KIBATULU SAMBUADI
Muéne “u Kala mu Kudila Bhu Pholo ia Jihova”
1, 2. Maka ahi akexile mu bhita kioso Samuuele kia zuela ku mundu ua Izalaiele, ni mukonda diahi kua bhingile ku a bhangesa ku diela?
SAMUUELE ua kexile mu tala o mundu uê. O mundu ua diongekele ku Jidingale, o diiala didi dia fiiele ua kexile mu sidivila kiá Nzambi mu mivu iavulu, kala polofeta ni mufundixi, muéne ua bhongolokele o mundu uoso. Nange mu mbeji ia kasambuadi mba ia Kanake mu kalendalu ka lelu; o thembu ia kukuta mba ia ku bhongolola, ia matekene kiá. O tiliku ia kexile kiá polondo phala ku bhongolola. O mundu ua tululukile. Kiebhi Samuuele kieji tena ku suínisa o mundu uoso iú?
2 O mundu ka kexile mu tendela o kituxi kia tele kua Jihova. Ene a jijidikile Samuuele ku a solela sobha phala ku a tumina. Mu ku bhanga kiki, ene ka exile mu tendela kuila, a mu bhukumukina Nzambi iâ, Jihova ni polofeta iê. Mu kidi, akexile mu dituna Jihova Nzambi kala Sobha iâ! Ihi ieji bhanga Samuuele phala ku a bhangesa ku diela o kituxi kiâ?
O undenge ua Samuuele u tena ku longa disá dia dikota, mu ku dibhana ni athu a iibha
3, 4. (a) Mukonda diahi Samuuele ua zuela ia lungu ni unzangala uê? (b) Mukonda diahi o kixikanu kia Samuuele ki tu kuatekesa kiavulu lelu?
3 Samuuele ua tangela o mundu: “Eme-phe nga kuka kiá.” O jimvi ku mutué uê, ja kexile mu londekesa kuila ua kexile mu zuela o kidi. Muéne uambe dingi, uixi: “Eme-phe ngendela bhu pholo ienu tundé mu undenge uami katé mu kizuua kia lelu.” (1 Sam. 11:14, 15; 12:2) Sumbala uexile kiá muadiakimi, Samuuele ka di jimbi o izuua ia unzangala uê. Muéne ua kexile mu lembalala hanji o ima ia bhitile ni muéne mu unzangala uê. O ima ia solele mu undenge, ia mu kuatekesa ku sidivila Nzambi iê, Jihova, ni ufiiele uoso.
4 Samuuele ua bhingile ku kolesa o kixikanu kiê, iu ua bhangele kiki sumbala mu veji javulu, muéne ua kexile bhu kaxi ka athu a kambele o kixikanu. Lelu ué ku bhinga nguzu phala ku kala ni kixikanu kia kidi, mukonda o mundu mu tuala, ua iibha, ua kambe kixikanu. (Tanga Luka 18:8.) Tu mone ihi i tu tena o ku di longa ku musoso ua Samuuele.
‘U Kala mu Sidivila Bhu Pholo ia Jihova, Sumbala Uexile Hanji Mona-ndenge’
5, 6. Kiebhi o undenge ua Samuuele ka difuile ni ua tuana tua mukuá ni ihi ia bhangesa o jitata jê kuijiia kuila eji mu langa kiambote mu tembulu?
5 O undenge ua Samuuele ki u difuile ni ua tuana tua mukuá. Kioso kia zubha o ku mu mua muisa, nange kioso kia kexile ni mivu itatu, ua mateka ku sidivila Jihova mu tembulu ia kexile mu mbanza ia Silo, 30 a kilómetulu tundé ku Lama. O jitata jê, Elikana ni Hana, a mu bhakula phala ku sidivila Jihova mu tembulu kala Nazilé ku muenhu uê uoso.a O kuila kiki kilondekesa kuila, Samuuele ka mu zolele ku jitata jê?
6 Kana! Ene ejidile kuila o mon’â eji ku mu langa kiambote mu tembulu. O mukunji ua dikota, Eli, ua lange kiambote Samuuele mukonda akexile mu kalakala kumoxi. Mu tembulu mua kexile ué ahatu, akexile mu kuatekesa mu ikalakalu ia tembulu, mu ukexilu ua tokala.—Mak. 38:8; Afun. 11:34-40.
7, 8. (a) Kiebhi o jitata ja Samuuele kia kexile ku mu suínisa mivu ioso? (b) Ihi ia tena ku di longa o jitata ja lelu ku jitata ja Samuuele?
7 Elikana ni Hana, ka jimbi o mon’â ua dianga, mukonda o uvualukilu uê uexile kitambuijilu kia musambu uâ kua Jihova. Hana ua bhingile mona kua Nzambi, iu ua kanene ku mu bhakula kua muéne phala ku mu sidivila mu tembulu ku muenhu uê uoso. Mivu joso, kioso kia kexile múia ku kunda Samuuele, Hana ua kexile mu kuambata izuatu ia kexile mu tunga phala Samuuele ku zuata mu kithangana kia ku bhanga o sidivisu iê mu tembulu. Samuuele ua kexile mu sanguluka kiavulu mu ithangana ienioió. Muéne ua kexile mu kula kiambote mu nzumbi, mukonda dia kikuatekesu kia kexile ku mu bhana ku jitata jê, mu ku mu lembalesa o ujitu ua ku sidivila Jihova mu tembulu.
8 O jitata ja lelu, a tena ku di longa mu phangu ia Elikana ni Hana. Mu ku sasa o ana, o jitata a thandanganha dingi ni ima ia xitu ni ku jimba o ima ia nzumbi. Maji o jitata ja Samuuele a tele ku pholo o ima ia Nzumbi, kiki kia kuatekesa mon’â ku kala diiala dia kixikanu.—Tanga Jisabhu 22:6.
9, 10. (a) Jimbulula kiebhi kiexile o tembulu ni kiebhi kia kexile mu divuua Samuuele mu ku kala mu kididi kiki. (Tala ku luiji.) (b) Kikalakalu kiahi kia kexile mu bhanga Samuuele mu tembulu?
9 Mu ku kula, Samuuele ua kexile mu tala o milundu ku mbanza ia Silo. Kioso kia kexile mu tala ku luiji o mbanza ni ku tala o honga ia kexile ku kanga dia mbanza ni ku mona o tembulu ia Jihova, ua kexile mu sanguluka kiavulu. O tembulu iexile kididi ki kola.b Tundé Mozé kia tumine ku tunga o tembulu, kua bhitile kiá 400 ja mivu. O tembulu iexile o kididi mua kexile mu bheza Jihova.
10 Samuuele ua zolele kiavulu o tembulu. Mu musoso ua soneka, muéne uambe: ‘Samuuele anga u kala mu sidivila bhu pholo ia Jihova sumbala uexile hanji mona-ndenge, ua zuata efodi ia linhu.’ (1 Sam. 2:18) O kizuatu kiki, kilondekesa kuila, Samuuele ua kexile mu kuatekesa o akunji mu tembulu. Sumbala ka tokalele ku muiji ua akunji, muéne ua kexile ni ujitu ua ku jikula o mabhitu a tembulu mu kamene ni ku kuatekesa o muadiakimi, Eli. Maji sumbala ua uabhele kiavulu o ujitu uê ua ku sidivila mu tembulu, mu ku bhita kithangana, muéne ua luualele kiavulu. Akexile mu bhanga ima ia iibha kubhata dia Jihova.
Muéne ua Kolokota mu Fiiele Sumbala ni Kuiibha Kua Athu mu Izuua Iê
11, 12. (a) Ukexilu uebhi ua iibha ua kexile nau Hofini ni Finehase? (b) Ima iahi ia iibha ia kexile mu bhanga Hofini ni Finehase mu tembulu? (Tala ku luiji.)
11 Sumbala Samuuele uexile hanji mona-ndenge, ua kexile mu mona kiá ima iavulu ia iibha. Eli ua kexile ni ana a iiadi, Hofini ni Finehase. O musoso ua Samuuele u zuela: “An’a Eli-phe a mala, anga a sekala kiavulu kuma a kexile an’a kadiaphemba; a lembua kuijiia ngó Jihova.” (1 Sam. 2:12) O ibanzelu iiadi i di kaiela. Hofini ni Finehase exile athu a iibha—ana sé valolo—mukonda ka kexile mu bhana kijingu kua Jihova. Ene ka kexile mu belesela o itumu ni ijila ia Nzambi. Mukonda dia kiki, akexile mu ta ituxi iavulu bhu pholo ia Jihova.
12 O Kitumu kia Nzambi, kia kexile mu londekesa kiambote o ikalakalu ia akunji ni kiebhfi kia tokalele ku bhana o jisata mu tembulu. Kima kia tokalele muene ku ki bhanga! O ji sata ja tokalele phala ku loloka o ituxi, phala o athu ku zela bhu pholo ia Jihova ni ku tambula mabesá. Maji Hofini ni Finehase, akexile mu suínisa o akunji a mukuá phala ka xile o ji sata.c
13, 14. (a) Ihi ia kexile mu bhanga ku athu akexile múia mu kalatódio? (b) Kiebhi Eli kia lueza mu kikalakalu kiê kia mukunji ua dikota ni kia tata?
13 Xinganeka Samuuele ku mona o ima ioso íii ia iibha, se muthu ku i fidisa. Athu akuxi exile jingadiama, ja mono Samuuele kuíza mu tembulu mu ku sota kikuatekesu mu nzumbi, maji mu ku bhixila-mu, akexile mu a kuatesa jisonhi ni kua sebhulula kuala o akunji? Kiebhi kia divu kioso kiévu kuila, Hofini ni Finehase, ka kexile mu xila o itumu ia Jihova mu ku bhanga undumbu ni ahatu akexile uá mu sidivila mu tembulu? (1 Sam. 2:22) Muéne ua mesenene kuila Eli u bhanga kima.
Samuuele nange ua luualele kiavulu mu ku mona o kuiibha kua kexile mu bhanga o an’â Eli
14 Eli muene ngó o muthu ua tokalele ku batula o maka enhá akexile mu di bandekesa izuua ioso. Mukonda dia ku kala mukunji ua dikota, muéne ua kexile ku pholo mu ku langa o tembulu. Mukonda dia ku kala tata, muéne ua tokalele ku bazela an’ê. Mukonda ene akexile mu di bhanga kia iibha ene muene, ni ku athu a mukuá. Mu kiki, Eli ua lueza mu kikalakalu kiê kia mukunji ua dikota ni kia tata. Muéne ka bazela an’ê ni ku tema. (Tanga 1 Samuuele 2:23-25.) Maji ene a tokalele ku a bazela ni ku a kaxtikala. Ene a tokalele ku a jibha mukonda dia kituxi kia kexile mu ta!
15. Njimbu iebhi ia tumikisa Jihova kua Eli, ni kiebhi kia tambuijila o muiji ua Eli kioso kiévu o kizuelu kia ku a fundisa?
15 Mukonda dia ima íii ia iibha, Jihova ua tumikisa kua Eli ‘muthu ua Nzambi,’ polofeta ka mu tumbula o dijina diê, uéza ni njimbu ia ku fundisa. Jihova uambela Eli: “An’é eie u beta ku a xila, eme ndenge.” Mukonda dia kiki, Nzambi ua kanene kuila, o an’a iibha a Eli, eji kufuá mu kizuua kimoxi, ni kuila o muiji ua Eli ueji tala hadi iavulu, katé muene ni ku xisa o kikalakalu kia ujitu kia kexile mu bhanga—o ukunji mu kalatódio. O kuila o muiji ua Eli ua lungulula o ukexilu uâ ua iibha mu kuívua o kizuelu kiki? O misoso ia Bibidia ki i zuela kuila ene a lungulula o muxima uâ.—1 Sam. 2:27–3:1.
16. (a) Ihi i tua di longo ia lungu ni ukexilu ua Samuuele? (b) O kuila o ukexilu ua Samuuele u ku suínisa? Jimbulula.
16 Kiebhi Samuuele kia divu mu maka oso enhá? Sumbala ni kuiibha kua kexile mu bhanga o athu, o divulu dia Samuuele di tu londekesa kuila Samuuele ua kexile mu kula kiambote bhu pholo ia Jihova. Lembalala kuila o divulu dia 1 Samuuele 2:18, dizuela kuila muéne, sumbala uexile hanji mona-ndenge, ‘u kala mu sidivila bhu pholo ia Jihova.’ Né muene mu unzangala hanji, muéne ua bhakula o muenhu uê mu ku bhanga o vondadi ia Nzambi. Mu velusu 21 mu kibatulu kiki, tua di longo kima. O musoso u suluka: ‘O mona iú, Samuuele u kala mu kudila bhu pholo ia Jihova.’ Kioso kia kexile mu kula, o ukamba uê ni Tat’ê ia diulu ua kexile mu dimendala dingi. O ukamba iú ua kidi ni Jihova, ua mu kuatekesele kiavulu ku dibhana kiambote ni kuiibha kua athu.
17, 18. (a) Kiebhi o minzangala ia Jikidistá kia tena ku kaiela o phangu ia Samuuele mu ku dibhana ni kuiibha kua athu lelu? (b) Ihi ilondekesa kuila Samuuele ua kexile ni ukexilu uambote ku muenhu uê?
17 Ki kieji bhonza Samuuele ku banza kuila, se o mukunji ua dikota ni an’ê akexile mu ta kituxi, muéne ueji tena ku bhanga ioso ia mesenene. Maji o kuiibha kua athu a mukuá katé muene, kua ió ala ku pholo mu ikalakalu, ka tokala ku tu bhangesa kuta kituxi. Lelu, minzangala iavulu a kaiela o phangu ia Samuuele ni ku kolokota ‘ku kudila bhu pholo ia Jihova’—mu ku kala ni ukamba ua kidi ni muéne, né muene se bhu kala athu a mu bhanga ima ia iibha.
18 O ukexilu iú ua bhekela mbote iahi kua Samuuele? Tua tange: “Mona Samuuele anga uia ni ku kula, ni ku uabhela Jihova, ni ku uabhela ue athu.” (1 Sam. 2:26) Kienhiki, Samuuele uexile muthu ua iuka bhu pholo ia athu akexile ni ukexilu uambote. Katé muene ni Jihova ua kexile mu ximana o munzangala iú mukonda dia ufiiele uê. Samuuele uejidile kuila o Nzambi iê ueji zubha o kuiibha kuoso kua kexile mu mbanza ia Silo, maji muéne nange ua kexile mu dibhudisa se kizuua kuxi kieji bhita. Saí kizuua mu usuku, a mu tambuijila.
‘Zuela, Selevende iê iu Uivua’
19, 20. (a) Jimbulula ia bhiti ni Samuuele mu usuku mu kalatódio. (b) Samuuele ua banzele kuila nanhi ua kexile ku mu ixana, ni kiebhi kia xila Eli?
19 Kua kambele kiá ngó phala kúkia, maji kua vundile hanji, o kimuikinu mu kalatódio kia uamene hanji. Samuuele anga uivua dízui ku kola o dijina diê. Muéne ua banzele kuila, Eli ua kukile kiá ka kexile dingi mu mona kiambote, ua kexile ku mu ixana. Samuuele u balumuka anga “u lengela” kua Eli. U tena ku xinganeka, o munzangala ku lenga ni kadiata phala ku mona ihi ia mesenene Eli? Kima kiambote ku mona kuila Samuuele ua kexile mu xila Eli. Né muene ni ituxi ioso ia tele Eli, muéne uexile hanji o mukunji ua dikota ua Jihova.—1 Sam. 3:2-5.
20 Samuuele anga u balumuna Eli, uixi: ‘Eme bhabha, eie ua ngi xana.’ Maji Eli ua mu ambela kuila ka mu ixanene kana, iu ua mu tumina ku vutuka bhu hâma. Kiki kia bhiti ué mu veji jiiadi! Mu kusuka-ku, Eli uejidile kiá ihi ia kexile mu bhita. Kua bhitile kiá mivu iavulu, Jihova ka kexile dingi mu tumikisa jinjimbu bhu kaxi ka ji-anju ni isuma ku mundu uê, ki ki bhonzo ku tendela se mukonda diahi. Maji Eli uejidile kuila Jihova ua kexile mu zuela dingi—kindala, ua kexile mu zuela ni mona-ndenge iú! Eli ua tumina Samuuele ku vutuka bhu hâma, iu ua mu tangela kiebhi kia tokalele ku tambuijila Jihova. Samuuele anga u belesela. Samuuele anga uivua dingi dízui ku kola o dijina diê: “Samuuele, Samuuele!” Samuuele bhenhobho uixi: ‘Zuela, selevende iê iu uivua.’—1 Sam. 3:1, 5-10.
21. Kiebhi ki tu tena kuívua o dízui dia Jihova lelu ni mukonda diahi kima kiambote kuívua?
21 Mu kiki, Jihova ua kexile ni selevende iê ua kexile ku mu ivua mu Silo. Samuuele anga u kala mu kuívua jinga Jihova ku muenhu uê uoso. Abha eie? Ki tu bhingi dízui di tunda ku diulu phala kuzuela n’etu. Lelu, tu tena kuívua o dízui dia Nzambi. O dízui dia Nzambi, diala mu Maka mê, o Bibidia. Kioso ki tuívua Nzambi, ni ku mu belesela, o kixikanu kietu ki kola dingi. Kiki kiene kia bhiti ni Samuuele.
Né muene ni uôma, Samuuele ua tula o njimbu ia ku fundisa kua Eli
22, 23. (a) Kiebhi kia di kumbidila o kizuelu kia Nzambi kia bhanene kua Samuuele? (b) Ihi ia bhangesa Samuuele ku kala polofeta iambote?
22 O usuku uenhó mu Silo, kiexile kizuua ki kola ku muenhu ua Samuuele, mukonda tundé o kizuua kieniókio, muéne ua mateka kuijiia Jihova mu ukexilu uéngi, ku kala polofeta ni selevende iê. Ku dimatekenu, o munzangala ua kexile ni uôma ua ku tula o njimbu ia Jihova kua Eli, mukonda iexile njimbu ia lungu ni ki kumbidilu kia kikanenu kia bhangele Nzambi ku muiji ua Eli. Maji Samuuele ua suína iu ua tula o njimbu kua Eli—Eli anga u xikina o kaxtiku ka Nzambi. Ki ku bhitile thembu iavulu, ioso ia kanene Jihova ia di kumbidila: Izalaiele anga u luua ni akua Fidíxia, anga Hofini ni Finehase a a jibha mu kizuua kimoxi. Eli kiévu kuila o álaka ia Jihova a iambatele ku jinguma, u bua bhoxi, anga ufuá.—1 Sam. 3:10-18; 4:1-18.
23 Kienhiki Samuuele anga u kala polofeta iambote. O musoso u zuela kuila: “Jihova anga u kala-nê,” ni ku kumbidila o ikanenu ioso ia kexile mu bhanga Samuuele.—Tanga 1 Samuuele 3:19.
“Samuuele Anga u Dikola Kua Jihova”
24. Ihi ia solo Izalaiele, ni mukonda diahi kiexile kituxi kia dikota?
24 O kuila akua Izalaiele a kaiela o itendelesu ia Samuuele, ia a kituka athu a fiiele, a kulu mu nzumbi? Kana. Mu ku bhita thembu, ene ka mesenene dingi ku a endesa kua polofeta. Ene a mesenene ku kala kála o ifuxi ia mukuá, ku kala ni sobha phala ku a tumina. Ni kikuatekesu kia Jihova, Samuuele ua a bhana sobha. Maji muéne ua tokelele kulondekesa Izalaiele kuila o kima kia bhangele, kiexile kituxi. Ene ka kexile mu dituna muthu, maji akexile mu dituna Jihova! mukonda dia kiki, Samuuele ua bhongolola o mundu ku Jidingale.
Samuuele ua sambe ni kixikanu, Jihova anga u mu tambuijila ni kinuminu kia mvula
25, 26. Kiebhi o muadiakimi Samuuele, kia kuatekesa o mundu uê mu Jidingale, ku mona kuila a tele kituxi kia dikota bhu pholo ia Jihova?
25 Tu vutuke mu thembu ia kexile mu zuela Samuuele ku akua Izalaiele mu Jidingale. Kuenhoko, o muadiakimi Samuuele, ua lembalala akua Izalaiele kiebhi kiexile fiiele kua Jihova ku muenhu uê uoso. Kienhiki: “Samuuele anga u dikola kua Jihova.” Ua bhingi Jihova phala ku tumikisa kinuminu kia mvula.—1 Sam. 12:17, 18.
26 Kinuminu kia mvula? Mu thembu ia kukuta? Kiki nuka kia bhitile! Se o mundu ua kexile ni phata ni ku sebhulula Samuuele, o ukexilu iú ki ua nangenena, kana. Mu kithangana kienhiki, o diulu dia vundile ni kuene bui. O kitembu kiejile ni kinuminu kia mvula, kia kexile mu kuambata o tiliku mu mábhia. Evu kinuminu ni jinzaji. Anga ku mateka o ku noka. Kiebhi kia divu o mundu? O musoso u suluka: “Mundu uoso anga u kala kiavulu ni uoma ua Jihova, ni uôma ua Samuuele.” Kienhiki, ene a mono kuila a tele kituxi kia dikota bhu pholo ia Jihova.—1 Sam. 12:18, 19.
27. Kiebhi ki divua Jihova kia mona ió a kaiela o phangu ia Samuuele?
27 Ki Samuuele, maji o Nzambi iê Jihova, ua bhangesa o mundu ku diela o ituxi iâ. Samuuele, tundé mu unzangala uê, katé mu ukukilu uê, ua londekesa o kixikanu kiê kua Nzambi iê. Jihova anga u mu besoala. Jihova ka lunguluka. Muéne hanji u kuatekesa oso ala ni kixikanu kala kia kexile na-kiu Samuuele.
a O ji Nazilé, a tele kikutu kia kuila ka tokalele ku nua uhôlua né ku bhuta o ndemba. Avulu akexile mu bhanga o kikutu kiki mu kithangana ngó kiofele, maji ki kale Sansau, Samuuele ni Nzuá dia batizu, a solo ku kala Nazilé ku muenhu uâ uoso.
b O tembulu iexile balaka ia mabaia. Maji a i bhangele ni ji falamenda ja fuamene kiavulu, kala o ikonda ia iama, milele ia fuama, mabaia, phalata ni ulu. O balaka iexile mu kithádi kia dikota mua kexile uê o kalatódio ka ji sata. Mu ku bhita kithangana, a tungu maxilu a mukuá phala o akunji. Nange Samuuele ua kexile-mu ué ni dixilu diê-muene.
c O musoso ulondekesa ima iiadi ia iibha ia kexile mu bhanga ene. Kia dianga, o Kitumu kia kexile mu zuela se mbandu iebhi ia sata ia tokalele kudia o akunji. (Mate. 18:3) Maji mu tembulu o akunji a iibha, akexile mu bhanga kima kiéngi; Ene akexile mu tuma o akuatekexi ku ta o ngutu ia dikota mu ímbia mua kexile mu lambela o xitu ni ku katula-mu tumba ioso-ioso ia xitu. Kia kaiiadi, kioso o athu kia kexile mu bheka o ji sata jâ phala ku ji oha mu kalatódio, o akunji enhá akexile mu tumina o akuatekexi phala ku kuatesa uôma kua ió akexile mu bhana o sata ni ku tambula o xitu ia uísu ande muene dia ku bhana o banha kua Jihova.—Iji. 3:3-5; 1 Sam. 2:13-17.