O ji Madele ja Kituka Jimbangi ja Jihova

Felisa: Nga kudila mu ixi ia Espanha. O muiji uami uexile mu Katolika. Mukonda dia kiki, tua kexile múia mu ngeleja. Mu kidi, 13 kia jindandu jami exile atuameni a ngeleja, amukuá akexile mu bhanga kikalakalu kiéngi mu ngeleja. Saí ndandu ia mam’etu uexile mutuameni ua ngeleja, ni mulongexi mu xikola ia Katolika. Kioso muéne kiafu, João Paulo II, uexile Mutuameni ua ngeleja ua mu bhana kijingu. Tat’etu uexile musongi ua felu, maji mam’etu uexile kidimakaji. Tuexile dinake dia jiphange, maji ng’exile o mon’a ua phande kumbi.

Kioso ki nga tenesa 12 kia mivu, o ita mu ixi ia Espanha ia mateka. Kioso kia bhiti o ita, tat’etu a mu te mu kaleia, mukonda muéne ua kexile mu di ta mu mak’â jinguvulu. Kia bhonzele phala mam’etu kudikila o ibhindamu ietu. Mukonda dia kiki, mam’etu ua tumikisa o jiphange jami Araceli, Lauri, ni Ramoni, phala kutunga kumoxi ni ji madele, mu mbanza ia Bilbao. Mu kididi kieniókio, eji kala ni kudia kua soko.

Araceli: Mu kithangana kieniókio, nga kexile ni 14 kia mivu, Lauri ua kexile ni 12 kia mivu, Ramoni ua kexile ni 10 dia mivu. Tua kexile ni ngunzu iavulu ia muiji uetu. Tua kexile mu zelesa o inzo ia ji madele. Mu kubhita mivu iiadi, a tu tumikisa mu inzo ia dikota ia ji madele, phala kutalatala athu a kuka kiá, mu mbanza ia Saragoça. Tua tokalele kukalakala kiavulu phala kuzelesa o inzo ia kulamba. Mukonda dia kiki, tua bhuile kiavulu.

Felisa: Kuma o jiphange jami ja kexile mu inzo ia ji madele, mu mbanza ia Saragoça, mam’etu ni sekulu’ami a ngi tumikisa ué mu mbanza ienióio. Ene ka mesenene kuila, ngi kazala ni munzangala ua ngi zolele. Kuma nga zolele Nzambi, nga mesenene kiavulu kutunga mu inzo ia ji madele. Nga kexile múia mu ngeleja izuua ioso, nga mesenene kukala mukunji ua jixi jengi, kála kia bhangele ndandu iami mu África.

Maji mu inzo ia ji madele, ki ngeji tena kubhanga o ima ioso i nga mesenene. O ji madele ka ngi suínisa kusidivila Nzambi mu ixi iéngi, kala ki nga mesenene. Mukonda dia kiki, kioso kia bhiti muvu umoxi, nga vutuka mu inzo phala kutambula konda ia sekulu’ami, uexile mutuameni ua ngeleja. Nga kexile ni kikalakalu bhu bhata, ni ku sambela o Tersu mu usuku uoso. Nga zolele ué kuiudika o ithulu mu ngeleja, ni ku zuatesa o iteka ia Madiia ni “jisantu.”

Araceli: Nga te o kikutu kia dianga phala kukituka madele, kioso ki nga kexile mu mbanza ia Saragoça. Mu kiki, o ji madele a tu uane. Ene a ngi tumikisa mu inzo ia ji madele mu mbanza ia Madri, Lauri a mu tumikisa mu mbanza ia Valência. Ramoni ua kexile hanji mu mbanza ia Saragoça. Nga te o kikutu kia kaiiadi phala kukituka madele, kioso ki nga kexile mu mbanza ia Madri. Athu avulu kala adilongi, ni adiakimi akexile mu kuíza, phala kutunga mu inzo ia ji madele. Mu kiki, kuexile kikalakalu kiavulu phala kubhanga. Mu inzo ia ji madele, nga kexile mu kalakala mu inzo ia kusaka.

Nga mesenene kiavulu kukituka madele. Nga banze kuila, tua tokalele kutanga, ni kuijiia kiavulu o milongi ia Bibidia. Maji nga divuile kia iibha. Sé-ku muthu ua kexile mu tanga o Bibidia, ni kuzuela ia lungu ni Nzambi, mba Jezú. Nga di longele o dimi dia Latini. Nga di longele ué o muenhu ua “jisantu” ja Katolika, ni kubheza Madiia. Maji mu ithangana iavulu, tua kexile ngó kubhanga ikalakalu iavulu.

Nga kexile ni njinda, ni kuthandanganha. Nga divu kuila, nga tokalele kukalakala phala kukuatekesa o muiji uami, mu veji dia kukalakala mu inzo ia ji madele, phala kubhangesa o athu amukuá kukala jimvuama. Mu kiki, nga tangela o madele ia katunda ia lungu ni maka enhá. Nga mu tangele ué kuila, nga mesenene kuxisa o inzo ia ji madele. Muéne ua ngi jika mu kaleia. Muéne ua bhange kiki, phala kulungulula o kibanzelu kiami.

O ji madele a ngi katuile mu kaleia. Maji kioso ene kia mono kuila, nga mesenene hanji kuxisa o inzo ia ji madele, a ngi jika dingi mu kaiela. Mu veji ia katatu, ene a ngi tangela phala kuxisa o inzo. Maji phala kubhanga kiki, nga tokalele kusoneka kiki: “Kuma nga mesena kusidivila Satanaji mu veji dia Nzambi, nga mu xisa o inzo ia ji madele.” Nga divuile kia iibha. Mu kidi, nga mesenene kuxisa o inzo ia ji madele, maji ki ngi mesenene kusoneka o izuelu íii. Mu kusuka-ku, nga mesenene kuzuela ni padele, phala ku mu tangela o ima ia bhitile. Ni kikuatekesu kia bispu, muéne ua ngi ehela kuvutuka mu inzo ia ji madele, mu mbanza ia Saragoça. Mu kubhita jimbeji mu mbanza íii, ene a ngi ehela kuxisa o inzo ia ji madele. Mu kubhita kathangana, Lauri ni Ramoni a xisa ué o inzo ia ji madele.

O DIVULU DIA TU UANE

Felisa: Mu kubhita kithangana, nga kazala, anga ngai mu tunga mu mbanza ia Cantábria, mu ixi ia Espanha. Nga kexile hanji múia mu ngeleja. Saí Lumingu mu ngeleja, o padele ua dikôla, uixi: “Talenu o divulu didi!” Muéne ua tu londekesa o divulu ni diambu A Verdade Que Conduz à Vida Eterna. Muéne uambe: “Se saí muthu u mi bhana o divulu didi mu ngi bhana na-diu, mba mu di texi!”

Nga mesenene o divulu, sumbala ki ngi kexile na-diu. Mu kubhita izuua, ahatu aiadi eza mu ngi kunda. A ngi bhana o divulu didi, mukonda exile Jimbangi ja Jihova. Mu usuku uenhó, nga tange o divulu dioso. Kioso ene kia vutuka ku bhata diami, a ng’ibhuidisa se nga mesenene ku di longa o Bibidia, anga nga a vutuila, ngixi: Kiene.

Tundé ukulu, nga mesenene kubhanga o vondadi ia Nzambi. Kioso ki nga di longo o kidi kia lungu ni Jihova, nga mateka ku mu zola kiavulu. Nga mesenene kutangela akuetu ia lungu ni muéne. Ku muvu ua 1973, a ngi batizala. Nga bhange ioso phala kubokela o muiji uami o kidi kia Bibidia. Maji o muiji uami, benge benge phang’iami Araceli ua ngi tangela kuila, o kixikanu kiami ki kiexile kia kidi.

Araceli: Kuma a ngi talatala kia iibha mu inzo ia ji madele, nga divuile kia iibha, ki ngi mesenene dingi kuia mu ngeleja. Né kiki, nga sulukile ni kuia mu ngeleja mu Malumingu, ni kusamba o Tersu izuua ioso. Nga bhingi kua Nzambi mu ku mu diónda, phala ku ngi kuatekesa kutendela o Bibidia. Mukonda dia kiki, Felisa ua ngi tangela o ima ia di longele. Mukonda dia kisangusangu kia kexile na-kiu, phala ku ngi tangela ia lungu ni kixikanu kiê, nga fikile kuila, muéne uexile dilaji. Ki ngi xikina o ima ia ngi tangela.

Mu kubhita thembu, nga vutuka mu mbanza ia Madri phala kukalakala, anga nga kazala. Mu kubhita mivu, nga mono kuila, o athu akexile múia mu ngeleja, ka kexile mu kumbidila o milongi ia Jezú. Mukonda dia kiki, ki ngi kexile dingi múia mu ngeleja. Ki ngi xikinine dingi mu “jisantu,” ni mu milongi ia infernu. Ki ngi xikinine ué kuila, o mutuameni ua ngeleja uala ni kutena, phala kuloloka o ituxi. Nga texi o iteka ioso i nga kexile na-iu. Ki ngejidile se nga kexile mu bhanga o kima kia tokala. Sumbala nga divuile kia iibha, maji nga kolokotele mu kusamba kua Nzambi. Nga kexile mu zuela: “Ngandala ku kuijiia. U ngi kuatekesa!” Ngi lembalala kuila, veji javulu o Jimbangi ja Jihova a phupa ku dibhitu diami, maji nuka nga a jikuila. Ki ngi kexile mu dielela mu milongi ia jingeleja.

Phang’iami Lauri ua tungile mu ixi ia França, maji Ramoni ua kexile mu ixi ia Espanha. Ku muvu ua 1980, ene a mateka ku di longa o Bibidia ni Jimbangi ja Jihova. Kála kia bhitile ni Felisa, nga xikina ni kidi kioso kuila, ene kejidile kuila, o milongi iexile ia makutu. Mu kubhita kithangana, nga di sange ni Angelines. Muéne uexile vizinha iami, anga tua kituka makamba a kidi. Muéne uexile ué Mbangi ia Jihova. Mu veji javulu, Angelines kumoxi ni muadi uê a ng’ibhuidisa se nga mesenene ku di longa o kidi kia Bibidia kumoxi ni ene. Sumbala nga a tangela kuila, o milongi ia jingeleja ki iexile ni valolo, ene a mono kuila, nga kexile hanji ni vondadi ia kuijiia o kidi kia lungu ni Bibidia. Mu kusuka-ku, nga a tangela: “Se-ku kima. Ngi di longa n’enu, se ngi tanga o ibatulu mu Bibidia iami!” Nga kexile ni Bibidia mu dimi dia Espanhol a i xana Nacar-Colunga.

O BIBIDIA IA TU KUATEKESA KU DIBUNDA KUMOXI

Felisa: Kioso kia ngi batizala ku muvu ua 1973, kuexile 70 a Jimbangi ja Jihova ndenge, mu mbanza ia Santander, mu Cantábria. Tua tokalele kuia dikanga, phala kubokela o athu oso mu madiembu moso. Mukonda dia kiki, tua kuatele maximbombo. Mu kusuluka, tuendele ni dikalu inzo ni inzo.

Ku mivu iavulu, nga di longele o kidi kia Bibidia ni athu avulu. Ku athu iá, 11 a a batizala. Avulu mudiâ exile akua Katolika. Nga bhingile kukala ni muanhu. Kála kia bhitile n’eme, a bhingile kithangana phala kumona kuila, o ima ia kexile mu xikina iexile ia makutu. Ngejidile kuila, o ima ieji kuatekesa o muthu kulungulula o kibanzelu kiê, ni kutendela o kidi kia Bibidia, iene ngó o Bibidia ni nzumbi ikola ia Jihova. (Jihebeleu 4:12) Muadi uami Bienvenido, uexile xiku dia ngoji, a mu batizala ku muvu ua 1979. Mam’etu ua matekene ku di longa o kidi kia Bibidia. Mu kubhita kathangana, muéne uafu.

Araceli: Kioso ki nga mateka ku di longa ni Jimbangi ja Jihova, nga divuile kuila, ki ngeji ku a dielela. Maji kioso ki ngai ni ku di longa o kidi kia Bibidia, ki nga kexile dingi mu divua kienhiki. O Jimbangi ja Jihova ka longa ngó o kidi kia Bibidia, maji a belesela ué o milongi. O kixikanu kiami kua Jihova, ni milongi ia Bibidia, ia dibandekesa dingi. Mu kiki, nga sangulukile dingi. Saí jivizinhu a mono kuila, o ukexilu ua muenhu uami ua lunguluile, a ngi tangela: “Araceli, kana kubhuila mu ubhezelu uê!”

Nga mu di lembalala hanji, kioso ki nga sambe: “Nga kusakidila Jihova mu ku ngi bhana kithangana, ni kuehela kusanga o kima ki nga kexile mu sota​—o kuijiia kua kidi kua Bibidia.” Nga bhingi ué kua phang’iami Felisa, phala ku ngi loloka, mukonda dia ima ia iibha i nga mu zuelele. Tundé mu kithangana kieniókio, tua sangulukile mu ku di zuelesa ia lungu ni milongi ia Bibidia, mu veji dia ku di kuata. A ngi batizala ku muvu ua 1989, kioso ki nga kexile ni 61 a mivu.

Felisa: Lelu, ngala ni 91 a mivu. Kuma muadi uami uafu, ki ngi tena dingi kubhanga o ima, kála ki nga kexile mu bhanga m’ukulu. Né kiki, ngene mu tanga hanji o Bibidia izuua ioso, kuia mu iônge, ni kuboka o njimbu iambote.

Araceli: Kuma ng’exile madele, nga uabhela kuzuela ni atuameni a jingeleja, ni ji madele ia lungu ni Jihova. Saí iá, a uabhela kuzuela n’eme. Mukonda dia kiki, ene a tambula madivulu. Nga di lembalala hanji, kioso ki nga zuelele ni mutuameni ua ngeleja. Kioso ki nga suku ku mu zuelela, muéne ua xikina o ima ioso i nga mu zuelele. Mu kusuluka, muéne uambe: “Kuma nga kuka, ki ngi tena dingi kubhanga kima. Ihi ia-nda zuela o athu u ngene mu longa mu ngeleja, ni muiji uami?” Nga mu vutuila, ngixi: “Abha Nzambi?” Nga mono kuila, muéne ua luualele, mukonda muéne ua mono kuila, o ima ioso i nga mu zuelele iexile ia kidi. Maji nga fikile kuila, muéne kexile ni vondadi ia kulungulula o ibanzelu iê.

Nuka nga-nda jimba, kioso o muadi uami kia ngi tangela kuila, ua mesenene kuia mu kiônge kumoxi n’eme. Kioso kiai mu kiônge, muéne ua kexile ni 80 a mivu. Tundé mu kizuua kiokio, muéne ka fongo mu iônge. Muéne ua mateka ku di longa o Bibidia ni kuboka. Ngi lembalala o ithangana iambote, kioso ki tua kexile kuboka kumoxi. Kua kambele ngó mbeji jiiadi, phala ku mu batizala, muéne uafu.

Felisa: O jiphange jami jitatu a ngi zukutisile, kioso ki nga mateka kusidivila Jihova. Maji mu kubhita thembu, ene a xikina ué o kidi kia Bibidia. Kiki kiexile o kima kia betele-o-kota kia bhitile ku muenhu uami. Mu kusuluka, tua kexile mu bhita kithangana kumoxi, ni kudizuelesa ia lungu ni Nzambi ietu ia kazola, Jihova, ni Maka mê! Mu kusuka-ku, etu enioso tua kexile mu bheza Jihova.a