala tukale kumoxi ni mundu wé.” 11 Maji Nowemi wa ambela, wixi: “Vutukenu an’ami. Mukonda dyahi mwamesena kuya n’eme? Eme kinganda tena dingi kuvwala ana n’a kale anumyenu. 12 Vutukenu an’ami. Vutukenu, mukonda ngakuka kya kyavulu, kingitena kukazala dingi. Né mwene se ngikala ni kidyelelu kya kukazala ni diyala mu usuku wa lelu, anga ngivwala twana, 13 o kwila mweji kwa akingila kate kyeji kula? Mweji kamba kukazala phala kwa akingila? Kana an’ami. Ku mimona kubhita mu ima yiyi, ku ngiluwalesa kyavulu, mukonda Jihova wa ngilungulukila.”*
14 Ene adidi dingi ni dízwi dyaswina. Olofa anga ubhana nzobole kwa ukow’ê, yu wavutuka. Maji Lute wajijila kuya-nê. 15 Mukiki, Nowemi wambe: “O hwed’yé* wa muvutuka ku mundu wê ni ku jinzambi jê. Vutuka kumoxi ni hwed’yé.”
16 Maji Lute wa mwambela: “Kana ku ngijijidika ku kuxisa. Kana ku ngifidisa kuya n’eye, mukonda kwoso ku uya, eme we kwene ku ngandaya. Bhwoso bhu uzekela, eme we bhene bhu ngizekela. O mundu wé wanda kala mundu wami, o Nzambi yé yanda kala Nzambi yami. 17 Bhwoso bhu ufwila, eme we bhene bhu nganda fwila, bhene we bhwa ngifundila. Kikale kalunga ka ngisandula kokwé, kima kyengi kana. Se kikyene, Jihova a ngikaxtikale, a ngibhange-kyu kinene.”
18 Kyoso Nowemi kyamono kuma Lute wajiji mwene kuya-nê, ka mufidisa dingi. 19 Kiyadi kya ayi kumoxi kate kyabhixila mu mbanza ya Beleme. Kyoso kyabhixila mu Beleme, athu oso adiwana mukonda dya ene. O ahatu adibhwidisa: “O kwila yú mwéne mwene Nowemi?” 20 Mwene anga wambela o ahatu: “Kimungixane dingi Nowemi.* Mu ngixana kya Mala,* mukonda Muteni wa Yoso wa ngibhekela ibhidi yavulu ku mwenyu wami.* 21 Eme ngexile ni ima yavulu kyoso ki ngayi, maji Jihova wa ngivutukisa ni maku a hatu. Mukonda dyahi mu ngixana Nowemi, se Jihova wa ngibhange ngi nguma yê, o Muteni wa Yoso wa ngibhekela malamba?”
22 Kiki kyene kyabhiti ni Nowemi kyoso kyatundu ku ixi ya Mowabe, kumoxi ni Lute mukaji a mon’ê.* Ene abhixila ku Beleme mu izuwa ya kumateka kubhongolola o sevada.
2 Sayi ndandu ya munumi’â Nowemi, wexile mvwama. Dijina dyê Bowaji. Mwene watokalele ku mwiji wa Elimeleke.
2 Lute mukwa Mowabe wambela Nowemi: “Ngakudyondo, ngehele kuya ku mabhya munona sevada, nange kukala muthu u ngikwatela henda.” Kyenyiki, Nowemi wa mwambela: “Ndé mon’ami.” 3 Mwene wayi yu wamateka kunona mu dibhya mu kukayela o abhongolodi akexile mubhongolola. Mwene anga utukulukila mu dibhya dya Bowaji, wexile ndandu ya Elimeleke. 4 Mu kithangana kyenyokyo, Bowaji wabhixila, wa mutunda ku Beleme, yu wambela o abhongolodi: “Jihova a mikwatekese.” Ene atambwijila: “Eye we Jihova a kubesowale.”
5 Bowaji webhwidisa o mutwameni wa abhongolodi: “O kilumba kiki kyatokala ku mwiji wa nanyi?” 6 O mutwameni wa abhongolodi wa mutambwijila: “O kilumba kiki mukwa Mowabe, weza ni Nowemi kyoso kyatundu mu ixi ya Mowabe. 7 Mwene wa ngambela: ‘Ngakudyondo, ngitena kunona tu ixina twa sevada twobatule,* twalawuka mwabhiti o abhongolodi?’ Tunde kyabhixila mu kamene, yu wamateka o kukalakala, kindala ngo kyaxikama bhu kilembeketa phala kunyoha-ku bhofele.”
8 Kyenyiki Bowaji wambela Lute: “Mon’ami, kana kuya munona mu dibhya dyengi, mba kuya kididi kyengi. Kala bhu mbandu ya akalakadi’ami a ahatu. 9 Tonginina bhwoso bhwa mubhongolwela ni wa akayele. Ngatendelesa o jiselevende ja mala phala kakubhange kima.* Kyoso ki ukala ni dinyota, uya bhwala o jimbinda ja menya jateke o jiselevende ja mala ni unwe.”
10 Kyenyiki, mwene wafukama ni pholo bhoxi anga u mwibhwidisa: “Mukonda dyahi ngasange ngalasa kumesu mé, eye wa ngisuwu, sumbala ngi mukwa ixi yengi?” 11 Bowaji wa mutambwijila: “A ngitangela yoso i wabhange mu kukwatekesa ukow’é, kyoso kyafundu munum’yê ni kyoso ki waxisa tat’enu ni mam’enu ni ixi ya jindandu jé, éye weza mutunga bhukaxi ka mundu u wakambele kwijiya. 12 Jihova a kubesowale mu mbote yoso iwene mubhanga, utambule futu yatokala kwa Jihova Nzambi ya Izalayele, mukonda walengela moxi a mabhabha mê, mu kusota kididi kyakondama.” 13 Kyenyiki, mwene wambe: “Ngisange ngalasa ku mesu mé ngana yami, mukonda wa ngiximbakatesa, wazwela mu ukexilu watululukisa o muxima wa selevende yé, sumbala kingitokala ku jiselevende jé.”
14 Mu kithangana kya kudya Bowaji wa mwambela: “Zá udye mbolo, umame kibhesu kyé mu vindangele.” Kyenyiki, mwene waxikama kumoxi ni abhongolodi, Bowaji wa mubhana jimbundu jokange, mwene wadi, wekuta anga kusubhuka hanji. 15 Kyoso kyamateka dingi o kunona, Bowaji watendelesa o akalakady’ê: “Mwehelyenu kunona bhukaxi ka ixina yobatule.* Kanenu ku mutatesa. 16 Mutena we kukatula tu ixina mu ita yokute kyá phala mwene a tunone, kanenu ku mufidisa.”
17 Kyenyiki, mwene wasuluka ni kunona kate mu ngoloxi. Mukusuluka, wazuku yoso ya nona anga itenesa efa* imoxi ya sevada. 18 Kyoso Lute kyazubha o kudya yu wekuta, wakwata o sevada ya nona ni kudya kwasubhuka, wavutuka ku bhata yu wa kubhana kwa ukow’ê.
19 Ukow’ê anga u mwibhula: “Lelu wanonena kwebhi? Kwebhi ku wakalakalela? O muthu wa kusuwu kiki, ataneku.” Lute anga uzwela ni ukow’ê yalungu ni muthu wakalakala-nê, wixi: “O mwadyakime ngakalakala-nê lelu, dijina dyê Bowaji.” 20 Nowemi anga wambela mukaji a mon’ê:* “Mwadyakime mwenyo, Jihova a mubesowale mukonda walondekesa henda kwa yó ala ku mwenyu ni kwa yó afu.” Nowemi wambe dingi: “Mwadyakime mwenyo ndandu yetu. Wafwama ku tukula mu ibhidi yetu.”* 21 Kyenyiki, Lute mukwa Mowabe wambe: “Mwene wa ngitangela we, ‘kala kumoxi ni akalakadi ami, kate kyazubha kubhongolola o idima yami yoso.’” 22 Kyenyiki, Nowemi wambela Lute mukaji a mon’ê:* “Mon’ami, kota o kuya ni jiselevende jê, muveji dya kuya mu dibhya dyengi n’a kutatese.”
23 Mukiki, Lute wakayela o jiselevende ja ahatu, akalakadi a Bowaji kate kyazubha o kikalakalu kya kubhongolola o sevada ni tiliku yoso. Mwene anga utunga ni ukow’ê.
3 Kyenyiki ukow’ê Nowemi wa mwambela: “Mon’ami, ngamuxinganeka ku kukwatekesa kusanga diyala* phala kukazala-nê, ni usange kididi kyakondama. 2 Bowaji wavu o ilumba i wexile mu kwenda-nawu, ndandu yetu. Lelu mu usuku mwene wandaya mubhyata o sevada bhu kididi kya kubhyatela. 3 Kyenyiki, zowa, diwese* máji adizumba, ta o izwatu yé yafwama dingi, ukulumuke bhu kididi kya kubhyatela. Kana ku mwehela ku kumona kate kyanda zubha o kudya ni kunwa. 4 Kyoso kyanda kwila wazeka, utala kyambote o kididi bhwanda zeka. Uya, u muvungununa o inama, anga uzeka bhu mbandu a inama yê, mwene wanda kutangela ihi i watokala o kubhanga.”
5 Mwene wa mutambwijila: “Nganda bhanga yoso i wa ngitangela.” 6 Mukiki, wakulumuka bhu kididi kya kubhyatela, wabhange yoso kala kya mulongesa ukow’ê. 7 Kyoso Bowaji kyazubha kudya ni kunwa, wasanguluka. Mukusuluka wayi muzeka bhu mbandu a ita ya sevada. Lute weza sé kubhanga jibuya, wa muvungununa o inama yu wazeka. 8 Mukaxi ka usuku, Bowaji wamateka muteketa, o kyabhetuka wamono muhatu wazeka bhu mbandu a inama yê. 9 Mwene wa mwibhwidisa: “Éye nanyi?” Mwene wa mutambwijila: “Eme Lute ngi selevende yé. Ngivungine ni divunga dyé, mukonda éye u mulundudi wafwama kutukula mu ibhidi yetu.” 10 Bowaji wa mwambela: “Jihova a kubesowale mon’ami. Mukonda o henda i walondesa kindala yabetakota, o i wadyangele kulondekesa ndenge, mukonda kukayela o minzangala, kikale o jingadyama mba o jimvwama. 11 Kyenyiki-phe mon’ami, kukale ni wôma, nganda bhanga yoso kala ki wazwela, mukonda athu oso mu mbanza ejiya kwila u muhatu wambote. 12 Sumbala eme ngi mulundudi, ngafwama ku kukula ku ibhidi, maji sayi-ku hanji mulundudi wengi wazukama ku undandu eme ndenge. 13 Usuku yú zeka hanji bhenyabha. Mungu mu kamene se mwene ubhanga kya mutokala, kima kyambote, a kibhange. Maji se kakubhange kya mutokala, ngaloko mu dijina dya Jihova kwila, éme kya mwene nganda kubhanga-kyu. Zeka kya mwene bhenyabha, kate kikukya.”
14 Mwene anga uzeka bhu inama yê kate ki kwamateka o kukya. Kyoso kyabalumuka kwavundile hanji, o athu katenene luwa ku mumona. Bowaji wambe: “Séku muthu watokala kwijiya kwila, kweza muhatu bhu kididi kya kubhyatela.” 15 Mwene wa mwambela we: “Zá ni divunga di wa divungu-nadyu, kwata-dyu kyambote.” Lute wakwata o divunga, mwene wa muzongela-bhu izongelu* isamanu ya sevada, yu wa mutwika-yu. Lute anga uya ku bhata.
16 Lute anga uvutuka ku bhata, o kyabhixila, ukow’ê wa mwibhwidisa: “Mon’ami kyebhi kyabhiti o ima? Lute anga u mutangela yoso ya mubhangela o diyala. 17 Lute wambe dingi: “Mwene wa ngibhana o izongelu isamanu yiyi ya sevada, yu wa ngitangela: ‘Kana kuvutuka kwa Ukow’ê ni maku a hatu.’” 18 Bhenyobho Nowemi wa mwambela: “Xikama mon’ami, kingila ni umone kyebhi kyanda bhita o ima, mukonda o diyala didi lelu kanda nyoha kate kyanda batula o maka.”
4 Bowaji wabande kate bhu mwelu wa mbanza yu waxikama bhenyobho. Kyoso o mulundudi a mutumbwile kwa Bowaji, kyexile mubhita, Bowaji wa mwixana: “Nganjé! Zá hanji. Xikama bhabha.” Mwene wayi yu waxikama. 2 Bowaji wexana dingi dikwinyi dya tufunga twa mbanza, yu wa ambela wixi: “Xikamenu bhabha.” Ene anga axikama.
3 Bowaji wambela o mulundudi: “Nowemi watundu ku ixi ya Mowabe wabhingi kusumbisa o kibhela* kyatokalele kwa phang’yetu Elimeleke. 4 Kyenyiki, ngamono kwila, kima kyambote ku kwijidisa o maka enyá ni ku kutangela: ‘Sumba-kyu bhu pholo ya athu atungu bhabha ni bhu pholo ya tufunga twa mbanza. Se wanda kilundula, lundula-kyu. Maji se kiwanda kilundula, ngitangele, mukonda éye wala ni ujitu wakulundula, eme ngala kudima dyé.’” Mwene watambwijila: “Ngamesena mwene ku kilundula.” 5 Bowaji wa mwambela: “Kizuwa-phe ki usumba o kibhela* kwa Nowemi, sumba-kyu we kwa Lute, mukwa Mowabe, muhatu wa difundu, phala kubheka dingi o dijina dya difundu ku undundu wê.” 6 Mukiki, o mulundudi wa mwambela: “Kingitena ku kilundula, phala kingidibotese o undundu wami. Lundula-kyu phala eye ni ujitu wami wakukula, mukonda eme kingitena ku kilundula.”
7 Mu kifwa kya akwa Izalayele m’ukulu, phala kubhitisa o ujitu wa kukula ku muthu wengi, exile mubhanga kiki: O diyala uzula o jiháyi jê, anga u jibhana kwa mukwa. Mu kubhanga kiki exile muxikina o kikutu mu Izalayele. 8 Kyenyiki, mu kuzwela kwa Bowaji: “Sumba-kyu phala eye,” o mulundudi wazula o háyi yê. 9 Mukusuluka, Bowaji wambela o tufunga ni mundu woso: “Lelu enu mu jimbangi, kwila, ngamusumba kwa Nowemi yoso yatokalele kwa Elimeleke ni yoso yatokalele kwa Kidiyone ni kwa Mahalone. 10 Kyenyiki, ni Lute mukwa Mowabe, wexile muhatu wa Mahalone, wanda kala kya muhat’wami, phala kubheka dingi o dijina dya difundu ku undundu wê, phala o dijina dyê kidijimuke bhukaxi ka jiphange jê ni bhu mwelu wa mbanza. Lelu enu mu jimbangi.”
11 Mukiki, o mundu woso ni tufunga twexile bhu mwelu wa mbanza, ambe: “Tu jimbangi mwene! Jihova abhangese o muhatu wanda bokona mu inzo yé, kusokela ni Lakele ni Leya, akolesele o mwiji wa Izalayele.” Kemba mu Efalata, bhanga dijina dyambote mu Beleme. 12 O mona wanda kubhana Jihova bhukaxi ka muhatu yú, abhangese o dibhata dyé kusoka ni dibhata dya Peleji, mon’a Judá, a muvwala ni Tamale.”
13 Kyenyiki, Bowaji wakazala ni Lute. Mwene wazeka-nê, Jihova anga u mubhangesa kwimita, yu wavwala mon’a diyala. 14 Ahatu anga ambela Nowemi: “Jihova atane-ku, mukonda mu kizuwa kya lelu wa kubhana mulundudi. O dijina dyê a diximane mu Izalayele. 15 Mwene* wazediwisa o mwenyu wé, wanda kulangidila mu ukukilu wé. Mukonda, mon’a mukaji a mon’é* wa kuzolo, mwene wa kukala kota o sambwadi dya ana ndenge.” 16 Nowemi anga ukwata o mona, u mwondeleka, wenda ni ku mulanga.* 17 Kyenyiki, o ahatu a dizukama-nê a muluku dijina. Ene ambe: “Nowemi a muvwalela mon’a diyala, a muluku Obede. Mwéne tata ya Jesé, tata ya Davidi.
18 Yú wene o mwiji wa Peleji: Peleji uvwala Hezelone; 19 Hezelone uvwala Lame; Lame uvwala Aminadabe; 20 Aminadabe uvwala Nasono; Nasono uvwala Salumone; 21 Salumone uvwala Bowaji, Bowaji uvwala Obede; 22 Obede uvwala Jesé; Jesé uvwala Davidi.
Dilombolola, “Nzambi yami, Sobha.”
Mba, “ni jimbalakaji jê.”
Mba, “ni jimbalakaji jê.”
Mba, “o jimbalakaji jê.”
Mu Hebalayiku.: “Lukwaku lwa Jihova lwa ngilungulukila.”
Mba, “hwed’yé mutudi ni mukwenu.”
Dilombolola kuzediwa kwami.
Dilombolola kulula.
Kilombolola, “o Muteni wa Yoso walulisa o mwenyu wami.”
Mba, “mbalakaji yê.”
Mba nange, “bhukaxi ka ita.”
Mba, “phala kakukwate.”
Mba nange, “o ita.”
Nange, 22 a jilitulu. Tala o Kiba. B14.
Mba, “mbalakaji yê.”
Mba, “ndandu yetu wala ni ujitu wa kutukula.”
Mba, “mbalakaji yê.”
Mu Heba.: “dibhata.”
Mba, “diwaye.”
Nange, izongelu isamanu ya seya, mba nange 44 a jilitulu. Tala o Kiba. B14.
Mba, “dibhya.”
Mba, “dibhya.”
Kifwa, o mulawula wa Nowemi.
Mba, “mon’a mbalakaji yê.”
Mba, “wenda ni kumulela.”