Milongi Phala o Yônge, Ukexilu wa Ukidistá ni Ukunji Wetu

2-8 YA KATUTU

O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | JIHEBELEWU 7–8

“Mukunji u Nangenena Kala Kya Nangenena Melekizedeke”

(Jihebelewu 7:1, 2) O Melekizedeke mwen’yú, wa kexi sobha ya mbanza ya Saleme, mukunji wa Nzambi wa suka ku ukota. U takana ni Mbalahamu kyoso kya kexi kuvutuka ku ita ya jisobha, Melekizedeke anga u mu bhana dibesá. ² Mbalahamu anga u mu bhakwila o mbandu ya kakwinyi ka ima yoso ya tambula ku jinguma mu ita. O dijina dya Melekizedeke dya lombolola luyadi: Moxi, Sobha ya Kuyuka. Mukonda-phe mwène wa kexi Sobha ya Saleme, dijin’idi dya lombolola we dingi kwila Sobha ya Paze.

Perspicaz Vol. 2 pág. 798 parág. 11-12

Melekizedeke

Sobha ya mbanza ya Saleme yo’kulu, wexile we ‘mukunji wa Nzambi Suke-ku,’ Jihova. (Di 14:18, 22) Mwéne o mukunji wa dyanga, a mu tumbula mu Mikanda Ikôla; he wa kexile ni kikalakalu kiki ande dya muvu wa 1933 A.K.K. kuma wexile o sobha ya mbanza ya Seleme, mbanza i lombolola “Paze,” Melekizedeke a mu tumbula kwa poxolo Phawulu kala “Sobha ya Paze,” mukonda dya dilombolwelu dya dijina dyê, kala “Sobha ya Kuyuka.” (Jih 7:1, 2) O athu a tendela kwila o mbanza ya Saleme m’ukulu yexile o mbandu ya katunda ya kituka Jeluzaleme, o dijina dyê dya bhange mbandu ku dijina Jeluzaleme, sayi bhabha a ixana “Saleme.”—Jis 76:2.

Kyoso Mbalamu (Mbalahamu) kya tolola o sobha Kedolawumele ni jisobha ja mukwá endele-n’ê, o Mbalahamu weza ku Honga ya Xave mba “Honga ya Mwenexi.” Mu kididi bhenyobho, Melekizedeke wa bheka mbolo ni vinyu, wa besowala Mbalahamu, mu kuzwela: “Tana-ku, tana-ku! Eye u Mbalamu ya Nzambi Suke-ku, wavu o dyulu ni ixi. A tane-ku we, Nzambi Suke-ku wa ku thelekala jinguma jé bhu maku mé!” Mbalahamu wa bhana kwa Sobha wexile we mukunji, “mbandu ya kakwinyi ku imbamba” ya tambula ku jinguma mu ita, ya tolola mwene.—Di 14:17-20; Jih 7:4.

(Jihebelewu 7:3) Ka moneka tata, ka moneka mama, Melekizedeke ka moneka uvadiwe mba ufwilu wê. O kya di fangana Mon’a Nzamb’iki, u kalela-ku ku unganga, nuka a tunda-ku dingi.

Perspicaz Vol. 2 pág. 799 parág. 3

Melekizedeke

Mu ukexilu webhi Melekizedeke kexile ni ‘uvadiwe mba ka moneka kwa tundu o mwiji wê, ni ufwilu mba disukilu dya mwenyu yê’?

Phawulu wa tumbula kima kya katunda kya lungu ni Melekizedeke kyoso kyambe: Ka moneka tata, ka moneka mama, Melekizedeke ka moneka uvadiwe mba ufwilu wê. “O kya di fwangana Mon’a Nzamb’iki, u kalela-ku ku unganga, nuka a tunda-ku dingi.” (Jih 7:3) Kala ki bhita ni athu oso, Melekizedeke a mu vwala yu wafu. Maji né kiki, o mikanda ikôla ki i tumbula o majina a jitata jê, ki i zwela we ya lungu ni jikuku jê né ngó o mbutu yê mba kyoso kya mu vwala ni kyoso kyafu. Mu kiki Melekizedeke u tena kulombolola Jezu Kidistu wala ni kikalakalu kya ukunji u kalela-ku. Kala Melekizedeke ka bhingana muthu, ni kwila, ki kwexile we muthu wa mu bhingana, kyene we kimoxi, Kidistu ka bhingana mukunji wa dikota kala mwene, o Bibidya ilondekesa kwila sú-ku muthu wa-nda mu bhingana. Ku mbandu ya mukwa sumbala Jezu a mu vwala ku mwiji wa Judá ni ku mbutu ya sobha Davidi, maji ki mukonda dya mwiji wê mu xitu wa bhangesa kwila mwene u kala mukunji, ni kwila mwiji wê mu xitu ki wene wa mu bhangesa kukala ni ikalakalu ya ukunji ni ya u sobha. Ima yiyi ya bhiti mukonda Jihova mwéne wa mu kanena-yu.

(Jihebelewu 7:17) Kuma o Mikanga Ikôla yambe: Eye wanda kukala u mukunji u xalela-ku, mu kihindu kya ukunji wa Melekizedeke

Perspicaz Vol. 2 pág. 798 parág. 13

Melekizedeke

Kulondekesa o Ukunji wa Kidistu. O kikanenu kya lungu ni Mexiya kya bhangele Jihova kwa “Ngana” ya Davidi, kyambe: “Eye wala mukunji unangenena, mukwa ni ukunji wa Melekizedeke.” (Jis 110:1, 4) O Sálamu yiyi ya swinisa o akwa Jihebelewu phala kuxikina kwila o Mexiya a mu kanene, mwéne weji kala ni kikalakalu kya mukunji ni kya usobha mu kithangana kimoxi. Mu mukanda wa soneka poxolo Phawulu ku akwa Jihebelewu, mwene wa zubha o jiphata joso ja lungu ni yó a mu kanene mu kuzwela ya lungu ni Jezú, wa kituka o mukunji wa dikota, u nangenena kala kya nangenena Melekizedeke.”—Jih 6:20; 5:10; tala we o milongi ni dyambu: PACTO, mu Perspicaz.

Tokwesa o Milongi ya Nzambi

(Jihebelewu 8:3) Kuma Mukunji woso wa Dikota a mu xindi o kubhana mawujitu ni jisata ja yama. Kyene we Mukunji wetu wa Dikota wa bhingi u kala we ni kima kya kubhakula.

Sentinela 15/08/00 pág. 14 parág. 11

Jisata ji Sangulukisa Nzambi

¹¹ “Mukunji woso wa Dikota a mu xindi o kubhana mawujitu ni jisata ja yama,” kyene kyambe poxolo Phawulu. (Jihebelewu 8:3) Tala kwila Phawulu wa wane o jisata ja kexile mu bhana o mukunji wa dikota mu Izalayele yokulu mu mbandu jiyadi, wa ji wane mu ukexilu yú: “mawujitu” ni “jisata,” mba “jisata mukonda dya ituxi.” (Jihebelewu 5:1) O athu ene mu bhana mawujitu phala kulondekesa o henda, valolo, kukolesa o ukamba wâ ni phala ku a xikina. (Dimatekenu 32:20; Jisabhu 18:16) Kyene kimoxi we, jisata javulu ja tumina o Kitumu ji tena kukala “mawujitu” a bhana kwa Nzambi, phala kwa xikina ni kutambula o muloloke. Kyoso muthu kya bhukumukina o Kitumu, mwene wa tokalele kubhanga kima phala ku mu xikina dingi kwa Nzambi, phala kubhanga kiki, wa tokalele “kubhana jisata mukonda dya ituxi.” O Pentateuco, benge-benge o divulu dya Makatukilu, Ijila ni Dyalwilu, a zwela milongi yavulu ya lungu ni jisata javulu ni mawujitu ki i difu. Sumbala phala etu, kubhonza kyavulu kwijiya ni kulembalala yoso ya kexile mu bhanga, maji sayi ima ya lungu ni jisata i twa tokala o kwijiya.

(Jihebelewu 8:13) O Nzambi kya zwel’iki kwila kikutu kyobhe, o kikutu kya dyanga wa ki mono kyokulu kyá. O kimbamba-phe kyokulu, kyala kyá mu kukuka, kyanda kujimuka athu ku mesu.

Perspicaz Vol. 3 pág. 156 parág. 5

Kikutu

Kyebhi o kikutu kya Kitumu kya kituka “kyokulu”?

O kikutu kya Kitumu, kya kituka “kyokulu” kyoso Nzambi kya zwela bhu kaxi ka polofeta Jelemiya kwila, kweji kala kikutu kyobhe. (Je 31:31-34; Jih 8:13) Ku muvu wa 33 K.K. o kikutu kya Kitumu a ki sukisa, bhu kaxi ka ufwilu wa Kidistu ku taka (Ko 2:14), a ki bhingana ku kikutu kyobhe.—Jih 7:12; 9:15; Ik 2:1-4.

Kitangelu Kya Bibidya

(Jihebelewu 7:1-17) O Melekizedeke mwen’yú, wa kexi sobha ya mbanza ya Saleme, mukunji wa Nzambi wa suka ku ukota. U takana ni Mbalahamu kyoso kya kexi kuvutuka ku ita ya jisobha, Melekizedeke anga u mu bhana dibesá. ² Mbalahamu anga u mu bhakwila o mbandu ya kakwinyi ka ima yoso ya tambula ku jinguma mu ita. O dijina dya Melekizedeke dya lombolola luyadi: Moxi, Sobha ya Kuyuka. Mukonda-phe mwène wa kexi Sobha ya Saleme, dijin’idi dya lombolola we dingi kwila Sobha ya Paze. ³ Ka moneka tata, ka moneka mama, Melekizedeke ka moneka uvadiwe mba ufwilu wê. O kya di fangana Mon’a Nzamb’iki, u kalela-ku ku ukunji, nuka a tunda-ku dingi. ⁴ Talenu kyoso kya soko o ukota wa Melekizedeke. Katé ni kukululu Mbalahamu, wa mu bhana mbandu ya kakwinyi ku imbamba ya bhundu ku jinguma mu ita. ⁵ Kala ki ambe mu kitumu kya Mozé, o an’a Levi, oso ala ku ukunji, a a bhana kijila kya kutambula o madijimu ma ima yoso ku mundu kala kya tumu o ngonge. A ma tambula ku jiphange jâ, sumbala a tundu we bhu nzemba ya Mbalahamu. ⁶ O Melekizedeke, ki mukwa mwiji wa Levi, maji wa tambula o mbandu ya kakwinyi kwa Mbalahamu, ku imbamba ya bhundu mu ita, anga u mu bhana dibesá. Kyene, mwene wa bhana Mbalahamu dibesá, sumbala mwene wa tambwile o polomesa ya Nzambi. ⁷ Kana-bhu phata kwila woso u bhana o dibesá wa beta o ukota, o a mu bhana o dibesá ndenge. Mu ku tanga o akunji-phe, o mbandu ya kakwinyi a i tambula ku athu a kinga o kufwa. ⁸ Maji mu ku tanga Melekizedeke, kala kyambe o Mikanda Ikôla, o dijimu dya mbandu ya kakwinyi a kexi ku di tambula ku muthu wa kolo o mwenyu. ⁹ Kifwa mu mukutu wa Mbahalamu, ni Levi wa futu we o dijimu—ku luvwalu lwê lwa kexi ku di tambula o madijimu. ¹⁰ Mukonda Levi kala kiluwa a mù vwala, kifwa twila wa kexi hanji mu malombo a kukwâ Mbalahamu, kyoso mwene kya takana ni Melekizedeke. ¹¹ Kuma o ngonge ya tambwile o mundu wa Izalayele yejila mu unganga wa jilevita, akwa mwiji wa Alá. Maji-phe se o ukunji wa akwa Levi wa zubhile kutenena, hinu kejù bhindamena dingi ukunji wengi u di fangana mu kihindu kya Melekizedeke, o wa Alá kana. ¹² Kuma o ukunji se a u lungulula, ki bhinga ni ngonge yene a i lungulula we. ¹³ Mukonda o ngana Jezù mwène a mu tange kwala o ima yoso yiyi, wa tokala ku mwiji wengi. O koko kiluwa ku tunda muthu u sedivila ku kala mukunji bhu kalatodyo. ¹⁴ Twa k’ijiya kuma Ngana Jezú wa tokala ku mwiji wa Juda. O mwiji yú-phe Mozé ka u tange kukala ni kima, kyoso kya zwela bhu kaxi ni akunji. ¹⁵ Kyene kya di monekena dingi kyambote, kwila kwa tukuluka mukunji wengi wa di fwangana ni Melekizedeke. ¹⁶ Mwène ka mu bhangele ukunji mu ngonge ya kihindu kya xitu. Maji wa di bhange mukunji mu kutena kwa mwenyu ki wene mbambe. ¹⁷ Kuma o Mikanda Ikôla yambe: Eye wanda kukala u mukunji u xalela-ku, mu kihindu kya ukunji wa Melekizedeke.

9-15 YA KATUTU

O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | JIHEBELEWU 9-10

“Kizuzumbya Ngó Kya Ima Yambote Ya-nda Kwiza-ku”

(Jihebelewu 9:12-14) Kyoso-phe Kidistu kyeza, wa bokona ngó lumoxi kwabhu, mu Kididi-Kikôla-Kinéne, mwène kambatele manyinga ma jihombo, mba ma an’a jingombe phala ku bhakula kala sata. Maji wa bhana o manyinga mê mwène, yú wa zubha o ku tu kula, ki kwa bhingi dingi ku ki tona. ¹³ O manyinga ma jihombo ni jingombe, ni uthokwa wa vitela ya ngombe, a u sangela ku thandu dya athu a xidi mu kukumbidila o kijila, phala ku a zelesa o mukutu ku kanga. ¹⁴ Se phe kyen’iki kyene, xinganekenu hanji kyoso kyasoko ukota wê, mba o kutena kwa manyinga ma Kidistu! Kuma ku nzumbi yê ya kalela-ku, wa di bhakula mwène-mwène kala sata ya tenena kwa Nzambi. O manyinga mê ma tu ixika-phe o itongolwelu yetu, ku ibhangelu ya di fwila, phala tu tene kubhixila Nzambi ya mwenyu.

Perspicaz vol. 3 pág. 242 parág. 10

Kuloloka

Kala kizwela o kitumu kya bhana Nzambi ku kifuxi kya akwa Izalayele, o muthu wa tele o kituxi kwa Nzambi mba kwa mukwâ, phala ku mu loloka o kituxi yê, mwene wa tokalele kudyanga kubhanga kima kala kya zwelele o kitumu. Sayi ituxi a tokalele kubhana sata ya manyinga kwa Jihova. (Ij 5:5–6:7) Mu kiki, o kitumu kya londekesa Phawulu kyenyiki: “Mu kidi, kala kya tumu o Kitumu, kifwa ima yoso mwène ya bhingi ku i bonza ni manyinga. Mukonda sé kulundulula manyinga, ki ku kala muloloke wa ituxi.” (Jih 9:22) Mu kidi o jisata ja manyinga a ibhaku keji tena kuloloka o muthu ni ku mu bhana kitongolwelu kya zele. (Jih 10:1-4; 9:9, 13, 14) Maji bhu kaxi ka kikutu kya ubhe a tena kubhana o muloloki wa kidi bhu kaxi ka sata ya kukula ya Jezú Kidistu. (Je 31:33, 34; Mat 26:28; 1Ko 11:25; Ef 1:7) Né mwene kyoso kya kexile mu ixi, Jezú mu kusaka o dilenge, wa londekesa kwila wa kexile ni kutena kwa kuloloka o ituxi.—Mat 9:2-7.

(Jihebelewu 9:24-26) Kuma Kidistu ka bokona mu Kididi-Kikôla kyokalakale ku maku ma athu, ki fikisa ngó mu kidi o Kididi-Kikôla. Maji wa bokona mwene ku kidi mu dyulu, yú wa tu imanena kindala bhu pholo ya Nzambi mu ku tu dyondela. ²⁵ O Mukunji wa Dikota ku jijudé, wene kubokona muvu ni muvu mu Kididi-Kikôla ni manyinga ma kibhaku. Maji-phe Kidistu ka bokona phala ku di sata lwavulu, kana. ²⁶ Hé kyene, hinu weji ku tona jinga lwavulu o kutala hadi tundé ku dimatekenu dya’xi. Maji inda o mwène wa tukuluka lumoxi-elêle kunu kwa suku o jithembu, phala kukatula o ituxi ni sata ya mukutu wê mwène.

Venha Ser Meu Seguidor’ cap. 18 pág. 183 parág. 4

“Suluka mu ku Ngi Kayela”

⁴ O mikanda ikôla ki i zwela kima kya lungu ni kithangana kya bhixila Jezu ku dyulu, kya mu sangesa ni kya disange ni kisangusangu kyoso ni Tat’ê. Kuma o Bibidya ya tangele kyá o ima yeji bhita ku dyulu kyoso Jezu kyeji vutuka. Mu 1500 ja mivu ndenge, o Jijudé, exile ni kizuwa kikôla ku muvu ni muvu. Veji imoxi ku muvu, o mukunji wa dikota wa kexile mu bokona mu kididi kikôla kinene mu thembulu, yu wa kexile mu nyakena o manyinga a jisata mu Kizuwa kya Kyamenga bhu pholo ya álaka ya kikutu. Mu kizuwa kiki, o mukunji wa dikota wexile mu lombolola o Mexiya. Jezú wa kumbidila o dilombolwelu dya kikanenu dya kizuwa kyenyókyo veji imoxi ngó kwabhu, kyoso kya vutuka ku dyulu. Mwene wayi bhwa kexile Jihova—o kididi kya beta o kota mu kukôla mu ngongo yoso—yu wa londekesa kwa Tat’ê, o valolo ya sata yê. (Jihebelewu 9:11, 12, 24) O kwila Jihova wa xikina o sata yê?

(Jihebelewu 10:1-4) O kitumu kya Jijudé ki ki tenena ni ufiyele wa ima ya kidi. Mukonda kizuzumbya ngó kya ima yambote yanda kwiza-ku. O jisata jen’iji ene ku ji bhana muvu ni muvu. Manyi o Kitumu kya jisata jiji ki tena kuzubhisa athu ku tenena, oso a bhixila kwa Nzambi? ² Se o akwa kubheza Nzambi a zubhile kuzela ku ituxi yâ, o jisata joso-phe we hinu jeji kubhwa-ku. ³ Maji o jisata jin’iji ji bhangesa o athu kulembalala o ituxi yâ, kutunda muvu kyene, kwiza muvu kyene. ⁴ Mukonda ki ki xikina kwila o manyinga ma jingombe, ni jihombo ma tena kukatula ituxi ya muthu.

Perspicaz Vol. 3 pág. 245 parág. 7

Kuyuka

O Kuyuka mu Kitumu Kya Mozé. O Kitumu kya bhanene kwa akwa Izalayele bhu kaxi ka Mozé, kya lungile ni kikalakalu kya ukunji ni jisata ki ji difu ja yama. Sumbala o ima yiyi ya tundile kwa Nzambi, mukonda dya kiki ya yukile, maji né kiki o kitumu ni kikalakalu kya ukunji ni jisata ki jeji bhangesa yó a a tumina kwala o Kitumu kukala athu a yuka, kala kya londekesa poxolo bhu kaxi ka nzumbi ikôla. (Jih 7:11, 19; 10:1) Mu veji dya kuzubha o ituxi ni kalunga, mu kidi o kitumu kyexile mu bhangesa kwila o ituxi i di moneka dingi. (Lo 3:20; 7:7-13) Ku mbandu ya mukwá, o mawujitu oso yá, Nzambi wa a bhana-u ni disukilu dimoxi, dya kwila o Kitumu kyexile kala “kiledi” phala kwambata o athu katé kwa Kidistu, o ima yiyi yexile “kizuzumbya ngó kya ima yambote yanda kwiza-ku.” (Ng 3:19-25; Jih 10:1) Mu kiki, kyoso Phawulu kya zwela kwila ‘o Kitumu kya Mozé kya lémbwa mukonda dya kubhwila kwê mu xitu’ (Lo 8:3), nange mwene wa kexile mu zwela o kulémbwa kwa mukunji wa dikota wexile Judé mu xitu, (a mu solele bhu kaxi ka kitumu, phala kukala ku pholo dya kikalakalu kya jisata, yu wa kexile mu bokona ni manyinga a kusatela, mu kididi kikôla kinene mu Kizuwa kya Kyamenga) kwa “kubhulula” yó wa kexile mu a twamenena, kala kijimbulula Jihebelewu 7:11, 18-28. Sumbala o jisata bhu kaxi ka akunji a mwiji wa Alá wa bhangesa o mundu ku a xikina kwa Nzambi, maji o kiki ki kya bhangesa o mundu kukala ni kitongolwelu kya zele mu ukexilu woso. Ya lungu ni maka enyá, o poxolo Phawulu wa zwela kwila o jisata ja kyamenga ki jeji tena ‘kubhangesa oso a bhixila kwa Nzambi, kukala athu a yuka,’ mu kuzwela ya lungu ni kitongolwelu kyâ. (Jih 10:1-4; sokesa Jih 9:9.) O mukunji wa dikota ka kexile ni kutena kwa kufuta o valolo ya kukula ya bhingile phala kubhulula o athu ku kituxi. O kikalakalu ki nangenena kya ukunji ni sata ya yuka ya Kidistu, yene ngó i tena kubhanga kiki.—Jih 9:14; 10:12-22.

Tokwesa o Milongi ya Nzambi

(Jihebelewu 9:16, 17) Kuma bhu a ta o kikutu, ki bhinga yó woso wa te kikutu, u londekesa kwila o muthu yó wa ki bhange wafu kyá. ¹⁷ Mukonda o kikutu ki ki kala ni valolo ya kima, se o wa te kikutu wala ku mwenyu. Kyene ki kala ngó ni valolo, kyoso kila o muthu wa te o kikutu wafu kyá.

Sentinela 01/03/92 pág. 31 parág. 4-6

A Tangi a Madivulu Metu Ebhula

Phawulu wambe kwila kwa bhingile kukala muthu ufwa, phala o kikutu kya Nzambi ni athu ki kale ni valolo. O kikutu kya kitumu kilondekesa o kidi kiki. Mozé wexile o mukunji, wa bhangele o kikutu bhu kaxi ka Nzambi ni Izalayele mu xitu. Mozé wa bhangele kikalakalu kya bhonzo kya lungile ni kufwa, mwéne muthu muxitu wa dibhana ni akwa Izalayele mu kwa ambata phala kubhanga mbandu ku kikutu. Mu kiki Mozé a tenene ku mu mona kala mwene o muthu mu xitu wa bhange o kikutu kya kitumu, o kikutu kiki kya tokalele kwa Jihova. Maji, o kwila kwa bhingile kwila Mozé u zunzumuna o manyinga mê phala o kikutu kya kitumu ki kale ni valolo? Kana. Mu veji dya kiki, a satela ibhaku, o manyinga ma ibhaku a bhingana o manyinga a Mozé.—Jihebelewu 9:18-22.

Abha ihi i twamba ya lungu ni kikutu kyobhe kya Jihova ni kifuxi kya Izalayele mu nzumbi? Jezú Kidistu wa bhangele o kikalakalu kya dikota kya Mukunji bhu kaxi Jihova ni Izalayele mu nzumbi. Sumbala Jihova mwéne wa kibhange, maji Jezú Kidistu, mwéne wexile o mukunji, kifwa wa kexile bhu kaxi. Mwene kexile ngó bhu kaxi ka athu ni Nzambi, wexile we kumoxi ni yó eji dyanga kwa xikina mu kikutu kiki. (Luka 22:20, 28, 29) Ku mbandu ya mukwa, mwene wexile polondo phala kubhanga o sata ya bhingile phala kuxikina o kikutu kiki. O sata yiyi ki yexile ya yama, maji ya mwenyu wa muthu wa yuka. Mukonda dya kiki, weji tena kuzwela ya lungu ni Kidistu, kala mwéne o muthu mu xitu wa bhange o kikutu kiki kya ubhe. Kyoso “Kidistu kya bokona . . . mu dyulu, yú wa tu imanena kindala bhu pholo ya Nzambi mu ku tu dyondela s,” o kikutu kyobhe kya mateka kukala ni valolo.—Jihebelewu 9:12-14, 24.

Phawulu mu kuzwela ya lungu ni Mozé ni Jezú kala athu mu xitu a bhange o ikutu, ka kexile mu zwela kwila kiyadi kyâ éne a bhange o ikutu yiyi, maji mu kidi, Nzambi mwéne wa i bhange. Mu veji dya kiki, o mayala ayadi yá, ene exile o akunji phala kubhanga o ikutu yiyi. Mu ikutu iyadi yiyi, kwa bhingile kufwa—kufwa kwa yama phala kubhingana mu kididi kya Mozé, ni kwa Jezú, wa bhakwila o mwenyu wê wa valolo phala yó a a xikina mu kikutu kyobhe.

(Jihebelewu 10:5-7) Wila kiki, Kidistu kyoso ki eza mu ngongo, u ambela Nzambi, wixi: Eye ku indi jisata, ni mawujitu ma ibhaku, maji wa ngi bhangela o mukutu. ⁶ O jixitu ja kwoha bhu kalatódyo, ni ilumbu ya ituxi, ki ya ku kala mu vondadi. Né mbé o jisata ja kukatula ituxi. ⁷ Ngixi-phe, kiwa—Eme ngeza kyabhu’ó, eye u Nzambi, mu kubhanga o vondadi yé, kala kya ngi soneka-kyu mu Divulu dya Kitumu.

Perspicaz Vol. 1 pág. 315 parág. 6

Batizu

Luka u zwela kwila Jezú wa kexile mu samba mu kithangana kya batizu yê. (Lu 3:21) Ku mbandu ya mukwa, o musoneki wa divulu dya Jihebelewu wambe kwila, kyoso Jezu “ki eza mu ngongo” (o kiki, ki kya mu lombolola o kithangana kya mu vwala, mwene keji tena kutanga né kuzwela o izwelu yiyi; maji kilombolola o kithangana kyoso kya dibhakula phala o batizu ni kumateka o ukunji wê) mwene wambe, kala kizwela o divulu dya Jisálamu 40:6-8 (LXX): “Eye ku indi jisata, ni mawujitu ma ibhaku, maji wa ngi bhangela o mukutu. . . . Eme ngeza kyabhu’ó, eye u Nzambi, mu kubhanga o vondadi yé, kala kya ngi soneka-kyu mu Divulu dya Kitumu.” (Jih 10:5-9) Jezu a mu vwalela mu kifuxi kya Jijudé, o kifuxi kiki kya bhangele kikutu ni Nzambi, o kikutu kiki o Kikutu kya kitumu. (Ma 19:5-8; Ng 4:4) Mukonda kiki Jezu wa kexile kyá mu kikutu ni Jihova kyoso kyayi kwa Nzwá phala ku mu batizala. Mu kuya kwa Nzwá, Jezu wa kexile mu bhanga kima kya sombokele o kijila kya Kitumu. Wa kexile mu di londekesa kwa Tat’ê Jihova phala kubhanga o “vondadi” yê, mu kubhana o mukutu wê wó pelepalale kala sata ni kuzubha o jisata ja ibhaku ja kexile mu bhakula, kala kya tumine o Kitumu. Poxolo Phawulu wambe: “Kuma-phe Jezú Kidistu wa bhange kyoso kya wabhela Nzambi, etu a tu zelesa ku ituxi mukonda dya kilumbu kya mukutu wa Jezú Kidistu, kya bhana lumoxi ngó kwabhu.” (Jih 10:10) O vondadi ya Tat’ê ya lungile we ni kubhanga kikalakalu kyengi kya lungu ni Utuminu. Jezu wa dibhakula we phala kubhanga o kikalakalu kiki. (Lu 4:43; 17:20, 21) Jihova wa xikina yu wa mono o valolo ya kudibhakula kwa Mon’ê, mu ku mu unda ni nzumbi ikôla, yu wambe: “Eye-mwène u Mon’ami nga ku zola, wa ngi wabhela kyambote.”—Mar 1:9-11; Lu 3:21-23; Mat 3:13-17.

Kitangelu Kya Bibidya

(Jihebelewu 9:1-14) Katé ni kikutu kya dyanga m’ukulu kya kexile ni ijila ya ubhezelu, anga ki kala we ni kididi kyê kyà ngene kya kubhezela. ² Ku mbandu ya kanga ku kala balaka i exana Kididi-Kikôla. Mwenyomo mwa kexi o kandeya, ni meza, ni jimbolo j’obhakwile Nzambi. ³ O kwema dya kibatulu kya kayadi, balak’oyo a ixana mu Kididi-Kikôla-Kinéne. ⁴ Mwene mwa kexi o kalatodyo ka ulu, ka fumasa ya dizumba, ni álaka ya kikutu, yene yoso yofolale ulu, o moxi dya álaka mwa kexile ni imbya mwa bhake o maná, ni mbangala ya Alá ya bwingitile mafe, ni matadi ma yadi ma basakasa, kwosoneke o ijila. ⁵ O ku thandu dya álaka kwa kexi jikelubini jibenya j’edikiza o Kizunda kya Nzambi, joleka o mabhabha mù vungina o kididi kya kulolokela o ituxi. Ima yoso yiyi-phe ku i lombolola kindal’iki mu kimoxi-kimoxi, ki tu tena. ⁶ Kya zubha-phe kuyudika im’yiyi, o akunji a kala mu kubokona jinga mu balaka ya suku ku kanga, mu ku kumbidila o sedivisu ya kubheza. ⁷ Mu balaka ya mukwá-phe kikale o mukunji wa dikota ubheka wê u bokona-mu lumoxi ngó ku muvu. Wambata we manyinga ma ibhaku ma kubhakwila Nzambi mukonda dyê mwène, ni mukonda we dya itondalu ya mundu, ya bhange sé ku k’ijiya. ⁸ Mu ku bhanga kiki, o Nzumbi Ikôla wa tu longo ni kutetuluka kwoso kuma o njila ya kubokona mu Kididi-Kikôla-Kinéne kiluwa i jikuka, kyoso o balaka ya kang’oyo hanji yalé kyenyoko. ⁹ O kyene a ki bhangela kijimbwete phala mu izuwa ya lelu. Kya jimbulula kuma o mawujitu, ni jisata ja ibhaku ya bhakula kwa Nzambi, ki i soko kwila o muthu weza mu kubheza i mu zubhisa kutenena mu muxima wê. ¹⁰ Yene yoso yiyi ya tange ngó makudya, ni makunwa, ni nzungule ya jifesa ja ku di zelesa. Ilekelelu ya xitu i sedivila ngó kathangana katé Nzambi kya kà bhangulula o ima yoso. ¹¹ Maji-phe Kidistu weza kuma Mukunji wa Dikota ya ima yambote yeza-ku. O balaka mwa mu kalakela, ya beta kota, ya beta kutenena, ki yokalakale ku maku ma athu, ki ya ubhangelu wa mu ngong’umu. ¹² Kyoso-phe Kidistu kyeza, wa bokona ngó lumoxi kwabhu, mu Kididi-Kikôla-Kinéne, mwène kambatele manyinga ma jihombo, mba ma an’a jingombe phala ku bhakula kala sata. Maji wa bhana o manyinga mê mwène, yú wa zubha o ku tu kula, ki kwa bhingi dingi ku ki tona. ¹³ O manyinga ma jihombo ni jingombe, ni uthokwa wa vitela ya ngombe, a u sangela ku thandu dya athu a xidi mu kukumbidila o kijila, phala ku a zelesa o mukutu ku kanga. ¹⁴ Se phe kyen’iki kyene, xinganekenu hanji kyoso kyasoko ukota wê, mba o kutena kwa manyinga ma Kidistu! Kuma ku nzumbi yê ya kalela-ku, wa di bhakula mwène-mwène kala sata ya tenena kwa Nzambi. O manyinga mê ma tu ixika-phe o itongolwelu yetu, ku ibhangelu ya di fwila, phala tu tene kubhixila Nzambi ya mwenyu.

16-22 YA KATUTU

O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | JIHEBELEWU 11

“Mukonda Dyahi o Kixikanu Kyala ni Valolo ya Dikota”

(Jihebelewu 11:1) O kuxikana-phe ku ijidisa ima i twa dyelela, ku idikiza ima kiluwa i moneka.

Mulangidi 10/16 difwe 22 kaxi 6

Londekesa o Kixikanu Kyé mu Ikanenu ya Jihova

⁶ Mu divulu dya Jihebelewu 11:1, o Bibidya ijimbulula se ihi ilombolola o kixikanu. (Tanga.) (1) O kixikanu, ‘kilondekesa ima i twa dyelela.’ O ima i twa “dyelela,” ya lungu we ni ikanenu ya Nzambi. Mu kifika, twejiya ni kidi kyoso kwila, o kuyibha kwa-nda bhwa, ni kwila, kwa-nda kwiza o mundu wobhe. (2) O kixikanu, ‘ku idikisa ima kiluwa i moneka.’ Sumbala ki tu tena kumona Jihova Nzambi, Jezú Kidistu, ni jyanju, twejiya kwila, ene athu a kidi. Twejiya we kwila, o Utuminu wa Nzambi ku dyulu, kidi. (Jihebelewu 11:3) Kyebhi ki tu tena kulondekesa kwila, tu xikina mu ikanenu ya Nzambi, ni mu ima ya kambe kumoneka ku mesu? O ukexilu wa mwenyu wetu, o ima i tu zwela ni i tu bhanga, yene ya-nda londekesa se tu xikina mba kana.

(Jihebelewu 11:6) Muthu-phe wa kambe o kuxikana ka tena kuwabhela Nzambi. Kuma woso wiza kwa Nzambi ki kala u xikana kwila sayi-ku Nzambi, kuma mwène mukwa kubhandulula oso a mu sota ni mwanu.

Mulangidi 01/11/13 difwe 11 kaxi 2-5

‘Mukwa ku Bhandulula Oso a mu Sota ni Mwanyu’

Ihi ya bhingi phala ku wabhela Jihova? Phawulu wa soneka: ‘Muthu wa kambe o kixikanu ka tena ku wabhela kyambote Nzambi.’ Bhabha, Phawulu kambe kwila ku bhonza ku wabhela Nzambi sé kixikanu. O poxolo wambe kuma, o muthu ka tena ku wabhela Nzambi. Kiki kilombolola kwila, ku bhinga kixikanu phala o muthu ku wabhela Nzambi.

Kixikanu kyebhi ki wabhela Jihova? O kixikanu kyetu kwa Nzambi ku bhinga ima iyadi. Kya dyanga, twa tokala ku xikina “kwila sayi-ku Nzambi.” Jibibidya ja mukwá jamba kwila, twa tokala ku xikina kwila, “mwéne muthu wa kidi.” Kyebhi ki tweji tena ku wabhela Nzambi se ki tu xikina kwila mwene muthu wa kidi? Maji, o kixikanu kya kidi ku bhinga ku bhanga dingi kima, mukonda ni madimonyo, a xikina wé kwila Jihova muthu wa kidi. (Tiyaku 2:19) O kixikanu kyetu kya kwila Nzambi muthu wa kidi, kya tokala ku tu swinisa kubhanga kima, mba kulondekesa o kixikanu kyetu mu ku bhanga ima i mu wabhela.—Tiyaku 2:20, 26.

Kya kayadi, twa tokala kuxikina ‘kwila Nzambi’ ‘mukwa kubhandulula.’ O muthu wala ni kixikanu kya kidi, u xikina kwila o nguzu ya mu bhanga phala ku wabhela Nzambi, ki ya-nda kala sé valolo. (1Kolindu 15:58) Kyebhi ki tweji wabhela Jihova se tu kala ni phata ya kwila mwéne ka tena ku tu bhandulula mu ima i tu bhanga? (Tiyaku 1:17; 1 Phetele 5:7) O muthu u zwela kwila Nzambi ka langa, ka wabhela, ki mukwa kubhana, o muthu yú kejiya o Nzambi ya Bibidya.

Jihova u bhandulula nanyi? Phawulu wambe: ‘Oso a mu sota ni mwanyu.’ Sayí divulu phala o alunguludi a Bibidya, di zwela kwila o kizwelu, ‘mu sota ni mwanyu’ mu Ngeleku, ki kilombolola “ku tunda phala ku mu sanga” maji, kilombolola kwiza kwa Nzambi phala “ku mu bheza.” O divulu dya mukwá di jimbulula kwila o kizwelu kiki mu Ngeleku, kilombolola we nguzu i bhanga o muthu phala ku mu bheza. Mu kidi, Jihova u bhandulula yó ala ni kixikanu kya a bhangesa ku mu bheza ni henda ni mwanyu.—Matesu 22:37.

(Jihebelewu 11:33-38) Athu edile mu kuxikana kwâ, a tolola ilômbo ya muvimba. A yukisa milonga hé a tambula o jipolomesa ja Nzambi. A xita o makanu ma jihoji. ³⁴ A tumbulula o nguzu ya mulengu wa tubhya. A bhulaka ku a jibha ku mazu a xibhata, mu kubhwila a tambula nguzu. A bhanga undanda ku ita, anga a tolola o ifuxi ya kwa jixi jengi. ³⁵ O mu kuxikana, ahatu a tambula dingi o madifundu mâ mu ku a fukununa mu afi. Amukwâ a a jibha ni kibetu, maji a ditunu ku a jituna phala a fukunukine mwenyu wengi wa beta ujitu. ³⁶ Amukwâ a bhita ku polova ya ku a bhanga ufusa, ni ku a bhesa jixikote, o amukwâ a a ta ku malumbhambu ni ku a jikila mu’aleya. ³⁷ Amukwâ a a buba ni matadi, amukwâ a a sesa mu’axaxe, o amukwâ a a jibha ni xibhata. A nyunga mbandu ni mbandu, a zakela ibha ya jimbudi ni ya jihombo, a bhindama, a a zukutisa ni ku a bhana malebhu. ³⁸ A bungana mu mikawu ya kukuta, ni ku milundu, a zeka mu mabanda ni mu makungu bhoxi. O ngongo ki i fwamene athu kala yá!

Mulangidi 10/16 difwe 17-18 kaxi 10-11

Swinisa o Kixikanu Kyé, mu Ima i wa mu Kingila

¹⁰ Mu divulu dya Jihebelewu 11, poxolo Phawulu wambe: ‘Mu kuxikana, ahatu a tambula dingi o madifundu mâ mu ku a fukununa ku’alunga. A mukwá a a jibha ni kibetu, maji a ditunu ku a jituna phala a fukunukine mwenyu wéngi wa beta ujitu.’ (Jihebelewu 11:35) Athu avulu a kolokota mu izukutisu, ni kulondekesa o ufiyele wâ kwa Nzambi, mukonda a dyelele mu kikanenu kya Nzambi kya lungu ni difukunukinu. Ene ejiidile kwila, ku hádya, Jihova weji ku a fukununa ni ku a bhana o mwenyu wa kalelaku mu ixi. Xinganeka mu phangu ya Nabote ni Zakadiya. Ene a a buba ni matadi mukonda dya kubelesela Nzambi. (1 Jisobha 21:3, 15; 2 Malunda 24:20, 21) Daniyele a mu takwile mu dikungu dya jihoji, o makamba mê a a takula mu kijiku kya túbhya. Ene a solo o kufwa, mu veji dya kubhukumukina Jihova. O mayala yá, akexile ni kixikanu kya dikota kya kwila, Jihova weji ku a bhana o nzumbi yê ikola, phala ku a kwatekesa kukolokota mu ibhidi yoso ya kexile mu dibhana na-yu.—Jihebelewu 11:33, 34; Daniyele 3:16-18, 20, 28; 6:13, 16, 21-23.

¹¹ Jipolofeta javulu, kala Mikeya ni Jelemiya, a a xongwena, ni ku a ta mu kaleya. A mukwá kala Elija, “a bungana mu mikawu ya kukuta, ni ku milundu, a zeka mu mabanda ni mu makungu bhoxi.” Né mwene ni ibhidi, o athu oso yá, a kolokotele mu ufiyele wâ kwa Nzambi, mukonda ene a dyelele mu ‘ima ya kexile mu kingila.’—Jihebelewu 11:1, 36-38; 1 Jisobha 18:13; 22:24-27; Jelemiya 20:1, 2; 28:10, 11; 32:2.

Tokwesa o Milongi ya Nzambi

(Jihebelewu 11:4) Kyejila mu kuxikana, Abele kya bhakwile kwa Nzambi o sata ya beta ujitu, ki i soko ni ya Kayine. O mu kuxikana anga u tambula umbangi wa kuyuka kwê, kuma Nzambi mwène wa mu bhela umbangi mukonda dya mawujitu mê. O mu kuxikana kwê, Abele sumbala wafwa, hanji yú zwela.

Perspicaz Vol. 2 pág. 109 parág. 3

Kixikanu

Phangu Yokulu ya Kixikanu. O athu oso a bhanga mbandu ku “ kifuxi kyonéne kya jimbangi” ya tumbula Phawulu (Jih 12:1) exile ni kima kya a bhangesa kukala ni kixikanu. Mu kifika, Abele wejidile o kikanenu kya bhangele Nzambi kya lungu ni mbutu yeji bula o mútwe wa nyoka. Mwene wexile mu mona o kikumbidilu kya ima ya zwela Jihova ku jitata jê. Wa mono we o jixelube a kexile mu langa o mwelu wa Edene. Ku kanga dya Edene, Adá ni mwiji wê a bhingile kudya mbolo mu suwalu ya pholo yâ, mukonda o mavu a a te mázwi kwala Nzambi, mukonda dya kiki ya kexile mu sabhuka minya ni holokoso. Nange Abele wa kexile mu mona o hanji yavulu ya kexile na-yu Eva kwa mwadi wê, anga Adá wa kexile mu mu tumina mba ku mu tobhesa. Sé phata kwila o many’â wa kexile mu zwela ya lungu ni ndolo ya kuvwala. Ku mbandu ya mukwá, wa mono we o jixelube a kexile mu langa o mwelu wa Edene ni xibhata ya mulengu u lunga kuku, u lunga koko. (Di 3:14-19, 24) O ima yoso yiyi ya bhangesa Abele kuxikina kwila kweji kala ubhulukilu bhu kaxi ka ‘mbutu ya kanena.’ Mu kiki bhu kaxi ka kixikanu kyê wa ‘bhakula sata kwa Nzambi,’ ya betele kota kukala ni valolo o ya Kayini ndenge.—Jih 11:1, 4.

(Jihebelewu 11:5) O mu kuxikana, Enoko a mu ambata sé kumona kalunga. Anga ubhwa athu ku mesu kuma Nzambi wa mu ambata sé muthu dingi ku mu mona, mukonda Nzambi mwène wa mu ambata. O Mikanda Ikôla i ambe kuma kyoso kiluwa a mu ambata, mwène wa kexi mukwa kuxila kyambote Nzambi.

Mulangidi 01/17 difwe 12 kaxi 12-13

“Mwène wa Kexi Mukwa Kuxila Kyambote Nzambi”

Mu ukexilu webhi-phe, Enoko “a mu ambata” phala ka mone o “kalunga?” Nange Jihova ni henda yoso wa katula o mwenyu wa Enoko phala kévwe o ndolo ya kufwa. Maji kya dyanga Enoko a mu tange kwila “wa kexi mukwa kuxila kyambote Nzambi.” Kyebhi-phe? Ande dya kufwa, nange Nzambi wa bhanene kisuma kwa Enoko, o kisuma kiki kya mu londekesa o ixi kala palayízu. O kijimbwete kyókyo, kya londekesa kwila Jihova wa mu zolele, anga kya zubha kumona o kisuma Enoko wafu. Poxolo Phawulu kyoso kya kexile mu soneka ya lungu ni mayala ni ahatu a fiyele, mwene wambe: “Athu oso en’yá afwa, ezala ni kuxikana.” (Jihebelewu 11:13) O jinguma jê nange a soto o kimbi kyê, maji Enoko “ubhwa athu ku mesu,” Jihova nange mwéne wa bhangesa kwila o athu ka mone o kimbi, phala ka ki bheze.

Kitangelu Kya Bibidya

(Jihebelewu 11:1-16) O kuxikana-phe ku ijidisa ima i twa dyelela, ku idikiza ima kiluwa i moneka. ² Mu kuxikana mwene o ikulakaji m’ukulu mwa tambwila o umbangi wambote kwa Nzambi. ³ Twa k’ijidila mu kuxikana, kwila o ngongo ya di bhangele mu kizwelu kya Nzambi, o imbamba ya moneka, ya tomboka mu yiyi ya kambe kumoneka ku mesu. ⁴ Kyejila mu kuxikana, Abele kya bhakwile kwa Nzambi o sata ya beta ujitu, ki i soko ni ya Kayine. O mu kuxikana anga u tambula umbangi wa kuyuka kwê, kuma Nzambi mwène wa mu bhela umbangi mukonda dya mawujitu mê. O mu kuxikana kwê, Abele sumbala wafwa, hanji yú zwela. ⁵ O mu kuxikana, Enoko a mu ambata sé kumona kalunga. Anga ubhwa athu ku mesu kuma Nzambi wa mu ambata sé muthu dingi ku mu mona, mukonda Nzambi mwène wa mu ambata. O mikanda Ikôla i ambe kuma kyoso kiluwa a mu ambata, mwène wa kexi mukwa kuxila kyambote Nzambi. ⁶ Muthu-phe wa kambe o kuxikana ka tena kuwabhela Nzambi. Kuma woso wiza kwa Nzambi ki kala u xikana kwila sayi-ku Nzambi, kuma mwène mukwa kubhandulula oso a mu sota ni mwanu. ⁷ Kyejila mu kuxikana, Nowé kya mu dimuna kwala Nzambi, ku ima yanda kubhita, o yene kiluwa i moneka. Nowé anga u tumaka Nzambi, hé u tunga álaka, ya mu bhulula mwène ni akwa bhata dyê. Mu kubhanga kiki anga u belesa o mundu woso, hé u tambula kwa Nzambi o kuyuka kwijila mu kuxikana. ⁸ Kyejila mu kuxikana, Mbalahamu kya mu ixana kwala Nzambi, mwène anga u itaya, u xikina kuya mu kusota o ixi ya polomesa, i’ambe Nzambi o ku mu bhana. Hé u xya oxi yê-mwène, u katuka, sé kwijiya kwoso kwanda kuya. ⁹ O mu kuxikana, mwène u kwata kunyunga m’oxi ya polomesa, kala ki ixi yê, u tunga mu jibalaka, ni Izake, ni Jakobo, a sokela-nê mu kukala alundudi a Nzambi mu polomesa imoxi yen’yiyi. ¹⁰ Mukonda Mbalahamu wa kingile dibhata di kala ni madisesa ma nangenena, o mesene yê ni mutungi mwène Nzambi. ¹¹ Kyejila mu kuxikana, kwila Mbalahamu u kala tata, sumbala wa kexile kyá kikulakaji, o Sala we mwene, thembu ya kuvwala ya mu bhiti kyá. Mwène-phe wa xikanene kwila Nzambi wanda kukumbidila polomesa yê. ¹² Wila kiki, ku muthu umoxi, o mwène mukwa ni kwila wafu kyá, kwa sokoloka mundu, mu kuvula a sokela ni jithethembwa ku dyulu, ni kisekele ku mbandu ya kalunga, o ku a kondala ki ku xikina. ¹³ Athu oso en’yá afwa, ezala ni kuxikana. O jipolomesa ja a bhele Nzambi ka ji tambwile luwa, maji a ji mwena ngó mu kanga hé a ji tanesa ku makanga kwenyoko ku ja monekena. Anga a di fisala kwila asonyi, jingenji mu ngong’umu. ¹⁴ Oso-phe a zwela kiki, a di monekena kwila a mu sota o ixi yâ ya bhindamena. ¹⁵ Ka mu xinganeka kuvutuka dingi ku ixi yoyo kwa tundu kyá. Se andalele, hinu a mono kithangana kya kuvutukila-ku. ¹⁶ Wila kiki, o bhezabha-phe a mu sota ixi ya beta o kuwabha, o ixi ya dyulu. Nzambi kyene kya mu kambesa kukala ni sonyi ya ku mu luka kuma mwène Nzambi yâ-ene, mukonda mwène wa a yudikila kyá dibhata.

23-29 YA KATUTU

O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | JIHEBELEWU 12-13

“O Kibazelu—Kilondekesa o Henda ya Jihova”

(Jihebelewu 12:5) Manyi mwa jimbi-ku kyá o phangu ni ndongo ya mi tangela Nzambi kala mu an’ê? Mbata mwéne wixi: Eye u Mon’ami, o kulonga kwa Ngana ki ku tu kwatese usudi, mwène kya ku bazela kana kubhwila.

Mulangidi 01/03/12 difwe 29 kaxi 18

Kana ku Tala Dingi ‘O Ima ya Xala ku Dima’

¹⁸ O ndolo ijila mu ku tu bazela. Ihi i twamba se tu luwala mukonda dya ku tu bazela? Kiki ki tena kukala ndolo ngó—maji ki tena ku tu bhangesa we ‘ku bhwila.’ (Jihe. 12:5) Se tu kala ni “usudi” kyoso kya tu bazela, se tu dituna, mba ‘tu bhwila’—ki twa-nda katula mbote ku milongi ya tu bhana. Kima kyambote kubelesela o izwelu ya Solomá, yambe: “O ulongelu wa ku kubazela, ku wehe; lunda-u mwene, kuma wene o mwenyu wé.” (Jisa. 4:13) Kala o mwendexi wa dikalu u belesela o ijimbwete mu kikoka, o kuxikina o ku tu bazela ni kubelesela, ku tena ku tu langa.—Jisa. 4:26, 27; tanga Jihebelewu 12:12, 13.

(Jihebelewu 12:6, 7) Kuma Ngana woso wa mu zola u mu longa, woso a mu tambulula kuma mona, u mu beta. ⁷ Kolokotenu mu hadi kala mona ala ku mu beta kwala tat’â. Kuma o hadi yenu yedikiza kwila Nzambi wala ku mi bhanga kala mu an’ê. Kuma mona kuxi tat’â u kamba ku mu longa?

Sentinela 01/07/12 pág. 21 parág. 3

“Mu Kusamba mu Zwela, Tat’etu”

O tata ya henda u bazela o twana twê, kuma u thandanganya se o twana twê a-nda kala athu a kidifwa kyahi. (Efezu 6:4) O tata u bhanga kiki, ka bazela kala wa mu tonoka, maji ka ki bhange we ni undanda. Kyene kimoxi we ni Tata yetu ya dyulu, sayi ithangana mwene u mona kwila kwa bhingi ku tu bazela. Maji Nzambi ka bazela ni undanda, maji u bazela ni henda yoso. Kala Tat’ê, Jezú nuka wexile kindanda, né mwene kyoso o maxibulu mê kya kexile mu laleka kubelesa o itendelesu ya kexile mu a bhana.—Matesu 20:20-28; Luka 22:24-30.

(Jihebelewu 12:11) Kyoso kya tu beta, kithangana kyenyokyo tu ki mona kuyibha, ki ki tu wabhela, kana. Maji-phe kwila kya bhiti kyá, ki bhekela yó oso a a beta mu ku a longa, kutambula kisakidilu kya mwenyu wayuka, wa paze.

Mulangidi 03/18 difwe 32 kaxi 18

‘Ividilenu Kya mi Bazela, mu Dimuke, ki mu Ditune-Kyu’

¹⁸ Ku dimatekenu, o kibazelu ki tena ku tu bhekela ndolo, maji o ibhidi ijila mu kudituna o kibazelu kya Nzambi ya beta-o-kota. (Jihebelewu 12:11) Tu tena kudilonga ku phangu yayibha ya Kayini ni Sobha Zedekiya. Kyoso Nzambi kya mono kwila, Kayini wa zembele phang’yê, yu wa mesenene ku mu jibha, mwene wa dimuna Kayini: “Eye njinda yahi i wala na-yu? wa sonokena-hi o pholo? Se u bhanga kyambote, manyi ka ku xikina? Ki wila-phe u bhanga kyayibha, kituxi kya ku batamena bhu mwelu; kya ku hamena mwene, maji eye wa tokala u ki tumina.” (Dimatekenu 4:6, 7) Kayini wa ditunu o kibazelu kya Jihova, wa jibha phang’yê, yu wa mono ibhidi yavulu ku mwenyu. (Dimatekenu 4:11, 12) Se Kayini wa bhanene mátwi kwa Nzambi, hinu ka bhitile mu ibhidi.

Tokwesa o Milongi ya Nzambi:

(Jihebelewu 12:1) Mukonda dya kiki, etu a tu bhake bhu’axaxe kwala kifuxi kyonéne kya jimbangi javulu. Tu tudyenu yoso i tu lalamesa, ni kituxi kyoso kya tu naminina, tu lengyenu ni kukolokota o dikanga dyoso dya tu kala ku pholo.

Mulangidi 01/09/11 difwe 20-21 kaxi 11

Lenga ni Kukolokota

¹¹ O “kifuxi kyonene kya jimbangi,” ka mu tala ngó akwa kulenga, mba kutala ngó o athu a wabhela ala mu lenga, mba o kibuka kya wabhela ku nganyala. Mu veji dya kiki, ene a mu lenga wâ. M’ukulu o Jikidistá a tokalele kulenga katé ku disukilu. Sumbala ene afu kyá, maji o phangu ya bhana ya swinisa we akwâ mu kulenga phala kutambula o mwenyu. Se twa mu lenga, tu mona kwila o athu a lenga kyambote, a mu tu mona ni ku tu swinisa, ki tweji bhanga nguzu phala ku suka bhu mbambe? O Jikidistá m’ukulu eji zwela kwila, o kulenga kwa kifika, kwa bhonzo, maji tu tena kunganyala. Kyenyiki mu kuxinganeka mu phangu ya “kifuxi kyonene kya jimbangi” m’ukulu, o Jikidistá Jihebelewu eji tena ‘kukolokota mu kulenga’—etu wé tu tena kubhanga kiki lelu.

(Jihebelewu 13:9) Ki mu ehele ku mi sendumuna ku mawulongelu mengi m’eza-ku, ma vulu o matelu ni a mi katule mu njila ya kidi. Kima kya wabha o muxima ku kwata kididi mu kyadi kya Nzambi, kana mu kutumaka ijila ya kutungula makudya. Kuma oso a tumaka o ijila yen’yiyi, ka tena kubhanduluka-ku kima.

Sentinela 15/12/89 pág. 22 parág. 10

Bhana Jisata ji Sangulukisa Jihova

¹⁰ Mukonda dya kiki akwa Jihebelewu a tokalele kweha ku a “sendumuna ku mawulongelu mengi m’eza-ku, ma vulu o matelu” a Jijudé a di kwatenene mu kitumu. (Ngalásya 5:1-6) Ki mukonda dya ilongesu yiyi, maji mukonda dya henda ya tu idikisa Nzambi, i tena kukolokotesa o muxima phala ku di fikidila mu kidi kya Bibidya. Sayi yá akexile mu zoka mukonda dya kudya ni jisata, maji Phawulu wambe kwila o muxima ki u difikidila “mu kutumaka ijila ya kutungula makudya. Kuma oso a tumaka o ijila yen’yiyi, ka tena kubhanduluka-ku kima.” O mabesá mu nzumbi ejila mu kuxila Nzambi ni kubhana valolo ku sata ya kukula, ki mu kutandanganya kyavulu ni makudya ni kubelesela izuwa ikôla. (Loma 14:5-9) Ku mbandu ya mukwá, o sata ya Kidistu ya sukisa o jisata ja jilevita.—Jihebelewu 9:9-14; 10:5-10.

Kitangelu Kya Bibidya

(Jihebelewu 12:1-17) Mukonda dya kiki, etu a tu bhake bhu’axaxe kwala kifuxi kyonéne kya jimbangi javulu. Tu tudyenu yoso i tu lalamesa, ni kituxi kyoso kya tu naminina, tu lengyenu ni kukolokota o dikanga dyoso dya tu kala ku pholo. ² Tu jizyenu ni kusuwa ngó Jezú, kuma mwène o musongwedi wa kuxikana kwetu, tunde bhu dimatekenu katé bhu dizubhilu. Kala mwène mu kusuwa o ngalasa ya mu idikiza, wa kolokota mu taka, wa tende o sonyi, o kiki wa xikama ku madilu bhu kyandu kya Nzambi. ³ Mwène mu xinganekyenu, wa kolokotele ni kuxinuka kwosu’oko kwa mu idikiza akwa ituxi. Wila kiki. enu ki mwa tokala kubhwila, mba mu lémbwa hé mu takwila bhoxi. ⁴ Kuma mu ku di xina ni ituxi, enu kiluwa mu bhânga katé mu kufwa. ⁵ Manyi mwa jimbi-ku kyá o phangu ni ndongo ya mi tangela Nzambi kala mu an’ê? Mbata mwéne wixi: Eye u Mon’ami, o kulonga kwa Ngana ki ku tu kwatese usudi, mwène kya ku bazela kana kubhwila. ⁶ Kuma Ngana woso wa mu zola u mu longa, woso a mu tambulula kuma mona, u mu beta. ⁷ Kolokotenu mu hadi kala mona ala ku mu beta kwala tat’â. Kuma o hadi yenu yedikiza kwila Nzambi wala ku mi bhanga kala mu an’ê. Kuma mona kuxi tat’â u kamba ku mu longa? ⁸ O ki kala mwa kambe ku mi longa, kala kyene ku a bhanga o ana oso a Nzambi, ki mwala-phe mu an’ê angene, maji mu an’a katumba. ⁹ Ku mbandu ya jitata jetu mu xitu, ene a kexile mu tu beta, etu-phe, anga tu kala mu kwa xila. Kala kiki-phe, kya tu tokala kutumaka, kyala kota o Tata yetu mu nzumbi, phala tu mone mwenyu! ¹⁰ Kuma jitata jetu mu xitu a tu beta jinga mwene kithangana mu ku tu longa kyoso kya mono kya wabha. Maji Nzambi u tu beta mu ku tu bhanga o mbote, phala tu nomone ku kidifwa kyê kya kuzela. ¹¹ Kyoso kya tu beta, kithangana kyenyokyo tu ki mona kuyibha, ki ki tu wabhela, kana. Maji-phe kwila kya bhiti kyá, ki bhekela yó oso a a beta mu ku a longa, kutambula kisakidilu kya mwenyu wayuka, wa paze. ¹² Wila kiki, zangulenu maku menu ma botomoka, mu swinise we o inama yenu ya bhwila. ¹³ Endenu mu jinjila ja kuyuka, phala o kinama kya haxi ki ki sokomoke, inda-xi, k’iluke. ¹⁴ Sotenu kukala ku paze ni athu oso, mu kolokote mu kukala ni mwenyu wazele, kuma woso wa kambe kuzela ka tena kumona Ngana. ¹⁵ Mwila ni ku di langa kyambote, phala mudyenu ki mu kale muthu u tokoka o kyadi kya Nzambi. Di langyenu, phala ki bhu kale muthu wila kala muxi wa lulu, u sabhuka, ni u mi tatese, hé u sambukisa athu avulu ni ndululu yê ya kulula. ¹⁶ Di langyenu we phala ki bhu kale muthu u kala ndumbu, mba kifusa kala Ezawú wa sumbisile o ukota we mu dilonga dimoxi dya kudya. ¹⁷ Kuma enu mwa k’ijiya, kwila, mwene kwa suk’uku, wendile kiwa ku tambula o dibesá dya tat’â. Maji a mu ditunu, mukonda ka mono bhuma bhwa tena kulungulukila, sumbala wa di soto ni mwanu, ni kudila masoxi.

30 YA KATUTU–6 YA KAMUSASADI

O VALOLO YA MAK’Â NZAMBI | TIYAKU 1–2

“O Ima i Bhangesa Kuta o Kituxi ni Kufwa”

(Tiyaku 1:14) Maji muthu-phe u dyanguka, ki mu sanga o hanji yê-mwène ya ibha, anga i mu bhomba.

Despertai! 04/17 pág. 14

Tendasá

Tendasá, o kithangana ki u divwa kala o muxima wa mu ku funyisa kubhanga kima—benge-benge se kima kya ibha. Mu kifika, xinganeka kwila eye wala mu diloja anga u mona kima ki wa mesena kyavulu. Mu kithangana kyenyokyo eye u banza kwila ki kwa-nda ku bhonza kukala na-kyu se u ki nyana, sé ku ku mona. Maji o kitongolwelu kyé u ku tangela kwila o kubhanga kiki kima kya ibha. Mu kiki, eye weha o kubanza kubhanga kiki, anga u suluka ni kwenda. Mu kithangana kiki, o tendasá yabhu, eye wa tena o ku i tolola.

IHI I LONGA O BIBIDYA

Se u kala ni vondadi ya kubhanga kima kya ibha, ki kilombolola kwila eye u muthu wa ibha. O Bibidya yamba kwila sayi ithangana etu enyoso a tu tendala. (1 Kolindu 10:13) O kya beta-o-kota, o kima ki tu bhanga kyoso ki twa mu dibhana ni tendasá. Sayi athu a kala mu banza mu ima yayibha, ku pholo dya kwenda a bhanga o kima kya mu banza. Amukwá a katula ni lusolo lwoso o kibanzelu kya ibha ku muxima.

“Maji muthu-phe u dyanguka, ki mu sanga o hanji yê-mwène ya ibha, anga i mu bhomba.—Tiyaku 1:14.

(Tiyaku 1:15) Kyenyiki o hânji ya ibha yenyi’yi, ki i zubha o kwimita, i vwala kituxi. O kituxi k’ila kiza ku kitala, ki vwala kalunga.

Despertai! 04/17 pág. 14

Tendasá

O Bibidya ilondekesa o ima i bhangesa o muthu kubhanga kima kya ibha. Tiyaku 1:15 yamba: “O hânji ya ibha yenyi’yi, ki i zubha o kwimita, i vwala kituxi.” Kyoso o muhatu kyemita, mwene wejiya kwila wa-nda vwala mona. Kyene we kimoxi n’etu, kyoso ki tu xinganeka mu ima ibha, kwa-nda bhixila o kithangana ki twa-nda bhanga o ima yiyi. Etu ki twa tokala kwehela kwila o jihanji ji tu tumina. Tu tena ku ji tolola.

Tokwesa o Milongi ya Nzambi

(Tiyaku 1:17) Kuma o ujitu wambote u tu tambula, ni uhete wa wabha, u tunda ku dyulu. Ima yoso yiyi i tuluka kwa Nzambi, Tata wa bhanga o mikengeji ya dyulu. O mwène kene ni kwaluluka, kuma mwa mwène ki mwene mù kala nè ngó kizenji kya kwaluluka.

Perspicaz Vol. 2 pág. 726 parág. 5

Mukengeji

Jihova o ‘Tata ya mikengeji ya dyulu’ (Tiy 1:17) ki mukonda ngó dya kwila mwene “mukwa kubhana o dikumbi phala o mukengeji mu mwanya, ni itumu ya mbeji ni jithethémbwa phala mukengeji mu usuku,” (Je 31:35) maji mwéne we o mubhani wa mukengeji woso mu nzumbi. (2Ko 4:6) O itumu,o jingonge jê ni maka mê mukengeji phala yó a ehela kwa endesa kwa ene. (Jis 43:3; 119:105; Ji 6:23; Iz 51:4) O mukwa Jisálamu wambe: “o mu mukengeji wé mwene mu twa kà mwena kuzela.” ((Jis 36:9; sokesa ni Jis 27:1; 43:3.) Kala o mukengeji wa mwanya uya ni ku di bandekesa katé kuma “ki ku zubha o kúkya,” kyene kimoxi we, o kidi kya athu a yuka, a ki mwikina ku Mak’â Nzambi, kiya ni ku di mwikina dingi. (Ji 4:18) O kukayela o Itumu ya Jihova, kulombolola kwenda mu mukengeji wa Nzambi. (Iz 2:3-5) ku mbandu ya mukwa, kyoso o muthu u mona o ima ya nzumbi kala ya xidi mba ni ixinganeku ya ibha, mu kidi, mwene wala mu kitombe mu nzumbi. Kala kya zwela Jezu: “Kyenyiki mukengeji wa ku kala moxi se wala kitombe, kuvunda kwenyoko kwahi ngó!”—Mat 6:23; sokesa ni Mate 15:9; 28:54-57; Ji 28:22; 2Ph 2:14.

(Tiyaku 2:8) Enu-phe se mu kumbidila o Kitumu kya Utuminu mwa bhange kyambote kala kya mi fwama o kubhanga. Mbata a ki soneka mu Mikanda Ikôla, exi: O mukwenu u mu zola kala ki wa di zola e’mwene.

Perspicaz Vol. 2 pág. 685 parág. 3

Kitumu

“Kitumu kya Utuminu.” Bhu kaxi ka itumu yavulu i londekesa kyebhi o athu kya tokala ku dibhana mudyâ, o “kitumu kya utuminu” kyala ni valolo yavulu kala o valolo yeji kala na-yu o sobha bhwa xaxi ka athu. (Tiy 2:8) O kima kya betele kota mu kikutu kya Kitumu kyexile o henda; “Zola mukwenu kala ki wa di zola eye-mwène” (o kitumu kya utuminu) kyexile o Kitumu kya kayadi kwa nyenganana o ijila yoso ni Jipolofeta. (Mat 22:37-40) Sumbala o Jikidistá ka bhingi kukayela dingi o Kitumu Kya Mozé, maji a bhingi kubelesela mba kukayela o kitumu kya Sobha Jihova ni kya Mon’ê, o Sobha Jezu Kidistu, kya lungu ni kikutu kya ubhe.

Kitangelu Kya Bibidya

(Tiyaku 2:10-26) Kuma woso u aluka o Kitumu kyoso, hé u dibhukana-ku ngó diba dimoxi, Kitumu kyoso wa ki tondala. ¹¹ Mukonda o yó wambe, wixi: kana kuta phànda, wambe we wixi: kana kujibha mukwenu. O kiki ki u kamba kuta phànda, maji u jibha muthu, wala u mukwa kituxi, wa tondala o Kitumu. ¹² Inda mwila-phe ni kuzwela ni kubhanga kyoso kya fwama athu a xikamena ku a fundisa mu kitumu ki tu bhana ufwôlo. ¹³ Mukonda o Nzambi kya kà fundisa, ka kà lendukila athu yó a kambele kukala ni henda ya akwâ. Maji o kwatela henda kwa somboka o kufundisa. ¹⁴ Ki sidivila-hi, enu phange jami, muthu se wambe, wixi: Kuxikana ngala na-ku, maji ka moneka ima ya bhanga? O kuxikana kwenyóko, ku tena ku mu bhulula? ¹⁵ Mukonda se bhu kala phange yenu ya diyala mba ya muhatu, wala ni tuxi, mba wa kambe kùdya kwê kwa lelu, ¹⁶ enu-phe bhu kala muthu, u a ambela wixi: Sulukenu ni paze, Nzambi a mi kwatekese, mu di fute, mu ikute, maji o ima-phe ya bhindamena ku mikutu yâ, ki mwa a bhana-yu! Kyenyókyo, ki sidivila-hi? ¹⁷ Kyene we kimoxi: O kuxikan’oko, kwa bhingi ki ku moneka ima yê ya kubhanga, kwa di fwila. ¹⁸ Sayi-phe ni muthu wila, wixi: Eye wala ni kuxikana, eme ngala ni ima i ngi bhanga. Ng’idikiza-phe o kuxikana kwé kwa di kalela sè ima i u bhanga, eme-phe mu ima i ngi bhanga, mwene mu ngi ku idikiza o kuxikana kwami. ¹⁹ Eye wa xikana kwila sayi-ku ngó Nzambi imoxi? Kya wabha! Ni madimonyo we a ki xikana, a teketa ni wôma. ²⁰ Semenyi ya muthu! Tuma-phe ku k’ijiya, kuma: O kuxikana kwa di kalela sé ima ya kubhanga, kuxikana kua ngoho. ²¹ Mukonda dyahi o Mbalahamu dya kukululu’etu, Nzambi wa mu tanesene? Mukonda dya ima ya bhangele, kya satele mon’ê Izake bhu kalatodyo. ²² Mwa mono kuma, o kuxikana kwê kwa kalakala kumoxi ni ima ya bhangele. O mu ima ya bhangele, kuxikana kwê kwa tenena. ²³ Kyenyiki, o kyambe mu Madivulu Makola anga ki bhita kyedi, exi: Mbalahamu wa xikana Nzambi, o mu kuxikana kwê mwene Nzambi mwa mu xikinina ni ku mu tanesa kuma wa lungu. Nzambi anga u mu ixana, wixi: Kamba dyami Mbalahamu. ²⁴ Mwa mono kuma, kwa Nzambi, muthu a mu xikinina mu ima yê ya bhanga, kana ngó mu kuxikana kwê. ²⁵ Manyi ki kyene we kya bhitile ni Lahaba dya kidyanzunga, kyoso kya tambululula o ilolo ya Jijudé ku dibhata dyê, yú wa i sulula njila yengi? Mwène-phe wa bongele ujitu kwa Nzambi mukonda dya ima yê ya bhangele. ²⁶ Kuma, wila ki ala o mukutu, se wa di kalela sé nzumbi, wafu; kyene wé o kuxikana, kwa di kalela sé ima ya kubhanga, kwafu.