O Kuila Ua-nda Batula o Maka ni Kusota o Kutululuka?
JIHOVA NZAMBI ua mesena kuila, o abhezi’ê a kale ni kutululuka. Muene ua mesena ue kuila, a sote o kutululuka mudiâ. Kioso kia bhanga kiki, o kilunga ki kala ni kutululuka. O kutululuka kuku, kubhangesa athu avulu kuiza mu kilunga.
Mu kifika, sai kimbanda mu ixi ia Madagascar, ua mono o kutululuka kua abhezi a Jihova, muene uambe: ‘Se ngi bhinga ku tokala mu ngeleja, iii iene o ngeleja mu nga-nda bokona.’ Mu kubhita kithangana, muene ueha o kubheza o madimonho, ua kazala ni muhatu uê, iu ua kituka mubhezi ua Jihova, o Nzambi ia kutululuka.
Kála o diiala didi, mivu ioso mazunda a athu a kituka abhezi a Jihova, ene mu sanga o kutululuka kuene mu sota. Maji o Bibidia i tu tangela kuila, ‘o difuba, ni kulula’ mu kilunga kutena ku muangununa o kilunga ni kubheka maka. (Tiiaku 3:14-16) Maji o Bibidia i tu bhana itendelesu ia tokala i tu kuatekesa kuzubha o maka iá, ni kudibhana kiambote ni jiphange jetu. Tu mone kiebhi o itendelesu iii i tena ue ku tu kuatekesa.
MAKA U TU TENA KUBHITA NAU NI JINDUNGE JA KU A BATULA
“Nga kexile ni maka kioso ki nga kexile mu kalakala ni phange mu sidivisu ia kuboka. Kioso ki tua kexile mu zoka, kua moneka athu aiiadi phala ku tu mona.”—CHRIS.
“Sai phange ia muhatu, ngexile mu boka né veji javulu, muene ua batula o kikutu kietu kia kuboka kumoxi. Mu kusuluka, ueha kuzuela n’eme. Ki ngejiidile se mukonda diahi.”—JANET.
“Nga kexile mu zuela mu mutelembe ua kafuetele ni athu atatu mu kithangana kimoxi. Umoxi ua ngi lekela, eme nga fikile kuila ua jika o mutelembe uê. Nga mateka kuzuela ima iaiibha ia lungu ni muene, maji ki ngejidile kuila, ua kexile mu kuívua.”—MICHAEL.
“Mu kilunga kietu aboki aiadi a thembu ioso, a mateka kukala ni maka. Sai muboki ua mateka kuzoka ni mukuá. O kuzoka kuâ, kua luualesa akuâ.” —GARY.
Maka iá, nange tu mona kala, ki maka a dikota. Maji a tena kubhekela kikote ku muxima ua athu, ni kuzanga o ukamba mu kilunga. Kima kiambote kuijiia kuila, o jiphange jenhojo a kaiela o itendelesu ia Bibidia, iá a mateka kudibhana dingi kiambote. Itendelesu iebhi ia a kuatekesa?
“Alukenu, ki mu di kuatele mvunda mu njila.” (Dimatekenu 45:24) Zuze ua bhana o kitendelesu kiki ku jiphange jê, kioso kia kexile mu vutuka kua tata iâ. Se o muthu ka lange kiambote o ibanzelu iê mukonda dia maka oso-oso a moneka, muene u tena kubandekesa dingi o kuthathamana kuê. A mukuá a tena kukala ni njinda. Chris ua kexile mu divua kienhiki. Sai ithangana, kia mu bhonzele kulondekesa o kulenduka ni kukaiela o itendelesu. Muene ua lungulula o ifua iê, iú ua bhingi muloloki kua phange ua mu xingile. Kienhiki Chris ua bhange nguzu phala ka kale ni njinda. Kioso o phange kia mono o nguzu ia kexile mu bhanga Chris, phala kulungulula o ifua iê, muene ua mateka ue kubhanga kienhokio. Lelu, ene ala ni kutululuka, a mu sidivila Jihova kumoxi.
“Bhua kambe o kaiula . . . mabanzelu moso ma kituka kingoho.” (Jisabhu 15:22) Kioso o dikamba dia Janet ueha kuzuela né, muene ua kaiela o kitendelesu kia Bibidia. Muene uai mu zuela ni phang’iê. Janet uebhula se ua zuela kima kia mu luualesa. Ku dimatekenu ene kiiadi a kexile ni ji sonhi. Maji kioso kia suluka mu kuzuela, a tena kudivua kiambote. O phange ua mono kuila muene ka tendela kiambote o maka a bhitile mudiâ. Mu kidi Janet ka bhangele kima phala ku mu xinga. Muene ua bhingi muloloki kua Janet. Lelu, ala dingi makamba, a mu sidivila Jihova kumoxi.
“Kienhiki, se u kala mu bhana ujitu ué bhu kalatódio kua Nzambi, anga u tukumuka bhenhobo kuma mukuenu ua ku luualela, Ujitu ué xe-u bhu kalatódio, uie hanji u di luulule ni mukuenu.” (Matesu 5:23, 24) Jezú ua bhana o kitendelesu kiki ku Diskursu diê ku Mulundu. Kioso Michael kia zuela ima iaiibha ia lungu ni phange imoxi, muene uexile mu divua kiaiibha. Muene ua mesenene kubhanga ioso, phala kuzubha o maka. Kienhiki muene uai kua phange iú ua mu bhingi muloloki Ihi ia bhiti? Michael uambe: “Phange’ami ua ngi loloka ni muxima uoso.” Ene a kituka dingi makamba.
“Mu di lendukile ni kudikuatekesa mudienu, mu di loloka, se bhuala muthu ua di kuata ni mukuá.” (Kolose 3:12-14) Ua di lembalala ia lungu ni aboki aiadi a thembu ioso a zoka mu sidivisu ia kuboka? Sai kafunga ua a kuatekesa kumona kuila, akuâ a kexile mu divua kiaiibha mukonda dia kua mona kuzoka. Muene ua ambela kuila, ene a tokalele ku di londekesa kulenduka mudiâ, ni kukuatekesa o kilunga kukala ni kutululuka. Ene a xikina, iá a kaiela o kitendelesu. Lelu, a mu dibhana kiambote mu kubhanga o kikalakalu kia kuboka.
O kitendelesu ki tu sanga mu divulu dia Kolose 3:12-14, ki tena ku ku kuatekesa kukala muthu ua lenduka, u loloka ió a ku xinga mba a ku bhange kima kiaiibha, ni kueha kuxinganeka mu kima kia ku bhange. Abha se tua bhange kiá nguzu, maji ki tua mu tena? Sai kitendelesu mu divulu dia Matesu 18:15, di tena ku tu kuatekesa. Sumbala Jezú ua kexile mu zuela ia lungu ni ituxi ia makota, muene ua zuela kima ki tu tena kubhanga kioso ki tu kala ni maka ni phang’ietu. Ni kulenduka, tu tena kusota o muthu phala kuzuela né ni kuzubha o maka.
Mu Bibidia muala jindunge ja lungu ni kudielela ku nzumbi ikôla ia Nzambi, phala tu tene kulondekesa o idifua ia ‘kibundu kia Nzumbi.’ O idifua kala o “henda, ngalasa, kutululuka, kuxididika, kulenduka, kubhanga mbote, kukala fiiele, kubelesela, ni ku di tumina jihanji.” (Ngalásia 5:22, 23) Mu kifika: Jimakina jene mu kalakala kiambote kioso o jimbandu ji kala ni maji. Se tu londekesa o ifua i tunda kua Jihova, ki kua-nda bhonza kubatula o maka ni kukala ni ukamba uambote ni jiphange jetu.
O KUKALA NI ATHU A MAUKEXILU AVULU, KUBHANGESA O KILUNGA KUSANGULUKA DINGI
Muthu ni muthu, uala ni kidifua kiê, ni ukexilu uê ua kubanza ni ua kuzuela. Kiki kibhangesa o ukamba uetu ku uabha dingi. Kuma, o ukexilu uetu ki ua difu, kiki ki tena ku bhekela maka. Sai kafunga ua bhana phangu ilondekesa kiebhi kiki ki tena kubhita. Muene uambe: “Mukua jisonhi, kioso kia sanga athu kene ni jisonhi, nange ka-nda tena ku dibhana kiambote ni ene. Kiki, ki moneka kala kima kiofele, maji ki bhekela maka a dikota.” O kuila o athu ala ni idifua ki ia difu, ka tena ku dibhana kiambote? Tu mone o phangu ia jipoxolo jiiadi. Kioso ki tu xinganeka o phangu ia poxolo Phetele, tu tena kumona kuila, muene uexile mukua kuzuela kiavulu. Kioso ki tu xinganeka mu phangu ia Nzuá, tu tena kumona kuila uexile muthu ua zolele kuxinganeka ande dia kuzuela ni kubhanga o ima. Phetele ni Nzuá kexile ni idifua imoxi. Maji ene a tenene kukalakala kumoxi, kioso kia kexile mu sidivila Jihova. (Ikalakalu 8:14; Ngalásia 2:9) Kiki, ki tena ue kubhita n’etu. Katé muene o Jikidistá ala ni idifua ki ia difu, a tena kukalakala kumoxi.
Maji ihi i tuamba se sai muthu mu kilunga, u zuela mba u bhanga kima ki ku luualesa? Kima kiambote kulembalala kuila, Jezú uafu phala ku tu bhulula. Muene u kingila kuila u londekesa henda ku jiphange. (Nzuá 13:34, 35; Loma 5:6-8) Ki kima kiambote kubanza kuila, ki mua-nda tena kukala dingi makamba, mba kukamba ku di sota. Mu veji dia kuxinganeka kiki, dibhuidise: ‘O kuila phang’iami ua mu bhanga ima ia zembe Jihova? O kuila muene ua mesenene ku ngi luualesa? O kuila etu tuala ngó ni idifua ki ia difu? O kuila muene uala ni idifua i nga bhindamena?’
Mu kifika, se o muthu ua zolo kuzuela kiavulu, eie kana, mukonda diahi ki mu kalakale kumoxi mu sidivisu ia kuboka, phala kumona se ima iebhi i u tena kudilonga? O kuila muene ua zolo kuzalela o ajitu, eie ndenge? O kuila eie ua mono o kisangusangu kijila mu kubhana ni kukuatekesa o adiakime, a kate, ni ió a bhindamena kima? O kuila u tena kukaiela o phangu ia muthu iú, ia kuzalela? Sumbala eie ni jiphange ki mua difu, u tena kudilonga mu idifua iâ iambote. Né muene se ki mu tena kukala makamba a dikota, mua-nda tena ku di zukama dingi. Kiki, kia-nda bhangesa o kilunga kukala ni kutululuka.
Ku hama ia dianga, kuexile jiphange jiiadi ja ahatu a exanene Evodia, ni Sindike. Nange ene ka kexile ni idifua imoxi, mukonda dia kiki, poxolo Phaulu ua a tendelesa kukala ni “muxima umoxi mua Ngana.” (Filipe 4:2) Etu ue tua tokala kubheza Jihova kumoxi ni jiphange jetu ni kukala ni kutululuka mu kilunga.
SOTA KUBATULA O MAKA NI LUSOLO
Mukonda diahi tua tokala kueha o ixinganeku ioso iaiibha ia lungu ni akuetu? Tu tena kusokesa o ixinganeku iii, kala o minha i sabhuka mu jaludim. Se ki tu katula o minha, iene i tena kusabhuka mu jaludim ioso. Kiene ue kimoxi, se o ixinganeku ietu iaiibha ia lungu ni akuetu i kula kiavulu ku muxima uetu, tu tena ku bhekesa maka mu kilunga. Maji se tua zolo Jihova tua-nda bhanga ioso phala o kilunga kukala ni kutululuka.
Se u sota kukala ni kutululuka ni akuenu, nange ua-nda di uana mu kumona o mbote ijila mu kubhanga kiki
Kioso ki tu sota kukala ni kutululuka ni akuetu, nange tua-nda di uana mu kumona o kutululuka kua-nda kala mu kilunga. Sai phange ia muhatu ua bhiti mu phangu iii. Muene uambe: “Eme nga divuile kuila sai phange ia muhatu ua kexile mu ngi mona kala ngi mon’a ndenge. Kiki kia kexile mu ngi bhangesa kudivua kiaiibha. Mu kubhita kithangana, o njinda iami ia dibandekesa, mukonda dia kiki, nga mateka kuzuela nê mu ukexilu uaiibha. Nga kexile mu xinganeka: ‘Muene kene mu ngi xila, kienhiki ki nga-nda mu xila ue.’”
Mu kubhita kithangana, o phange ia muhatu ua mateka kuxinganeka mu ukexilu uê. Muene uambe: “Nga mateka kumona kuila, nga kexile ni maka mu ukexilu uami, nga thathamene mukonda diami muene. Nga mono kuila, nga tokalele kulungulula o ixinganeku iami. Mu kiki, nga tange o maka kua Jihova, anga nga sumbu kima kiofele phala o phange. Nga soneka ue kamukanda, phala ku mu bhinga o muloloki mu ukexilu uami uaiibha. Etu tua di bhabha, mu kusuka-ku tua di loloka. Ki tuene mu kala dingi ni maka.”
Athu oso a bhindamena kukala ni kutululuka. Maji o ku dizangeleka, kubhangesa o athu kukamba kukala ni kutululuka. Kiki, kiene ki bhita ni athu ka sidivila Jihova, maji ki kiene ki kingila Jihova ku jiselevende jê. Mu kaxi ka Jimbangi ja Jihova, mua tokala kukala kutululuka. Jihova ua tumu poxolo Phaulu ku sonekena o Jikidistá kuila “mu enda kioso kia fuama mu kixanu’okio kia m’ixana.” Muene ua a suinisa kubhanga kiki “ni kubatâma kuoso, ni kubelesela, ni kuxididika, ni ku di lendukila. Mu londekesa jinga henda ienu mu ku di kuatekesa kala muthu ni mukuâ. Mu kuata muanu ua kubhanga kioso ki mua tena mu ku di bhaka mu usoko ua kuongama kua mi bhana o Nzumbi, mu dijikita diê dia paze.” (Efezo 4:1-3) O “dijikita dia paze,” diala nadiu o jimbangi ja Jihova, kiene o kima kia beta-o-kota. Kienhiki tua tokala kubhanga ioso, phala kukala ni kutululuka ni kubatula o maka oso a moneka mudietu.