Kitango 30
‘Endainga Monka mu Butemwe’
1-3. Bi ka bifumamo umvwe twalonda kya kumwenako kya Yehoba kya kumwesha butemwe?
“LUSEKELO lo bamona aba bapana lwakila lo bamona aba batambula.” (Byubilo 20:35) Bino byambo bya kwa Yesu bibena kwamba pa buno bukine bwanema bwa kuba’mba: Butemwe bwa kine bulengela kumwenamo bingi. Nangwa kya kuba muji lusekelo mu kutambwila butemwe, bino lusekelo luji mu kupana, nangwa kumwesha bakwetu butemwe lwakilapo ne kukilapo.
2 Shetu wa mwiulu ye wayukisha bulongo kino. Byonka byo twamwene mu bitango byafumako mu kino kipungu, Yehoba ye mwine mukatampe wa kumwenako mu butemwe. Kafwako wamweshapo kala butemwe mu mashinda akatampe nangwa pa kimye kyabaya kukila aye ne. Nanchi o ene mambo Yehoba o atelelwa amba: ‘Lesa wabibusa nangwa’mba wa lusekelo’!—1 Timoti 1:11.
3 Lesa wetu wa butemwe ukeba atweba kweseka kwikala byonka byo aji, kikatakata pa mambo a kumwesha butemwe. Efisesa 5:1, 2 witubula amba: ‘Ikalai bakulonda Lesa, byafwainwa baana bo atemwa; ne kwenda monka mu butemwe.’ Umvwe twalonda kya kumwenako kya Yehoba kya butemwe, tumona lusekelo lukatampe lufuma mu kupana. Kabiji tumvwa bulongo ku muchima pa kuyuka kuba’mba tubena kutokesha Yehoba pa muchima, mambo, Mambo anji etukambizha ‘kwitemwa atwe bene na bene.’ (Loma 13:8) Bino kuji bintu bikwabo bya ene mambo o twafwainwa ‘kwendelanga monka mu butemwe.’
Ene Mambo Butemwe o Bwanemena
4, 5. Mambo ka o kyanemena kuba’mba tumweshenga bakwetu ba mu lwitabilo butemwe bwa kwipana?
4 Mambo ka o kyanemena kumwesha bakwetu ba mu lwitabilo butemwe? Kwambatu byo kiji, butemwe ko kene kayukilo ka bwina Kilishitu bwa kine. Kechi twakonsha kukwatankana na bakwetu bena Kilishitu kwakubula butemwe ne, kabiji kyakijishapo kunema twikala batutu ku meso a Yehoba. Akimonai Mambo a Lesa byo aamba pa buno bukine.
5 Bufuku bwa juba japeleleko ja bwikalo bwanji panopantanda, Yesu waambijile baana banji ba bwanga amba: ‘Mukambizho mupya nemupa anweba, namba mwitemwe anwe bene na bene; byonka byo nemutemwa amiwa, ne anweba mwitemwe anwe bene na bene. Pa kyo kino po po bakayukila bonse amba anweba mwi baana bami ba bwanga, inge mwitemwe anwe bene na bene.’ (Yoano 13:34, 35) “Byonka byo ne mutemwe amiwa”—ee kine, twakambizhiwa kumwesha butemwe bo amwesheshepo Yesu. Mu Kitango 29, twamwene kuba’mba Yesu wapaine kya kumwenako kikatampe kya kumwesha butemwe bwa kwipana, kubika bintu bya bakwenu kulutwe ya byobe. Ne atweba twafwainwa kumwesha butemwe bwakine, kabiji twafwainwa kuba bino patoka kuba’mba butemwe bwetu ke bumweke ne ku boba baji pangye ya kipwilo kya bwina Kilishitu. Ee, butemwe bwa kwipana bwa kutemwa balongo ko kayukilo ko twayukanyikilwako’mba twi baana ba bwanga bakine ba kwa Kilishitu.
6, 7. (a) Twayuka byepi’mba Mambo a Yehoba anemeka bingi kumwesha butemwe? (b) Nga byambo bya kwa Paulo biji mu 1 Kolinda 13:4-8 byaamba pa ñanyi lubaji lwa butemwe?
6 Ibyepi umvwe kya kuba butemwe tufwabo? Mutumwa Paulo waambile amba: “Umvwe ne kwikala na butemwe ne, naaluka ke nobe lubemba uvuma, nangwa lusonsolo ubatu nge nge nge.” (1 Kolinda 13:1) Lusonsolo uba bingi kyongo. Nga lubemba kiji byepi? Ma Baibolo akwabo aamba’mba “kyongo kya ngengele” nangwa “kikuwila kya ngengele.” Bino bya kumwenako byo byayilamo! Muntu wabula butemwe ujitu nobe kyombesha kibena kuba kyongo ne mu matwi nzeke. Nga muntu wa uno mutundu wakonsha kwikala byepi bulongo na bakwabo? Kabiji Paulo waambile’mba: “Nangwa nji na lwitabilo lonse, lwa kutuntulula mitumba, umvwe ne kwikala ne butemwe ne, ne watu.” (1 Kolinda 13:2) Akifwanyikizhaipotu, muntu wabula butemwe ke “kileletwatu,” kechi na mambo a mingilo yo akonsha kuba ne! (The Amplified Bible) Nanchi kechi kyo kine kintu Mambo a Yehoba kyo aambishapo pa buneme bwa kumweshesha butemwe nenyi?
7 Pano twakonsha kumwesha byepi kino kyubilo mu byo tuba na bakwetu? Pa kuba’mba tukumbule buno bwipuzho, twayai tubalaule byambo bya kwa Paulo biji mu 1 Kolinda 13:4-8. Bino byepelo kechi bibena kwamba pa butemwe Lesa bo etutemwa nangwa butemwe bo twamutemwa ne. Paulo waambilenga pa byo twafwainwa kwimwesha butemwe atwe bene na bene. Walumbulula bintu bimo biji butemwe ne bikwabo byabula butemwe.
Butemwe byo Buji
8. Kutekanya kwakonsha kwitukwasha byepi pa kwingila na bakwetu?
8 “Butemwe butekanyatu.” Kutekanya kulumbulula kukokela bakwetu muchima. (Kolose 3:13) Nanchi kechi twikukeba kuno kutekanya nenyi? Na mambo a kuba’mba twi bilengwa bya bumbulwakoloka, twafwainwa kuketekela’mba balongo betu ba bwina Kilishitu pa kimye ne kimye bakonsha kwituzhingijisha, kabiji ne atweba twakonsha kwiboba kintutu kimo pa kwingila nabo. Bino butekanye ne kukoka muchima kwakonsha kwitukwasha kuyuka mwakubila na tumambo tucheche to twakonsha kwikala nato pa kwingila na bakwetu—kwakubula konauna mutende wa kipwilo.
9. Mu ñanyi mashinda mo twakonsha kumweshesha lusa ku bakwetu?
9 “Butemwe ... buba lusa.” Lusa lumweshiwa kupichila mu kumwesha mingilo ya bukwasho ne byambo bya kulangulukilako bakwetu. Butemwe bwitulengela kumonapo mashinda mwa kumweshesha lusa, kikatakata ku boba bakajilwa pakatampe. Kya kumwenako, mukwetu wa mu lwitabilo wakikulumpe wakonsha kuba bulanda na mambo a kwikalatu bunke ke akebe wa kumufwakashishapo. Nyenga uji na baana wabula mulume nangwa nyenga wabula kusongolwa uji mu nzubo mo bapusenamo bupopweshi wakonsha kukebewa bukwasho. Muntu wabela nangwa ubena kupita mu malwa wakonsha kukebewa kumvwa byambo byawama kufuma ku mulunda nanji wakishinka. (Byambo bya Mana 12:25; 17:17) Umvwe ke tumweshe lusa mu ano mashinda, tumwesha bukine bwa butemwe bwetu.—2 Kolinda 8:8.
10. Nga butemwe bwitukwasha byepi kulama ne kwamba bukine, nangwa kya kuba kechi kyapela kuba bino ne?
10 “Butemwe ... busekela ... na bya bukine.” Baibolo mukwabo waamba’mba: “Butemwe ... bwendela pamo na bya bukine.” Butemwe bwitulengela kulama bukine ne ‘kwiambila bya bukine atwe bene na bene.’ (Zekaliya 8:16) Kya kumwenako, umvwe mutemwe wetu watanwa mu mambo akatampe, butemwe bwa kutemwa Yehoba—ne bwa kutemwa yewo walenga mambo—buketulengela kulamachila ku mizhilo ya Lesa mu kifulo kya kufya, kwikangaizha, nangwa kwambatu bubela pa oo mambo. Kwambatu kine, kyakonsha kukatazhako kwitaba bishinka pa oo mambo. Pano bino umvwe tukeba’mba mukwetu ekale bulongo, tukakeba kuba’mba atambwile kabiji ne kuswa kulengululwa kwa Lesa kwa butemwe. (Byambo bya Mana 3:11, 12) Byo tuji bena Kilishitu ba butemwe, tukebesha ne “kuba bulongotu mu bintu byonse.”—Bahebelu 13:18.
11. Na mambo a kuba “butemwe busenda byonse sa buzhindama,” i ki ka kyo twafwainwa kwibikishako kuba pa mambo a bilubo bya bakwetu ba mu lwitabilo?
11 “Butemwe ... busenda byonse sa buzhindama.” Ino ñambilo yatala mu kuba’mba “buvweta pa bintu byonse.” (Kingdom Interlinear) Petelo mutanshi 4:8 wamba’mba: “Butemwe bo buvweta pa mambo avula.” Ee, mwina Kilishitu utangijilwa na butemwe kechi utemwa kusolola bilubo bya balongo banji bena Kilishitu ne. Javula bilubo bya bakwetu ba mu lwitabilo bimweka kwikalatu bicheche kya kuba butemwe bwakonsha kuvwetwapotu.—Byambo bya Mana 10:12; 17:9.
12. Nga mutumwa Paulo wamwesheshe byepi’mba waitabile kuba’mba Filemonyi ukoba kyawama, kabiji twakonsha kufunjilako ka ku kya kumwenako kya kwa Paulo?
12 “Butemwe ... bwitaba byonse.” Baibolo watuntulwilwe na Moffatt waamba’mba butemwe “kimye kyonse bwitabila byawamisha.” Kechi tukizhamo kutuñanya bakwetu ba mu lwitabilo nangwa kuzhinauka milanguluko yabo yonse ne. Butemwe bwitukwasha “kwitabila byawamisha,” pa mambo a balongo betu ne kwibaketekela.a Akimonai kya kumwenako mu nkalata ya kwa Paulo kwi Filemonyi. Paulo wanembelenga kutundaika Filemonyi amba amutambwile na muchima yense kalume wabombolokele aye Onesimusa, awo waikele ke mwina Kilishitu. Mu kifulo kya kumukanjikizha Filemonyi, Paulo wamusashijile na butemwe. Wamwesheshe luketekelo lwa kuba’mba Filemonyi ukoba kyafwainwa, kwamba’mba: “Byo naketekelatu namba, mukankokela, nemunembela kasa nayuka namba, mukebyuba ne bikwabo byo nabula kutela.” (Kyepelo 21) Umvwe butemwe bwitulengela kumwesha luketekelo lwa uno mutundu mu balongo betu, twibalengela kumwesha kyawama.
13. Twakonsha kumwesha byepi kuba’mba tuketekela’mba balongo betu bamonenga byawama?
13 “Butemwe ... buketekela byonse.” Butemwe byo bwaketekelwa, buketekela ne byonse. Byo tutundaikwa na butemwe, tuketekela’mba balongo betu bamonenga byawama. Kya kumwenako, umvwe mulongo “watanwa na mambo,” tuketekela kuba’mba ukaswa bukwasho bwa butemwe bwa kumubwezha. (Ngalatiya 6:1) Kabiji tuketekela kuba’mba aba bakoka mu lwitabilo bakakosa jikwabo. Twibatekenya bantu ba uno mutundu, kabiji ne kwingila papelela bulume bwetu kwibakwasha kukosa mu lwitabilo. (Loma 15:1; 1 Tesalonika 5:14) Nangwatu kya kuba mulunda netu waya mungi, kechi tufumyako maana ne, tuketekela’mba juba jimo ukalubuluka milanguluko ne kubwela kwi Yehoba byonka byajinga mwana walubile mu kishimpi kya kwa Yesu.—Luka 15:17, 18.
14. Mu ñanyi mashinda kuchinchika kwetu mo kwakonsha kwesekelwa mukachi ka kipwilo, kabiji butemwe buketukwasha kuba byepi?
14 ‘Butemwe ... butekanya nangwa’mba buchinchika byonse.’ Kuchinchika kwitukwasha kwikala bakosa umvwe twafichishiwa ku muchima nangwa ketupite mu makatazho. Meseko a kuchinchika kwetu kechi afumatu ku baji pangye ya kipwilo ne. Kimye kimo twakonsha kwesekwa na baji mukachi ka kipwilo. Na mambo a bumbulwakoloka, balongo betu pa kimye kimo bakonsha kwitufichisha ku muchima. Byambo bya kupulumukatu byakonsha kwitukozha ku muchima. (Byambo bya Mana 12:18) Kampe bintu bimo mu kipwilo kechi byaubiwa mo twalangulukila’mba mo byafwainwa kubiwa ne. Byubilo bya mulongo wanemekwa byakonsha kwituzhingijisha, ne kwitulengela kulanguluka amba, ‘Mwina Kilishitu wafwainwa kuba byepi bibye?’ Umvwe bintu bya uno mutundu bya ubiwa, nanchi tukafumamo mu kipwilo ne kuleka kwingijila Yehoba nyi? Kana inge kya kuba butemwe tufwabo! Ee, butemwe bwituzhikijila kubula kwikala bampofu kya kuba twaleka kumona byawama mu mulongo wetu nangwa kipwilo kyonse na mambo a bilubo byanji. Butemwe bwitukwasha kutwajijila bakishinka kwi Lesa ne kutwajijila na kukwasha kipwilo kechi na mambo a byakonsha kwamba nangwa kuba mukwetu mbulwakoloka ne.—Masalamo 119:165.
Butemwe Byo Bubula Kulumbulula
15. Kichima kyo ki ka, kabiji butemwe bwitukwasha byepi kuchinuzhuka uno mulanguluko watama?
15 “Butemwe kechi buba kichima ne.” Kichima kyakonsha kwitulengela kutendeka kukumbwa bintu biji na bakwetu—bipe byabo, mingilo yo babena kwingila, nangwa maana o baji nao. Kichima kya uno mutundu umvwe kyatwajijila kyakonsha konauna mutende wa kipwilo. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kukana ‘kuba kichima’? (Yakoba 4:5) Butemwe. Kino kyubilo kyanema, kyakonsha kwitukwasha kusekela na boba bamweka kwikalako na bintu bimo mu bwikalo byo twabula atweba. (Loma 12:15) Butemwe bwitukwasha kubula kuzhingila umvwe muntu watakaikwa na mambo a maana o aji nao a kubilamo bintu bimo nangwa na mambo a kintu kimo kya kukumya kyo aubapo.
16. Umvwe kine twatemwa balongo betu, mambo ka o twafwainwa kubula kwitota pa mambo a byo tubena kuba mu mwingilo wa Yehoba?
16 “Butemwe ... kechi bwitota ne; kechi bwilundumika ne.” Butemwe bwitukanya kwimwesha pa mambo a maana o tuji nao nangwa mingilo yo twaingila. Umvwe kine twatemwa balongo betu, twakonsha byepi kutwajijila na kwitota pa mambo a byo twingila mu mwingilo nangwa mingilo ikwabo yo tuji nayo mu kipwilo? Kwitota kwa uno mutundu kwakonsha kulefula bakwetu, ne kwibalengela kwiumvwa bapanshi bingi umvwe beesakanya kwi atweba. Butemwe kechi bwituswisha kwitota pa mambo a mingilo yo tuji nayo kufuma kwi Lesa ne. (1 Kolinda 3:5-9) Kabiji butemwe kechi “bwilundumika ne,” nangwa byonka byaamba The New Testament in Modern English, “kechi bwikala na milanguluko ya kwilundumika pa buneme bwabo ne.” Butemwe bwitukanya kwimona’mba twakila bakwetu.—Loma 12:3.
17. Butemwe bwitukwasha kulangulukilako ka bakwetu, kabiji byubilo bya mutundu ka byo twafwainwa kuchinuzhuka?
17 ‘Butemwe ... kechi buba bya bumvu ne.’ Muntu uba bya bumvu ubila bintu mwabula kufwainwa nangwa kuba bintu bikozha bakwabo ku muchima. Byubilo bya uno mutundu kechi bo butemwe ne, mambo bimwesha kulengulula ndangulukilo ya bakwetu ne buwame bwabo. Twikala bawama muchima umvwe ke tulangulukileko bakwetu mu butemwe. Butemwe bwitutundaika kwikala na mushingi, byubilo bikeba Lesa, kabiji ne kunemeka bakwetu ba mu lwitabilo. Onkao mambo, butemwe kechi buketuswisha kwitaya mu bintu “bya bunya” ne—ee kine, byubilo biji byonse byakonsha kukumisha nangwa kukozha ku muchima balongo betu ba bwina Kilishitu.—Efisesa 5:3, 4.
18. Mambo ka muntu wa butemwe o abujila kukosapotu’mba bintu byonse byubiwe monka mo alangulukila?
18 “Butemwe ... kechi bwikebela bintu ne.” Baibolo mukwabo pano waamba’mba: “Butemwe kechi bukosela pa kyo bwakeba bwine ne.” Muntu wa butemwe kechi ukosapotu amba kana byonse byubiwe monka mo alangulukila uba nobe milanguluko yanji yo yonka yaolokatu kimye kyonse ne. Kechi ukanjikizha bakwabo kupichila mu kwingijisha bulume bwanji kwitabisha aba baji na mulanguluko wapusanako na wanji ne. Bitala bya uno mutundu bimwesha kwilundumika, kabiji Baibolo waamba’mba: “Awa witota kulutwe ukonaika.” (Byambo bya Mana 16:18) Umvwe kine twatemwa balongo betu, tukanemeka milanguluko yabo, kabiji po kyakonsheka, tukanekenena byo baamba. Muchima wa kunekenena wakwatankana na byambo bya kwa Paulo bya kuba’mba: “Kafwako nangwa umo ekebele byamuwamina mwine ne, kana byawamina mukwabo.”—1 Kolinda 10:24.
19. Butemwe bwitulengela kubapo byepi umvwe bakwetu betuzhingijisha?
19 “Butemwe ... kechi buzhingila ne, nangwa kutako muchima pa kubiwa byatama ne.” Butemwe kechi bufikenatu kuzhingila pa byaamba bakwetu nangwa pa byo bauba ne. Ee, ke kya kisemwa kuzhingila umvwe bakwetu betufichisha ku muchima. Nangwa kya kuba tuji na bishinka bya kuzhingijila, butemwe kechi bwituswisha kutwajijila monka twazhingijila ne. (Efisesa 4:26, 27) Kechi tusunga mutanchi wa byambo byatama nangwa byubilo, uba nobe kwibinemba mu buku kuba’mba bikabulwe kulubiwamo ne. Mu kifulo kya kuba bino, butemwe bwitulengela kulonda Lesa wetu wa butemwe. Byonka byo twamwene mu Kitango 26, Yehoba ulekela mambo umvwe paji kishinka kya kubila byobyo. Umvwe witulekela mambo, ulubako, ko kuba’mba kechi witufila mfika pa oo mambo mu kimye kya kulutwe ne. Nanchi kechi tusanta kuba’mba Yehoba kechi utako muchima pa kubiwa byatama nenyi?
20. Twafwainwa kuba byepi umvwe mukwetu wa mu lwitabilo waponena mu mambo kabiji ne kumanama na mambo a byo auba?
20 “Butemwe ... kechi busekela mu byabula koloka ne.” Baibolo mukwabo pano waamba’mba: “Butemwe ... kechi busekela pa bundengamambo bwa bantu bakwetu ne.” Butemwe kechi busekela mu byabula koloka ne, onkao mambo byubilo biji byonse byabula kufwainwa twibimona’mba byatama. Tumvwa byepi inge mukwetu wa mu lwitabilo waponena mu mambo kabiji ne kumanama na mambo a byo auba? Butemwe kechi buketutundaika kusekela, uba nobe kwamba’mba, ‘Ee wajimuka! Kyo kyo akebelenga!’ ne. (Byambo bya Mana 17:5) Bino tusekele umvwe mulongo wetu walenga mambo, wibikishako kuba byubilo byawama kuba’mba ekale bulongo ku mupashi.
“Jishinda Jakila mu Kuwama”
21-23. (a) Paulo watazhizhe mwepi byo aambile amba “butemwe kechi bupwa ne”? (b) Ki ka kikambiwapo mu kitango kyapelako?
21 “Butemwe kechi bupwa ne.” Bino byambo Paulo wibitazhizhe mwepi? Byonka byo kyamwekela mu kibena kwambiwapo, waambilenga pa bya bupe bya mupashi byo bajinga nabyo bena Kilishitu batanshi. Abya bya bupe byamwesheshenga’mba bibusa bya Lesa byajinga pa kipwilo kyakatataka kyalengelwe pa kyokya kimye. Pano bino kechi bena Kilishitu bonse bakonsheshe kubuka bikola, kwaula, nangwa kwamba mu njimi ne. Nangwa byonkabyo, kino kechi kyo kyajinga kintu kine ne; bya bupe bya kukumya byaishile kupwa kulutwe na lwendo. Pano bino kuji kintu kimo kyashajile, akyo mwina Kilishitu yense kyo afwainwe kukomesha. Kyajinga kyakila pa byonse kabiji kikala myaka kukila kya bupe kiji kyonse kya kukumya. Paulo wikitelele ne kuba’mba “jishinda jakila mu kuwama.” (1 Kolinda 12:31) Nga jino “jishinda jakila mu kuwama” jajinga ka? Jajinga jishinda ja butemwe.
22 Ee kine, butemwe bwa bwina Kilishitu Paulo bo alumbulula’mba “kechi bupwa ne,” ko kuba’mba buyangatu kikupu. Kufika ne bulelo, butemwe bwa kwipana bwa kutemwa balongo bo buyukanyikisha baana ba bwanga bakine ba kwa Yesu. Nanchi kechi tumona biyukilo bya buno butemwe mu bipwilo bya bapopweshi ba Yehoba kuzhokoloka ntanda yonse nenyi? Buno butemwe bukatwajijila myaka ne myaka, mambo Yehoba walaya bumi bwa myaka ku bakalume banji bakishinka. (Masalamo 37:9-11, 29) Twayai tutwajijile kwingila papelela bulume bwetu ‘kwendanga monka mu butemwe.’ Mu kuba bino tukamona lusekelo lukatampe lufuma mu kupana. Kyakila ne pa kino, tukatwajijila kwikala bomi—ee kutwajijila kutemwañana—myaka ne myaka, mu kulonda Lesa wetu wa butemwe, aye Yehoba.
23 Mu kino kitango kyapelako mu kipungu kya amba pa butemwe, twisamba pa byo twakonsha kwimwesha butemwe atwe bene na bene. Bino, pa mambo a mashinda avula o tumwenamo mu butemwe bwa Yehoba, kubikapotu ne mu bulume bwanji, bololoke, ne maana anji—twafwainwa kwishikisha’mba, ‘Nakonsha kumwesha byepi Yehoba amba namutemwa kya kine?’ Buno bwipuzho bukambiwapo mu kitango kyetu kyapelako.
[Tubyambo twa mushi]
a Pano bino butemwe bwa bwina Kilishitu kechi bukizhamo kuketekela kya kuba ke bujimbaikwetu ne. Baibolo witukambizha amba: “Baketainga boba balenga bya kwimwabanya ne bya kwituntwisha ... , kabiji mwabane nabo.”—Loma 16:17.
Mepuzho a Kulangulukapo
2 Kolinda 6:11-13 ‘Kubayisha michima’ kulumbulula ka mu butemwe bwetu, kabiji twakonsha kwingijisha byepi jino jifunde?
1 Petelo 1:22 Nga bino byambo bimwesha byepi’mba butemwe bwetu bwa kutemwa bakwetu ba mu lwitabilo bwafwainwa kwikala bwa kine kabiji busangajika?
1 Yoano 3:16-18 Twakonsha kumwesha byepi amba “butemwe bwa Lesa” bwaikala mwi atweba?
1 Yoano 4:7-11 Ñanyi kintu kikatampe kya kumwesheshamo butemwe ku bakwetu ba mu lwitabilo?
[Kipikichala pa peja 302]
Butemwe bwitulengela kuketekela balongo betu
[Kipikichala pa peja 308]
Bantu ba Yehoba bayukanyikilwa ku kwitemwa bene na bene