Kufwakesha Kyalo kya Costa Rica

MU MWAKA wa 1502, bena Spain bafwakashijile kino kyalo. Bekitumbile’mba Costa Rica (kulumbulula’mba Kitulu kya Bunonshi), mambo balangulukilenga’mba basakutaanako mabwe a ngolode avula bingi, pano bino, bapulwijilemotu mabuula. Lelo jino, mu kino kyalo mutanwa mitundu ya banyama yapusana pusana, bichi byavula bingi ne bilengwatu bikwabo.

Bena Costa Rica batelwa’mba ba Tiko, na mambo a kuba’mba javula inge babena kwamba pa kintu kicheche, banungako kyambo kya “-iko” ku mpelo ya kyokyo kyambo. Mu kifulo kya kwamba’mba “un momento,” (ko kuba’mba ‘ka kimye kacheche’), banungako amba “un momentiko” (ko kuba’mba ‘ka kimye kachechetu’). Mu ñambilo yabo ya pa juba pa juba, batemwa kwamba’mba “¡pura vida!” (bwikalo bwawama). Bamba bino pa kusanchila muntu, kuswisha bibena kwamba mukwabo nangwa pa kwiimuna ne kwishajikapo.

Bena Costa Rica batemwa kuja kajo ko batela’mba gallo pinto. Bine byambo bilumbulula’mba “shikombwe ubalala,” pano bino kano kajo ke mupunga ye bateka ne nkunde yo bateka apa bino bebivwanga pamo pa muchiba batayamo ne twanunkila bulongo. Bakonsha kuja gallo pinto lukelo, mute nangwa mabanga. Makabe kabe o batela’mba café chorreado o balenga kupichila mu kubika bunga bwa kofi mu kakisuso ka kisapi ne kwitulwilamo mema a kyuya.

Mu kyalo kya Costa Rica muji bipwilo bya Bakamonyi ba kwa Yehoba nobe 450. Mu bino bipwilo bengijisha milaka 10, kubikapo ne Mulaka wa Kwamba na Maboko ne milaka ikwabo ibiji yamba bene bena Costa Rica itelwa’mba Bribri ne Cabecar.