MUTWE WA PA NKUPIKO

Bintu Bisatu Bibula Kupotwa na Mali

KINO kintu kikumisha bingi: Nangwa kya kuba bakeba kwibapanga nkito, kwibapanga mu mazubo ne kubula kwibapa mali a penshonyi, bantu bavula bakebatu kupota bintu byonse byo bamona’mba byakonsha kupotwa na mali.

Bantu ba uno mutundu bebajimbaika ku bantu batentemesha busulu, betubuula kuba’mba twafwainwa kwikala na mazubo akatampe, myotoka yawama ne bivwalo bya mutengo. Bamba’mba inge mali mufwao mwakonsha kukongola ne kupota byo mukeba. Bavula kyo bakeba ke kumweka nobe banonshi nangwa kya kuba bebika mu nkongole ikatampe.

Pano bino, kulutwe na lwendo belangulusha. Buku wa kuba’mba The Narcissism Epidemic waamba’mba: “Kupota bipe byavula pa nkongole kuba’mba umwekenga nobe wi munonshi kujitu nobe kupepa bizhima pa kuba’mba usangalale. Kuba bintu bya uno mutundu kwakonsha kwimulengela kumvwa bulongo, pano bino, ke bulongo bwa pa ka kimyetu kacheche. Mu kuya kwa kimye, bino bintu byakonsha kwimupwishishatu mali ne kwimulengela kupopomenwa.”

Baibolo wasolola bumbulwa maana buji mu “kwitota pa bintu muntu byo aji nabyo.” (1 Yoano 2:16) Kishinka ke kya kuba’mba, kutesha muchima pa bya bunonshi kwitulengela kubula kutako maana ku bintu byanemesha bya mu bwikalo, bibula kupotwa na mali. Akilangulukai pa bino bintu bisatu bibula kupotwa na mali.

1. KUKWATANKANA KWA KISEMI

Nsongwakazhi wa jizhina ja Briannea wikala ku United States umona’mba bashanji batemwisha bingi nkito yabo ne mali o bafola. Waamba’mba: “Tuji na byonse bikebewa, pano batata kechi bekalapo pa nzubo ne. Nayuka kilengela, ke na mambo a nkito yabo, pano bino, ndanguluka’mba bafwainwa kumonangapo kimye kya kwikala na kisemi kyabo.”

Bya kulangulukapo: Ñanyi bintu bashanji Brianne byo bakelangulushapo kulutwe mu bwikalo? Kupichila mu kutesha muchima pa bintu bya ku mubiji, babena kulengela lumvwañano na mwanabo wamukazhi kwikala byepi? Ñanyi bintu kisemi kyabo byo kikeba kwi abo byakila pa mali?

Mafunde a mu Baibolo a kulangulukapo:

• “Kutemwa mali ye muzhazhi wa misango yonse ya bubi, kabiji bamo na mambo a kwiakebesha . . . beasa bene na misongo yavula.”—1 Timoti 6:10.

• “Kubelelatu bishu kasa mwitemwa kyawama kukila kubelela nyama ya ñombe wanuna kasa mwshikwa.”—Byambo bya Mana 15:17.

Kishinka kikatampe: Mali kechi akonsha kupota lukwatankano mu kisemi ne. Lukwatankano lwiyatu kupichila mu kumonapo kimye kya kwikala pamo na kisemi, kwimwesha butemwe ne kwita muchima. —Kolose 3:18-21.

2. LUZHIKIJILO LWA KINE

Sala, nsongwakazhi uji na myaka ya kusemwa 17 waambile’mba: “Ba maama kimye kyonse bañambila’mba nafwainwa kusongolwa ku mwanamulume uji na muzema wa mali ne kuba’mba nafwainwa kufunda nkito yawama kya kuba inge bamwatawami mali apwa tukatwajijile kwikala bulongo mu bwikalo bwetu bonse. Kintu kimo bamaama kyo balangulukapotu ke byo bakatwajijila kwikala na mali.”

Bya kulangulukapo: Inge ke mulanguluke pa bwikalo bwenu bwa kulutwe, ñanyi bintu byafwainwa bya mu bwikalo byo mulangulukapo? Twakonsha kutendeka byepi kukizhamo kulanguluka pa bintu byafwainwa ne kwikala na bijikila? Bainanji Sala bakonsha kuba byepi pa kuba’mba uno mwana afunjileko kwikala na ndangulukilo yawama pa mambo a mali?

Mafunde a mu Baibolo a kulangulukapo:

• “Lekai kwibikila nsabo pano pa ntanda paji tunzumbulu ne ndalabwa byonauna, kabiji paji bangivi.”—Mateo 6:19.

• “Kechi mwayuka kikemumwekela kesha ne.”—Yakoba 4:14.

Kishinka kikatampe: Kwikala na muzema wa mali kechi kukemuzhikijila mu kimye kya kulutwe ne. Kunungapo, mali bakonsha kwieba kabiji kechi akonsha kubuka bikola nangwa kwituzhikijila ku lufu ne. (Musapwishi 7:12) Baibolo ufunjisha kuba’mba luzhikijilo lwa kine lufuma mu kuyuka Lesa ne byo akeba.—Yoano 17:3.

3. KUTONDWA NA BYO TUJI NABYO

Nsongwakazhi wa jizhina ja Tanya uji na myaka 24 waambile’mba: “Bansemi bami bafunjishe bya kwikala bwikalo bwapela. Byo tuji mapasa, amiwa ne mbuyu twajinga bingi na lusekelo kimye kyo twakomenenga nangwa kya kuba kechi twajinga na bintu byavujisha ne.”

Bya kulangulukapo: Mambo ka o kyakonsha kukatezha kutondwa na bintu bikebewa bya mu bwikalo? Kutazha ku mali, kya kumwenako kya mutundu ka kyo mumwesha kisemi kyenu?

Mafunde a mu Baibolo a kulangulukapo:

• “Onkao mambo, byo tuji na kajo ne bivwalo, tusekela mu bino bintu.”—1 Timoti 6:8.

• “Bo bene balusekelo baji na muchima wa kukeba kuyuka Lesa.”—Mateo 5:3.

Kishinka kikatampe: Bumi bwanema bingi kukila mali ne bintu byakonsha kupotwa. Kijitu pamo na byaamba Baibolo amba: “Mambo muntu nangwatu ekale na bintu byavula, bintu byo aji nabyo kechi byo bimulengela kwikala na bumi ne.” (Luka 12:15) Kya kine, kutondwa kwa kine kufuma mu kutana mikumbu ya mepuzho anema nabiji a kuba’mba:

• Mambo ka o twaikelako?

• Ñanyi bintu bikobiwa kulutwe?

• Nakonsha kwikala byepi na muchima wa kuyuka Lesa?

Bakamonyi ba kwa Yehoba, banembi ba uno magazini, bakonsha kwimukwasha kutana mikumbu ya ano mepuzho anema. Monañanai na Bakamonyi ba kwa Yehoba ku mpunzha yenu nangwa kuya pa keyala wa jw.org.

[Tubyambo twa mushi]

[Kipikichala pa peja 3]

[Kipikichala pa peja 3]

[Kipikichala pa peja 3]

[Kipikichala pa peja 3]

[Kipikichala pa peja 4]

[Kitenguluzha pa peja 4]

Nanchi Kwikala na Mali Avula ko Kulengela Kwikala na Lusekelo Nyi?

Buku umo waamba’mba: “Bantu bakebesha kwikala na bintu bya ku mubiji byavula kechi bekala na lusekelo ne, kabiji bapopomenwa bingi. Ne boba bakebatu kwikala na mali avula nabo bayanda bingi mu milanguluko, kabiji kyashimunwa’mba bekala ne na bikola biji nobe bilonda pa mukoshi, kikola kya musana, ne kukolwa mutwe. Kabiji bano bantu batoma bingi maalwa ne kwingijisha bizhima. Kukebesha kwikala na mali avula, kulengela bantu kumanama.”—The Narcissism Epidemic

[Kipikichala pa peja 5]

[Kitenguluzha pa peja 5]

“Kupimpula Ndangulukilo”

“Baana ba sukulu bavula mu ma 1960 ne ku ntendekelo ya ma 1970 byo bebepwizhe pa ene mambo o bayilanga ku masukulu akatampe, baambile’mba kibalengelanga ke ‘kukeba kufunda bingi,’ nangwa ‘kuyilako palutwe mu bya buntemwamaana bwa bantu.’ Bachechetu bayanga ku masukulu na mulanguluko wa ‘kwikala na mali avula.’ Pano bino, kutendeka mu ma 1990, baana basukulu bavula bamba’mba ene mambo o bayila ku masukulu akatampe ke ‘kwikala na mali avula.’ . . . Kuno kupimpulwa kwa milanguluko pa bintu byo banemeka bano baana ba sukulu, kwaubiwa pa kyonka kimye po kyatanwa kuba’mba makatazho abena kupitamo baana ba sukulu nabiji bijikila ne kwiipaya abo bene avujilako.”—The Price of Privilege, buku wanembele ba Dr. Madeline Levine.

[Kitenguluzha pa peja 6]

“Kwisangajika na bya Kupotapota”

Kwesakana na byaambile ba Dr. Madeline Levine, kupotapota bintu kulengela bantu kwikalako na lusekelo mu ino ntanda mwabula lutekenesho mu bisemi, mu bimasamasa ne mu machechi. Onkao mambo, kuba bino kwatelwa’mba, “Kwisangajika na bya Kupotapota.” Banembele’mba: “Kupota bintu jo jishinda jimo ja kwisangajikilamo. Kimye kyo tubena kupota bintu, twikala bingi na luusa lwa kwifuukwila bya kupota ne bya kwibingijisha. Bino luno luusa kechi lwa kine ne . . . Bene baji na luusa ke basulu ne batentemesha busulu bamwena mali kupichila mu kujimbaika bantu na mulanguluko wa kuba’mba kupota bintu byavula kwakonsha kwibazhikijila.”—Buku wa kuba’mba The Price of Privilege

[Kipikichala pa peja 6]