Leej muwudy ni diikand hakwiikal mutalal myand

1. I biny bitudy mwa kwiiyihanguj habitaatal ku mudimw eecy ku kalaas?

UMVUMVW bicy hady muut unukaakaal nend mudimw eecy mulony neeb wa mu kalaas ukwiihanguj habitaatal diitabij diibuh? Ufufulul mund eeny? Ki mudy bavul ba kutudy balong. Ki hadyobw biituhanguj nook i mushind wiitwambambulwiish bwa kujingulul myand yidy muut mukwaabw mwiitabij eecy meej mindiy, ni kwiihanguj kwaabab kudy mwa kwiitwaakish mushind a kwiibadiil musah. Nook ha biisang bikwaabw, muut udy mwa kujul diijooj ni meej ma neey tukokangan nend bituh eecy mukat bwa tutembangan nend. Kabiish mwa kwiitukemesh. Nook, i bwaal bakwaabw i bumvw bibiih habitaatal myand yitudy biitabij. (Yil. 28:22) Bwaal bukwaabw bwa kumanyik, tudy mu “mafuk ma bulekel,” ciisang cidy bavul biikal ni “micim yikasakan” ni biikal cikwaabw “baat ba cizuj.”—2 Tim. 3:1, 3.

2. Bwabiny i bilengel kwiikal mutalal myand?

² Udy mwa kwiiyihanguj neey: ‘I mushind kaay unady mwa kushaal ni micim yibatam mund ni kuleeb bilengel hady muut ukaam kukokangan naany bwa myand yinady mwiitabij mu Bibl?’ I biny biikal mwa kukwambulwiish? Mu cikos—kwiikal mutalal myand kudy mwa kukwambuilwiish. Muut udy mutalal myand kiinoh bend ufulul mund lwang-lwang ki udy mwa kwiikand hadyobw bamuyobol eecy hadyey kay ni cya kuleeb. (Tus. 16:32) Nook, udy mwa kutal neey, i biheehel menmen bwa kuleeb ki i bikasakan bwa kulong. I mushind kaay uwudy mwa kwiikal mutalal myand? I mushind kay uwudy mwa kwaalabul ni diiy dilengel hady muut ulandul myand yitudy biitabij? Uw mwiikal muledy, i mushind kaay uwudy mwa kwambulwiish baan biibuh bwa kuleebel diitabij dyaabab mu mushind mulengel? Tutalaayaak mu bikos biloolond eeby.

MWA KWIIKAL MUTALAL MYAND

3. Bwabiny tudy mwa kuleeb neey kwiikal mutalal myand i bukash, ki Kakwiinoh bend kwiikal muhinguluk? (2 Timoteh 2:24, 25)

³ Muut mutalal myand kiinoh bend mutaatakan, ki i mukasakan mu myand ya mu spirit. Bimuloolomb bwa kwiikaley ni bukash bwa kubatamij micim hadyey kuuhal kwa lutat kaahand. Kwiikal mutalal myand i cimw cituh cya “diimum dya spirit.” (Kal. 5:22, 23, NWT) Mwaak a mu ciin Krek udyobw bakal nend mudimw bwa kwaalabul ciikadil eecy “kutalal myand” bakadil nend mudimw mu biisang bikwaabw bwa kuleeb bwa kabal ka mwiit kaakadyobw bamun hanj. Lang bwa nyam a mwiit udy ni lonj wiiy kushaal kay ni lonj. I bwiin kuleeb neey, kabal kadyobw bamun hanj aak, kakiin ni lonj ki kady teng ni bukash. Mutudy baat, i mushind kaay utudy mwa kwiikal batalal myand ni biikal cikwaabw ni bukash? Katwiin mwa kwiikal nook ku bukash bwiitut kaayeet. Bikaam tulomb Mawej bwa iitwaakish spirit indiy, bwa iitwambulwiish bwa kwiikal ni ciikadil cilengel eecy. Kukaady baat bavul baakady balong nook bwa kwiikal batalal myand. Biin-kweet bavul i baleej mudyobw batalal myand haakadyobw bibalwiish, ni kulong nook, i kwambulwiish baat baakady biibatal bwa kuleebobw bilengel bwa Baatemw ba Yehow. (Bal 2 Timoteh 2:24, 25.) I mushind kaay uwudy mwa kulong bwa kutalal myand kwiikal cyumw cya ku bukash bwiibuh?

4. I biny bitudy mwa kulongel ku cileejel cya Izak habitaatal kwiikal mutalal myand?

⁴ Mu myand yivul yidyobw balond mu Bibl baleejomw buseeb budy naabw kwiikal mutalal myand. Twangat cileejel cya Izak. Hashikaciley mu bulab bwa baafilisiteh mu Kerar, biin mutumb nend biin micim yibiih babwiikidil majib ma mwanz mandil biin mudimw ba taatend. Hamut a kuley diivit bwa kulam majib mindiy ma mwanz, Izak umwangeel ni cisak cindiy cituutul ni kuyobw kuleeh ni wandiil majib makwaabw kwiin aak. (Kbwa. 26:12-18) Ki baafilisiteh baleebel neey mwanz a ha cyaab eecy i waabab cikwaabw. Ning naak, Izak ulongel myand bwa kukaam diitalal. (Kbwa. 26:19-25) I biny bimwambulwiishil bwa kushaal mutalal myand ning hadyeby bimweek neey bakwaabw i biiswiik bwa kumuyobol? Utadil biin-biin ni lubacy cileejel cya baledy bindiy, ni ulongel myand yivul ku bilong bya diitalal bya Abraham ni “kulengel kwa micim yibatam ni yituukij” kwa Saal.—1 Py. 3:4-6; Kbwa. 21:22-34.

5. i cileejel kaay cileeleej neey baledy biin Krist bady mwa kulongweesh baan baabab buseeb bwa kwiikal batalal myand?

⁵ Baledy biin Krist, iikalaay batwiishibw neey nudy mwa kulongweesh byeen baan biinun buseeb bwa kwiikal ni myand yitalal. Twangat cileejel cya Maxence, udy ni bidimw 17. Waakady ni cya kwiisamb ni baat baakady bafulul mund ku kalaas ni mu mudimw a bukajaady. Baledy bindiy bakadil mudimw ni kutukij koos bwa kumwambulwiish bwa kwiikaley mutalal myand. Baleeleeb neey, “Maxence biiy kumvw kaabaak neey i biheehel bwa muut kulongey myand ni cinj eecy ni cikis hadyobw bamuyobol, ki muut udy ni diikand i oow wiikaakand.” Bwaal bwa musangal budy neey, Maxence uhetel dilongweesh dya kwiikal mutalal myand.

6. Kusambil kudy mwa kwiitwambulwiish mushind kaay bwa kwiikal batalal myand?

⁶ I biny biwudy mwa kulong hady bakwaabw biituyobol, bu hady muut uleeb myand ya makos habitaatal Mawej iitut eecy uleeb biibiih bwa Bibl? Bikaam tulomb Yehow bwa iitwaakish spirit indiy ni meej bwiitut kwaalabul baat mu mushind mulengel. Tut biiy kutal neey katwaakadyoh bend baalabul baat mu mushind mulengel utwaakady mwa kwiibaalabul, i biny bitudy mwa kulong? Tudy mwa kusambil cikwaabw bwa bwaal oobw ni kulang bwa mushind utudy mwa kulong bilengel menmen bwa musang wiiyiiy. Nook, Yehow wiiyiiy kwiituh spirit indiy mujilang bwiitut kuhet mushind a kwiikand ni kuleeb ni diiy dilengel.

7. Bilondeshel Tusumw 15:1, 18, i mushind kaay udy kukwaat verseh kaahand ku micim mwa kwiitwambulwiish bwa kukontonon mushind utuleeleeb ni myand yituloolong?

⁷ Verseh kaahand ya mu Bibl yidy mwa kwiitwambulwiish bwiitut kukontonon mushind uwuleeleeb hawutwiitwiilangan ni shikacil yikasakan. Spirit a Mawej udy mwa kwiinuvulwiij may ma verseh aam. (Jah 14:26) Cileejel , may matam mady mu mukand a tusumw mady mwa kwiitwambulwiish bwa kwiikal batalal myand. (Bal Tusumw 15:1, 18.) Mukand a mu Bibl uleeleej musangal utuheehet hatwiileeleej mutudy batalal myand mu biisang bya makab ni mal.—Tus. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15.

MUDY KUJINGUNUN KULENGEL KWA MYAND KWIITWAMBULWIISH BWA KWIIKAL BATALAL MYAND

8. Bwabiny bikaam kukontonon cidy mwa kwiikal cisak muut bwa kwiitwiihanguj?

⁸ Kujingulul kulengel kwa myand kudy mwa kwiitwambulwiish byaak. (Tus. 19:11) Muut udy ni kujingunun kulengel kwa myand wiikaakand hadyobw baleeb bibiih bwa myand yidyey mwiitabij. Misang yivul hady baat biitwiihanguj, kabiin biitwambil kabingil ka biin-biin kiibasaasak bwa kwiitwiihangujobw. Nook, kuuhal kwa kwaalabul, i bilengel twiikal bajaadik neey katwiish mwa kumanyik cidy cisak muut bwa kwiitwiihangujey.—Tus. 16:23.

9. I mushind kaay uleejel Jedewoh neey waakady ni meej ni mutalal myand habitaatal mushind waalabwiiley biin Efrayim?

⁹ Tukontononaay mwaalabwiil Jedewoh baan-balum ba biin Efrayim. Bamwiihangujil ni cinj cikasakan baleeb neey, bwabiny kwaakadyoh bend mwiitubikan bwiitut kakukwanjok bwa kalwiish balwiish ba biin Izaleel. Baakady bafulul mund bwabiny? Misang yikwaabw, ning mwaakadyeby nook, Jedewoh ulongel myand ni meej. Uteetel bwa kumvw bwabiny baakady biiyumvw naak ni kwiibalabuley mu mushind mulengel. Bibl wiitwambambil neey: “dyaalabul dya Jedewoh eedy dituuyishil cinj cya biin Efrayim.”—Zuj. 8:1-3.

10. Bilondeshel 1 Pyeel 3:15, i biny biikal mwa kwiitwambulwiish bwa kwaalabul aab biiitwiihaahanguj habitaatal diitabij diitut?

¹⁰ Misang yikwaabw mwiin mudimw neet eecy mulony wa mu kalaas kiitut udy mwa kwiitwiihanguj bwabiny tukookoyel ku may ma mu Bibl. Twiiyiiy kulong cidy cilengel bwiitut ha kuleebel myand ya mu Bibl yitudy biitabij ni tuneemek mulaalang muut wiitukuukun mat. (Bal 1 Pyeel 3:15.) Civul bidy ni buseeb bwa kutal diijooj didy muut wiitumb bu mushind udyey ukaam kumanyik myand kaahand hamut a kwiidital bu bulwiish eecy katobw. Hamut ha kutum meej ku kabingil kady kasak muut bwa kwiitumb diijooj, i bilengel bwiitut kumwaalabul mu mushind mulengel. Dyaalabul diitut didy mwa kushiitulul meej mindiy. Ning muut yiy mwiitwaalabul bibiih eecy mwiitutobolol, kihacil kiitut i kakumwaalabul mu mushind mulengel.—Rom 12:17.

11-12. a) I biny bitudy mwa kukontonon kuuhal kwa kujooj dijooj dikasakan? b) Twaal cileejel cileeleej mudy diijooj didy muut umb mwa kukwaakish mushind uwudy mwa kutwaadij kwiisamb nend.

¹¹ Biby neey muut utukaakal nend mudimw wiitwiihaahanguj neey: bwabiny tut katwiin tulong musangal wa diifuk dileeleelobw muut? Twangat cileejel: Udy mwa kwiiyihanguj ning i biitwiitabil bwiitut kwiikal ni ciisang kaahand cilengel eecy? Eecy udy mwa kulang neey meej miitut mady mwa kutwaal lutat kudy batukaakal naabw mudimw eeny? Tudy mwa kubatamij micim ya utukaakal nend mudimw bwa myand yidyey naay hakumwambil bwa mushind utwanyanyish bikasakan mudyey utabaleel biin mudimw nend ni tudy mwa kumujaadikil neey tudy bakat kushikat bilengel ni baat ku mudimw. Kulong nook kudy mwa kukukangwiil njil bwa kwiisamb bilengel bwa cileeleej Bibl habitaatal diifuk dileeleelobw muut.

¹² Tudy mwa kulong bya mushind aakaabumw hady muut wiitumb majooj makwaabw makasakan. Mulony wa kalaas kiitut udy mwa kuleeb neey bikaam Baatemw ba Yehow bashintulul mushind utaatalobw kwangatangan kwa baat ba nyeet yaakaabumw. Uleeleebok nook bwaal kiin mumvw bilengel cileeleeb Baatemw ba Yehow habitaatal kwangatangan kwa baat ba nyeet yaakaabumw eeny? Eecy udy mwa kwiikal ni mulund nend eecy mwaanaabw udy ni ciibidil cya kwangatangan ni muut wa nyeet yaakaabumw nend eeny? Ulaalangok neey tudy bakin baat bady ni shikacil wa mushind oow eeny? Tudy mwa kukaam bwa kumujaadikil neey tudy bakat baat boos ni tuneeneemek bukenj budy naabw muut woos bwa kulong cidyey mukat eeny?b (1 Py. 2:17) Nook, tudy mwa kumuleej buseeb budy naabw kukooyel kwa may ma mu Bibl.

13. I mushind kaay uwudy mwa kwambulwiish muut uhoohoholol myand yiwudy mwiitabij habitaatal Mawej?

¹³ Hatwiitwiilangan ni muut uleelek ni mucim aakaabumw bitumwaamwambil, kabiin bikaam tumwambil ni lwang-lwang loos bitudy bamanyik bwa bidyey mwiitabij. (Tiit 3:2) Cileejel, biby biikal neey mulony a mu kalaas kiinun uleeleeb neey kabiin bya meej bwa kwiitabij neey Mawej udyok, udy mwa kulong biny? Bikaam ulang bwa kumanyik neey wiitaatabok dilongweesh dya neey biit i biilongekel ni i mumanyikok myand yivul habitaatal dilongweesh eedy eeny? Biin-biin bidy neey, udy mwa kwiikal kay mulangil bikasakan ha ciin bwaal eecy. Hamut a kutwaadij kukokangan nend habitaatal myand ya siyans, udy mwa kwambil mulony a mu kalaas kiinun bwaal budyey mwa kwiiy kulangiloh. Misang yikwaabw udy mwa kumuleej myand yileeleeb bwa biit bihang yidy mu jw.org. Udy mwa kwiiy kukat bwa kwiisambil ha ciin bwaal kaahand eecy film udyey muhetomw. Ing, dyaalabul ditwaal ni kaneemw didy mwa kumusak bwa kwiiyey kutalulul mushind udyey utal myand.

14. I mushind kaay waakady Niall mukal mudimw bilengel ni sit iitut bwa kuleej neey bileeleeb baat bwa Baatemw ba Yehow i bya makos?

¹⁴ Sangwiilum mukwaabw dindiy Niall ukadil mudimw ni Sit iitut bwa kuleej bakwaabw neey bidy baat baleeb bwa Baatemw ba Yehow i bya makos. Uleeleeb neey: “Mulony iitut wa mu kalaas waakady teng uuyambil neey ciin niitab myand ya siyans bwaal niitaatab myand ya mu Bibl udy mwiiwul teh ni myand yifumb.” Hady mulony wa mu kalaas kaabaak oow ulek kwiitabil Niall bwa kumvwiijey myand yidyey mwiitab, umuleeleej bwa kutaley ha cyaab cya mu jw.org cya neey: “Malu a sianse & Bible.” Hahitil mafuk, Niall ujingulwiil neey mulony aaw ubadil misang yikwaabw myand ni ukacil bwa kwiisambil cikwaabw habitaatal mudy buumy butwaadij. Udy mwa kwiiy kuhet byeeb cihet cya mushind aakaabumw oow.

KWIILONGOLOL MU CISAK

15. I mushind kaay udy baledy mwa kwambulwiish baan baabab bwa kwaalabulobw ni diiy dilengel diib didy balony baabab baleeb bibiih bwa diitabij dyaabab?

¹⁵ Balel bady mwa kulongweesh bilengel baan baabab mushind udyobw mwa kwalabulobw ni diiy dilengel ciisang cidyobw baleeb bibiih bwa myand yidyobw biitabij. (Jak 3:13) Baledy bakwaabw badyaakal baleej baan baababw mushind a kulong nook mu kuhambidil kwa mu cisak. Bakookontonon biin bwaal bidyobw mwa kujuul mu kalaas ni biisambiloh ni baleej baan baababw mushind a kutwaal dyaalabul ni balongweesh baan baababw mushind mulengel wa kwiisamb.—Tal kazubw ka neey: “Kwiisambil ha biin bwaal bijoojooj baat kudy mwa kwambulwiish cisak ciibuh..”

16-17. Kwiisambil ha biin bwaal bijooj baat kudy mwa kwambulwiish baasand bicy?

¹⁶ Kwiisambil ha biin bwaal bijooj baat kudy mwa kwambulwiish biin Krist bwa kwanj kwiikalobw batwiishibw bab kaayaabw ni bwa kwiikalobw bakumban bwa kumvwiij baat bakwaabw malongweesh madyobw biitabij. Mu biin bwaal bilondangan bya ha cyaab cya neey “Majooj mady baasand biyihanguj” mu jw.org mudy fiish ya kulong naay yidyobw balongolweel baasand. Fiish i biiyilong bwa kwambulwiish baasand bwakwiikalobw batwiishibw bwa malongweesh madyobw biitabij ni bwa kwiikalobw balongolol maalabul mu may maabab kaayaabw. Hatuloolong biin bwaal eeby mu cisak, tut boos tudy mwa kumanyik mutudy mwa kuleebel diitabij diitut mu mushind mulengel.

¹⁷ Sand mukwaabw dindiy Matthew umvumvwiij mwaakady kwiisambil ha biin bwaal bijoojooj baat kumukwanjok. Mu kuhambidil kwaabab kwa mu cisak, Matthew ni balel bindiy baakady bakamunun biin bwaal byaakadyobw mwa kwiisambil misang yikwaabw mu kalaas. Uleeleeb neey: “Tulaalangil ha majooj madyobw mwa kwiitumb misang yikwaabw ni tuleej mushind a kwiimalabul bilondeshil myand yitudy bakamunun. Hanumvumvw bilengel malongweesh manady mwiitabij, niyumvumvw mutwiishibw ni niyumvw mwiilekelel bwa kwiisamb bilengel ni bakwaabw.”

18. Mukand a Biin Kolos 4:6 uleeleej buseeb bwa kwiikal ni biny?

¹⁸ Ning tut bumvwiij myand mu mushind mutook ni utwiitwiish baat, kiin baat boos biikal mwa kwiitab myand yituleeleeb. Ki tut tuleeb may malengel ni mu mushind mulengel, bidy mwa kwambulwiish. (Bal Biin Kolos 4:6.) kwambil muut mukwaabw malongweesh matudy biitabij kudy teng bu kumutumin ndund. Tudy mwa kutum ndund bikeh-bikeh eecy kumutum ni bukash boos. Tut batum ndund mu mushind mulengel muzab a ndund mukwaabw udy mwa kukwaat ndund ni utungunuk ni kumuzab. Bya mushind a mwaamumw, tut bambil baat malongweesh matudy biitabij ni may malengel ni mu mushind mulengel, bady mwa kwiitumvw ni tutungunuk ni mwiisamb. Biin-biin, muut yiy mwiikal ni miland eecy utobolol myand yitudy biitabij, katwiish mwa kutungunuk ni kwiisamb nend. (Tus. 26:4) Ki baat bavul kabakwiikaloh bend naak. Biin-biin bavul bady mwa kwiitukun mat.

19. I biny bidy ni bwa kwiitusak bwa kwiikal batalal myand hatuleeleebel myand yitudy biitabij?

¹⁹ Cya biin, tuheehet musangal muvul hatuloolong bwa kwiikal baat batalal myand. Lomb Yehow bwa kukwaakishey bukash buwukaakaam bwa kushaal mutalal myand hadyobw bakumb diijooj dikasakan eecy batobolol malongweesh mawudy mwiitabij. Vuluk neey, kwiikal biin myand yitalal kudy mwa kulong bwa neey kukokangan ni muut ulaalang mu mushind mushilangan ni wiibuh. Kutalal kwiibuh kwa myand ni dyaalabul dilengel bidy mwa kusak biin-biin baat biitukuukun mat bwa kushiitululobw mushind wiitutaatalobw ni mushind utaatalobw myand ya biin-biin yidy mu Bibl. Iikalaay “diib dyoos biihang bwa kujingunwiin boos binwiihaahanguj” bwa myand yinudy biitabij, “ki iibaalabulaay ni kaneemw batuukij mu diis.” (1 Py. 3:15) Ing, long bwa kutalal kwiibuh kwa myand kwiikal bukash bwiibuh!