MUSOSO UA KIDI
Makuinhi Atanu a Mivu mu Sidivisu ia Thembu Ioso mu Jixi ja Zukama ku Círculo Polar Ártico
Tua mbela kamba dietu ua kexile mu sidivisu ia thembu ioso kuila, “ki ki ku bhonzo ku kala mu sidivisu ia thembu ioso mukonda, tata jê Jimbangi ja Jihova ene a ku kuatekesa.” Maji muéne ua vutula: “Etu enioso tuala ni Tata imoxi.” Muéne ua tu longo disá: O Tata ietu ia diulu u langa o jiselevende jê, ni kua suínisa. Tua mono o kidi kiki mu muenhu uetu.
A TU vualela mu dibhia, ku thunda dia Ostrobothnia mu ixi ia Finlândia, tuexile dikuinhi dia an’a. Kioso kia bhiti o Ita ia Kaiadi ku Mundu Uoso, etu tuexile tu ana-ndenge. Sumbala o Ita ia bhitile dikanga dia mbanza ietu, maji tuejidile kuila o athu akexile mu tala hadi iavulu. Saí usuku o mbanza ia Oulu ni Kalajoki ai lozo matenda, o diulu dioso dia kusukile mukonda dia matenda akexile mu loza. Tata jetu a tu tendelesa ku di sueka ni lusolo kioso ki tu mona o iphululu ia ita ia mu bhita bhulu. Kioso kia tu tangela kota dietu Tauno, kuila o ixi ia-nda kala palaízu, ni kuila o athu ka-nda tala dingi hadi etu tua mesenene ku di longa dingi.
Tauno ua di longo o Mak’â Nzambi kioso kia kexile ni 14 a mivu mu ku tanga o madivulu akexile mu soneka o A dilonge a Bibidia. Kioso kia mateka o ita ia Kaiiadi ia Bhiti ku Mundu Uoso, muéne ua ditunu kuia mu luua ita mukonda dia milongi ia kexile mu di longa mu Bibidia. Mukonda dia kiki, a mu balakala, a mu zukutisa kiavulu. Kiki kia mu bhangesa ku mesena ku sidivila Jihova, kioso kia tubhuka mu kaleia, muéne ua suína dingi mu ku boka. O phangu ia kota dietu ia tu suínisa kiavulu ku diongeka ni Jimbangi ja Jihova mu kilunga kiâ, kia zukamene bhu sanzala ietu. Tua kexile ué múia mu kiônge kia dikota, sumbala kua bhingile ku phopheka kitadi phala o ji passaji. Tua kexile mu dima ji sabhola, ku kanza ji njotona ni ku tunga izuatu phala o jivizinhu jetu. Mukonda tua kexile ni kikalakalu kiavulu mu dibhia dietu, ki tu tenene kuia kumoxi mu kiônge, a mukuá akexile múia kithangana kiéngi.
Ku kiasu: Matti (papa), Tauno, Maria Emilia (mama), Väinö, (mona a maku) Saimi, Aili, ni Annikki ku muvu ua 1935
O ku di longa o kidi kia lungu ni Jihova ni ikanenu iê, kia tu bhangesa ku mu zola kiavulu, etu tua solo ku dibhakula o mienhu ietu kua Jihova. A tu batizala ku muvu ua 1947—Annikki ua kexile ni 15 a mivu o Aili 17 dia mivu. Phang’etu ia muhatu Saimi a mu batizala uê ku muvu uenhó. Tua longo ué o Bibidia kua phang’etu Linnea ua kazala kiá. Lelu muéne ni muiji uê uoso Jimbangi ja Jihova. Kioso kia tu batizala tua suu mbambe ia ku kalakala mu ithangana kala tu aboki a ithangana ni ithangana.
TUA MATEKA O SIDIVISU IA THEMBU IOSO
Ku kiasu: Eeva Kallio, Saimi Mattila-Syrjälä, Aili, Annikki, ni Saara Noponen ku muvu ua 1949
Ku muvu ua 1955, tuai mu tunga mu mbanza ia Kemi, ku thunda. Sumbala tua kexile mu kalakala kizuua kia muvimba maji tua mesenene ku kala mu sidivisu ia thembu ioso, maji tua kexile ni uôma ua ku kamba ku dikila o ibhindamu ietu se tua kalakele ngó kumbi dimoxi ku kizuua. Tua xinganeka ku dianga ku phopheka kitadi. Kiki kiene kia bhangesa o phange tua mu tange ku dimatekenu, ku tu kuatekesa kuijiia kuila né kiki, tueji tena ku kala aboki a thembu ioso. Kiki kia tu kuatekesa ku mona kuila phala ku sidivila Jihova, ki ku bhingi ngó o kikuatekesu kia muiji uetu, mba ku kala ni kitadi. O kima kia beta kota o ku dielela kua Tata ietu ia diulu.
Mu kuia mu Kiônge kia Dikota mu mbanza ia Kuopio ku muvu ua 1952. Ku kiasu: Annikki, Aili, Eeva Kallio
Mu kithangana kieniókio tua kexile ni kitadi kia soko phala ku kalakala mu sidivisu ia aboki a ithangana ni ithangana mu mbeji jiiadi. Ku mbeji ia kasambuadi ku muvu ua 1957, tua bhingi phala ku kalakala mbeji jiiadi mu ixi ia Lapland ku tunda dia Círculo Ártico, mu sanzala ia Pello. Mu ku bhita mbeji jiiadi, o kitadi kietu ki kia bhuile lua, tua bhingi dingi phala ku kalakala mbeji jiiadi. Kioso kia bhiti o jimbeji jiiadi jiji, o kitadi kietu kia tenene hanji. Tundé kithangana kieniókio ki tu kexile ni phata kuila Jihova ueji tu langa. Tuala kiá 50 a mivu mu sidivisu ia thembu ioso, tuala hanji ni kitadi kietu! Ki tu xinganeka ku dima, tu divua kala Jihova ua tu kuata ku lukuaku anga ua mu tu ambela: ‘Ku kale ni uôma, eme ngi ku kuatekesa.’—Izaia 41:13.
Kua bhiti kiâ 50 a mivu tuala hanji ki kitadi kietu!
Kaisu Reikko ni Aili mu ukunji
Ku muvu ua 1958, o kafunga k’etu ka ilunga ua tu tendelesa kuia mu kala tu aboki a katunda mu mbanza ia Sodankylä ku ixi ia Lapland. Mu kithangana kieniókio kua kexile ngó ni phange imoxi ia muhatu. Kiebhi kia di longo o kidi? O mon’ê ni jikoleka endele mu kunda o mbanza ia Helsinki mu ixi ia Finlândia. Kioso kia kexile mu kunda o mbanza, phang’etu ia muadiakimi ua bhana O Mulangidi ku munzangala ua kexile ku disukilu dia munono, o phang’etu ua mu tendelesa ku bhana o Mulangidi kua mam’â. O munzangala ua bhana o Mulangidi kua mama, kioso kia u tange muéne ua mono kuila o milongi ia kexile-mu kiene o kidi kia Mak’â Nzambi.
Tua lukala xilu imoxi mu mbanza ia sawmil. Muene mu tua kexile mu bhanga o iônge ietu. Ku dimatekenu etu ngó tua kexile mu bhanga o iônge ni phange tua mu sange-ko ni mon’ê. Tua kexile mu di longa kumoxi. Mu ku bhita kithangana diiala ua kexile mu di longa ni mbangi ia Jihova uéza mu kalakala mu mbanza ia sawmil. Muéne ni muiji uê akexile mu diongeka ni etu. Mu ku bhita kithangana, muéne ni muhatu uê a a batizala. O phange iú muene ua kexile o mutuameni mu iônge ietu. Mu ku bhita kithangana mala a mukuá ejile mu kalakala mu mbanza íii a mateka ku diongeka n’etu, anga a kituka jiphange jetu. Kienhiki o kibuka kietu kia kulu kiavulu ni kia kituka kilunga.
KIA BHONZELE KU BOKA
Tua kexile mu kuenda kiavulu phala kuia mu boka. Mu thembu ia nvula tua kexile mu kuendela bhoxi mba mu bixi ni mu jibaluku phala ku sanga o athu. O ji bixi jetu ja kexile mu tu kuatekesa kiavulu. O ji bixi jetu ja kexile ué mu tu kuatekesa kioso ki tua kexile múia mu iônge ni ku kunda o jindandu jetu ja tungile dikanga. Mu kixibhu ki tu tenene kuendela bhoxi mukonda dia neve, tua kexile mu kuendela mu maximbombo, phala kuia mu sanzala ia mukuá ku boka inzo ni inzo. Kioso ki tu zubha ku kunda o jinzo joso mu sanzala, tua kexile múia mu sanzala ia mukuá. Kuexile neve iavulu, saí ithangana o neve a kexile mu i katula mu njila. Tua kexile mu bhita mu njila mua bhitile kiá akuetu, mukonda ki mu kexile dingi neve iavulu. Maji saí ithangana o neve ia kexile mu xita dingi o njila, kioso o neve ki i zunzumuka ki bhonza kuenda, mukonda bhoxi bhu xanana.
Kumoxi mu ukunji mu kizuua kia mbambe
Tua di longo ku di vungina kiambote mu kithangana kia mbambi, kioso ki ku lauka o neve. Tua kexile mu zuata izuatu ia mbambi, ni ji meia jitatu, ni ji bota ja lebhe. Maji né kiki o neve ia kexile mu bokona muene mu ji bota jetu. Kioso ki tua kexile mu bhixila mu inzo ia dixibulu dietu ande dia ku bokona, mu xikata, tu katula hanji o jibota tu kukumuna o neve. O ji ponda ja ji kazaku jetu ja betele mukonda tua kexile mu ji koka mu neve. O mbambi se ivula o ji ponda ji kituka matadi a jelo, ji nema. Saí dixibulu dietu diambe: “Enu muala ni kixikinu kia kidi, mukonda mueza mu boka ni mbambi ioso íii.” Tua kexile mu kuenda 11 dia ji kilómetulu phala ku bhixila ku bhata dia dixibulu didi.
Mukonda dia ku kala dikanga dia inzo ietu, tua kexile mu zeka mu jinzo ja athu. Kioso ki kua kexile mu vunda kiá, tu bhinga kididi phala ku zeka. O athu ka kexile jimvuama, maji exile ni henda, ka kexile mu tu bhana ngó kididi kia ku zeka, maji akexile mu tu bhana ué kudia. Saí ithangana tua kexile mu zeka ku ibha ia iama. Maji izuua ia mukuá, tua kexile mu zeka mu ididi iambote. Mu kifika, saí kilumba ua tungile mu inzo ionene ua tu ambata ku dixilu dia ajitu mua kexile hâma iambote ni malasola ambote a zele. Saí ithangana tua kexile mu zuela maka Bibidia ni akua dibhana katé tádidi io suku. Saí inzo mua tu zalela, o dikaza dia zeka bhu mbandu ia dixilu, etu ué tua zeka ku mbandu ia mukuá ia dixilu. O diiala ni muhatu’ê a bhange ibhuidisu iavulu, etu tua a jimbuluila katé ku makolombolo.
TUA KUATEKESA ATHU AVULU MU UKUNJI
Lapland ixi iambote. Maji phala etu o athu akexile mu xikina o milongi ia Jihova a betele-kota. Tua kexile mu bokela athu endele mu ixi íii mu batula mixi. Saí ithangana kiiadi kietu tua kexile mu bokona mu jitenda, mu tua kexile mu sanga mala avulu. O mala enhá a sakidila kiavulu mu kuívua o njimbu ia Bibidia ni ku tanga o madivulu metu.
Tua katula mbote iavulu. Saí kizuua o loloji ia palaji ia maximbombo ia tu nganala etu tua xala. Tua kuata maximbombo ia mukuá ia tuambata mu sanzala iéngi. Nuka tua kalakele mu sanzala íii. Mu inzo ia dianga tua sange kilumba uambe: “Enu mueza, ngene ku mi kingila.” Tua kexile mu di longa ni phang’ê. O kilumba ua bhingile kua phang’ê ku tu bhinga ku mu kunda mu kizuua kieniókio. Maji o njimbu ki ia bhixidile. Tua mateka ku mu longa o Bibidia ni muiji uê uoso ua zukamene ku bhata diê. Mu ku bhita kithangana tua ongeka o dikuinhi ni kiiadi kia athu enhó phala ku a longa kumoxi. Tundé o kithangana kieniókio, athu avulu ku muiji uenhó a kituka Jimbangi ja Jihova.
Ku muvu ua 1965, a tu tumikisa mu kilunga kia Kuusamo, ku luji lua Círculo Ártico. Mu kithangana kieniókio ki mu kexile aboki avulu mu kilunga. Ku dimatekenu kia tu bhonzele ku boka mu diembu didi. O athu akexile kiá ni jingeleja jâ, a zembele o kikalakalu ki tua kexile mu bhanga. Maji né kiki avulu akexile mutanga o Bibidia, kiki kia tu suínisa ku zuela nau. Bhofele-bhofele tua ejiia kiambote, mu ku bhita mivu iiadi, ki kia tu bhonzele dingi ku a longa o Bibidia.
TUA DI BHAKULA HANJI MU UKUNJI
Jiphange ji tua longo o Bibidia
Lelu, ki tuala dingi ni nguzu ia kuboka kizuua kia muvimba, maji tua mu boka hanji izuua ioso. Lelu ki ki tu bhonzo dingi ku boka mu diembu dietu mukonda Aili ua di longo kuendesa dikalu. O muebhu’etu ua suínisa Aili ku di longa kuendesa dikalu, muéne ua mateka kuendesa o dikalu ku muvu ua 1987, kia kexile ni 56 a mivu. Phala ku tu kuatekesa dingi, a tu bhana inzo ia tungu mu kitadi kia Kididi kietu kia Ubhezelu.
Tua sangulukile kiavulu mukonda athu avulu ku thunda dia ixi ia Finlândia, a kituka Jimbangi ja Jihova. Kioso ki tua mateka o sidivisu ia thembu ioso mu ixi ia Finlândia, ki ku kexile aboki avulu. Maji lelu kuala kiá ilunga iavulu. Saí ithangana mu iônge ionene, tu di sanga ni jiphange eza mu tu menekena a tu ibhuidisa se tua ejiia. Saí iâ amba kuila tua di longo ni muiji uâ kioso kiexile ana-ndenge. O mbutu i tua kunu mu mivu ku dima, ia sabhuka ia bhana ibundu!—1 Kol. 3:6.
Tua uabhele ku boka né muene se kua kexile mu noka
Ku muvu ua 2008, tua tenesa kiá 50 a mivu mu sidivisu ia thembu ioso. Tu sakidila kiavulu Jihova uene mu tu kuatekesa ku di suínisa mudietu, phala ku kolokota ku mu sidivila. Ki tu kala ni jimbongo javulu, maji nuka tua bhindamene kima kioso-kioso. (Jisá. 23:1) Mu mivu ioso íii, tua mono kuila ki tu tokalele ku kala ni hele kioso ki tua mateka o sidivisu ia thembu ioso! Mu mivu ioso íii Jihova ua tu suínisa kála kia kanena mu divulu dia Izaia 41:10: “Eme ngi ku suinisa, hé ngi ku kuatekesa, anga ngi ku fikidila ni lukuaku luami lua kadilu, lua kuiuka kuami.”