Kitango 16

Byo Mwakonsha Kufwenya Kwipi ne Lesa

1. Ñanyi mpashañeno imweka mu bupopweshi bwavula?

KAÑENDA umo waendejile kyalo kimo kya Kumusela wakuminye bingi pa kumona bisela bya bupopweshi byo amwene pa nzubo ya bupopweshi bwa Kibuddha. Nangwa kyakuba’mba bipasha byaingijishiwenga kechi byajinga bya kwa Maliya nangwa Kilishitu ne, bisela byavula bipashishe bingi na bya ku chechi yo apwilako ku kyalo ko afumine. Ku kyakumwenako, wamwene kwingijishiwa kwa bakolona ne kubwezha-bwezhapo milombelo intutu imo. Bakwabo nabo bamona mpashañeno ya yenka uno mutundu ku yonkayo mpunzha. Mu byalo bya Kumusela nangwa bya Kumuzhika, bapopweshi mashinda obeseka kufwenyenyamo kwipi ne Lesa nangwa ku bintu bikwabo byobapopwela epasha bingi.

2. Nanchi milombelo yalumbululwa’mba ika, kabiji mambo ka bantu o balombela?

² Bavula beseka kufwenya kwipi ne Lesa kikatakata kupichila mu kulomba koaji. Milombelo yalumbululwa kwikala “jishinda muntu jo omvwañenamo na byazhila nangwa bya muzhilo—na biji Lesa, balesa, bifulo bya peulu byazhila, nangwa ngovu yakila ya kisemwa.” (The New Encyclopædia Britannica) Nangwa kikale byonkabyo, bavula kimye kyo bafwenya kwipi ne Lesa mu milombelo, balangulukatu pa mfweto yo bakonsha kumwenamo. Ku kyakumwenako, mwanamulume umo waipwizhe umo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba kuba’mba: “Inge mwandombelelako, nanchi abya lukatazho lonji nalo mukisemi, pa nkito, ne malwazhi ami asakupwa nyi?” Awo mwanamulume kyamwekeshatu kuba’mba byo byo alangulukilenga, bino bavula balomba ne kutana kuba’mba lukatazho lwabo kechi lwapwa ne. Onkao mambo twakonsha kwipuzha kuba’mba, ‘Nanchi mambo ka o twafwainwa kufwenya kwipi ne Lesa?’

MAMBO O TWAFWAINWA KUFWENYA KWIPI NE LESA

3. Kwi ñanyi kotwafwainwa kushinkamika milombelo yetu, kabiji mambo ka?

³ Milombelo kechi kiselatu, nangwa jishindatu ja kutainamo mfweto ne. Ene mambo akatampe o tufwenyenya kwipi ne Lesa ke akuba’mba twikale na bulunda bwa pa muchima ne aye. Ne mujojo jishinda milombelo yetu yafwainwa kushinkamikwatu kwi Yehoba Lesa kwapwa. Ñimbi wa masalamo aye Davida waambile kuba’mba: “Yehoba uji kwipi na bonse bamwita.” (Masalamo 145:18) Yehoba witwita kuba’mba twikale na bulunda bwa mutende ne aye. (Isaya 1:18) Abo bomvwina buno bwite betabanzhana na ñimbi wa masalamo waambile kuba’mba: “Pakuba kyangwamina amiwa kufwenya kwipi kwi Lesa.” Mambo ka? Mambo akuba abo bafwenya kwipi ne Yehoba Lesa bakeyowa lusekelo lwa kine ne mutende wa mu milangwe.—Masalamo 73:28.

4, 5. (a) Mambo ka o kyanemena kulomba kwi Lesa? (b) Bulunda bwa mutundu ka botwakonsha kulenga ne Lesa kupichila mu milombelo?

⁴ Nanchi mambo ka akulombela bukwasho kwi Lesa inge kyakuba ‘wayuka byotwakajilwa sakatukyangye kumulomba’? (Mateo 6:8; Masalamo 139:4) Milombelo imwesha kuba’mba tuji na lwitabilo mwi Lesa ne kumumona kuba’mba ye Nsulo ya “byonse byawama ne bya bupe byonse byalumbuluka.” (Yakoba 1:17; Bahebelu 11:6) Yehoba umwenamo lusekelo mu milombelo yetu. (Byambo bya Mana 15:8) Usangalala pa kumvwa mawi etu a lusanchilo ne a lutakaiko afuma panshi ya michima yetu, byonka bisangalala shetu pa kumvwa mwananji saamba mawi a lusanchilo koaji. (Masalamo 119:108) Inge kyakuba mwana ne shanji baji na bulunda bwawama, lumvwañano lwabo lwikala lwa butemwe. Mwana watemwiwa ukeba kwisamba ne bashanji. Byo byokiji ne pa mambo a bulunda bwetu ne Lesa. Inge kine kine tusanchila byo tubena kufunda pe Yehoba ne butemwe boamwesha kotuji, tukakebesha bingi kwi bwamba kwi aye mu milombelo.—1 Yoano 4:16-18.

⁵ Kimye kyotubena kufwenya kwipi ne Lesa Mwine Wakila, twafwainwa kwikala ba mushingi, nangwa kyakuba kechi twafwainwa kwakamisha pa ene mawi otusakwamba ne. (Bahebelu 4:16) Kibelo kya kufwenyenyamo kwipi ne Yehoba kimye kyonse kyashinkuka. Kabiji byo jijipo jishuko ja kuba’mba twakonsha ‘kupungulwila michima yetu’ kwi Lesa mu milombelo! (Masalamo 62:8) Kusanchila Yehoba kulengela kwikala na bulunda bwa butemwe ne aye, nabiji bwiyowelepo mwanamulume wa lwitabilo Abalahama wajinga mulunda ne Lesa. (Yakoba 2:23) Bino pakulomba kwi Nkambo Mfumu wa mu kulengwa konse, twafwainwa kulondela byo akeba pa kufwenya kwipi ne aye.

BIKEBEWA PAKUBA’MBA TUFWENYE KWIPI NE LESA

6, 7. Nangwa kyakuba Lesa kechi ukeba malipilo pakuba’mba omvwe milombelo yetu ne, nanchi ukeba ka kwiatweba kimye kyo tubena kulombela?

⁶ Nanchi pakebewa mali pa kuba’mba tufwenye kwipi ne Lesa nyi? Bantu bavula balipila mali ku bakulumpe ba bupopweshi kuba’mba bebalombeleleko. Bamo balangulukatu ne kuba’mba milombelo yabo ikomvwanyika kwesakana na kipimo kya mali obapana. Nangwa kikale byonkabyo, Kyambo kya kwa Lesa kechi kyamba kuba’mba kulipila mali ko kukebewa pakuba’mba tufwenye kwipi ne Yehoba mu milombelo ne. Kechi upotesha bintu bya ku mupashi byo etukokozhezha ne mapesho a kwikala na bulunda ne aye kupichila mu milombelo ne.—Isaya 55:1, 2.

⁷ Pano, nanchi kika kikebewa? Kimo kikebewa ke byubilo bya muchima waoloka. (2 Byambo bya moba 6:29, 30; Byambo bya Mana 15:11) Twafwainwa mu muchima wetu kwikala na lwitabilo mwi Yehoba Lesa kuba’mba ye ‘umvwa milombelo’ kabiji “ye ufweta boba bamukebesha.” (Masalamo 65:2; Bahebelu 11:6) Kabiji twafwainwa kwikala na muchima wa kwikepesha. (2 Bamfumu 22:19; Masalamo 51:17) Mu kimo kya mu bishimpi byanji, Yesu Kilishitu wamwesheshe kuba’mba pa kufwenya kwipi ne Lesa musonkeshi wikepeshe wajinga na byubilo bya muchima waoloka, waolokele kukila Mufaliseo wilundumikile. (Luka 18:10-14) Pa kufwenya kwipi ne Lesa mu milombelo, saka tuvulukanga kuba’mba “bonse belundumika bo ba bunya kwi Yehoba.”—Byambo bya Mana 16:5.

8. Inge tukeba Lesa kumvwa milombelo yetu, twafwainwa kwitokesha ku ka?

⁸ Inge tukeba Lesa kukumbula milombelo yetu, twafwainwa kwitokesha ku byubilo bya bundengamambo. Kimye mwana wa bwanga Yakoba kyo atundaikile bakwabo kufwenya kwipi ne Lesa, wanungilepo kwamba’mba: “Ovwai maboko enu, anweba bandengamambo; kabiji tokeshai michima yenu, anweba ba michima ibiji.” (Yakoba 4:8) Nangwatu bangubabibi bakonsha kwikala na bulunda bwa mutende ne Yehoba umvwe balapila ne kuleka mashinda a bwikalo bwabo bwakala. (Byambo bya Mana 28:13) Yehoba kechi wakonsha kwitumvwane inge ke tubepekezhetu kuba’mba twitokesha lwa ku mupashi. Kyambo kya kwa Lesa kyaamba kuba’mba: “Mambo meso a [Yehoba, NW] aji pa baoloka, Ne matwi anji aji konka ku milombelo yabo: Kabiji kilungi kya [Yehoba] kibatala bibi aba boba byatama.”—1 Petelo 3:12.

9. Twakonsha kufwenya kwipi ne Yehoba kupichila mwi ñanyi, kabiji mambo ka?

⁹ Baibolo yamba kuba’mba: “Pano pa ntanda kafwapo muntu waoloka ubatu byawama byonka, ne kubapo bubi ne.” (Musapwishi 7:20) Onkao mambo mwakonsha kwipuzha kuba’mba: ‘Pano nanchi, twakonsha kufwenya byepi kwipi ne Yehoba Lesa?’ Baibolo yakumbula kuba’mba: “Umvwe muntu walenga mambo, tuji na Nkwasho uji kwi Tata, ye Yesu Kilishitu waoloka.” (1 Yoano 2:1) Nangwatu twibandengamambo, twakonsha kufwenya kwipi ne Lesa kasa twakasuluka mu ñambilo kupichila mwi Yesu Kilishitu, wapaine mweo wanji ke nkuulo. (Mateo 20:28) Aye ye jishindatu bunke ja kufwenyesheshamo kwipi ne Yehoba Lesa. (Yoano 14:6) Kechi twafwainwa kuketekela kuba’mba inge twalenga mambo kyanshiji, kitapisho kya nkuulo kya kwa Yesu kikavweta pa bundengamambo bwetu nangwa kikale byepi ne. (Bahebelu 10:26) Nangwa kikale byonkabyo, inge kyakuba twaikala na mukoyo wa kufuma ku bubi bino pa bimye bimo twalenga mambo, twakonsha kulapila ne kulomba Lesa kwitulekelako mambo. Inge twafwenya kwipi ne aye na muchima wa kwikepesha, uketumvwa.—Luka 11:4.

BIMYE BYAKWISAMBILAMO NE LESA

10. Pa mambo a milombelo, twakonsha kulondela byepi Yesu, kabiji ñanyi bimye byotwakonsha kulombelamo milombelo ya kumbaji?

¹⁰ Yesu Kilishitu wamwene bulunda bwanji ne Yehoba kwikala kintu kyakilamo kunema. Na onkao mambo, Yesu watanchikile kimye kya kwisambilamo ne Lesa mu milombelo ya kumbaji. (Mako 1:35; Luka 22:40-46) Kyawama kulondela kyakumwenako kya kwa Yesu ne kulomba kwi Lesa kimye kyonse. (Loma 12:12) Kyanengela bingi kutendeka juba na milombelo, kabiji sakatukyangye kulaala ne, kyawama kumusanchila Yehoba pa mambo a mwingilo wa jojo juba. Mu kimye kya mute, kasa muvulukanga kufwenya kwipi ne Lesa “bimye byonse.” (Efisesa 6:18) Twakonsha kulombela kishinshi mu muchima wetu, saka twayuka kuba’mba Yehoba wakonsha kwitumvwa. Kwisamba kumbaji ne Lesa kwitukwasha kukosesha bulunda bwetu ne aye, kabiji kulomba kwi Yehoba kila juba kwitukwasha kufwenyesha kwipi ne aye.

11. (a) Mambo ka bisemi o byafwainwa kulombelela pamo? (b) Nanchi kwamba’mba “Amena” kulumbulula ka kumpelo ya milombelo?

¹¹ Kabiji milombelo yo tulombelako mabumba a bantu nayo Yehoba wiyumvwa. (1 Bamfumu 8:22-53) Nobe kisemi twakonsha kufwenya kwipi ne Lesa, saka twatangijilwa na mutwe wa kisemi mu milombelo. Kino kikosesha lufungwa wa kisemi, kabiji bana batendeka kumona Yehoba kwikala wa kine kine kobaji byo bomvwa bansemi yabo sabalomba kwi Lesa mu kwikepesha. Byepi abya inge kyakuba umo ubena kwimenako jibumba ja bantu mu milombelo, kimye kimo nabiji pa kupwila kwa Bakamonyi ba kwa Yehoba? Inge tuji mu luonde, twafwainwa kutelekesha pakuba’mba kumpelo ya milombelo, tukonshe kwamba na muchima yense kuba’mba “Amena,” kulumbulula kuba’mba “Kikale byonkabyo.”—1 Kolinda 14:16.

MILOMBELO LESA YO OMVWA

12. (a) Mambo ka Lesa o abujila kukumbwila milombelo imo? (b) Mambo ka o twafwainwa kubula kuchinamina pa bintu byo twakajilwa kumubiji kimye kyotubena kulombela?

¹² Bamo balanguluka kuba’mba Lesa kechi umvwa milombelo yabo nangwatu balombela koaji kupichila mwi Kilishitu ne. Nangwa kikale byonkabyo, mutumwa Yoano waambile kuba’mba: “Umvwe twalomba kintu, nangwa ki ka, mwayila muchima [wa Lesa], aye witumvwa.” (1 Yoano 5:14) Onkao mambo, twafwainwa kulomba mwayila kyaswa muchima wa kwa Lesa. Pakuba byoaji na lusekelo mu bwikalo bwetu bwawama bwa ku mupashi, kintu kyonse kikatazha bumupashi bwetu kyafwainwa kwambiwapo mu milombelo. Twafwainwa kukana lweseko lwa kuchinamina kulombatu bintu byo twakajilwa ku mubiji byonka. Ku kyakumwenako, byokijitu bulongo kulombela mana ne luchinchiko lwa kuchinchikilamo ku bulwazhi, bijikila pa mambo a kikola kechi byafwainwa kunyanchijila lusekelo lwa ku mupashi ne. (Masalamo 41:1-3) Mwanamukazhi umo wa Bwina Kilishitu byo ayukile kuba’mba wakizhizhemo kwakamwa pa mambo a bulwazhi bwanji, walombele kwi Yehoba bukwasho bwa kuba’mba ekale na milanguluko yafwainwa ya kuchinchikilamo ku bulwazhi bwanji. Kyafuminemo kyajinga kyakuba’mba, bulwazhi bwanji kechi bwamulengejilenga kwikala na kijikila kikatampe ne, kabiji wiumvwine kuba’mba wapewa “bukata bwine bwa bulume.” (2 Kolinda 4:7) Kukebesha kwanji kwa kukwasha bakwabo lwa ku mupashi kwa koseshiwe, kabiji waikele ke kataya mbila wa Bufumu wa kimye kyonse.

13. Byonka byo kyamweshiwa pa Mateo 6:9-13, ñanyi bintu bimo byanengela byotwakonsha kuvwanga mu milombelo yetu?

¹³ Kika kyo twafwainwa kuvwanga mu milombelo yetu pakuba’mba Yehoba asangalale pa kwiyumvwa? Yesu Kilishitu wafunjishe bana banji ba bwanga byobafwainwa kulomba. Mu lulombelo lwa kumwenako lwanembwa pa Mateo 6:9-13, wamwesha kimwesho kya bintu byotwafwainwa kulombela. Nanchi ibika byafwainwa kuteshiwa mana mu milombelo yetu? Jizhina ja Yehoba Lesa ne Bufumu bwanji byafwainwa kwikala bitanshi. Kulombela bintu byotwakajilwa kumubiji nako kwafwainwa. Kabiji kyanema bingi kulomba lulekelo lwa mambo etu ne kupokololwa ku meseko kabiji ne ku mubi, Satana Diabola. Yesu kechi wakebelenga kuba’mba twimbenga luno lulombelo nangwa kwilubwezha-bwezhapotu, kwilusunga mu mutwe kwakubula kuyuka ne byo lwalumbulula ne. (Mateo 6:7) Nanchi bulunda bwa mutundu ka bwakonsha kwikalapo inge kyakuba mwana saengijishatu byambo bimotu kimye kyonse kyoamba ne shanji?

14. Kununga pa misanshijilo, ñanyi milombelo yotwafwainwa kulomba?

¹⁴ Kunungapo pa milombelo ne misanshijilo yetu ya na muchima yense, twafwainwa kulomba milombelo ya lutakaiko ne ya lusanchilo. (Masalamo 34:1; 92:1; 1 Tesalonika 5:18) Kabiji twakonsha kulombelelako ne bakwabo. Milombelo yakulombelelako balongo ne banyenga yetu ba kumupashi babena kuyanjishiwa nangwa kumanyikiwa imwesha bulanda bwetu po baji, kabiji Yehoba usangalala pa kwitumvwa satwamba kijikila kya uno mutundu. (Luka 22:32; Yoano 17:20; 1 Tesalonika 5:25) Mu bukine, mutumwa Paulo wanembele kuba’mba: “Kechi mubambishe michima yenu nangwa mu kintu kimo ne; kabiji mu bintu byonse kasa musolola kwi Lesa byo musaka monka mu lulombelo ne lusashijilo ne kuba sante pamo. Kabiji mutende wa Lesa ubula kuyukanyika, ukalama michima yenu ne milanguluko yenu mwi Kilishitu Yesu.”—Filipai 4:6, 7.

CHINAMINAIMO MU MILOMBELO

15. Kika kyotwafwainwa kuvuluka umvwe milombelo yetu keimweke kubula kukumbulwa?

¹⁵ Nangwatu mubena kufunda kuyuka Lesa, kimye kimo mwakonsha kwiumvwa’mba milombelo yenu kechi ibena kukumbulwa ne. Kyakonsha kwikala byonkabyo mambo kampepo kechi kyo kimye kya Lesa kya kukumbwilamo yo yo milombelo ne. (Musapwishi 3:1-9) Yehoba kimye kimo wakonsha kuswisha kyubilo kimo kutwajijila pa ka kimye, bino ukumbula milombelo kabiji wayuka ne kimye kyawama kya kwiikumbwilamo.—2 Kolinda 12:7-9.

16. Mambo ka o twafwainwa kuchinamina mu milombelo, kabiji kuba kino kukasambukila byepi bulunda bwetu ne Lesa?

¹⁶ Kuchinaminamo mu milombelo kumwesha kusakisha kwetu pa byotubena kwamba kwi Lesa. (Luka 18:1-8) Ku kyakumwenako, twakonsha kulomba Yehoba kwitukwasha kushinda bukoke bumo. Kupichila mu kuchinamina mu milombelo ne kwingila mu kumvwañana na misanshijilo yetu, tumwesha bukishinka bwetu. Mu misanshijilo yetu twafwainwa kwikala ba kushinkamika ne ba kishinka. Kikatakata kyanema bingi kulomba na mukoyo kimye kyotuji mu lweseko. (Mateo 6:13) Byo tutwajijila kulomba ne pa kimye kimotu kwesekesha kushinda bubi, tukamona Yehoba byoaketukwasha. Kino kikanungulula lwitabilo lwetu ne kukosesha bulunda bwetu ne aye.—1 Kolinda 10:13; Filipai 4:13.

17. Nanchi mukamwenamo byepi mu kwikala na mulanguluko wa kulombela pa kwingijila Lesa?

¹⁷ Kupichila mu kunungulula mulanguluko wetu wa milombelo pa kwingijila Yehoba Lesa mwingilo wazhila, tukafika pakuyuka kuba’mba kechi tumwingijila na bulume bwetutu ne. Yehoba ye witupa bulume bwa kumwingijila. (1 Kolinda 4:7) Kuyuka bino ku ketukwasha kwikala bekepesha kabiji ku kawamisha bulunda bwetu ne aye. (1 Petelo 5:5, 6) Ee, tuji na mambo awama a kuchinamena mu milombelo. Milombelo yetu ya na mukoyo ne kuyuka kwetu kwanema kwa byotwakonsha kufwenya kwipi ne Shetu wa mwiulu wa butemwe, kukalengela bwikalo bwetu kwikala bwalusekelo.

KUMVWAÑANA NE YEHOBA KECHI KWA LUBAJI LUMOTU NE

18. Nanchi twakonsha kuteleka byepi kwi Lesa?

¹⁸ Inge tukeba Lesa kumvwa milombelo yetu, twafwainwa kumvwa byoamba. (Zekaliya 7:13) Aye kechi ukituma mawi anji kupichila mu bangauzhi bayulwa na mupashi wa bulesa ne, kabiji kechi wingijisha bapashi nangwa pachechetu ne. (Mpitulukilo ya mu mizhilo 18:10-12) Bino twakonsha kuteleka kwi Lesa kupichila mu kufunda Kyambo kyanji, Baibolo. (Loma 15:4; 2 Timoti 3:16, 17) Byonka byotwakonsha kukeba kuja kajo kawama inge twafwa nzala, twakambizhiwa ‘kwikala na kilaka kya mukaka wa muchima wawamatu wa kyambo.’ Ikalai na kilaka kya kuja kajo ka ku mupashi kupichila mu kutanga Kyambo kya kwa Lesa kila juba.—1 Petelo 2:2, 3, NW; Byubilo 17:11.

19. Nanchi kutoñamina pa byo mubena kutanga mu Baibolo kuji na ñanyi mfweto?

¹⁹ Toñaminai pa byo mutanga mu Baibolo. (Masalamo 1:1-3; 77:11, 12) Kino kyalumbulula kulanguluka pa byambo byotubena kutanga. Mwakonsha kupashañanya kino ku kusheñununa kajo. Mwakonsha kusheñununa kajo ka kumupashi kupichila mu kukwatankanya byo mubena kutanga ku bintu byomwayuka kala. Langulukai byambo byo mubena kutanga byo bibena kufikila bumi bwenu, nangwa langulukai pa byo bibena kusolola pa mambo a byubilo bya kwa Yehoba ne ñingijilo yanji. Mujojo jishinda, kupichila mu jisambijilo ja pa bunke bwenu, mwakonsha kuja kajo ka ku mupashi Yehoba koanengezha. Kino kikemufwenyesha kwipi ne Lesa kabiji kikemukwasha mwakubila na lukatazho lwa kila juba.

20. Nanchi kutanwa pa kupwila kwa Bwina Kilishitu kwitukwasha byepi kufwenya kwipi ne Lesa?

²⁰ Kabiji mwakonsha kufwenya kwipi ne Lesa kupichila mu kuteleka ku Kyambo kyanji kibena kwambiwa pa kupwila kwa Bwina Kilishitu, byonka byatelekeshenga bena Isalela kimye kyo bapwijile pamo na kumvwa Mizhilo ya kwa Lesa ya tangiwenga pa mvula bantu na jiwi ja sansuka. Pa kutanga Mizhilo, bafunjishi ba pa kyokyo kimye balumbulwilenga bwaluluzhi bwa Mizhilo, ne mujojo jishinda bakwashishenga batelekelenga kumvwisha ne kwibatundaika kwingijisha byo baumvwinenga. Kino kyaletele lusekelo lukatampe. (Nehemiya 8:8, 12) Onkao mambo lengai kutanwa ku kupwila kwa Bakamonyi ba kwa Yehoba kwikala kisela kyenu. (Bahebelu 10:24, 25) Kino kikemukwasha kumvwisha ne kwingijisha kuyuka Lesa mu bumi bwenu kabiji kikemuletela lusekelo. Kwikala kinungwa kya bwanabwankazhi bwa Bwina Kilishitu bwa panopantanda ponse kukemukwasha kutwajijila kwikala pepi ne Yehoba. Kabiji byonka byo tukamona, mwakonsha kutana bukikizhi pakachi ka bantu ba kwa Lesa.

MONAI INGE MWAYUKA

Mambo ka o mwafwainwa kufwenyenya kwipi ne Yehoba?

Ñanyi bintu bimo bikebewa pakuba’mba mufwenye kwipi ne Lesa?

Ñanyi bintu byomwakonsha kuvwanga mu milombelo yenu?

Mambo ka o mwafwainwa kuchinaminamo mu milombelo?

Mwakonsha kuteleka byepi kwi Yehoba lelo jino?

[Kitenguluzha pa peja 157]