Jezú wabokona mu Jeluzaleme kuthandu a jumendu

O Kwila o Ikanenu ya Bibidya Ilondekesa Kwila, Jezú Mwene Wexile o Mexiya?

O Bibidya i tambwijila

Kyene mwene. Kyoso kyakexile mu ixi, Jezú wa kumbidila ikanenu yavulu ya lungu ni ‘Mexiya o Mutwameni,’ yó wejikala o “Mubhuludi wa mundu.” (Daniyele 9:25; 1 Nzwá 4:14) Né mwene kyoso kya mufukununa, Jezú wasuluka ni kukumbidila o ikanenu ya lungu ni Mexiya.—Jisálamu 110:1; Ikalakalu 2:34-36.

Ihi ilombolola o kizwelu “Mexiya”?

Kikale o kizwelu Mashiʹach mu dimi dya Hebalayiku (Mexiya) ni kizwelu Khristos mu dimi dya Ngeleku (Kidistu) kilombolola “A mu Undu.” Kyenyiki, o dijina “Jezú Kidistu” dilombolola “Jezú a mu Undu,” mba “Jezú o Mexiya.”

M’ukulu kyoso o muthu kyexile mutambula ujitu wa katunda exile mu mu unda, mu kumulundulula ni máji kuthandu dya mutwe wê. (Ijila 8:12; 1 Samuwele 16:13) Jezú watambula kwa Nzambi kididi kya ungana: kya kukala o Mexiya. (Ikalakalu 2:36) Maji muveji dya Jezú ku mu unda ni máji, Nzambi wa mu undu ni nzumbi ikôla.—Matesu 3:16.

O kwila muthu woso woso wejitena kukumbidila o ikanenu ya lungu ni Mexiya?

Kana. Kala o impressão digital ikwatekesa kutungula muthu umoxi ngó, o kikumbidilu kya ikanenu ya Bibidya, ilondekesa ngó Mexiya imoxi, mba Kidistu. Maji o Bibidya ya zwelele kya kwila, “kwanda moneka Jikidistu ja makutu, ni jipolofeta ja makutu. Ene anda bhanga isumwa yavulu ni madiwanu, phala kunganala o athu, katé mwene ni yó a asolo kwa Nzambi.”—Matesu 24:24.

O kwila o Mexiya weji moneka ku hádya?

Kana. O Bibidya yambele kya kwila o Mexiya weji kwijila ku mwiji wa Sobha Davidi mukwa Izalayele. (Jisálamu 89:3, 4) Maji, o madivulu exile mulondekesa o mbutu ya Davidi, a texika. Nange o madukumendu yá, a bwika kyoso o akwa Loma kyatolola o mbanza ya Jeluzaleme ku muvu wa 70 K.K.a Maji mu thembu ya Jezú kwexile hanji o madivulu yá, né mwene o jinguma jê katenene kudituna o kidi, kyoso mwene kyambe kwila watokalele ku mwiji wa Davidi.—Matesu 22:41-46.

Ikanenu ikuxi yala mu Bibidya ya lungu ni Mexiya?

Kitutena kulombolola ni kidi kyoso o ikanenu yoso ya lungu ni Mexiya. Mu kifika, né mwene mu ibatulu yóyo izwela ni kidi kyoso yalungu ni Mexiya, o ukexilu wa lombolola o ikanenu yiyi ki wene umoxi kana. O izwelu itusanga mu divulu dya Izaya 53:2-7 izwela ima yavulu ya lungu ni Mexiya. Athu avulu atena kumona o izwelu yoso yiyi kala ikanenu, maji amukwa atena kumona o maba amukwa kala ikanenu yengi we.

Ikanenu ya lungu ni Mexiya ya dikumbidila kwa Jezú

Ikanenu	Ibatulu ya Bibidya	Ya dikumbidila
Kikanenu kya lungu ni mbutu ya Mbalahamu	Dimatekenu 22:17, 18	Matesu 1:1
Watundu ku mwiji wa Izake, mona Mbalahamu	Dimatekenu 17:19	Matesu 1:2
A muvwalela mu Izalayele ku mwiji wa Judá	Dimatekenu 49:10	Matesu 1:1, 3
Watundu ku mwiji wa Sobha Davidi	Izaya 9:7	Matesu 1:1
A muvwala ku muzeletete	Izaya 7:14	Matesu 1:18, 22, 23
A muvwalela mu Beleme	Mikeya 5:2	Matesu 2:1, 5, 6
A mwixana mu dijina dya Imanuweleb	Izaya 7:14	Matesu 1:21-23
Kexile mvwama	Izaya 53:2	Luka 2:7
Twana twa mala a tujibha kyoso kya muvwala	Jelemiya 31:15	Matesu 2:16-18
A mwixana ku Ijitu	Hozeya 11:1	Matesu 2:13-15
A mwixana mukwa Nazaléc	Izaya 11:1	Matesu 2:23
Mukunji u yudika o njila	Malakiya 3:1	Matesu 11:7-10
A mu undu kala Mexiya ku muvu wa 29 K.K.d	Daniyele 9:25	Matesu 3:13-17
Nzambi wamuxikina kala Mon’ê	Jisálamu 2:7	Ikalakalu 13:33, 34
Walondekesa henda ku inzo ya Nzambi	Jisálamu 69:9	Nzwá 2:13-17
Muboki wa njimbu yambote	Izaya 61:1	Luka 4:16-21
O ukunji mu Ngalileya wabheka mukengeji wonene	Izaya 9:1, 2	Matesu 4:13-16
Wabhange madiwanu kala Mozé	Matendelelu 18:15	Ikalakalu 2:22
Kala kyabhangele Mozé, mwene walongo o mak’â Nzambi	Matendelelu 18:18, 19	Nzwá 12:49
Wasake jihaxi javulu	Izaya 53:4	Matesu 8:16, 17
Mwene kasoto kudifumanesa mba kudizangeleka	Izaya 42:2	Matesu 12:17, 19
Walondekesa henda kwa yó exile mutala hadi	Izaya 42:3	Matesu 12:9-20; Máluku 6:34
Walondekesa o kuyuka kwa Nzambi	Izaya 42:1, 4	Matesu 12:17-20
Kidiwanu Ndongixi	Izaya 9:6, 7	Nzwá 6:68
Walongo o dijina dya Jihova	Jisálamu 22:22	Nzwá 17:6
Wazwela bhu kaxi ka ifika	Jisálamu 78:2	Matesu 13:34, 35
Mutwameni	Daniyele 9:25	Matesu 23:10
Athu avulu kamuxikana	Izaya 53:1	Nzwá 12:37, 38
Ditadi dya kudibhukana	Izaya 8:14, 15	Matesu 21:42-44
Amuditunu ku athu	Jisálamu 118:22, 23	Ikalakalu 4:10, 11
A muzembe sé kikuma	Jisálamu 69:4	Nzwá 15:24, 25
Wabokona mu Jeluzaleme kuthandu a jumendu	Zakadiya 9:9	Matesu 21:4-9
A muximana ku an’a ndenge	Jisálamu 8:2	Matesu 21:15, 16
Weza mudijina dya Jihova	Jisálamu 118:26	Nzwá 12:12, 13
A mulungulukila kwa kamba dyê wakexile mudya-nê kumoxi	Jisálamu 41:9	Nzwá 13:18
A musumbisa mu 30 a mabele a phalatae	Zakadiya 11:12, 13	Matesu 26:14-16; 27:3-10
O makamba amuxisa	Zakadiya 13:7	Matesu 26:31, 56
Amutatela ku jimbangi ja makutu	Jisálamu 35:11	Matesu 26:59-61
Kyoso kyamutatela mwene kazwela kima	Izaya 53:7	Matesu 27:12-14
A mu phamena mathe	Izaya 50:6	Matesu 26:67; 27:27, 30
A mu beta ni mbangala ku mútwe	Mikeya 5:1	Máluku 15:19
A mubeta ni jixikote	Izaya 50:6	Nzwá 19:1
Wehela kumubeta	Izaya 50:6	Nzwá 18:22, 23
O akunji a makota ni jimesene ja kulonga o Kijila akala mu balumuka ni ku mu tatela	Jisálamu 2:2	Luka 23:10-12
A muphaphela o maku ni inama ku taka	Jisálamu 22:16	Matesu 27:35; Nzwá 20:25
Atela jisólote kudivunga dyê	Jisálamu 22:18	Nzwá 19:23, 24
Amuphaphela kutaka ni ifumbe	Izaya 53:12	Matesu 27:38
A mu sebhulula	Jisálamu 22:7, 8	Matesu 27:39-43
Watale hadi mukonda dya akwa ituxi	Izaya 53:5, 6	1 Phetele 2:23-25
Wedile kala Nzambi wamwehelela	Jisálamu 22:1	Máluku 15:34
Amunwisa vindangele ni ndululu mba kima kya lulu	Jisálamu 69:21	Matesu 27:34
Ande dya kufwa wexile ni dinyota	Jisálamu 22:15	Nzwá 19:28, 29
Wabhakula o mwenyu wê kwa Nzambi	Jisálamu 31:5	Luka 23:46
Wabhana o mwenyu wê	Izaya 53:12	Máluku 15:37
Wabhana o mwenyu wê kala sata phala kubhwisa o kituxi	Izaya 53:12	Matesu 20:28
Ka mu bukula o ifuba	Jisálamu 34:20	Nzwá 19:31-33, 36
A mu kubula ni sosa	Zakadiya 12:10	Nzwá 19:33-35, 37
Amufundu kumoxi ni jimvwama	Izaya 53:9	Matesu 27:57-60
Amufukununa	Jisálamu 16:10	Ikalakalu 2:29-31
O muthu weji musumbisa amubhinganesa	Jisálamu 109:8	Ikalakalu 1:15-20
Waxikama ku mbandu ya kadilu ka Nzambi	Jisálamu 110:1	Ikalakalu 2:34-36

a O divulu Cyclopedia ya McClintock ni Strong yamba: “Nange tutena kuzwela kwila o madivulu a miji ya Judá a abwikisa kyoso kyatolola o mbanza ya Jeluzaleme, kana ande dya kithangana kiki.”

b Mu dimi dya Hebalayiku o dijina Imanuwele, dilombolola “Nzambi Wala N’etu,” dilombolola we kyambote o kikalakalu kya Jezú kala Mexiya. O ima yabhange mwene kyoso kyeza mu ixi, ya londekesa ni kidi kyoso kwila, Nzambi wexile ni jiselevende Jê.—Luka 2:27-32; 7:12-16.

c O kizwelu “mukwa Nazalé” nange kya tundu mu dimi dya Hebalayiku nétser, kilombolola “luthangu.”

d Phala kwijiya dingi kyambote o musoso wa Bibidya wa lungu ni muvu wa 29 K.K. ulondekesa kwila wene o muvu wa moneka Mexiya, tala o milongi ni dyambu “Makuinhi A Sambuadi Dia Semana.”

e O kikanenu kiki kyala mu divulu dya Zakadiya, maji o musoneki wa divulu dya Matesu wambe kwila, “o maka azwela o polofeta Jelemiya a dikumbidila.” (Matesu 27:9) Kiki kilondekesa kwila, sayi ithangana o divulu dya Jelemiya exile mudita kupholo mu Mikanda a ixana “madivulu a Jipolofeta.” (Luka 24:44) Nange Matesu watumbula o kizwelu “Jelemiya” phala kulombolola o madivulu oso ajipolofeta, o divulu dya Zakadya kwene we kudyala.