Di Xinganekienu ni ku di Suínisa Mudienu
“Tu di xinganekienu mudietu, tu di suinise mu ku dizola, ni kubhanga o mbote.” —JIHE. 10:24.
1, 2. Ihi ia kuatekesa o 230 a Jimbangi ja Jihova o ku bhuluka ku ndunge ia njila ia kufuá, ku disukilu dia Ita ia Kaiiadi ia bhiti ku Mundu?
KU DISUKILU dia Ita ia Kaiiadi ia bhiti ku Mundu, o Jinazista akexile mu bela mu ita, mu kiki, ene a bhanene kitumu phala ku buikisa o jimidi ni jimidi j’athu oso a subhukile mu jikaleia. O jipelezu, mu kibende kia Sachsenhausen a ambata katé ku mbandu ia kalunga, eji ku a habesa mu jibaluku, n’a a takula mu menha a kalunga. O íii iexile ndunge iâ, a ixana ué, njila ia kufuá.
2 O makuinhi atatu a midi a jipelezu a xi o kibende kia Sachsenhausen, a a jijidikile kuenda njila ia 250 a kilometulu katé bhu ditabhu dia mbanza ia Lübeck, mu ixi ia Alemanha. Bhu kaxi ka athu iá, bhua kexile 230 a Jimbangi ja Jihova a tundile ku jixi jisamanu, a a jijidikile ué o kuenda o njila ia lebha kumoxi ni akuâ. Ene oso, a zozele mukonda dia nzala ni uhaxi. Kiebhi o jiphange jetu kia tenene o ku subhuka mu kuenda o njila íii ia lebha? Sai phange uambe: “Etu tua kexile mu di suínisa mudietu phala ku kolokota.” Kumoxi ni “nguzu i lenda ioso” i tunda kua Nzambi ni henda mudiâ, ioso íii ia a kuatekesa o ku bhuluka—2 Kol. 4:7.
3. Mukonda diahi tua tokala ku di suínisa mudietu?
3 Etu lelu ki tuala mu njila ia kufuá, maji tuene mu dibhana ué ni ibhidi iavulu. Kioso kia tumbika o Utuminu ua Nzambi ku muvu ua 1914, Satanaji a mu bhubhu ku diulu , iú ua tuluka mu ixi “ni njinda iavulu, kuma muéne uejiia kuila o thembu iê ia butu kia.” (Dij. 12:7-9, 12) Kioso o mundu iú ki uia ni ku zukama ku Alumajedone, Satanaji ua mu tu bhinjika phala ku tu zozesa mu nzumbi. Né muene kiki, tuene mu bhita ni ima iavulu i tu luualesa kizuua ni kizuua. (Jobe 14:1; Ndo. 2:23) Sai ithangana, o ibhidi iavulu i tu bhita na-iu, i tu bhangesa ku zoza, nê muene ni nguzu i tu bhanga mu nzumbi phala ku kolokota, sumbala ki i soko phala ku di bhana ni ibhidi íii. Tala ia bhitile ni phang’ietu, ua kuatekesele jiphange javulu mu nzumbi. Maji mu ku kuka, muéne ni muhatu’ê, ka kexile dingi ni sauidi iambote, mu kiki muéne ua mateka ku zoza. Kála o phange íii, etu enioso tua bhingi “nguzu i lenda ioso” i tunda kua Jihova, mu kiki, tua bhindamena ué ku di suínisa mu dietu.
4. Se tua mesena o ku suínisa akuetu, kitendelesu kiebhi kia poxolo Phaulu ki tua tokala o ku belesela?
4 Se tua mesena ku suínisa akuetu, tua tokala ku kaiela o kitendelesu kia poxolo Phaulu kia bhanene ku Jikidistá akua Jihebeleu. Muéne uambe: “Tu di xinganekienu mudietu, tu di suínise mu ku dizola, ni kubhanga o mbote. Kana kufula ku di bhongolola jinga, uila amoxi ki ene kufula, maji tu di longesa mudietu. Uila kiki, tu di Suínisienu mudietu, kota-kota dingi kioso ki mu mona o Kizuua kia Ngana kí zukama.” (Jihe. 10:24, 25) Kiebhi ki tu tena o ku belesela o kitendelesu kiki?
‘DI XINGANEKIENU MUDIENU’
5. Ihi ilombolola o izuelu ‘di xinganekienu mudienu’ ni ihi ia bhingi phala ku bhanga kiki?
5 O izuelu ‘di xinganekienu mudienu,’ ilombolola “o ku suua o ibhindamu ia akuetu ni ku banza ia mu bhita na-iu.” O kuila tu tena ku suua o ibhindamu ia akuetu, se ki tu zuela na-u kiavulu, mba tua menekena ngó ni lusolo mu kididi kia Ubhezelu? Kana. Sé phata, tua-ndala ku ‘suua o ibhindamu ietu,’ ki tua-ndala ‘ku di tá mu maka akuetu.’ (1 Tes. 4:11; 1 Tim. 5:13) Mu kiki, se tua-ndala ku suínisa o jiphange jetu, tua tokala kua ejiia kiambote—o ukexilu uâ ua muenhu, o ídifua iâ, o ukexilu uâ mu nzumbi ni ifua iâ iambote ni ia bolo. Ene a tokala ku tu mona kála tu makamba mâ, ni kuijiia kuila tua a zolo. Ki bhinga ku bhita na-u ithangana iavulu—ki mu ithangana ngó kioso kia bhita ni malamba mba kia luuala, maji ni mu ithangana ué ia mukuá.—Loma 12:13.
6. Ihi ia-nda kuatekesa o tufunga o ku ‘xinganeka’ o jimbudi ja mu kuinga?
6 O adiakimi mu ilunga a a tendelesa phala o ‘kuinga o kilunga kia Nzambi ni ku ki tambula konda,’ maji ni vondadi ioso ni muanhu. (1 Phe. 5:1-3) Kiebhi ene kia tena o ku bhanga kiambote o kikalakalu kiki kia kuinga, se ene kejiia kiambote o jimbudi ja mu kuinga? (Tanga Jisabhu 27:23.) Se o tufunga a kala ni kithangana phala ku kala ni jiphange, o jimbudi ja-nda ku a bhinga kikuatekesu kioso kia bhindamena. O jiphange ki kale ja maiala mba ja ahatu, a-nda tena kuzuela ku tu funga o ima ia mu bhita na-iu, o kiki kia-nda bhangesa o tufunga ku ‘xinganeka’ ku jimbudi ja mu kuinga, phala n’a tena kua bhana o kikuatekesu kia tokala.
7. Kiebhi ki tua tokala o di bhana ni izuelu ia athu a toloka o mixima a ‘zuela ni lusolo sé ku xinganeka dingi’?
7 Kioso kia kexile mu zuelela o kilunga kia Tesalonika, Phaulu uambe: “Kuatekesenu oso a bhuila mu kuxikana.” (Tanga 1 Tesalonika 5:14.) “Oso a toloka mixima,” o athu a bhuila, mukonda dia kiki, a luuala. O divulu dia Jisabhu 24:10 diambe: “Bhu kizuua kia phaxi, se u beleketa, kuabhu, ni nguzu ié itola.” O muthu ua toloka o muxima, ‘u zuela ni lusolo sé ku xinganeka dingi.’ (Jobe 6:2, 3) Mu ku ‘kuatekesa’ o athu kála iâ, tua tokala ku banza kuila o izuelu iá ia lusolo, ki i banzelu ia muxima. Rachelle ua kexile ni manhá ua tolokele o muxima, ua divuile kienhiki. Rachelle uambe: “Mu veji javulu o Mam’etu ua zuela ima iavulu ia iibha. Mu ithangana iavulu eme nga di lembalale o ídifua ia Mem’etu, mukulu—uexile muthu ua henda, ua tululuka, mukua kubhana. Eme nga di longo kuma o athu a toloka o muxima, a zuela ima sé ku kijiia. O kima kia iibha, o kuvutuila o izuelu ia iibha ia ku zuela.” O divulu dia Jisabhu 19:11 diambe: “Muthu uadimuka, ki mu bateka o njinda, o kutetuluka kuê; o kuloloka o itondalu ia akuâ, uene o ujingilu uê.”
8. A nanhi u tua tokala ‘kuidikisa’ o henda ietu ni mukonda diahi?
8 Kiebhi ki tua tokala o ku ‘xinganeka’ o muthu ua toloka o muxima uala ni jisonhi mukonda dia ima ia bhangele mu ukulu, maji ua mu bhanga ioso phala ku lungulula o ibanzelu iê? Mu ku zuela ia lungu ni muthu ua tele o kituxi iu ua diela mu Kolindo, Phaulu uambe: ‘Mu mu loloka, ni ku mu konda malamba, phala ka bhondalale ni mukondo uavulu kinéne u mu bhekela kikôte. Kienhiki, nga mi diondo, mu idikisienu ejiie kuma mu a mu kala ni henda.’ (2 Kol. 2:7, 8) Kála kiambe o dicionário, o kizuelu ‘idikisienu ejiie’, kilombolola “ku mu xikina, ni ku mu tambulula.” Ki tu tokala ngó ku banza kuila o muthu uejiia kuila etu tua mu zolo mba tua mua-ndala. Muéne ua tokala, u ki mona bhu kaxi ka ukexilu ni mu ima i tu bhanga.
“DI SUINISIENU MU KU DIZOLA NI KU BHANGA O MBOTE”
9. Ihi ilombolola o ku ‘di suínisa mu ku dizola ni ku bhanga o mbote?’
9 “Phaulu ua soneka: “Tu di xinganekienu mudietu, tu di suinise mu ku dizola, ni kubhanga o mbote.” Etu tua tokala ku suínisa o jiphange jetu kulondekesa o henda ni ku bhanga o mbote. Se o túbhia tua mu jima, tua tokala tu bandekesa-ku dingi makala phala o túbhia ki tu jime. (2 Tim. 1:6) Kiene ué kimoxi, etu tu tena ku kuatekesa o jiphange jetu, mu ku zola Nzambi ni athu. O ku ximana o jiphange, kima kiambote phala kua suínisa mu ku bhanga o ima iambote ku akuâ.
Boka kumoxi ni akuenu mu ukunji
10, 11. (a) Nanhi bhu kaxi k’etu ua bhingi ku mu ximana? (b) Bhana kifika kilondekesa kiebhi o ku ximana ku tena ku kuatekesa o ‘muthu ua di jimbi, a mu kuata mu kituxi.’
10 Etu enioso tua bhingi ku tu ximana, né muene se tua luuala mba kana. “O kafunga uambe kuma tat’etu nuka ua zuelele kuila nga bhange kima kiambote. Mukonda dia kiki, nga kulu se ku di uabhela mudiami. . . . Sumbala ngala kiá mu 50 a mivu, ngi sanguluka kiavulu kioso kia ngi ximana ku makamba mami kuila nga mu bhanga kikalakalu kiambote kia kafunga. . . . O musoso uami ua ngi longo kuila kima kiambote ku ximana akuetu, eme ngene mu sota kithangana phala ku ximana akuetu.” O ku ximana ku suínisa o jiphange joso mu kilunga—katé ni aboki a thembu ioso, ni tufunga, ni ió a zoza mu nzumbi.—Loma 12:10.
11 Kioso ‘ió a kulu mu nzumbi, a kuatekesa muthu ua di jimbi, a mu kuata mu kituxi phala ku mu bheka dingi bhu kididi,’ o itendelesu ia mu bhana ni henda, ni ku mu ximana i tena ku mu kuatekesa ku vutuka mu ku bhanga dingi o ima iambote. (Nga. 6:1) Saí phange a mu ixana Miriam, ua mono o kidi kiki ku muenhu uê. Muéne ua soneka: “Eme nga luualele kiavulu kioso o makamba mami a xisa o kilunga ni kioso kia kate tat’etu. Eme nga tolokele o muxima. Phala ku saka o muxima uami, nga soto saí ki i kexile mbangi ia Jihova.” Kiki kia mu bhangesa ku banza kuila ka tokalele ku mu zola kua Jihova, mukonda dia kiki, ua kexile mu banza ku xisa o kilunga. Kioso o kafunga kia mu lembalesa o ikalakalu ia kexile mu bhanga mu kilunga, kia mu bhana ngunzu. Muéne uehela o tufunga ku mu idikisa kuila, Jihova ua mu zolo kiavulu. Mukonda dia kiki, o henda iê kua Jihova ia suína dingi. Muéne ua xi o saí iê, ka kexile mu bheza Jihova.
Suínisa phang’ê mu kulondekesa o henda ni ku bhanga o mbote
12. Kiebhi o jiphange kia-nda divua se tua sokesa ni akuâ mu sidivisu ia bhanga mba kua zuela kia iibha mukonda dia ku kamba o ku bhanga dingi?
12 Tua tokala ku di langa kiebhi ki tua tokala o ku ximana o jiphange jetu phala ku kala ni muanhu mu sidivisu ia Nzambi. Maji ki tu tokala kua sokesa ni akuâ, ki tu tokala ué kua zuela kia iibha, mukonda dia ku kamba o ku kaiela o itendelesu i tu bhana mba kua bhangesa ku divua kia iibha mukonda dia ku kamba o ku bhanga dingi mu sidivisu ia Ngana. Sumbala o ima íii, ia a bhangesa ku bhilula o ukexilu uâ, maji mu ithangana ngó iofele, ki i nangenena. O ukexilu ua mbote ua ku suínisa o jiphange jetu, o kua ximana ni kua ejidisa kuila o henda ietu kua Nzambi, iene i tu bhangesa o ku bhanga kiambote o sidivisu iê.—Tanga Filipe 2:1-4.
‘DI SUINISIENU MUDIENU’
13. Ihi ilombolola o ku suínisa akuetu? (Tala o foto ia dianga.)
13 Etu tua tokala ‘ku di suínisa mu dietu, kota-kota dingi kioso ki tu mona o Kizuua kia Ngana ki zukama.’ O ku suínisa akuetu kua lungu mu kua ximana phala ku suluka mu sidivisu ia Nzambi. Kála o ku suínisa o henda ni ibhangelu iambote mu sidivisu, tu tena ku ki sokesa ni kuongeka o jihuinhi phala o túbhia ki tu jime, kiene kimoxi ué ni ku suínisa o akuetu, a ku sokesa kála ua mu tá kazolina phala o túbhia ki tu jime. O ku suínisa o jiphange ku lombolola ku a kolokotesa phala ene n’a suluke mu ku sidivila Nzambi. Mu ku suínisa o jiphange, tua tokala ku zuela na-u ni henda. (Jisa. 12:18) Mu kiki, tua tokala tu ‘lenguluka kuívua,’ maji tu ‘kokoloka o kutêma.’ (Tiia. 1:19) Se tuívua ni muanhu, tua-nda tena kuijiia o maka a mu zozesa phang’etu, mu kiki tu tena ku mu kuatekesa mu ku mu zuelela kima ki mu suínisa.
Katula mbote mu ukamba ni jiphange jetu
14. Kiebhi o kafunga kia kuatekesa o phange ua zozele mu nzumbi?
14 Tala kiebhi o kafunga ka henda, kia kuatekesa phange ua bhuila mu nzumbi mu mivu iavulu. Kioso kia kexile ku muivua, o kafunga ua mono kuila o phange ua kexile hanji ni henda iavulu kua Jihova. Muéne ua kexile mu di longa o milongi ioso ia Mulangidi, iu ua kexile mu di suínisa phala kuia mu iônge izuua ioso. Mu kiki, saí ibhangelu ia jiphange mu kilunga, ia mu bhangesa ku divua kia iibha. O kafunga uevu ni muanhu, iu ua tendela kiambote o ibanzelu iê, sé ku mu fundisa, iu ua mu dielelesa kuila muéne a mu zolo. O phange íii ua mono kuila, ua kexile mu kuehela kuma o ima ia iibha ia bhitile ia kexile mu ku mu fidisa o ku bheza o Nzambi ia zolele. O kafunga uexana o phange íii phala ku kalakala kumoxi mu sidivisu ia kuboka. Ni kikuatekesu kia kafunga, o phange íii, ua mateka dingi o kikalakalu kia ukunji, mu ku bhita thembu, muéne ua kituka dingi kafunga.
Ivua ni muanhu o muthu ua bhindamena o kikuatekesu (Tala o kaxi 14, 15)
15. Ihi i tu tena ku di longa ku phangu ia Jihova ia ku suínisa akuetu?
15 O muthu ua luuala sumbala ka divu kiambote mba ka xikina ni lusolo kioso ki tu mu kuatekesa. Etu tua tokala ku suluka mu ku mu kuatekesa. Phaulu uambe: ‘Kuatekesenu oso a bhuila mu kuxikana, lendukidienu athu enioso.’ (1 Tes. 5:14) Mu veji dia kuehelela o athu a bhuila, tua tokala ku suluka mu ku a ‘kuatekesa’. Mu ukulu Jihova ua di bhanene ni muanhu ni ji selevende jê a zozele. Mu kifika, Nzambi ua londekesa muanhu kua Ilija, iu ua xila o ibanzelu iê. Jihova ua bhana ku polofeta, o kikuatekesu kia mesenene phala ku suluka mu sidivisu iê. (1 Jis. 19:1-18) Mukonda Davidi ua dielele o ituxi iê, Jihova ua mu loloka ni henda ioso. (Jis 51:7, 17) Nzambi ua kuatekesa ué o musoneki ua Jisálamu 73, ua kexile mu bhuila mu ku Mu sidivila. (Jisá. 73:13, 16, 17) Jihova, u tu kuatela ué muanhu ni henda, bhenge-bhenge kioso ki tu luuala mba tua toloka o muxima. (Mak. 34:6) O jihenda jê, “imene ioso ngó kúkia, jatomboka j’obhe,” mbata jihenda jê, “ki jene ni dizubhilu.” (Kud. 3:22, 23) Jihova u kingila kuma etu tu kaiela o phangu iê mu ku kala ni henda ia ió a toloka o mixima.
DI SUINISIENU MUDIENU PHALA KU KOLOKOTA MU NJILA IA MUENHU
16, 17. Mu ku zukama o dizubhilu dia mundu iú, ihi i tua tokala o ku bhanga ni mukonda diahi?
16 Ku 33.000 a kuikile a xi o kibende kia Sachsenhausen, kuafu mazunda ni mazunda. Maji o 230 dia Jimbangi ja Jihova a xi o kibende, a bhuluka. O ku di suínisa mu diâ ni ku di kuatekesa, ku a kuatekesa o ku bhangesa o njila ia kufuá mu kituka njila ia ku bhuluka.
17 Etu lelu, tuala mu “kanjila kòfele, kaia ku muenhu.” (Mat. 7:14) Kua kambe ngó o abhezi oso a Jihova a-nda bhuluka, a-nda bokona mu ixi ia ubhe ia iuka. (2 Phe. 3:13) Tu kolokote mu ku di kuatekesa phala tu kale kumoxi mu njila iambata ku muenhu ua kalelaku.