CIIN BWAAL CYA KULONG CYA 38
Nun baasand—i shikacil kaay unudy bakat kwiikal nend?
“Kwiikal ni meej kwiiyiiy kukulam.”—TUS. 2:11.
MUSAMBW A 135 Yehowa udi ukusengelela ne: “Muananyi, ikala ne meji”
KADYOOSHa
1. I makab kaay mahetel Yowas, Oziyas, ni Joziyas?
LANG ket neey ushaashaal mukaleng bwa kulombol baat ba Mawej hawudy mutofw eecy sand! I mushind kaay uwudy mwa kukal mudimw ni bukookesh bwiibuh? Bibl wiitwambambil bwa baasand bavul badiil bukaleng mu Yuudah. cileejel, Yowas waakady teng ni mivw 7. Oziyas waakady ni mivw 16, ni Joziyas waakady ni mivw 8. Langil ha lutat luhetelobw! Ning mwaakadyeby kabiy biheehel, Yehow ni baat bakwaabw biibambulwiishil bwa kulongobw myand yivul.
2. Bwabingany i bilengel bwiitut kulong myand habitaatal Yowas, Uziyas, ni Joziyas?
2 Tut katwiinoh bend bakaleng eecy bakaleng baan-bakaj, ki tudy mwa kuhetel malongweesh ma buseeb kudy baat basat badyobw bateel mu Bibl aab. Baakady bangat mahangadik malengel, ki bangacil cikwaabw mahangadik mabiih. Tut bakal mudimw ni bileejel byaabab eeby, twiiyiiy kutal kabingil kady mwa kwiitusak bwa kusungul balund balengel, bwa kwiikal ni kwiihweekesh, ni bwiitut kutungunuk ni kukaam Yehow.
SUNGUL BALUND BALENGEL
I bilengel kulond cileejel cya Yowas leel oow hakukun mat ku mibel ya balund balengel (Tal cikos cya 3, 7)c
3. I mushind kaay waakady Yoyadah mwambulwiish mukaleng Yowas bwa kwangatey mahangadik ma meej?
3 Iidikij Yowas hakwangat mahangadik ma meej. Hacyaakadyey sand, Mukaleng Yowas wangacil dihangadik dya meej. Bu mwaakadyey kay taat indiy, waakady ulond buludik bwa Yoyadah, Mutam a balambul ba milambw waakady ni lulamat. Mulambul a milambw oow ulongweeshel Yowas teng bu mwaan indiy. Bwa cileejel cya Yoyadah, Yowas wangacil dihangadik ni meej bwa kulombol baat mu kuhambidil kujilang ni bwa kukadil Yehow mudimw. Yowas ulongolweel cikwaabw myand bwa kulongolol kwa tempel a Yehow.—2 Cif. 24:1, 2, 4, 13, 14.
4. Bilondeshel Tusumw 2:1, 10-12, i mabenesh kaay matuheehet hatukaakat Yehow ni tukooyeel may mindiy?
4 Bab bakulongweesh bwa kukat Yehow ni bwa kwiikal ni shikacil umvumvwangan ni mikenj yindiy, i cya bukish cya buseeb cidyobw bakwaakish. (Bal Tusumw 2:1, 10-12.) Baledy bady mwa kulongweesh baan mu mishind yivul. Tutalaay mudy taat indiy a mwiin-kweet mwaan-mukaj Katya mumwambulwiish bwa kwangatey mahangadik malengel. Diifuk dyoos bu mwaakady taat indiy umutwaal ku kalaas, waakady ukontonon nend may mu verseh wa ku diifuk. Uleeleeb neey: “Kwiisambil ha may aam,” “kwaakady kuuyambulwiish bwa kuhit bilengel ni myand yaakady mwa kuufikil diifuk aady.” Ki i biny biwudy mwa kulong biby biikal neey buludik bushimatil mu Bibl budy balel biibuh bakwaakish bumweemweek neey budy mwa kutwaal lutat bwa bwiiyikadil bwiibuh? I biny bidy mwa kukwambulwiish bwiibuh kwiitab mibel yaabab? Mwiin-kweet mwaan-mukaj Anastasia uvuuvuuluk neey balel bindiy bangacil diib dya kumumvwiij bwabiny bamumbiil mikenj kaahand. Uleeleej neey, “Kutwaal kwaabab kwa mibel kuuyambulwiishil bwa mim kwiikal ni mikal mu myand kaahand, ni kayaakadyoh bend mikenj ya bituh, ki waakady mushind uleeleej neey bayeeyewul ni lukat ku myand yibiih.”
5. Bilondeshel Tusumw 22:6; 23:15, 24, 25, bilong biwuloolong bidy mwa kulongel balel biibuh ni Yehow biny?
5 Balel biibuh biiyiiy kwiikal ni musangal hawukookooyel ku mibel ya mu Bibl yidyobw bakwaakish. Bwaal bukwaabw bwa buseeb budy neey, wiiyiiy kusangeej Mawej ni wiiyiiy kudy bulund bukasakan nend. (Bal Tusumw 22:6; 23:15, 24, 25.) Bwaal oobw kabwiish bukusakok bwiibuh kwiidikij cileejel cya Yowas ha ciisang cyaakadyey sand eeny?
6. Bilondeshel 2 Cifuk 24:17, 18, i mibel ya bangany yaakady Yowas mukun mat, ni i bihet kaay biheteley?
6 Hetel dilongweesh ku mahangadik mabiih mangacil Yowas. Kuunyim kwa lufw lwa Yoyadah, balund ba Yowas bamusakil bwa kulongey myand yibiih. (Bal 2 Cifuk 24:17, 18.) Wangacil dihangadik dya kwiitab myand yaakadyobw bamwambil kudy bakaleng ba mu Yuudah baakady kabay bakat Yehow. Misang yikwaabw udy mwa kwiitab neey Yowas waakady ni cya kweehuh bamulong a myand yibiih aab. (Tus. 1:10) Hamut a kulongey nook, umvwiil byaakady balund bindiy babiih bamwambil. Nook, haakady Zakarih mwaanaabw ni Yowas mukaam kumubel, Yowas umuzuhil. (2 Cif. 24:20, 21; Mat. 23:35) Bwiin oobw i bwaal bubiih bweeh ni buuciluby! Yowas utwaadijil ni kwiikal ni shikacil mulengel, ki bwaal bwa kaakunying budy neey, wiiyil kushaal mutontolody ni muzuhangan. Ku bulekel kwa byoos, biiyil kumuzuh kudy biin mudimw bindiy kaayend. (2 Cif. 24:22-25) I mushind kaay waakady shikacil indiy mwa kwiikal yiy mwiikal mutungunuk ni kukun Yehow mat ni aab baakady bamukat! I dilongweesh kaay diwuloolongel ku cileejel eecy?
7. I bangany bawudy mwa kusungul bu balund? (Tal cikwaabw cifwaatul.)
7 Dilongweesh ditudy mwa kulongel ku dihangadik dibiih dyangacil Yowas i dya neey bikaam tusungul balund biikal mwa kwiitusak ku myand yilengel—balund bady bakat Yehow i aab bady bakat kumusangeej. Kabiin bikaam twiikal teng ni balund ba bidimw byumw neet. Vuluk neey Yowas waakady mutofw menmen kudy mulund nend Yoyadah. Uw ukaam kusungul balund, iyihanguj neey: ‘Baayambambulwiishok bwa kukashish diitabij dyaam kudy Yehow eeny? Baakaakashishok bwa kwiikal ni shikacil umvumvwangan ni mikenj ya Mawej eeny? Baleeleebok bwa Yehow ni bwa myand yindiy ya biin-biin yidy ni buseeb eeny? Baleeleejok kaneemw bwa may ma Mawej eeny? Baayambambil teng bwa cinady mwa kwiiy kumvw eeny, eecy badyok ni mucim mukasakan bwa kuubel hanakaakaam kulong bwaal bubiih?’ (Tus. 27:5, 6, 17) Biin-biin bidy neey: balund biibuh bab biikal kabay bakat Yehow, kwiin mwaa kwiibakatoh bend. Uw mwiikal ni balund bady bakat Yehow, wiibalamat—biiyiiy kwiikal balund balengel bwiibuh!—Tus. 13:20.
8. Tut tukal mudimw ni byaab bya kuhetelangan mu byaamw, bikaam tulangil ha biny?
8 Byaab bidy baat bahetelangan bya mu byaamw bidy mwa kwiikal mushind mulengel udy mwa kulong bwa bashaal habwiih ni bisak byaabab ni balund baabab. Ki, baat bavul bakaakal mudimw ni mushind wa kuhetelangan oow bwa kuleej bakwaabw cidyobw, bateek fotoh yaabab ni film yileeleej biit bidyobw baland eecy myand yidyobw balong. Uw ukal mudimw ni byaab bya kuhetelangan ku byaamw, iyihanguj neey: ‘Kabingil kaasaasak bwa kulong nook, i bwa kuleej bakwaabw cinady eeny? Kiihacil kaam ka fotoh yinateeteek i bwa kukashish bakwaabw eecy i bwa mim kwiileej? Niitaatabok bwa baat bakaakal mudimw ni mushind a kuhetelangan ku byaamw oow, baasak habitaatal mushind a kulang, kwiisamb, ni kulong myand mu mushind mubiih eeny?’ Mwiin-kweet Nathan Knorr, waakady mwiin mu Kasumbw Kaludik, utwaadil mubel oow: “Kukaamoh bend bwa kusangeej baat. Bwaal uw mulong nook, kwa kwiiy kusangeejoh bend muut ni waakaabumw. Sangeej Yehow, ni uw mulong nook, wiiyiiy kusangeej aab boos bady bakat Yehow.”
BIKAAM TWIIKAL NI KWIIHWEEKESH
9. Bilondeshel 2 Cifuk 26:1-5, Yehow wambulwiishil Oziyas bwa kulong biny?
9 Iidikij Oziyas hakwangat mahangadik malengel. Hacyaakadyey sand, Mukaleng Oziyas waakady ni kwiihweekesh. Waakady mwiikashishomw “bwa kumanyik lukat lwa Mawej.” Ni Yehow uyiishil myand yindiy kuuhal mu mivw yihit ha 68. (Bal 2 Cifuk 26:1-5.) Oziyas ucimwiin balwiish bavul baakady balwiish cis cyaabab ni ulongel myand bwa cibunj cya Yeruzalem ciikal cilam bilengel. (2 Cif. 26:6-15) Oziyas waakady biin-biin ni musangal bwa byoos byaakady Mawej mumwambulwiish bwa kulongey.—Mul. 3:12, 13.
10. I biny bifikil Oziyas?
10 Hetel dilongweesh ku mahangadik mabiih maakady Oziyas wangat. Mukaleng Oziyas waakady ni ciibidil cya kwambil bakwaabw cyaakadyey mukat bwa balong. Byaakady bimusakok bwa kulang neey waakady mwa kulong bwaal boos bwaakadyey mukat eeny? Diifuk dikwaabw, Oziyas wangacil dihangadik dya kutweeley mu Nzubw a Mawej ni dikam-kam, ukaamin bwa koosh manansh ha cilambwiil mu tempel, bwaal bwaakady bakaleng kabay ni bwa kulong. (2 Cif. 26:16-18) Mutam a balambul ba milambw Azariyah ukaamin bwa kumubel, ki Oziyas ufulwiil mund bikasakan. Bya kaakunying, Oziyas kashaadiloh bend ni lulamat ni uhetel nyaw bu diinyok dimuheel Yehow. (2 Cif. 26:19-21) Shikacil indiy waakady mwa kwiiy kulengel menmen yiy mwiikal mushaal ni kwiihweekesh!
Hamut a tut kwiiyumb mwiiwul bwa myand yitudy balong, bikaam twaakish Yehow lutumb bwa bitudy mwa kulong (Tal cikos cya 11)d
11. I bilong kaay bidy mwa kuleej neey ning tudy ni kwiihweekesh? (Tal cikwaabw cifwaatul.)
11 Hiiyil Oziyas ni bukash buvul, uvulamiin neey Yehow ki waakady mumwaakish bukash aabw ni ulongel bwa myand yindiy yiy kuuhal. I dilongweesh kaay bwiitut? Tuloolong bilengel bwa kuvuluk neey mabenesh matuheehet ni midimw byaalalukil kudy Yehow. Hamut a kwiiyumb mwiiwul habitaatal myand yituloolong, bikaam twaakish Yehow lutumb bwa myand yitudy mwa kulong.b (1 Kor. 4:7) Bikaam tumanyik ni kwiihweekesh neey tudy baat bakiish bawaakan twiikal tukaam mibel. Mwiin-kweet mwaan-mulum ukaady ni bidimw bu 60 ufundil neey: “Nady mulong bwa kulek kumvw biibih eecy bwa kukooyel mu mabok hady bakwaabw batal bilem binaloolong. Hanaheehet dinyok bwa bilem binaloolong misang yikwaabw bu mwaan-mutofw, Niikaakashishomw bwa kulengej shikacil aam ni natungunuk ni kuy kuuhal.” Biin-biin bidy neey: hatukookoyel Yehow ni tutungunuk ni kwiikal ni meej ma kwiihweekesh, twiiyiiy kwiikal biin-biin ni shikacil a musangal.—Tus. 22:4.
TUNGUNUK NI KUKAAM YEHOW
12. Bilondeshel 2 Cifuk 34:1-3, hacyaakadyey sand, i mushind kaay ukaaminey Yehow?
12 Iidikij Joziyas hakwangat mahangadik malengel. Joziyas ucyaakady sand atangiley kukaam Yehow. Waakady mukat kumanyik Yehow ni bwa kulong lukat lwindiy. Ki, shikacil indiy kaakadyoh bend muheehel bwa sangwiilum oow kushaaley mukaleng. Waakady ni cya kwangat dihangadik bwa kwiikaley mu kuhambidil kujilang ciisang cyaakady kuhambidil kwa makos kwiikal ha byaab bivul. Ni ki cilongeley! Hacyaakadyey muush mwa bidimw 20, utwaadijil kuful kuhambidil kwa makos mu cibunj.—Bal 2 Cifuk 34:1-3.
13. Kwiilambul kudy Yehow kumvumvwiij biny bwiibuh?
13 Ning uw mwiikal mwaan mutofw, udy mwa kwangat dihangadik dya kwiidikij Joziyas hakulong myand habitaatal Yehow ni bwiibuh kwanyish biikadil bindiy bilengel menmen. Uw mulong nook, wiiyiiy kwiilambul kudyey. Kwiilambul kudyey kumvumvwiij biny mu shikacil iibuh diifuk dyoos? Luke, uhetel baatiisumw ni bidimw 14, uleeleeb neey, “Kutwaadij teng leel oow, niiyiiy kuteek mudimw a Yehow ha cyaab cya kuuhal mu shikacil aam, ni niiyiiy kwiikashishomw bwa kumusangeej.” (Mark 12:30) Uw mukat kulong nook, wiiyiiy kuhet mabenesh!
14. Twaal bileejel bya mudy baasand bakwaabw biidikij Mukaleng Joziyas.
14 I makab kaay mawudy mwa kwiiy kuhet mu mudimw a Yehow hawucidy sand? Johan, uhetel baatiisumw ni bidimw 12, uleeleeb neey, balony ba mu kalaas mwaabab baakady bamusak bwa kun fwaak yidyobw ban ku dyambulwiish dya byaamw bya nzembw. Bwa kuhetey diikand dya kulek kulong cyaakadyobw bamwambil, Johan uvuuvuluk neey fwaak a kunwiin ku byaamw oow udy mwa kunyang makand mindiy ma nyeet ni bulund bwindiy ni Yehow. Rachel, uhetel baatiisumw ni bidimw 14, uleebeeb bwa cidy cimwambulwiish bwa kutaatameeney makab madyey uhet mu kalaas. Uleeleeb neey: “Nateeteet bwa kukaam myand yivuuvulwiij habitaatal mukand a Mawej ni Yehow. Cileejel, dilongweesh dya myand ya kal didy mwa kuuvulwiij bwaal bwa mu Bibl eecy diiy dya buprofet. Eecy mwiisamb udy mwa kuuvulwiij verseh unady mwa kukal nend mudimw bwa kwambulwiish bakwaabw.” Makab mawuheehet mady mwa kwiikal mashilangan ni mahetel mukaleng Joziyas, ki udy mwa kwiikal byeeb ni meej ni lulamat teng bu yiy. Kutaatameen makab hawucidy sand kwiiyiiy kukulongolol bwa kutaatameen makab makwaabw miikal mwa kukufikil mu mafuk miiyiiy.
15. Bilondeshel 2 Cifuk 34:14, 18-21, i biny byambulwiishil Joziyas bwa kukadiley Yehow mudimw ni lulamat?
15 Hakumbajil Mukaleng Joziyas bidimw 26, utangil kulongolol tempel. Haakadyey ulong mudimw oow, “umween mukand a may ma Mawej mambiiley baat muka mwa Moyiz.” Umvwiil mukaleng byaakadyobw baleeb mu mukand oow, wiitabil bwa kushintulukey bwa kukooyeley may maakadyobw bafundomw. (Bal 2 Cifuk 34:14, 18-21.) Udy mukatok kubal Bibl ha ciibidil eeny? Biby biikal neey wiikaakashish bwa kulong nook, umvumvw bicy? Utuutungunukok ni kukaam verseh yidy mwa kukwambulwiish eeny? Luke, utwaakady baman kuleeb, ufuufund mu cibij-bij cindiy myand ya buseeb yidyey uhet. Kulong kwa bwaal bwa nook kudy mwa kukwambulwiish bwa kuvuluk verseh ya mu Bibl eecy malongweesh mawudy mulongelomw eeny? Uw mumanyik myand ya mu Bibl bikasakan, wiiyiiy kukat Bibl bikasakan, ni wiiyiiy kukat bikasakan bwa kukadil Yehow mudimw. Teng bu Mukaleng Joziyas, wiiyiiy kwiikal byeeb ni micim ya kulong myand yilengel ku dyambulwiish dya Diiy dya Mawej.
16. Bwabiny Joziyas ulongel cilem citam, ni bwaal oobw bwiituloolongweeshok biny?
16 Hetel dilongweesh ku dihangadik dibiih dyangacil Joziyas. Haakady Joziyas ni bidimw bu 39, ulongel cilem cyaakady cimwiitish boong. Waakady mwiiteekel micim kaayend hamut a kulomb buludik kudy Yehow. (2 Cif. 35:20-25) Kudy dilongweesh iinah. Ning biby biikal neey tukaady ni bidimw bivul eecy tukaady ni mafuk mavul mu bulongolody, bikaam tutungunuk ni kulomb buludik kudy Yehow. Tudy mwa kulong nook hakumusambil bwa kulomb buludik bwindiy, hakulong Diiy dindiy, ni hakuhet dyambulwiish ku mibel ya biin Krist neet bakuluuh mu diitabij. Katwaakwiiyoh bend kulong misang yikwaabw bilem bitam ni twiiyiiy kwiikal ni musangal misang yikwaabw.—Jak 1:25.
NUN BAASAND—NUDY MWA KWIIKAL NI SHIKACIL MULENGEL
17. I biny bitudy ni bwa kukwaat mu myand yitubumvw ya bakaleng basat ba mu Yuudah?
17 Kudy myand yivul ya musangal yiwudy mwa kulong hawucidy sand. Myand ya Yowas, Oziyas, ni Joziyas yidyobw balond mu Bibl yileeleej neey baasand bady mwa kwangat mahangadik ma meej ni kulond njil usaasangeej Yehow. Cya biin, baasangwiilum aab balongel bilem byaakady biibahetesh bihet biibiih, ki uw mulong myand yilengel yilongelobw ni mulek myand yibiih yilongelobw, udy mwa kuhet shikacil mulengel.
Sangwiilum Davih ufweejel habwiil ni Yehow. Waakady usangeej Yehow ni ni uhetel byend musangal (Tal cikos cya 18)
18. I bileejel kaay bya mu Bibl bileeleej neey udy mwa kwiikal ni shikacil mulengel? (Tal cikwaabw cifwaatul.)
18 Mu Diiy dya Mawej i bateelomw baasand bakwaabw badiil bulund ni Yehow, ni bahetel bulang kudyey, ni batadil mwaakady shikacil aabab mwiiy kulengel. Davih waakady umw a ku bab. Ku buusand bwindiy, ukacil bwa kushaal mulund a Mawej ni kuunyim wiiyiil kushaal mukaleng waakady ni lulamat. Ning mutudy bamanyik neey ulongel myand yibiih musang mukwaabw, ki Mawej waakady teng mumukat. (1 Bak. 3:6; 9:4, 5; 14:8) Hawuloolong myand habitaatal Davih, cileejel cindiy ciiyiiy kukashish diitabij diibuh bwiibuh kukadil Yehow mudimw ni lulamat. Eecy udy mwa kulong myand yivul habitaatal Mark eecy Timoteh. Wiiyiiy kutal neey batangil kukadil Yehow mudimw hacyaakadyobw batofw, ni batungunukil ni kumukadil mudimw ni lukat. Dihangadik dyaabab dya kumukadil mudimw disangeej Yehow ni bahetel byaabw musangal.
19. I shikacil wa bicy uwudy mukat kwiikal nend?
19 Mushind uwuloolong myand mu shikacil iibuh leeloow udy mwa kwiikal ni bwenzej mu shikacil uwiikal nend mu mafuk miiyiiy. Uw muteekel Yehow micim ni uw mulek kweeyeleel kujingunun kwiibuh kwa myand, Yehow wiiyiiy kukwambulwiish bwa kwangat mahangadik ma meej. (Tusumw. 20:24) Udy mwa kwiikal ni shikacil mulengel ni wa musangal. Vuluk neey, Yehow wangangat ni musangal mudimw uwumuloolongel. Kakwiinoh bend mushind mukwaabw mulengel weeh udy muhitok kukadil Taat iitut udy ni lukat mudimw.
MUSAMBW A 144 Tangila anu ku difutu!
a Nun baasand, Yehow i mumanyik makab manutwiitwiilangan naam mady mwa kwiinushiy mu diiteet habitaatal bulund bwiinun nend. I mushind kaay uwudy mwa kwangat mahangadik ma meej miikal mwa kwiiy kusangeej Taat iibuh udy mu diiwul? Twiiyiiy kukontonon bileejel bya baasangwiilum basat badiil Bukaleng mu Yuudah. Tal ciwudy mwa kulongel ku mahangadik maabab.
b Tal kazubw ka neey “Dimukila ‘budipuekeshi bua dishima’” mu ciin bwaal cidy mu jw.org cya neey: “Bungi bua baudi nabu mu site ya dipetelangana ku Enternete budi ne mushinga anyi?”
c DYUMVWIIJ DYA CIFWAATUL: Mwiin-kweet mwaan-mukaj udy mukuluuh mu diitabij waakaakish mwiin-kweet sangikaj mibel ya meej.
d DYUMVWIIJ DYA CIFWAATUL: Mwiin-kweet mwaan-mukaj udy ni mudimw a kulong mu cihwiil i mweeyeleel Yehow ni umufwiifwiijok bwa cidyey mukumban mwa kulong.