Kitango 7

Kyauba Lesa pa Kupulusha Bantu

1, 2. (a) Mukulumpe wa bashilikale wa kina Loma wafikile byepi pa kuyuka Mwana Lesa? (b) Mambo ka Yehoba o aswishishe Yesu kufwa?

JUBA jimo mute wansanana kimye kya kisalo pepi nobe myaka 2,000 yapitapo, mukulumpe wa bashilikale wa kina Loma watambilenga banabalume basatu bajinga mu lumanamo sabaya na kufwa pachepache, poso ne byo bafwijijile. Uno mushilikale kikatakata walabijilepo umo wa mwiabo—Yesu Kilishitu. Yesu bamupopejile pakichi. Pa kushinkimana kwa juba lufu lwanji byo lwafwenyenye pepi, jiulu jafichile bwii. Aku ufwatu, ntanda yasunkene bingi na ngovu, kabiji uno mushilikale wabijikile’mba: “Kine uno muntu waji Mwana Lesa.”—Mako 15:39.

² Mwana Lesa! Uno mushilikale waambile kine. Wimwenejile aye mwine na meso kintu kyanema bingi kyabujile kubiwapo kala panopantanda. Pa bimye bitanshi, Lesa mwine watelele Yesu amba ye Mwananji yeatemwisha. (Mateo 3:17; 17:5) Mambo ka Yehoba o aswishishe Mwananji kufwa? Mambo jino jo jajinga jishinda ja kwa Lesa ja kupulushishamo bantu kufuma ku bundengamambo ne lufu.

WASAJILWE KWINGILA NKEBELO IIKAJILA

3. Mambo ka o kyafwainwe kuba’mba Mwana Lesa yenkawa umo asalwe kwingila nkebelo iikajila pa mambo a bantu?

³ Byonka byo twafunjilepo kumyuma mu uno buku, Yesu patanshi waikeleko sakaakyangye kwikala mu bumuntu. Utelwa’mba “Mwana Lesa yenkawa umo” mambo akuba Yehoba mwine ye wamulengele buntunanwa. Panyuma ya byobyo Lesa waingijishe Yesu pa kulenga bintu bikwabo byonse. (Yoano 3:18; Kolose 1:16) Yesu watemenwe bingi bantu. (Byambo bya Mana 8:30, 31) Oene mambo Yehoba o amusajijile Mwananji yenkawa umo kwingila nkebelo iikajila kimye bantu kyo bazhachishiwe ku lufu!

4, 5. Yesu sakaakyangye kwiya panopantanda, kika Baibolo kyoyasolwele pa Lukunwa wa Bumesiasa?

⁴ Kimye Lesa kyoazhachishenga ba Adama, Evwa, ne Satana mu bujimi bwa Edena, waambile pa Mupokolweshi ukeya kimye kya kulutwe kwikala “lukunwa.” Uno Lukunwa, nangwa’mba mwana, waishile na kufumyapo malwa akatampe aletele Satana Diabola, “mulolo wa kala.” Mu bukine, uno Lukunwa walaiwe ukachakakanya Satana ne bonse bamulondela.—Ntendekelo 3:15; 1 Yoano 3:8; Lumwekesho 12:9.

⁵ Mukachi ka myaka bitota byavula, Lesa pachepache wasolwele bintu byavula pa uno Lukunwa, kabiji utelwa’mba Mesiasa. Byonka byo kyamweshiwa pa chati iji pa peja 37, bungauzhi bwavula bwalondolwele pa mbaji yavula ya bumi bwanji panopantanda. Ku kyakumwenako, wachinchikile ku lumanamo lulenga moyo pakuba’mba afikizhe lubaji lwanji mu nkebelo ya kwa Lesa.—Isaya 53:3-5.

MAMBO MESIASA O AFWIJILE

6. Mwayila Danyela 9:24-26, kika Mesiasa kyoaishile na kufikizha, kabiji wikifikizhe byepi?

⁶ Bungauzhi bwanembwa mu Danyela 9:24-26 bwaambile kuba’mba Mesiasa—Mushingwa wa kwa Lesa—yeukafikizha nkebelo ikatampe. Waishile panopantanda na “kupwisha mizhilulwila, ne mu kukanya bundengamambo, ne mu kufuchila bubi, ne mu kuleta bololoke bwa myaka.” Mesiasa waishile na kufumyapo luzhachisho lwa lufu ku bantu ba kishinka. Nanchi mu ñanyi jishinda moaubijile kino? Bungauzhi bulondolola kuba’mba “bakamwipaya.”

7. Mambo ka Bayudea o batapishishanga bitapisho, kabiji byaimenejileko ka?

⁷ Bena Isalela ba kukala bayukile bya kufuchila mambo. Mu mpopwelo yabo mwayila Mizhilo ayo Lesa yo ebapele kupichila mwi Mosesa, kimye kyonse balambulanga bitapisho bya banyama. Kino kyavulwilenga bena Isalela kuba’mba bantu bakeba kintu kimo kyakufuchila, nangwa’mba kuvweta pa mambo abo. Mutumwa Paulo waipipishe jino jifunde pa kwamba bino’mba: “Pabula kwichila mashi lulekelo lwa mambo kafwako.” (Bahebelu 9:22) Bena Kilishitu kechi bakiji mu Mizhilo ya kwa Mosesa ne bikebewa byayo, nabiji bitapisho ne. (Loma 10:4; Kolose 2:16, 17) Kabiji bayuka kuba’mba bitapisho bya banyama kechi byakonsha kuleta lulekelo lwa mambo lwa kikupu lwawaina ne. Mukifulo kya byobyo, ino milambo ya bitapisho yaimenejilengako kitapisho kya kilamo mutengo—kya kwa Mesiasa nangwa’mba Kilishitu. (Bahebelu 10:4, 10; esakanyai na Ngalatiya 3:24.) Bino, mwakonsha kwipuzha’mba, ‘Nanchi kyafwainwe kuba’mba Mesiasa afwe nyi?’

8, 9. Ñanyi bintu byaneema ba Adama ne Evwa byobataile, kabiji byubilo byabo byafikijile byepi bana babo?

⁸ Ee, Mesiasa wafwainwe kufwa pakuba’mba bantu bapuluke. Pakuba’mba tumvwishe ene mambo, twafwainwa kuvuluka kyamwekele mu bujimi bwa Edena ne kweseka kumvwisha bukata bwa kintu kyobataile ba Adama ne Evwa kimye kyo basatukijile Lesa. Bebapele bumi bwa myaka ne myaka! Byo bajinga bana ba kwa Lesa, beyowelenga bulunda bwabuntunanwa ne aye. Bino byo bakaine bukalama bwakwa Yehoba, balushile byonse byo ne kuletela bantu bundengamambo ne lufu.—Loma 5:12.

⁹ Kyaji nobe bansemi yetu batanshi batayawile bunonshi bukatampe, ne kwitaya abo bene munkongole yabaya. Ba Adama ne Evwa basambwishe ino nkongole ku bana babo. Na mambo a kuba’mba twasemenwe babula kupwijijika kabiji babundengamambo, atweba bonse twibabundengamambo ne bakufwa. Kimye kyo tubela nangwa kyo twaamba kintu kimo kyatama akyo kimye kimo kyotulanguluka kuba’mba nanchi inge kechi naji kwikyamba ne, kokuba’mba tubena kupita mu byafuma mu nkongole yo twaswana—bo bumbulwakoloka bwa muntu. (Loma 7:21-25) Luketekelo lwetu lujitu mu kunonka jibiji kintu Adama kyoataile. Nangwa kikale byonkabyo, kechi twakonsha kutana bumi bwa bumuntu bwapwijijika ne. Pakuba bantu bonse babumbulwakoloka byo balenga mambo, atweba bonse mfweto yotunonka lo lufu, kechi bumi ne.—Loma 6:23.

10. Ñanyi kintu kyakebewenga kukuula kintu kyataile Adama?

¹⁰ Bino, nanchi abya kujipo kintu kimo kya kupingishisha mu bumi bwataile Adama nyi? Bipimo bya kwa Lesa bya bololoke bikeba kwesakanya, “mweo pa mweo.” (Kulupuka 21:23) Onkao mambo bumi bwafwainwe kulambulwa kulipilila bumi bwataiwe. Kechi pafwainwe bumi bwa muntu ungitu ne. Masalamo 49:7, 8 aamba ku bantu babumbulwakoloka kuba’mba: “Kine kafwako muntu wakonsha kumukula mulongo wanji ne, Nangwa kupana kwi Lesa kya kumukula ne, Mambo bukuzhi bwa kukula myeo yabo bo bwanema, Bebukankalwa kikupu, kechi kyaswika [ne].” Pano nanchi kafwako luketekelo ne nyi? Ine, kechi ibyo ne.

11. (a) Kyambo kya ‘nkuulo’ kilumbulula ka mu Kihebelu? (b) Ñanyi bunketu wafwainwe kukuula bantu, kabiji mambo ka?

¹¹ Mu mulaka wa Kihebelu, kyambo kya ‘nkuulo’ kilumbulula mutengo wa ndalama yalipilwa pa kukuula kaili kabiji imwesha ngesakenyo. Kanatu muntu uji na bumi bwapwijijika yewafwainwe kupana kintu kyaesakana na kyataile Adama. Panyuma ya kwa Adama, muntutu wapwijijika wasemekejilwe panopantanda wajinga Yesu Kilishitu. Na onkao mambo, Baibolo itela Yesu’mba “Adama wapelako” kabiji itubula’mba Kilishitu “ye wipaine mwine ke kya kwibakula bonse.” (1 Kolinda 15:45; 1 Timoti 2:5, 6) Adama byoaletele lufu pa bana banji, Yesu waletele bumi bwa myaka ne myaka. Kolinda mutanshi 15:22 walumbulula’mba: “Mambo mo bafwila bonse mwi Adama, mo monka mo bakamwena bumi bonse mwi Kilishitu.” Byonkabyo, kyamufwainwa Yesu kutelwa’mba “Shabantu wa myaka.”—Isaya 9:6, 7.

NKUULO BYO YALIPIJILWE

12. Ñanyi kimye Yesu kyoaikele ke Mesiasa, kabiji kufumatu pakyokyo kimye jishinda ka ja bumi joalondejile?

¹² Mu kibundo kya 29 C.E., Yesu waile ku mulongo wanji Yoano na kukabatizhiwa kabiji ne mujojo jishinda wipaine kuba kyaswa muchima wa kwa Lesa. Pa kyonkakyo kimye Yehoba wa mushingile Yesu na mupashi wazhila. Yesu mujojo jishinda waikele ke Mesiasa, nangwa’mba Kilishitu, washingwa na Lesa. (Mateo 3:16, 17) Ponkapo Yesu watendekele butumwa bwanji bwa myaka isatu ne kichika. Waendele monse monse mu kyalo kya kwabo, saka asapwila pa mambo a Bufumu bwa kwa Lesa ne kukonkanya bana ba bwanga bakishinka. Nangwa kikale byonkabyo, byonka byokyaambiwe, lupata ponkapotu lwamubukijile.—Masalamo 118:22; Byubilo 4:8-11.

13. Ñanyi byubilo byafikizhe Yesu ku lufu lwanji kwikala kalama wa bulumbuluke?

¹³ Yesu mu kuchinchinka wasolwele patokatu too bukamfutumfutu bwa bantangi ba bupopweshi, kabiji batendekele kukeba mwakumwipaila. Kyapeleleko bamubijile nshiji yavwangilemo kumusolola, kukwatwa kwabula kufwainwa, kumutotolwesha kwabula kwa mujifunde, ne kumupa mambo a bubela a kuba’mba wakebelenga kutentulapo kamfulumende. Yesu wapuminwe, kushipilwa mate, kwendelekwa, ne kuzhipaulwa na munzhipunzhipu wakosakana kuba’mba akwabululenga nyama. Ndamakyalo wa kina Loma Pontiusa Pilato kepo amuzhachishe kwipaiwa pa kichi kya kumanaminapo. Bamupopejile pa kichi kya mulumbulumbu ne kumukobeka bwimene. Kimye kyonse kyo apemenenga, waumvinenga bingi kukola kabiji papichile kimye kyabaya bingi pakuba’mba afwe. Mu lolwa lumanamo lonse, Yesu wasungile bulumbuluke bwapwijijika kwi Lesa.

14. Mambo ka Lesa o aswishishe Mwananji kuyanda ne kufwa?

¹⁴ Mujojo jishinda, kyajinga pa juba ja Nisani 14, 33 C.E., Yesu poapaine bumi bwanji “ke kya kukula bavula.” (Mako 10:45; 1 Timoti 2:5, 6) Kufuma mwiulu Yehoba wamwenenga Mwananji ye atemwisha saamanama ne kufwa. Mambo ka Lesa o aswishishe kintu kyatama uno mutundu kubiwa? Wikiswishishe mambo watemenwe bantu. Yesu waambile’mba: “Mambo Lesa byo ebatemwisha ba panopantanda, wapaine Mwananji yenkawa umo amba, bonse bamwitabila kechi bonaike ne, poso amba bekale na bumi bwa myaka.” (Yoano 3:16) Lufu lwa kwa Yesu nalo lwitufuunjisha kuba’mba Yehoba ye Lesa wa bololoke bwapwijijika. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 32:4) Bamo bakonsha kwipuzha’mba mambo ka Lesa o abujile kulubakotu mafunde anji aoloka akeba mweo pa mweo ne kulubakotu nkongole ya bundengamambo bwa kwa Adama. Ene mambo ke akuba’mba Yehoba kimye kyonse ulamachila ku mizhilo yanji ne kwiikosesha, nangwatu kino kimutaishe byepi byavula.

15. Byo kyashi kikabule kumwesha bololoke kulekelela Yesu kufwijijila kikupu, nanchi Yehoba waubilepo ka?

¹⁵ Kabiji bololoke bwa kwa Yehoba bwakebele kuba’mba mu lufu lwa kwa Yesu mufume bintu byalusekelo. Nangwa byonkabyo, nanchi abya inge bwajinga bololoke bwa kulekelela Yesu wakishinka kulala mu lufu kikupunyi? Ine! Binembelo bya Kihebelu byaawile kuba’mba wazhila wa kwa Lesa kechi ukekajijila mu kalunga ka bafu ne. (Masalamo 16:10; Byubilo 13:35) Aye walajile mu lufu pepi nobe moba asatu, kepo Yehoba Lesa amusangwijile ku bumi kwikala muntu wa mupashi wa bulume.—1 Petelo 3:18.

16. Kimye Yesu kyo abwelele kwiulu waubile ka?

¹⁶ Pa lufu lwanji, Yesu wapaine bumi bwanji bwa bumuntu kikupu. Kimye kyo asangwijilwemo ku bumi bwa mwiulu, waikele ke mupashi upana bumi. Mu kunungapo, kimye Yesu kyoakanjijile mwiulu ne kutwela mu mpunzha ya mwiulu mwine mwazhijisha, wakwatankene jibiji ne Shanji wa butemwe ne kupana Koaji mutengo wa bumi bwanji bwapwijijika bwa bumuntu mwayila jifunde. (Bahebelu 9:23-28) Mutengo wa bobwa bumi bwanema pano wakonsha kwingijishiwa ku bantu bakyumvwina. Nanchi kyo kilumbulula ka kwianweba?

NKUULO YA KWA YESU BYOIMUFIKILA

17. Ibyepi byo twafwainwa kutana lulekelo lwa mambo pakitendekesho kya kitapisho kya nkuulo kya kwa Kilishitu?

¹⁷ Langulukai ano mashinda asatu o mumwenamo mu kitapisho kya nkuulo kya kwa Kilishitu nangwatu pa kino kimye. Kitanshi, yaleta lulekelo lwa mambo. Kupichila mu kwikala na lwitabilo mu mashi aichiwe a kwa Yesu, tuji na “bukuzhi bwetu,” ee, “lo lulekelo lwa mizhilulwila yetu.” (Efisesa 1:7) Onkao mambo nangwatu twalenga mambo akatampe byepi, twakonsha kulomba lulekelo lwa mambo kwi Lesa kupichila mu jizhina ja kwa Yesu. Inge kya kuba kine kine twalapila, Yehoba wingijisha mutengo wa kitapisho kya nkuulo kya Mwananji kotuji. Lesa witulekelako mambo, ne kwitupa jishuko ja jiwi ja muchima jawama, mukifulo kya kwitukabisha na lufu lotwikolomwena kupichila mukulenga mambo.—Byubilo 3:19; 1 Petelo 3:21.

18. Mu ñanyi jishinda kitapisho kya kwa Yesu mokitukokozhezha luketekelo?

¹⁸ Kyabubiji, kitapisho kya nkuulo kya kwa Kilishitu kitukokozhezha kitendekesho kya luketekelo lwa kimye kya kulutwe. Mu kimwesho, mutumwa Yoano wamwene “jibumba jikatampe, jo babula kukonsha kubala nangwa ku umo ne,” jikapuluka mu malwa akatampe a mpelo ya bino byubilo bya bintu ibena kwiya. Mambo ka o jikapulukila kimye Lesa kyo akonauna bakwabo bonse? Malaika wabujile Yoano kuba’mba ba mu jibumba jikatampe “baovwa bivwalo byabo, ne kwibitokesha mu mashi a Mwana mukoko,” Yesu Kilishitu. (Lumwekesho 7:9, 14) Kikulutu twaikala na lwitabilo mu mashi aichiwe a kwa Yesu Kilishitu ne kwikela mwayila bikebewa bya bulesa, tukekala batokeshiwa ku meso a kwa Lesa ne kwikala na luketekelo lwa bumi bwa myaka.

19. Kitapisho kya kwa Kilishitu kimwesha byepi kuba’mba aye ne Shanji bemutemwa?

¹⁹ Kyabusatu, kitapisho kya nkuulo kyo kiyukisho kikatampe kya butemwe bwa kwa Yehoba. Lufu lwa kwa Kilishitu lwamwesheshe mashinda abiji akatampe bingi a butemwe bwakijisha mu mpito yonse ya kulengwa: (1) butemwe bwa kwa Lesa bwa kutuma Mwananji kwiya na kwitufwila; (2) butemwe bwa kwa Yesu bwakwitemenwa aye mwine kwipana ke nkuulo. (Yoano 15:13; Loma 5:8) Umvwe kine kine tuji na lwitabilo, buno butemwe bwingila ku umo ne mukwabo wa mwi atweba bonse. Mutumwa Paulo waambile’mba: “Mwana Lesa, . . . wantemenwe ne kwipana wipaine mwine na mambo a amiwa.”—Ngalatiya 2:20; Bahebelu 2:9; 1 Yoano 4:9, 10.

20. Mambo ka o twafwainwa kwikela na luketekelo mu kitapisho kya nkuulo kya kwa Yesu?

²⁰ Onkao mambo, twayai tumweshe lusanchilo lwetu ku butemwe bwamwesha Lesa ne Kilishitu kupichila mu kwikala na lwitabilo mu kitapisho kya nkuulo kya kwa Yesu. Kuba kino ko kutangijila ku bumi bwa myaka. (Yoano 3:36) Bino, lupulukilo lwetu kechi o ene mambo akatampe aishijile Yesu panopantanda ne kufwa ne. Ine, kijikila kyanji kikatampe kyajinga pa mambo akatampe bingi, mambo afikila bilengwa byonse. Byonka byotusakumona mu kitango kyalondelapo, ano mambo etufikila atweba bonse mambo amwesha ene mambo Lesa o aswishisha bubi ne buyanji kutwajijila pa kimye kyabaya bibye panopantanda.

MONAI INGE MWAYUKA

Mambo ka Yesu o afwainwe kufwa pakuba’mba apulushe bantu?

Nkuulo yalipilijilwe mu ñanyi jishinda?

Ñanyi mashinda o mumwenamo mu nkuulo?

[Kipikichala pa peja 67]