Kwamba Kwa Kulalumukatu

JASHI jenu kampe mwijinengezha bingi bulongo. Kabiji kampe muji ne na bishinka byakonsha kukwasha bantu. Ndumbulwilo yabyo nayo yakonsha kwikalatu bulongo. Kwamba nako mwakonsha kwambatu bulongo kwa kubula kumamata. Pano bino, umvwe milanguluko ya bantu bo mubena kwambako yaabanwa—kebomvwekotu kikye ne kyokya na mambo a kuba babena kulanguluka pa bintu bingi, ko kuba’mba ñambilo yenu kechi iji bulongo ne. Umvwe kibena kwibakatazha kutesha muchima ku jashi, kechi mwakonsha kwibafika pa michima ne.

Ki ka kyakonsha kwibalengela kufumyako muchima? Kuji bintu byavula bingi byakonsha kwibalengela kuba bino. Javula kilengela bantu kuba bino, ke na mambo a kuba ñambi ubena kwamba jashi nobe ubena kutanga. Mu ñambilo ikwabo, ñambi ubena kubatu monka atajila pa byambo biji pa papela, nangwa kampe ñambilo yanji kechi ibena kumvwanyika bulongo ne. Ne kine kintu kilengela luno lukatazho ke na mambo a jashi jine byo ejinengezhe.

Umvwe patanshi mwakinembatu byambo byonse byo mukamba mu jashi jenu apa bino mwaeseka kutanchika milanguluko, mukamona’mba kikemukatazha bingi kwambatu. Mambo ka? Mambo mwasala bine byambo byo mukeba kukamba. Nangwa kya kuba pa kwamba mukalondelanga mutanchi ye mwatanchikilamo milanguluko, mukesekanga kuvuluka byambo byonka byo mwanembele patanshi. Umvwe kintu kyanembwa, ñambilo kechi yumvwanyika bulongo ne, kabiji ne byambo nabyo kechi bikala byonka byo kikala inge mubena kwambatu ne. Ñambilo yenu ikomvwanyikanga’mba mubena kutanga.

Mu kifulo kya kunembatu jashi jonse polololo, esekai kuba bibye: (1) Salai kishina ne bishinka bikatampe byo mukekilumbulwilamo. Umvwe jashi jipi, bishinka bibiji byawana. Jashi jalepa jakonsha kwikalatu na bishinka bina nangwa bitanu. (2) Munshi ya kishinka kyonse kikatampe, nembaimo binembelo byo mukekilumbulwilamo; kabiji munembe ne bya kumwenako ne bishinka bikwabo bibena kukebewa. (3) Langulukai pa byo mukatendeka jashi jenu. Mwakonsha kunembako mukuku nangwa mikuku ya byambo ibiji yo mukatendekelamo. Kabiji nengezhai ne byambo byo mukejipwishishamo.

Kyanema bingi kunengezha bya kukamba jashi. Pano bino, kange mupitulukengamo kyambo pa kyambo kuba’mba mwijilamine mu mutwe ne. Umvwe mubena kukeba kukamba kwa kulalumukatu, kyawama kunengezhako milanguluko yo mukamba, kechi bine byambo ne. Mwafwainwa kupitulukishamo bulongo mu yoyo milanguluko poso mwiikwatakanya bulongo mo yalondankena. Umvwe jashi jenu mwijinengezha bulongo, kino kechi kikemukatazha ne, kabiji milanguluko ikalalumukangatu ayo ine pa kwamba.

Langulukai pa Buwame Bujimo. Buwame bwa kwamba kwa kulalumukatu ke bwa kuba’mba, mukambanga bulongo ne kulengela bantu kutelekesha ku byo mubena kwamba. Jashi jenu jikawama bingi kabiji ne bantu bakejumvwanga bingi bulongo.

Jino jishinda ja kwambilamo jakonsha kwimukwasha kutalanga banteleki javula kabiji ne kwisamba nabo bulongo. Umvwe saka mwamba kwa kubula kutala pa byambo byo biji pa pepala, banteleki benu bakemumona’mba mwamuyukisha bulongo awo mutwe kabiji ne kuba’mba mwasumininwa kya kine mu byobyo bintu byo mubena kwamba. Onkao mambo, ñambilo ya uno mutundu ikemulengela kwamba jashi jenu mu bumwisambo kabiji ne kufika pa michima ya bantu bo mubena kwambako.

Kabiji kwamba kwa kulalumukatu kwimulengela kubikamo ne bintu bikwabo mu jashi jenu. Jashi jenu kechi jibena kulumbulula’mba mwafwainwa kwambatu bintu byonka bijimo kwa kubula kubikamo ne bintu bikwabo ne. Twambe’mba pa jojo juba jo musakwamba jashi, mwaumvwapo bintu bimo pa mwela nangwa mu pepala wa byambo byakwatankana na mutwe ye musakwambapo. Nanchi kechi kyakonsha kuwama kwibyambapo nenyi? Nangwa mu kyonkakyo kimye kyo mubena kwamba jashi, mwakonsha kumona’mba mu luonde muji banyike bavula baya ku masukulu. Kyakonsha kuwama bingi kwalula bimwesho kabiji ne bya kwibingijisha na mulanguluko wa kukwasha banyike kumvwisha bintu byo mubena kwambapo byo byakonsha kwibakwasha mu bwikalo bwabo.

Buwame bukwabo bwa kwamba kwa kulalumukatu ke kwimukwasha kulanguluka. Umvwe bantu bo mubena kwambako bateshako muchima ku jashi, kikemulengela ne anweba kwamba na kizaku ne kulondolola milanguluko nangwa kubwezhapo bishinka bimo kuba’mba byumvwanyikishe. Inge mwamona’mba bantu batendeka kufumyako muchima, mwakonsha kwambapo bintu bimo byakonsha kwibazakula michima mu kifulo kya kwambangatu ku bantu babena kulanguluka pa bintu bingi.

Chinuzhukainga Bitewa. Mwafwainwa kuyuka’mba kwamba kwa kulalumukatu kuji ne na bitewa bimo. Kitewa kimo ke kuja kimye. Umvwe mwabikamo milanguluko ikwabo yavula kimye kyo mubena kwamba jashi, mwakonsha kuja kimye. Mwakonsha kubula kuja kimye umvwe saka mumona pa mutanchi wenu kimye kyo mwafwainwa kubandapo pa kipungu pa kipungu. Apa bino mwambenga kipungu kyonse kwesakana na kimye kyapanwa kwikyambilamo.

Kitewa kikwabo, kikatakata ku bañambi bamba bulongo, ke kukizhamo kwiketekela. Na mambo a kupijilwa kwamba ku bantu bavula, bamo balanguluka’mba kechi kyakatazha kukonkanya milanguluko ne kwiyamba mu kimye kyapanwa ne. Bino kwikepesha ne kuyuka’mba tubena kwingilako mwingilo wa kufunjisha Yehoba mwine mo aji Mufunjishi Mukatampe, kwafwainwa kwitutundaika kunengezhanga bulongo majashi onse ne kulombapo.—Isa. 30:20; Loma 12:6-8.

Bañambi bavula babula kupijilwa kwamba kwa kulalumukatu bakamwa’mba, inge kebabule kutajisha pa mutanchi wa bishinka, bakonsha kulubamo byo bakeba kwamba. Kechi mwafwainwa kuchina ne, mambo inge kemuchine, majashi enu kechi akomvwanyikanga bulongo pa kwiamba ne. Anweba nengezhaitu bulongo ne kuketekela Yehoba kwimupa mupashi wanji.—Yoa. 14:26.

Bañambi bakwabo nabo bakamwako byambo byo bakamba. Ee kuba’mba ñambilo ya kulalumukatu kechi yakonsha kwikala na byambo byasalwa ne kulondela bulongo mulakazhilo byonka byo kikala ku jashi ja kutanga ne, bino kwamba mu bumwisambo kukemukwasha kwamba bulongo mo kyafwainwa. Bantu bomvwisha milanguluko yaambiwa mu byambo byapela ne mu mikuku yabula kuzhobakana. Inge mwanengezha bulongo, byambo bikeyangatu bine, kechi na mambo a kuba’mba mwibilamina mu mutwe ne, bino na mambo a kuba mwapitulukamo mu milanguluko bulongo. Kabiji inge saka mwamba kwa kubula kumamata kimye kyonse kyo mwisamba na bakwenu, ne pa kwamba jashi napo kechi mukamamatanga ne.

Bishinka bya Kwingijisha. Mu kuya kwa kimye umvwe saka mupitulukamo javula, mukakonsha kufumyamo byambo bimo mu jashi jenu ne kushamotu bicheche biji na bishinka bikatampe. Bino bishinka ne binembelo byo mwanengezha kukatanga mwakonsha kwibinembatu pa kakikachi nangwa pa pepala kuba’mba mukatalengapo. Mu mwingilo wa mu bujimi, kimye kimo mwakonsha kulaminatu mu mutwe bishinka bicheche. Umvwe mwapesapesa pa mutwe wa kuya na kwisamba pa kubwelako, mwakonsha kunembatu tubishinka tucheche pa kapepala ne kwikabika mukachi ka Baibolo wenu. Nangwa mwakonsha kwingijishatu bishinka bimo kufuma mu “Ifyebo fya Baibolo Ifya Kulanshanyapo” nangwa mu buku wa Ukupelulula Ukufuma Mu Malembo bya kwimukwasha mu mwisambo wenu.

Pano bino, umvwe bemupa majashi avula a kwamba mu milungu icheche ikiji kulutwe kampe ne majashi a mvula bantu, kyakonsha kwimukwasha kunembako byambo byavula. Mambo ka? Ke na mambo a kwimukwashako kuvuluka mutwe ye mubena kwambapo saka mukyangye kwamba jashi jikwabo. Nangwatu kiji byonkabyo, umvwe mwaketekelatu mu byambo byo mwanemba—saka mutalatalapo kimye kyonse kyo mubena kwamba, ñambilo yenu kechi ikawama ne. Inge mwanemba bishinka byavula, bishabulai kuba’mba kikemupelelengako kutalatu pa byonkabyo bishinka byo mwashabula ne binembelo bibena kukosesha bishinka biji pa mutanchi wenu.

Nangwa kya kuba jashi jibena kwamba ñambi wayuka kwamba bulongo javula jafwainwa kwambiwatu saka jilalumukatu, kuji buwame bukwabo buji mu kwingijisha mashinda akwabo a kwambilamo. Pa kutendeka ne pa kupezhako jashi pakebewa kutala ku luonde kabiji ne kwamba na bulume byambo bibena kukebewa, kyakonsha kuwama kulamina mu mutwe mikuku imo ya byobyo byambo byo mukamba. Umvwe mu jashi jenu muji bintu byaubiwe, bibelengelo, byambo byafuma mu mabuku akwabo nangwa binembelo, kijitu bulongo kwibitanga kabiji kuba bino kwakonsha kwibilengela kumvwanyika.

Umvwe Bantu Betwipuzha. Kimye kimo bantu betwipuzha kulondolola bintu byo twaitabilamo saka twabula ne kwinengezhatu ne. Kino kyakonsha kubiwa inge muntu ye twatana mu mwingilo wa mu bujimi waipuzha bwipuzho. Balongo betu ba ku mubiji, bakwetu mo twingijila nkito nangwa bakwetu ba pa sukulu nabo bakonsha kwitwipuzhapo bintu bimo. Babinemanga ba mu kafulumende bakonsha kwitwipuzha kulumbulula lwitabilo ne bwikalo bwetu byo buji. Binembelo bitukambizha’mba: “Moba onse ikajilai jimo na mwa kwibakumbwila bonse bemwipuzha mambo a luketekelo lo muji nalo, bino kasa muba na bukimote ne mushingi.”—1 Pe. 3:15.

Akimonai ba Petelo ne Yoano byo bakumbwile kije kya Bayudea kya Saniedilini, kwesakana na byo kyanembwa mu Byubilo 4:19, 20. Mu mikukutu ibiji ya byambo, bamwesheshe patoka lubaji lwabo ko baimenejile. Baubile bino kwesakana na byajinga bantu bo baambilengako—kulumbulula’mba mambo batumwa o bajingamo, ne kije nakyo kyajingamo. Palutwe kacheche, Setepena bamubepejile kabiji ne kumuleta ku meso a kije kintutu kimo. Tangai mukumbu wanji ye aambile ponkapotu wanembwa mu Byubilo 7:2-53. Pano nga byambo byo aambile wibinengezhe byepi? Waambile mu ndonda bintu byamwekele kala. Pa kimye kyafwainwa, watendekele kwamba pa mupashi wa bunsatuki wamwesheshenga mukoka wa bena Isalela. Pa kupezhako, wamwesheshe’mba kije kya Saniedilini nakyo kyamwesheshe mupashi muntutu umo kupichila mu kuzhachisha Mwana Lesa amba bamwipaye.

Umvwe bemwipuzha ponkapotu kulumbulula bintu byo mwaitabilamo, ki ka kyakonsha kwimukwasha kwibilumbulula bulongo? Londelai Nehemiya walombele kishinshi saka akyangye kukumbula bwipuzho bwamwipwizhe Mfumu Atazakeshi. (Ne. 2:4) Panyuma ya kuba bino, nengezhai mu muchima bishinka bya kwamba. Mwakonsha kwibinengezha mu jino jishinda: (1) Salai kishinka kimo nangwa bibiji byo musakulumbulula (mwakonsha kusala bishinka mu buku wa Ukupelulula Ukufuma Mu Malembo). (2) Salai binembelo byo musakwingijisha kukosesha byobyo bishinka. (3) Nengezhai byo musakutendeka kulumbulula bulongo kuba’mba awo wimwipuzha omvwe. Apa bino, mutendeke kwamba.

Umvwe bintu byakatazha, nanchi mukakonsha kuvuluka byo mwanengezha nyi? Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: “Kechi mubambishishe jimo michima yenu amba, Tukamba byepi, nangwa’mba, tukambe ka ne: mambo kikemupewa mu kyonkakya kimye kyo mukamba. Mambo kechi anweba mukamba ne, poso Mupashi wa Shenu ye ukambanga mwi anweba.” (Mat. 10:19, 20) Kino kechi kibena kulumbulula’mba mukekala na “byambo bya milangwe” mu jishinda ja kukumya byonka byo kyajinga ku bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi ne. (1 Ko. 12:8) Pano bino, umvwe kimye kyonse mufunda lufunjisho Yehoba lo anengezhezha bakalume banji mu kipwilo kya bwina Kilishitu, mupashi wazhila ukemuvululamo byambo byanema umvwe kebikebewe.—Isa. 50:4.

Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, kwamba kwa kulalumukatu kwakonsha kukwasha bingi. Umvwe pa kwamba majashi mu kipwilo saka mwamba ñambilo ya kulalumukatu, ne pa kukumbula mikumbu ya mepuzho a ponkapotu kechi kikemukatazhanga ne, mambo mashinda antutu amo o engila mu mbaji yonse. Kuchina ne. Mukengilanga bingi bulongo mu mwingilo wa mu bujimi umvwe mwafunda kwamba kwa kulalumukatu. Kabiji umvwe muji na jishuko ja kwambako majashi mu kipwilo, mukakwashanga bantu kuteshako muchima ku byo mubena kwamba kabiji ne kwibafika pa michima.