Kiebhi ki u Tena ku Kala ni Ukexilu ua ku di Bhakula
“Se muthu ua mesena ku ngi kaiela eme, a di fule o kudibanza muène-muene.”—MAT. 16:24.
1. Kiebhi Jezú kia bhana phangu iambote?
KIOSO kia kexile mu ixi Jezú ua bhana phangu ia ku di bhakula. Muéne ua fulu ku bhanga o jivondadi jê phala ku bhanga o vondadi ia Nzambi. (Nzuá 5:30) Mu ku kolokota mu ufiiele katé mu kufuá kuê ku taka, muéne ua londekesele kuila ua mesenene ku bhanga kabasa kima phala ku bhulula akuâ.—Fil. 2:8.
2. Kiebhi ki tu tena ku kala ni ukexilu ua ku di bhakula, ni mukonda diahi tua tokala ku kala ni ukexilu iú?
2 Mukonda tu akaiedi a Jezú, tua tokala ku londekesa o ukexilu ua ku di bhakula. Ihi ilombolola ku kala ni ukexilu ua ku di bhakula? Kilombolola kuila, o muthu u fula jivondadi jê phala ku kuatekesa akuâ. Ki kiene kimoxi ni ku kala ni luímbi. (Tanga Matesu 16:24.) O ku di bhakula ku tu kuatekesa ku dianga ku suua o ibhindamu ia akuetu. (Fil. 2:3, 4) Mu kidi, Jezú ua longo kuila o ku di bhakula kima kia tokala ku ubhezelu. Mukonda diahi ua zuela kiki? O henda i bhangesa o ku di bhakula, mukonda kiene o kijimbuete kia maxibulu a Jezú. (Nzuá 13:34, 35) Xinganeka mu mabesá u tu tambula mu ku tokala ku jiphange ku mundu uoso, ene mu londekesa o ukexilu ua ku di bhakula!
3. Ihi i tena ku zozesa o ukexilu uetu ua ku di bhakula?
3 Maji tuala ni nguma i tena ku zozesa kimuanhu-kimuanhu, o ukexilu uetu ua ku di bhakula. O nguma íii, o ukexilu ua tu vuala nau, ua ku kala ni luímbi. Xinganeka kiebhi kia londekesa Adá ni Eva o luímbi. Eva ua londekesa o luímbi kioso kia mesenene ku kala kála Nzambi. O muadi uê ua londekesa o luímbi kioso kiévu muhatu’ê. (Dim. 3:5, 6) Kioso Diabhu kia bhangesa Adá ni Eva ku xisa o ubhezelu ua kidi, muéne ua suluka mu ku bhangesa o athu ku kala ni luímbi. Muéne ua fikisa ué ku bhanga kiki kua Jezú. (Mat. 4:1-9) Mu izuua ietu, Satanaji uene mu di tunda kiambote mu ku nganala mundu uavulu, mu ku a suínisa kulondekesa o luímbi mu maukexilu avulu. Se ki tu di lange, tu tena ku kala ué ni ukexilu ua mundu iú.—Efe. 2:2.
4. (a) Kiebhi etu lelu ki tu tena ku zubha o ukexilu ua luímbi? Jimbulula. (b) Ibhuidisu iahi i tua-nda di longa?
4 Tu tena ku sokesa o luímbi ni feluju i moneka ku felu. Se o felu i kala bhu kanga anga i nokena, i kuata feluju. Se ka bhange-ko kima, o feluju i tena ku zanga o felu. Kiene kimoxi ué, etu lelu ki tu tena ku bhuisa o ituxi ietu, maji tu tena ku bhânga ni ukexilu ua iibha. (1 Kol. 9:26, 27) Kiebhi ki tu tena kuijiia se tuala ni ukexilu ua luímbi? Ni kiebhi ki tu tena ku bandekesa dingi o ukexilu uetu ua ku di bhakula?
DI LONGE O BIBIDIA PHALA KUIJIIA SE U MUKUA LUÍMBI
5. (a) Kiebhi o Bibidia ia difu ni lumuenu? (Tala o foto ia dianga.) (b) Kioso ki tu di tonginina se tuala ni luímbi, ihi ki tua tokala o ku bhanga?
5 Kála ki tu kuata o lumuenu phala ku mona kiebhi ki tuala, tu tena ué ku di longa o Bibidia phala kueha kabasa ukexilu ua iibha. (Tanga Tiiaku 1:22-25.) Maji o lumuenu lu tena ngó ku tu kuatekesa, se tu di tala kiambote. Mu kifika, se tu di tala ni lusolo mu lumuenu, nange ki tu di tale kiambote se tua xidi. Mba se ki tu kuata kiambote o lumuenu, nange tu mona muthu uéngi. Kiene kimoxi ué, se tua mesena ku tanga o Bibidia phala ku di mona se tuala ni luímbi, ki tu tokala ngó ku tanga ni lusolo mba ku tanga phala ku mona ngó o iluezu ia akuetu.
6. Kiebhi ki tu tena ku ‘kolokota’ mu kitumu kia tenana?
6 Mu kifika, tu tena ku tanga o Mak’â Nzambi izuua ioso, maji tu kamba ku mona o luímbi moxi dietu. Ki bhita kiebhi? Xinganeka: O kifika kia bhana Tiiaku kia lungu ni lumuenu, ki kiambe kuila o muthu ka di tale kiambote. Tiiaku uambe kuila muthu “u di talesa muenhomo.” Mu velusu íii, Tiiaku uambe kuila o kizuelu kia Ngeleku ki lombolola ku tonginina kiambote. Abha-phe maka ahi akexile nau o muthu iú? Tiiaku u suluka: “O kia tunda-bhu, kindala ua di jimbi kioso kiene o kídifua kiê.” Mu kidi, muéne ua xisa o lumuenu se ku bhanga kima ku íii ia mono. Maji o muthu u di tunda kiambote, ka ‘bhana ngó o matui ku kitumu kia tenena,’ maji muéne “u ki jijila.” Mu veji dia ku xisa ku dima o kitumu kia Mak’â Nzambi, muéne u jijila ku ki belesela. Jezú ua zuela ué maka kála iá kioso kiambe: “Se mu xalela mu mambu mami, mu kala mu kidi mu jixibhulu jami.”—Nzuá 8:31.
7. Kiebhi ki tu tena ku di longa o Bibidia phala ku mona se tuala ni ukexilu ua luímbi?
7 Phala ku di tunda kiambote mu ku bhânga ni ukexilu ua luímbi, eie ua tokala ku dianga ku tanga kiambote o Mak’â Nzambi izuua ioso. Kiki ki tena ku ku kuatekesa ku mona o ifua i ua tokala ku xisa. Maji ua tokala ku bhanga dingi kima. Sota milongi. Kioso ki u tanga musoso mu Bibidia, xinganeka kuila kuene ku uala, anga u dibhuidisa: ‘Ihi i ngeji bhanga se o maka enhá akexile mu bhita ni eme? O kuila eme ngeji sola kiambote?’ O kima kia beta-o-kota kioso ki u zubha o ku tanga, bhanga nguzu phala ku kumbidila ioso i ua tange. (Mat. 7:24, 25) Tu di longe o musoso ua Sobha Saúlu ni poxolo Phetele, phala ku tu kuatekesa ku kolokota mu ukexilu uetu ua ku di bhakula.
O PHANGU IA IIBHA IA SAÚLU I TU DIMUNA
8. Ukexilu uebhi ua kexile nau Saúlu kioso kia mateka o utuminu uê, ni kiebhi kia kilondekesa?
8 O phangu ia iibha ia Sobha Saúlu mukua Izalaiele, i tu dimuna ia lungu ni kiebhi o ukexilu ua luímbi u tena ku zozesa o ukexilu uetu ua ku di bhakula. O Saúlu kioso kia mateka ku tumina, muéne uexile muthu ua lenduka, uejidile ué kuila muéne ka tenene ku bhanga o ima ioso. (1 Sam. 9:21) Ni kulenduka kuoso, muéne ua ditunine ku kaxtikala o akua Izalaiele a xonguenene o utuminu uê, sumbala ene akexile mu zuela kuila Nzambi ka tokalele ku mu sola phala ku tumina. (1 Sam. 10:27) O Sobha Saúlu ua xikina o itendelesu ia nzumbi ia Nzambi, mu ku luua o ita ni akua Amone. Ni kulenduka kuoso, muéne ua bhana kijingu kua Jihova mukonda dia ku tolola o jinguma jê.—1 Sam. 11:6, 11-13.
9. Kiebhi kia mateka Saúlu ku kala ni luímbi?
9 Mu ku suluka o Sobha Saúlu, uehela o luímbi ku kula ku muxima ué kala ki bhanga o feluju ku felu. Kioso kia tolola o akua Amaleke mu ita, muéne ua dianga ku bhanga o vondadi iê, o ku belesela Jihova kana. Saúlu mu luímbi luê, ua bhake o jimbote ja akua Amaleke mu veji dia ku ji buika, kala kia tumine Nzambi. O luímbi lua bhangesa Saúlu ku bhanga kiteka phala muéne. (1 Sam. 15:3, 9, 12) Kioso kia mu ambela polofeta Samuuele kuila Jihova ka uabhele o kima kia bhangele, muéne ua ditunu, iu ua zuela ngó o kitumu kia Nzambi kia belesele, anga u kuata mu tatela akuâ. (1 Sam. 15:16-21) O luímbi ua bhangesa Saúlu ku thandanganha ni ku mu ximana ku athu, o ku belesela Nzambi ndenge. (1 Sam. 15:30) Kiebhi o phangu ia Saúlu ia tokala ku kala kála lumuenu lu tu kuatekesa ku tonginina o ukexilu uetu ua ku di bhakula?
10, 11. (a) Ihi i tu longa o phangu ia Saúlu ia lungu ni ku kolokota mu ukexilu ua ku di bhakula? (b) Kiebhi ki tu tena ku dituna o phangu ia iibha ia Saúlu?
10 Kia dianga, o phangu ia Saúlu i tu longa kuila ki tu tokala ku dielela kiavulu ko kuetu, o ukexilu ua ku di bhakula ki uíze ngó, tua tokala tu suína. (1 Tim. 4:10) Lembalala kuila Saúlu ua mateka kiambote, ua sangulukisile Nzambi mu kithangana, maji ka bhânge ni ukexilu ua luímbi ua mateka ku kula ku muxima uê. Mukonda dia kiki, Jihova ua di tunu Saúlu, mukonda dia ku mu bhukumukina.
11 Kaiiadi, kima kiambote ku ta o muxima ku ima iambote i tua mu bhanga kiá, maji tua tokala ué ku ta o mixima ku ima i tua bhingi ku lungulula ku muenhu uetu. Kiki kia difuangana ni ku di tala mu lumuenu, phala ku tala o izuatu ietu ia ubhe, anga tu mona kuila o pholo ietu ia xidi. Né muéne se ki tuala ni luímbi kála kiexile Saúlu, maji tua tokala ku xisa kabasa ukexilu ua iibha ueji tu bhangesa ku kaiela o phangu iê. Se a tu bhana milongi, ki tu tokala ku dituna o kima ki tua bhange, mba ku tatela muthu. Ki tu tokala ku kala kála Saúlu, maji kima kiambote ku xikina o milongi.—Tanga Jisálamu 141:5.
12. Kiebhi o ukexilu ua ku di bhakula u tena ku tu kuatekesa se tu tá kituxi kia dikota?
12 Abha se tu ta kituxi kia dikota? Saúlu ua mesenene ku langa o ukexilu ué, kiki kia mu fidisa ku kala ni ukamba ni Jihova. Maji o ukexilu ua ku di bhakula u tu kuatekesa ku sota kikuatekesu, né muene se ki tu bhonza ku bhanga kiki. (Jisa. 28:13; Tiia. 5:14-16) Mu kifika, saí phange ua kexile mu tala ufusa kioso kia kexile mu 12 a mivu, muéne ua bhange kiki mu kasuekele, dikuinhi dia mivu ndenge. Muéne uamba: “Kia ngi bhonzele kiavulu ku xikina bhu pholo ia muhatu’ami ni ku tu funga kuila nga kexile ni ukexilu iú. Maji kindala ki nga xikina, ngi divua kála a ngi katula kimbamba kia neme bhu kisuxi. Saí makamba mami a di zangala kioso kia ngi katula o ujitu ua ku kala múkuatekexi ua tufunga mu kilunga, kiexile kála eme nga a nganele. Sé phata, ngejiia kuila Jihova ua beta-o-kota ku sanguluka ni kikalakalu kiami lelu, ngi mona kuila, o kima kia beta-o-kota, o ukexilu ua Jihova ku mona o ima.”
PHETELE UA TOLOLA O UKEXILU UÊ UA LUÍMBI
13, 14. Kiebhi kia londekesa Phetele kuila uexile mukua luímbi?
13 O poxolo Phetele ua kexile ni ukexilu ua ku di bhakula, kioso kia kexile ku mu longa kua Jezú. (Luka 5:3-11) Maji né kiki, muéne ua kexile hanji mu bhânga ni ukexilu ua luímbi. Mu kifika, muéne ua temene kioso o poxolo Tiiaku ni Nzuá kia bhingile kua Jezú ididi ia katunda ku Utuminu ua Nzambi. Nange Phetele ua banzele kuila, o kididi kieniókio kia mu tokalele, mukonda Jezú ua kanene kiá kua Phetele kuila ueji tambula ujitu ua dikota. (Mat. 16:18, 19) Jezú ua tendelesa Tiiaku, ni Nzuá, ni Phetele ni jipoxolo ja mukuá kuila, ka tokalele ku kala akua luímbi mba ku “bhikisa” o jiphange jâ.—Mar. 10:35-45.
14 Né muéne kioso Jezú kia kuatekesa Phetele kueha o ixinganeku íii, Phetele ua londekesa hanji o ukexilu ua luímbi. Kioso kiambe Jezú ku ji poxolo kuila eji mu lenga, Phetele ua bhangesa akuâ ku divua kia iibha, kioso kiambe kuila, muéne ngó ueji kolokota mu ufiiele. (Mat. 26:31-33) Muéne ka tokalele ku di dielela kiavulu, mukonda mu usuku uenhó, Phetele ua lueza mu ukexilu ua ku di bhakula. Muéne ua ditunu veji jitatu kuila kejidile Jezú, phala ku di langa.—Mat. 26:69-75.
15. Kiebhi ki tu suínisa o phangu ia Phetele?
15 Sumbala saí ithangana Phetele ua di suinisine, maji ua kexile mu lueza, o phangu iê i tu suínisa. Mukonda dia ku suína kuê ni kikuatekesu kia nzumbi ikôla ia Nzambi, Phetele ua di tundu kiambote mu ku bhânga ni ukexilu uê ua luímbi. Mu ku bhita kithangana muéne ua tenene ku di tumina jihanji, ni kulondekesa ukexilu ua ku di bhakula mukonda dia henda. (Nga. 5:22, 23) Muéne ua kolokotele mu ibhidi iavulu ia betele-o-kota, o ia mu di bhalesele ndenge. Muéne ua londekesa o kulenduka, kioso kia mu bazela kua poxolo Phaulu bhu pholo ia athu. (Nga. 2: 11-14) Kioso kia mu bazela, Phetele ka kexile ni unguma ku muxima, mu ku banza kuila Phaulu ua mu kuatesa jisonhi bhu pholo ia athu. Phetele ua kolokota mu ku zola Phaulu. (2 Phe. 3:15) O phangu ia Phetele, i tena ku tu kuatekesa ku kala ni ukexilu ua ku di bhakula.
Ihi ia bhangele Phetele kioso kia mu bazela? O kuila kiene ki tueji bhanga ué? (Tala o kaxi 15)
16. Kiebhi ki tu tena ku kala ni ukexilu ua ku di bhakula sumbala ni kizukutisu?
16 Xinganeka ihi i u bhanga mu ithangana ia bhonzo. Kioso Phetele ni jipoxolo kia ambata mu kaleia ni ku a beta mukonda dia ku boka, ene a sangulukile ‘mukonda dia dijina dia Jezú.’ (Ika. 5:41) Eie ué u tena ku kaiela o phangu ia Phetele ia ku kala ni ukexilu ua ku di bhakula, kioso kia ku zukutisa ni ku kaiela o makanda a Jezú. (Tanga 1 Phetele 2:20, 21.) O ukexilu iú, u tena ué ku kuatekesa se a ku bazela ku tufunga. O ku kaiela o phangu ia Phetele, i ku kuatekesa kueha o ukexilu ua ku luuala kioso kia ku bazela.—Ndo. 7:9.
17, 18. (a) Ihi i tua tokala ku dibhuidisa ia lungu ni ku suua o jimbambe? (b) Ihi i tu tena ku bhanga se tu mona kuila tuala ni luímbi ku muxima uetu?
17 Eie u tena ué ku katula mbote mu phangu ia Phetele, kioso ki tu mesena ku suua mbambe. Eie u tena ku di suínisa phala ku suua o jimbambe jiji mu ukexilu ua ku di bhakula. Maji ua tokala ku di langa phala ku ki bhange ngó mukonda ua mesena fuma. Kienhiki, ua tokala ku dibhuidisa: ‘Mukonda diahi nga mesena ku bhanga dingi mu sidivisu ia Jihova? O kuila nga mu bhanga kiki mukonda nga mesena ku ngi ximana ku akuetu, mba ku tambula ungana, kála kia mesenene Tiiaku ni Nzuá?’
18 Se u mona kuila o luímbi lua mu kula ku muxima uê, bhinga kikuatekesu kua Jihova phala ku lungulula o ibanzelu iê. Mu ku suka-ku, kalakala phala ku bhana kijingu kua Jihova, kana ku sota kijingu phala eie. (Jisá. 86:11) Eie u tena ué ku suua jimbambe ki ji bhana kijingu kokué. Nange u tena ku di suínisa mu kulondekesa dingi o kibundu kia nzumbi ikôla kia ku bhonzo. Se u iudika kiambote o milongi i ua-nda di longa mu iônge, maji ku uabhela o ku xixila o Kididi Kia Ubhezelu, u tena ku suua mbambe ia ku belesela o kitendelesu ki tu sanga mu divulu dia Loma 12:16.—Tanga.
19. Ihi i tua tokala ku bhanga phala ki tu luuale mu ima i tu mona mu lumuenu lua Mak’â Nzambi?
19 Kioso ki tu di tala kiambote mu lumuenu lua Mak’â Nzambi, anga tu mona kima kia iibha mba ukexilu ua luímbi, nange tu luuala. Se kiki ki bhita ni eie, xinganeka ku muthu ua di tundu kiambote a mu tange mu kifika kia Tiiaku. Tiiaku kambe kuila o muthu ua batula ni lusolo o maka a mono mba se ua katula o dixidilu dia mono. Maji Tiiaku uambe kuila o muthu u ‘suluka mu kitumu kia tenena.’ (Tiia. 1:25) O muéne ua lembalala o kima kia mono mu lumuenu, u bhanga kima phala ku lungulula o ukexilu uenhú. Mu kiki, kana ku luuala, ijiia kuila etu enioso tu akua ituxi. (Tanga Ndongixi 7:20.) Jihova ua mesena ku ku kuatekesa kála kiene mu kuatekesa o jiphange jê sumbala akua ituxi. Se u kaiela o itendelesu ia Bibidia ni ku kala ni ukexilu ua ku di bhakula ua-nda kala ni ukamba ni Nzambi ni ku tambula mabesá avulu.