BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • kl Kitango 11 pp. 98-107
  • Ano o Moba Apelako!

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Ano o Moba Apelako!
  • Kuyuka Kutangijila ku Bumi Bwa Myaka
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • MBAJI YA MOBA APELAKO
  • UBAIPO KIMO PA KINO KIYUKILO
  • Nanchi Tuji mu ’Moba Apelako’ Nyi?
    Nanchi Baibolo Kine Ufunjishaˈmba Ka?
  • Nanchi Mpelo ya ino Ntanda Yafwenya Pepi Nyi?
    Nanchi Baibolo Waamba’mba Ka?
  • Kiyukilo kya “Moba a Kupelako,” Nangwa’mba “Bimye bya ku Mpelo” kyo ki ka?
    Mepuzho a mu Baibolo a Kumbulwa
  • “Kimye Kyatongolwa” Kyafwenya Kala Pepi
    Kyamba kya Usopa—2010
Monai Bikwabo
Kuyuka Kutangijila ku Bumi Bwa Myaka
kl Kitango 11 pp. 98-107

Kitango 11

Ano o Moba Apelako!

1. Mambo ka bavula o kibapezhezha mana kimye kyobalanguluka pa byubilo bya ntanda, bino kwepi kotwafwainwa kutana bulondolozhi bwakinkwamo manungo bwa bibena kubiwa pantanda?

NANCHI ino ntanda yetu yavulañana bibye yaiya kufika byepi ku kino kipimo? Nanchi tubena kuya pi? Abya mwakiipuzhapo mepuzho a uno mutundu nyi? Bavula kibapezha bingi mana pa kumona byubilo bya panopantanda. Byubilo na biji bya nkondo, malwazhi, ne bumbanzhi bilengela bantu kukumya pa biji kulutwe kotubena kuya. Bantangi ba mu makamfulumende kechi bapana luketekelo lwawaina ne. Nangwa kikale byonkabyo, Lesa wapana bulondolozhi bwakinkwamo manungo mu Kyambo kyanji pa mambo a ano moba a malwa. Baibolo ya kinkwamo manungo itukwasha kuyuka po tuji mu kupita kwa kimye. Itumwesha kuba’mba tuji mu ‘moba apelako’ a bino byubilo bya bintu bijipo.—2 Timoti 3:1.

2. Ñanyi jipuzho jobamwipwizhe Yesu ku bana banji ba bwanga, kabiji wijikumbwile byepi?

2 Ku kyakumwenako, langulukai Yesu byo a kumbwile mepuzho aipwizhe bana banji ba bwanga. Byo kwashajile moba asatu kuba’mba Yesu afwe, bamwipwizhe amba: “Nanchi ikika kikekala kiyukilo kya kwikalapo kwenu ne kya mpelo ya byubilo bya bintu?”a (Mateo 24:3, NW) Pa kukumbula, Yesu washinkamikile pa bikamweka panopantanda ne byubilo bikamwesha patokatu too kuba’mba bino byubilo byabula munema wakunemeka Lesa byatwela mu moba abyo apelako.

3. Mambo ka byubilo o byatamijileko panopantanda kimye Yesu kyoatendekele kulama?

3 Byonka byo kyamweshiwa mu kitango kyapita, kubelenga kimye kwa Baibolo kumwesha kuba’mba Bufumu bwa kwa Lesa bwatendeka kala kulama. Bino nanchi kyakonsha kwikala byepi byo byo? Bintu byataminako, kechi byawaminako ne. Mu bukishinka, kino ke kimwesho kyakosa kya kuba’mba Bufumu bwa kwa Lesa bwatendeka kulama. Mambo ka byo byo? Kyawama, Masalamo 110:2 etubula kuba’mba pa kimye kimo, Yesu ukalama ‘mukachi ka balwanyi banji.’ Mu bukine, kyubilo kitanshi kyo aubile aku wikalatu pa Bufumu bwa mwiulu kyajinga kya kwela Satana ne bamalaika banji ba budemona kubwipi na panopantanda. (Lumwekesho 12:9) Nanchi kika kyafuminemo? Kyajingatu byonka byaambile Lumwekesho 12:12 kuba’mba: “Malwa enu anweba ntanda ne kalunga: mambo Diabola waikila ko muji, kasa aji na bukaji bukatampe, byo ayuka’mba kimye kyami ke kicheche.” Pano tubena kwikala mu kyonkakyo ‘kimye kicheche.’

4. Ñanyi mbaji imo ya moba apelako, kabiji imwesha kika? (Monai mu ka bokoshi.)

4 Oene mambo mukumbu wa kwa Yesu oebakoseshe, kimye kyo bamwipwizhe kikekala kiyukilo kya kwikalapo kwanji ne kya mpelo ya byubilo bya bintu. Mbaji ya pusanapusana ya kiyukilo iji mu ka bokoshi kaji pa peja 102. Byonka byo mwakonsha kumona, batumwa ba Bwina Kilishitu ba Paulo, Petelo, ne Yoano betulondolwela bishinka byavujilako pa mambo a moba apelako. Kya kine, mbaji yavula ya kiyukilo ne ya moba apelako yavwangamo byubilo bya malwa. Bino, kufikizhiwa kwa buno bungauzhi kwafwainwa kwitushiina kuba’mba bino byubilo bibi biji pepi na mpelo ya byo. Twayai tubalawishe mbaji imo ikatampe ya moba apelako.

MBAJI YA MOBA APELAKO

5, 6. Nanchi bungauzhi bwa pa mambo a nkondo ne bipowe bya nzala bubena kufikizhiwa byepi?

5 “Mukoka ukemena mukoka mukwabo, ne bufumu bukemena bufumu bukwabo.” (Mateo 24:7; Lumwekesho 6:4) Munembeshi Ernest Hemingway watongwele Nkondo Itanshi ya Ntanda yonse kuba’mba kwajinga “kwipayañana kwakijishemo, kwa kuvizha, kwakubula lusa kwabujile kubiwapo kala panopantanda.” Kwesakana na buku uji na mutwe wa kuba’mba The World in the Crucible—1914-1919, waamba kuba’mba a ye yajinga “nkondo ipya, nkondo itanshi ya ntanda yonse kufumatu kuntendekelo ya kwikalako kwa bantu. Bula bwayo, kushina kwayo, ne kipimo kyayo, byakijile pa kyonse kyayukanyikilwe nangwa kyapembelejilwenga kala.” Kepo kwaishile Nkondo ya Kibiji ya Ntanda yonse, yaonawine pakatampe kukila Nkondo Itanshi ya Ntanda yonse. Pulofesa wa mpito aye Hugh Thomas waamba’mba “kitota-myaka kya bu 20 kyalamwa na mata a mujilo, matanki a nkondo, madeke a nkondo a B-52, ne mabomba a nyukiliya, ne mamizailo. Kyayukanyikilwa ku makondo afwamo bantu bavula kabiji akilamo konauna kukila kimye kingi kyonse.” Kya kine, paambiwe byavula pa bya kukepeshako byela bya nkondo panyuma ya kupwa kwa Nkondo ya Pakanwa. Nangwa byonkabyo, sawakya umo wapimine kuba’mba panyuma ya kukepeshako byela bya nkondo ko baambilepo pakashala byela bya nkondo bya nyukiliya byafika ku 10,000 nangwa 20,000—biji na ngovu bimye 900 kukila pa byobya byaingijishiwe mu Nkondo ya Kibiji ya Ntanda yonse.

6 “Kukekala bipowe bya nzala.” (Mateo 24:7; Lumwekesho 6:5, 6, 8) Kutendeka mu 1914 kwajinga bipowe bya nzala nobe 20. Byalo muji bino bipowe bya nzala bivwangamo Bangladesh, Burundi, Cambodia, China, Ethiopia, Greece, India, Nigeria, Russia, Rwanda, Somalia, ne Sudan. Bino kechi kimye kyonse kipowe kya nzala kyo kiyakotu na mambo a kukepelwa kwa kajo ne. Basayantisiti batala pa bya bunjimi ne bashayuka ba bya bukomo baambile’mba: “Kuvujilako kwa kajo panopantanda ponse pa myaka makumi acheche katataka kwananukilako kukila pa kuvujilako kwa bantu. Bino na mambo akuba’mba bantu pepi nobe 800 milyoni baji mu buyanji bukatampe, . . . kechi baji na mali a kupota kajo kawana kuba’mba bepulusheko ku bikola bikatampe bya nzala ne.” Mu bimye bikwabo, bya mapolitikisi nabyo bilengela nzala. Dr. Abdelgalil Elmekki wa pa Universiti ya Toronto watongwele byalo byakumwenako bibiji muji biumbi bya bantu bafwilenga na nzala aku byalo byabo sabipotesha kajo kavula ku byalo bingi. Ao makamfulumende amwekele kukizhamo kutesha mana ku kunonka mali a mu byalo bingi kuba’mba apotengamo byela bya nkondo mukifulo kya kujisha bangikazhi bao. Kika Dr. Elmekki kyo aambile pa bino? Waambile’mba javula kipowe “kiya na ngabenyo ya bintu ne mafunde a kamfulumende.”

7. Kiji byepi pa mambo a myalo lelo jino?

7 “Myalo.” (Luka 21:11; Lumwekesho 6:8) Mwalo wa Spanish influenza wajingako mu 1918-19 waipaile bantu pepi nobe 21 milyoni. Mu The Great Epidemic, munembeshi aye A. A. Hoehling wanembele kuba’mba: “Mu mpito yonse ntanda kechi yaonawinwepo kala na [mwalo] wipayañana ao waipaile bantu bavula byo byo mu ka kimyetu kacheche ne.” Lelo jino, myalo ikitwajijila. Kila mwaka, kikola kya kansa kipaya bantu mamilyoni atanu, kikola kya kupolomya kipaya balukeke ne banyike kukila pa mamilyoni asatu, ne TB ipaya bantu mamilyoni asatu. Bikola bya mu kyaji, kikatakata tulaso, kila mwaka bipaya banyike 3.5 milyoni bakyangye kufikizha myaka ya kusemwa itanu. Kabiji mpendwa ya kukumya ya bantu 2.5 bilyoni—ako kokuba’mba kichika kya pendwa ya bantu bonse baji panopantanda—bayanda ku bikola biyako na mambo a kukepelwa kwa mema nangwa kutoma mema atama ne kubula byolonyi. AIDS nayo yaikala kyakuvululako kya kuba’mba, nangwatu pekale byakutanatana michi yavula byepi, muntu kechi wakonsha kufumyapo myalo ne.

8. Nanchi bantu babena kumwesha byepi kwikala “batemwa mali”?

8 “Bantu bakekala . . . bakutemwa mali.” (2 Timoti 3:2) Mu byalo byapusanapusana panopantanda ponse, kimweka nobe bantu baji na lwiso lwa kwikala na bunonshi bukatampe. “Kununguluka” javula kupimiwa na mali muntu o afola, “kwikala bulongo” javula kupimiwa ku bintu umo byo aji nabyo. Wakibiji ku pulezidenti wa pa kampanyi kataya mbila ya bya busulu waambile kuba’mba, “kutemwa bunonshi kukatwajijila kwikala kintu kimo kitundaika bena America . . . kabiji paji lutundaiko lwabailako mu byalo bikwabo bipotako bipe.” Nanchi kino kibena kubiwa ne ku mpunzha ko mwikala nyi?

9. Kika kyo twafwainwa kwamba pa mambo a kulengulula bansemi kwaambiwepo?

9 “Ba kulengulula bebasema.” (2 Timoti 3:2) Bansemi ba mu ano moba, bafunjishi, ne bantutu bakwabo bemwena abo bene kiyukilo kyakuba’mba bana bavula bafwaye mushingi kabiji bamilengulwila. Bamo ba mu bano banyike boba bino na mambo a kuzhingijila byubilo bya bansemi nangwa kulondela byubilo byatama bya bansemi yabo. Bana bavujilako baela lwitabilo—kabiji babena kusatukila—masukulu, mizhilo, bupopweshi, ne bansemi yabo. Mufunjishi umo wa pa sukulu wa banda mu bya bufunjishi waambile’mba: “Kibena kumweka nobe ye muteto wabo wakubula kwikala na mushingi ku kintu kyonse.” Nangwa kikale byonkabyo, kibena kusangajika ke kyakuba’mba bana bavula bachina Lesa baji na kimwesho kya bwikalo bwawama.

10, 11. Nanchi ñanyi kiyukilo kijipo kimwesha kuba’mba bantu bashinta kabiji kechi baji na muchima wa bumuntu ne?

10 “Bashinta.” (2 Timoti 3:3) Kyambo kya Kingiliki kya tuntululwa “bashinta” kilumbulula ‘mukaji, wabula lusa lwa bumuntu ne kulangulukilako.’ Kino byo kibalondololapo bulongo bakaswaka ba malwañano mu moba a lelo! Magazini amo aambile kuba’mba: “Bwikalo bubena kuchinya, bwayula kwipayañana kuchinya kya kuba muntu pa kubelenga nyushi wafwainwa kuchinchika.” Kapokola umo usopa kimasamasa kya mazubo avula waambile amba ba kyanyike bavula kechi balanguluka pa bifuma mu byubilo byabo ne. Waambile kuba’mba: “Balanguluka’mba, ‘kechi nayuka bikeya kesha ne. Ngube byo mbena kusaka lelo.’”

11 “Ba kubula muchima wa bumuntu.” (2 Timoti 3:3) Kino kyambo kyatuntululwa kufuma ku kyambo kya Kingiliki kilumbulula amba “kubula lusa, bunyama” kabiji kimwesha “kubula butemwe bwa mu kisemi.” (The New International Dictionary of New Testament Theology) Ee, mpunzha ine butemwe mo bwafwainwa kutanwa—mu nzubo kechi butanwamo ne. Masawakya a kuyanjisha bena kwabo ba mu masongola, bana, kabiji nangwa bansemi bakota akumbana pa kipimo kilenga moyo. Jibumba jimo jitala pa byakukebakeba jaambile’mba: “Malwañano a bantu—kikale lupi nangwa nkofi, kwiasaula mipenyi nangwa kwiloza mata—javula obiwa mu kisemi kukila mu mapunzha a kwabo a mu kimasamasa.”

12. Mambo ka o twafwainwa kwambila’mba bantu bajitu na kipashañano kya munema wakunemeka Lesa?

12 “Kasa baji na kipashañanotu kya munema wa kunemeka Lesa, kabiji bulume bwa ao munema bebukana.” (2 Timoti 3:5) Baibolo iji na ngovu ya kupimpula bwikalo kuba’mba buwame. (Efisesa 4:22-24) Bino, bavula lelo bengijisha bupopweshi bwabo nobe kipembe kyakufyamako kimye kyo boba bintu byabula koloka bifichisha Lesa pa muchima. Javula bantangi ba bupopweshi batemwa kulekelela bubela, bwivi, ne bulalelale. Bupopweshi bwavula busapwila butemwe bino aku sabukwasha nkondo. Magazini ya India Today yaambile kuba’mba: “Mu jizhina ja Mulenga Wakijisha bantu bashinchila bantu bakwabo kyatama.” Mu bukishinka, makondo abiji aichijile mashi avula—Nkondo Itanshi ne ya Kibiji ya Ntanda yonse yabukile kufuma mu Kilishitendomu.

13. Ñanyi kiyukilo kijipo kya kuba’mba ntanda ibena konaunwa?

13 “Bonauna ntanda.” (Lumwekesho 11:18) Basayantisiti bakila pa 1,600, kuvwangakotu ne bawiine bilambu bya Nobel bajinga 104 kufuma mwaya ntanda yonse, baitabizhe lujimuno lwapaine kipamo kya Union of Concerned Scientists (UCS), lwa kuba’mba: “Bantu ne bilengwa na Lesa babena kuya na kwipunka . . . Mu myaka makumi achechetu ikalondelapo, kechi kukekala jishuko ja kuchinuzhuka ano malwa ne.” Sawakya waambile kuba’mba byubilo bya muntu byaikala ke bya kuchinya bumi “byakonsha kwalula ntanda kyakuba’mba kechi ikekale na ngovu yakusungijila bumi mu jishinda jo twayukilamo ne.” Kukepesha kwa mwela wa ozoni, busafya bwa mema, konaika kwa masaka, konaika kwa mushiji, ne kuzhiya kwa mitundu ya pusanapusana ya banyama ne bimenwa kwa ambiwepo kuba’mba lo lukatazho lukebewa kwingijilapo. UCS, yaambile kuba’mba “kuno kukaila ku ñingijilo ya bipema byakinka manungo pa kimo ne kikwabo, kwakonsha kukolomona mapuso avula, avwangamo lonaiko lwa nkomeno ya bipema abyo byotubula kumvwisha bulongo.”

14. Nanchi mwakonsha kumwesha byepi kuba’mba Mateo 24:14 ubena kufikizhiwa mu moba etu alelo?

14 “Ano mambo awama a bufumu akasapwilwa panopantanda ponse.” (Mateo 24:14) Yesu waambile kuba’mba mambo awama a Bufumu akasapwilwa pantanda ponse, mwa kwibashimwina ba mu mikoka yonse. Na bukwasho bwa bulesa ne mapesho, mamilyoni a Bakamonyi ba kwa Yehoba babena kupana mabilyoni a maola mu uno mwingilo wa kusapwila ne kupanga bana ba bwanga. (Mateo 28:19, 20) Ee, Bakamonyi bayuka kuba’mba bakonsha kwikala na mambo umvwe babula kusapwila mambo awama. (Ezikyo 3:18, 19) Bino basekela bingi mambo kila mwaka bantu biumbi byavula bomvwina mambo awama a Bufumu ne kwikala bena Kilishitu bakine, ako ko kuba’mba kwikala Bakamonyi ba kwa Yehoba. Ke jishuko jikatampe bingi ja kwingijila Yehoba ne mujojo jishinda kukumbanya kuyuka Lesa. Kabiji panyuma ya kusapwilwa kwa ano mambo awama panopantanda ponse, popo ikafika mpelo ya bino byubilo bya bintu bibi.

UBAIPO KIMO PA KINO KIYUKILO

15. Nanchi bino byubilo bya bintu bibi bijipo bikapwa byepi?

15 Nanchi bino byubilo bikapwa byepi? Baibolo yaamba pa “malwa akatampe” ao akatendeka kimye bapolitishani bapanopantanda kyo bakamwalukilamo “Babilona Mukatampe,” bufumu bwa panopantanda ponse bwa bupopweshi bwa bubela. (Mateo 24:21; Lumwekesho 17:5, 16) Yesu waambile’mba mukachi ka kibese kya kimye kya malwa akatampe ‘juba jikaluka ke bwi, ne ñondo naye kechi ukasama ne, ne tubangabanga nato tukapona mwiulu, ne bya bulume bya mwiulu nabyo bikatenkena.’ (Mateo 24:29) Akye kampe kyakonsha kulumbulula kuba’mba kukekala bimwesho bya kine kine bya mwiulu. Nangwa kikale byonkabyo, bantangi ba mu mabupopweshi a panopantanda bakasololwa ne konaunwa. Kepo Satana, utelwa’mba “Gogi wa mu ntanda ya Magogi,” ukengijisha bantu batama kubukila bantu ba kwa Yehoba na ngovu yanji yonse. Bino Satana kechi ukakonsha ne, mambo Lesa ukebapulusha. (Ezikyo 38:1, 2, 14-23) “Malwa akatampe” akafika pa kankomo mu Amagedonyi, “nkondo ya aja juba jikatampe ja Lesa, Wa bulume bonse.” Ikafumyapo mbaji yonse ya kukokozha kwa kwa Satana kwa panopantanda, ne kulenga mapesho a myaka ne myaka kusefukila ku bantu bakapuluka.—Lumwekesho 7:9, 14; 11:15; 16:14, 16; 21:3, 4.

16. Nanchi twayuka byepi kuba’mba mbaji yaawilwe pa moba apelako ibena kubiwa mu moba etu?

16 Mbaji imo ya bungauzhi ilondolola moba apelako yakonsha kumweka nobe ibena kutongola bimye bingi mu mpito yakala. Bino inge yavwangwa pamo, bino biyukilo byaawilwe bitongola ano moba etu. Ku kyakumwenako: Milaini ya kifwachi kya munwe wa muntu kechi yakonsha kupasha ya munwe wa muntu mukwabo ne. Byonkabyo, moba apelako aji na biyukilo, nangwa byubilo byao. Abye biyukilo bilenga “kifwachi” kibula kukonsha kwikala kya kibese kya kimye kingi. Byotulanguluka pa bino biyukilo pamo ne bimwesho bya mu Baibolo bya kuba’mba Bufumu bwa mwiulu bwa kwa Lesa bubena kulama, kitupa kishina kyakosa kya kuba’mba kine kine ano o moba apelako. Mu kunungapo, kuji biyukilo byamwekesha bya mu Binembelo bya kuba’mba bino byubilo bya bintu bibi bukumotu byonaunwe.

17. Nanchi kuyuka kuba’mba ano o moba apelako kwafwainwa kwitutundaika kuba kika?

17 Nanchi musakubapoka pa kiyukilo kya kuba’mba ano o moba apelako? Angilangulukai pa kino: Inge kubena kwiya mwela wakipupu washinta, kwakubula nangwa kutaya kimye ne, twingijilapo ne kukeba kwizhikijila. Eya, byamba Baibolo pa mambo a bino byubilo bya bintu bijipo byafwainwa kwitulengela kubapo kimo. (Mateo 16:1-3) Twakonsha kumona patokatu too kuba’mba tuji mu moba apelako a byubilo bya ino ntanda. Kino kyafwainwa kwitutundaika kulenga lupimpu lonse lwafwainwa kuba’mba twikale na bibusa bya Lesa. (2 Petelo 3:3, 10-12) Pakwamba kutazha kwi aye mwine amba ye mupulushi, Yesu wapana lujimuno lwa bukijibukiji lwa kuba’mba: “Iketai anwe bene, kuchina’mba, michima yenu yakanemenwa na bya kujajaja, ne kupendwa, ne na bya kutabataba bya buno bumi, ne aja juba jikemufikila ja kubula kuketekela nobe mfimbo: mambo jikebafikila bonse bekala panopantanda. Kabiji jimukai anweba moba onsetu ne kulomba, mukakonshe kupuluka ku byobya byonse bikafika, ne kwimana ku meso a Mwana muntu.”—Luka 21:34-36.

[Tubyambo twa mushi]

a Ma Baibolo amo engijisha kyambo kya kuba’mba “ntanda” mukifulo kya kyambo kya “byubilo bya bintu.” Expository Dictionary of New Testament Words ya kwa W. E. Vine yamba kuba’mba kyambo kya Kingiliki ai·onʹ “kilumbulula bula bwa kimye kyabula kupimwa, nangwa kimye kimweka mu bintu byubiwa.” Parkhurst’s Greek and English Lexicon to the New Testament (peja 17) yavwangapo mawi a kuba’mba “byubilo bya bino bintu” pa kulumbulula kwingijishiwa kwa ai·oʹnes (kuvuzha ai·oʹnes) pa Bahebelu 1:2. Onkao mambo kutuntulula kwa kuba’mba “byubilo bya bintu” kwakwatankana pamo na bine binembelo bitanshi bya Kingiliki.

MONAI INGE MWAYUKA

Kika Baibolo kyo yaambile pa bikamweka pantanda pakutendeka kwa bukalama bwa kwa Kilishitu?

Nanchi mbaji ka ya moba apelako?

Kika kimushiina kuba’mba ano o moba apelako?

[Kitenguluzha pa peja 102]

MBAJI IMO YA MOBA APELAKO

• Nkondo ya bujile kubiwapo kala ne. —Mateo 24:7; Lumwekesho 6:4.

• Bipowe bya nzala—Mateo 24:7; Lumwekesho 6:5, 6, 8.

• Myalo.—Luka 21:11; Lumwekesho 6:8.

• Kuvujilako kwa bubi.—Mateo 24:12.

• Konauna ntanda.—Lumwekesho 11:18.

• Bitentanshi.—Mateo 24:7.

• Bimye byakatazha.—2 Timoti 3:1.

• Kutemwisha mali.—2 Timoti 3:2.

• Kulengulula bansemi.—2 Timoti 3:2.

• Kubula muchima wa bumuntu.—2 Timoti 3:3.

• Kutemwa bya lusangajiko, ne kutemwa Lesa ne.—2 Timoti 3:4.

• Kubula kwilama.—2 Timoti 3:3.

• Kubula kutemwa byawama.—2 Timoti 3:3.

• Kubula kutako muchima ku lonaiko lubena kwiya.—Mateo 24:39.

• Bamwenga bakana kiyukilo kya moba apelako.—2 Petelo 3:3, 4.

• Kusapwilwa kwa Bufumu bwa kwa Lesa pantanda ponse. —Mateo 24:14.

[FKitenguluzha pa peja 101]

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu