BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • cf Kitango 6 pp. 56-65
  • “Wafunjile Lukookelo”

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • “Wafunjile Lukookelo”
  • ‘Iyai Mundondelenga’
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Byalengejile Yesu Kukookela
  • “Aye Kechi Walengelepo Mambo Ne”
  • “Nguba Bintu Bimutokesha ku Muchima”
  • Mfweto Ifuma mu Kulondela Lukookelo lwa Kilishitu
  • ‘Anweba Baana, Kokelai Bemusema’
    Kyamba kya Usopa—2007
  • Lukokelo Lwenu Lwanema Bingi Kwi Yehoba
    Kyamba kya Usopa—2007
  • Nanchi Kyafwainwa Baana Kufunda Lukokelo Saka Bakiji Banyike Nyi?
    Kyamba kya Usopa—2001
  • Ikalai Balukokelo Mpelo Byoyafwenya Kala Kepepi
    Kyamba kya Usopa—2002
Monai Bikwabo
‘Iyai Mundondelenga’
cf Kitango 6 pp. 56-65

KITANGO 6

“Wafunjile Lukookelo”

1, 2. Mambo ka nsemi wamulume wa butemwe o atemenwa pa kumona mwananji wamukookela, kabiji kutemwa kwanji kumwesha byepi Yehoba byo amona bantu bamukookela?

FWANYIKIZHAI nsemi wamulume ubena kutajila pa kipenze mwananji ubena kupama mpila na bakwabo pangye. Katanda kano mpila yabo yafuma mu lubanza ne kutontokela mu mukwakwa. Mwana kataletu mubena kuya mpila. Mukwabo wamwambila kuya na kutola mpila mu mukwakwa, bino aye wakana ne kwamba’mba: “Kechi banswisha kukayila mu mukwakwa ne.” Uno nsemi wamwemwesela.

2 Mambo ka uno nsemi kyo atemenwa? Watemwa mambo wafunjishe mwananji kubula kukaila mu mukwakwa. Inge mwana wakookela nangwa kya kuba kechi wayuka’mba bashanji babena kumumona ne, nsemi wa uno mwana wayuka’mba mwananji ubena kufunda kukookela kabiji mu kuba bino ukazhikijilwa. Yehoba naye utemwa bingi inge twamukookela byonkatu biji Uno nsemi. Lesa wayuka’mba umvwe tukeba kwikala bakishinka ne kukemwena bintu byawama byo etulaya kwitupa kulutwe, twafwainwa kufunda kumuketekela ne kumukookela. (Byambo bya Maana 3:5, 6) Pa kuba’mba tube bino, witutumijile mufunjishi mwine wayukisha wakila bantu bonse.

3, 4. Yesu ‘wafunjile byepi lukookelo’ ne kwikala “walumbuluka” saka aji walukookelo kabiji walumbuluka? Lumbululai.

3 Baibolo waamba bintu bya kukumya pe Yesu amba: “Nangwa kya kuba wajinga mwana, wafunjile lukookelo ku bintu byo amanamine. Kabiji byo aikele ke walumbuluka, waalukile ke upana lupulukilo lwa myaka ku bonse bamukookela.” (Bahebelu 5:8, 9) Uno Mwana waikele myaka yavula bingi mwiulu. Wamwene Satana ne bamalaika bakwabo byo basatukile, pano bino aye Mwana mubeji kechi wibalondejile ne. Bungauzhi bwanembelwe na lutangijilo lwa mupashi bwaambijile jimo pe aye’mba: “Amiwa kechi nasatukile ne.” (Isaya 50:5) Pano uno Mwana ‘wafunjile byepi lukookelo’ saka aji walukookelo? Kabiji waikele byepi “walumbuluka” saka aji walumbuluka?

4 Akilangulukai pa kino. Ntungi ushimika mazubo wapota kipe kya kwingijisha kabiji wapota kyo ayuka’mba kyawama. Pano wakonsha kuyuka byepi’mba kyawama? Nangwa kya kuba kyakonsha kumweka bulongo, ntungi wakonsha kushiinwa’mba kine kyawama panyuma ya kwikingijisha. Po pamotu ne Yesu. Saka akyangye kwiya pano pa ntanda, wajinga bingi walukookelo kwi Yehoba, bino panyuma ya kwiya pano pa ntanda, lukookelo lwanji lwamwekejile mu jishinda japusanako. Mambo wafunjile lukookelo ku bintu byo amanamine, wapichile mu meseko o akonsheshe kubula kupitamo byoajinga mwiulu.

5. Ki ka kyalengejile lukookelo lwa kwa Yesu kunema bingi, kabiji tusakwisamba pa ka mu kino kitango?

5 Lukookelo kyo kintu kikatampe bingi kyalengejile Yesu kwiya pano pa ntanda. Byoaji “Adama wapelako,” Yesu waishile kuba bintu byakankelwe kuba bansemi betu batanshi ko kuba’mba kutwajijila kwikala bakishinka kwi Yehoba Lesa, nangwatu mu kimye kya meseko. (1 Kolinda 15:45) Nangwa byonkabyo, lukookelo lwa kwa Yesu kechi lwajingatu lwa pa kanwa ne. Yesu wakookejile na maana anji, muchima wanji ne na mweo wanji yense. Kabiji waubile bino na lusekelo. Kuba kyaswa muchima wa Shanji kwanemene bingi kukila kajo. (Yoano 4:34) Ki ka kiketukwasha kulondela lukookelo lwa kwa Yesu? Patanshi twayai twisambe pa kyalengejile kukookela. Kuyuka kyamulengejile kukookela kwitukwasha kushinda meseko ne kuba kyaswa muchima wa Lesa. Tusakwisamba ne pa mapesho afuma mu kulondela lukookelo lwa Kilishitu.

Byalengejile Yesu Kukookela

6, 7. Bintu ka bimo byalengejile Yesu kwikala walukookelo?

6 Yesu waikele wa lukookelo na mambo a byubilo byanji byawama. Byonka byo twafunjile mu Kitango 3, Kilishitu wipelwile bingi. Kwitota kulengela bantu kubula kukookela, pakuba kwipelula kwitulengela kukookela Yehoba na muchima yense. (Kulupuka 5:1, 2; 1 Petelo 5:5, 6) Kunungapo, kushikwa bintu byatama ne kutemwa byawama kwamulengejile Yesu kwikala na lukookelo kwi Yehoba.

7 Kyakila pa byonse, Yesu watemenwe Shanji wa mwiulu, aye Yehoba. Tukesamba byavula pa buno butemwe mu Kitango 13. Buno butemwe bwalengejile Yesu kwikala na moyo wa kwakamwa Lesa. Watemenwe ne kunemeka bingi Yehoba, kabiji kino kyamulengejile kubula kufichisha Shanji ku muchima. Moyo wa kwakamwa Lesa walengejile milombelo ya kwa Yesu kumvwanyika. (Bahebelu 5:7) Kabiji uno moyo wa kwakamwa Yehoba walengela Yesu kwikala kalama wa Bufumu bwa Bumesiasa.​—Isaya 11:3.

Balongo babiji baimana pa kipabi kibena kumwesha biji mu filimu wa nkondo. Mulongo umo washinanatu kabiji mulongo mukwabo watala kungi.

Nanchi bya kisangajimbwe byo mwatemwa bimwesha’mba mwashikwa byatama nyi?

8, 9. Byonka byo kyaambijilwe jimo, Yesu wiumvwanga byepi pa bololoke ne bubi, kabiji wamweshanga byepi’mba watemwa bololoke ne kushikwa bubi?

8 Kutemwa Yehoba kwavwangamo ne kushikwa bintu byo ashikwa. Akimonai buno bungauzhi bwaamba pa Mfumu wa Bumesiasa amba: “Obewa watemenwe bololoke, ne kushikwa bubi. O ene mambo Lesa, Lesa wobe o akushingijile manyi a lusekelo kukila bakwenu.” (Salamo 45:7) ‘Bakwabo’ ba kwa Yesu ke bamfumu ba mu kisemi kya Mfumu Davida. Kukila bano bamfumu, Yesu uji bingi na lusekelo na mambo a kushingwa kwanji. Mambo ka? Mfweto yanji ikatampe bingi kukila yabo, bumfumu bwanji bukaleta mapesho a myaka. Bamufweta mambo butemwe bwanji bwa kutemwa bololoke ne kushikwa bubi bwamulengejile kukookela Lesa mu bintu byonse.

9 Yesu wamweshanga byepi’mba watemwa bololoke ne kushikwa bubi? Baana banji ba bwanga byo basekejile na mambo a kulondela mukambizho wa kusapwila, Yesu waubile byepi? Wasekejile bingi. (Luka 10:1, 17, 21) Kabiji kimye bantu baikalanga mu Yelusalema kyo batwajijile kumwesha muchima wa kubula lukookelo ne kukana bukwasho bwanji, Yesu waumvwine byepi? Wajijile na mambo a bunsatuki bwabo. (Luka 19:41, 42) Inge bantu bauba bintu byawama Yesu waumvwanga bulongo kabiji inge bauba bintu byatama kyamukolanga bingi ku muchima.

10. Twafwainwa kumonga byepi bintu byawama ne byatama, kabiji ki ka kiketukwasha kuba bino?

10 Kulanguluka pe Yesu byo amonanga bintu kwitukwasha kuyuka bintu bitulengela kukookela Yehoba. Nangwa kya kuba kechi twaoloka ne, twakonsha kutemwa bintu byawama ne kushikwa byatama. Twafwainwa kulomba kwi Yehoba kuba’mba etukwashe kwikala na muchima ye ajipo nanji ne ujipo na Mwananji. (Salamo 51:10) Kabiji twafwainwa kuchinuzhuka bintu byakonsha kwitulengela kuleka kutemwe bintu byawama ne kushikwa byatama. Kusala bulongo bya kisangajimbwe ne balunda kwanema bingi. (Byambo bya Maana 13:20; Filipai 4:8) Umvwe twaikala na muchima wajingapo ne Yesu, lukookelo lwetu kechi lukekalatu lwa pa kanwa ne. Tukobanga bintu byaoloka na mambo a kuba’mba tukeba kwibyuba. Tukakana kuba byatama kechi na mambo a kuchiina kwitukwatatu ne, bino ne na mambo a kwibishikwa.

“Aye Kechi Walengelepo Mambo Ne”

11, 12. (a) Ki ka kyamwekejile Yesu ku ntendekelotu ya mwingilo wanji? (b) Satana waesekele byepi Yesu kimye kitanshi, kabiji waingijishe ñanyi mashinda?

11 Na mambo a kushikwa bubi, Yesu waesekelwe ku ntendekelotu ya mwingilo wanji. Panyuma ya lubatizhilo, waikele moba 40 mu kiselebwa na nzala. Ku mpelo ya ano moba, Satana waishile na kumweseka. Akimonai bujimuku bwa Diabola.​—Mateo 4:1-11.

12 Patanshi Satana waambile’mba: “Umvwe wi mwana Lesa, ambila ano mabwe aluke ke bashinkwa.” (Mateo 4:3) Yesu waumvwine byepi panyuma ya kwikala moba avula kwa kubula kuja? Baibolo waamba kipasu’mba: “Wafwile nzala.” (Mateo 4:2) Onkao mambo, Satana wamwesekele na kajo, kabiji waubile bino kimye kyakookele Yesu. Akimonai byambo byaingijishe Satana bya kumwendeleka’mba: “Umvwe wi Mwana Lesa.” Satana wayukile’mba Yesu ye “mubeji wa bilengwa byonse.” (Kolose 1:15) Yesu kechi waswishishe Satana kumulengela kusatuka ne. Yesu wayukile’mba kechi kyajinga kyaswa muchima wa Lesa kuba’mba engijishe bulume bwanji kuba bintu byo akeba aye mwine ne. Wakaine kuba bino, kumwesha’mba waketekejile mwi Yehoba kumupa kajo ne kumutangijila.​—Mateo 4:4.

13-15. (a) Ñanyi lweseko lwa bubiji ne lwa busatu Satana lo aesekele Yesu, kabiji Yesu waubilepo byepi? (b) Twayuka byepi’mba Yesu wajinga walaba kimye kyonse kyamwesekelenga Satana?

13 Pa kumweseka ja bubiji, Satana watwajile Yesu peulu ya jikonka ja nzubo ya Lesa. Satana watwajile Mambo a Lesa mungi ne kweseka Yesu amba etaye panshi kufuma peulu ne kwamba’mba bamalaika basakumubaka. Umvwe bantu bajinga pa nzubo ya Lesa bamwene kino kya kukumya, nanchi inge bazhinaukilenga Yesu amba kechi Mesiasa walayiwe nenyi? Kabiji umvwe mabumba a bantu baswile’mba Yesu wajinga Mesiasa panyuma ya kumona kino kya kukumya, abya nanchi Yesu inge kechi wakepesheko makatazho nenyi? Kampe. Pano bino, Yesu wayukile’mba kyajinga kyaswa muchima wa Yehoba kuba’mba Mesiasa engile mwingilo wanji saka epelula, kechi na kwimwesha ne. (Isaya 42:1, 2) Ne pa kikye kimye, Yesu wakaine kusatukila Yehoba. Kechi wakebelenga kutumbalala ne.

14 Waubile byepi byo bamwesekele’mba bamupe buntangi? Pa kumweseka ja busatu, Satana waambijile Yesu amba usakumupa bufumu bonse bwa pano pa ntanda umvwe wamufukamina ne kumupopwela. Nanchi Yesu walangulukilepo pa kyakebelenga kumupa Satana nyi? Yesu wakumbwile’mba: “Fuma papo Satana!” Kabiji wanungilepo’mba: “Mambo kyanembwa’mba: ‘Wafwainwa kupopwelatu Yehoba Lesa wobe ne kumwingijila aye yenka kwapwa.’” (Mateo 4:10) Kafwako kyafwainwe kongola Yesu kuba’mba apopwele lesa ungi ne. Kabiji kafwako buntangi nangwa kintu kikwabo kyo bafwainwe kumupa pano pa ntanda kyakonsheshe kumulengela kusatuka ne.

15 Nanchi Satana wikilekele kumweseka nyi? Satana washile Yesu byo bamukajipijile. Nangwa byonkabyo, Mambo awama anembele Luka aamba’mba Diabola “wamushile poso kimye kikwabo kyafwainwa.” (Luka 4:13) Satana wakebelepo mashinda akwabo a kwesekelamo Yesu kufikatu ne byo afwile. Baibolo witubuula’mba Yesu “waesekelwe mu meseko onse.” (Bahebelu 4:15) Onkao mambo, Yesu wajinga walaba kimye kyonse; ne atweba byo byo twafwainwa kwikala.

16. Satana weseka byepi bakalume ba Lesa lelo jino, kabiji twakonsha kukana byepi mashinda anji a bujimbijimbi?

16 Satana watwajijila kweseka bakalume ba Lesa kufikatu ne lelo jino. Satana witushukilwa na mambo a kuba’mba kechi twaoloka ne. Wingijisha bintu bikeba bantu nabiji kwitemwa, bwitote ne buntangi. Wakonsha kwitweseka mu bino byonse pa kimye kimo kwingijisha bya bunonshi. Kyanema bingi kutulumana ne kwipesapesa. Kabiji twafwainwa kulangulukanga pa byambo biji pa 1 Yoano 2:15-17. Byo tubena kuba bino, twafwainwa kwipesapesa atweba bene ne kumona umvwe bya kusakasaka bya ino ntanda, kukebesha bunonshi ne kukeba kwimwesha na byo tuji na byo, inge byatendeka kukepesha butemwe bo twatemwa Shetu wa mwiulu. Twafwainwa kuvuluka’mba ino ntanda ibena kupita pamo ne kalama wayo, aye Satana. Twayai tukanenga mashinda anji onse a bujimbijimbi etulengela kulenga mambo. Twayai tulondelenga Nkambo yetu mambo “aye kechi walengelepo mambo ne.”​—1 Petelo 2:22.

“Nguba Bintu Bimutokesha ku Muchima”

17. Yesu waumvwanga byepi pa kukookela Shanji, nga bamo bakonsha kwamba’mba ka?

17 Kukookela kuvwangamo byavula, kechi kuchinuzhukatu kulenga mambo ne; Kilishitu waubile byonse byamukambizhe Shanji. Waambile’mba: “Nguba bintu bimutokesha ku muchima.” (Yoano 8:29) Yesu wajinga bingi na lusekelo mambo wokokelanga. Bamo bakonsha kwamba’mba Yesu kyamupelejile kukookela. Bakonsha kulanguluka’mba aye wakookelangatu Yehoba walumbuluka kwapwa, pakuba atweba tukookela bantu babula koloka betutangijila. Nangwa byonkabyo, kishinka ke kya kuba’mba, Yesu wakookelanga bantu babujile koloka bajinga pa bifulo bya buntangi.

18. Byoajinga mwanyike, Yesu wamwesheshe byepi lukookelo?

18 Byo akomenenga, Yesu wajinga mu maboko a bansemi banji babujile koloka, ba Yosefwa ne Maliya. Kupusanako na bimona baana bavula, aye wakonsheshe kumona bubi bwavula mu bansemi banji. Nanchi wasatukile ne kukankalwa kulondela mukambizho wa kukookela bansemi ne kutendeka kwibabuula byo bafwainwe kulama kisemi nyi? Akimonai byaamba Luka 2:51 pe Yesu byoajinga na myaka 12, kuba’mba: “Watwajijile kwibanekenena.” Bena Kilishitu banyike bafwainwa kulondela Yesu kupichila mu kukookela ne kupa mushingi bansemi babo.​—Efisesa 6:1, 2.

19, 20. (a) Yesu wapichile mu ñanyi makatazho pa kukookela bantu babula koloka? (b) Mambo ka bena Kilishitu bakine lelo jino o bafwainwa kukookela bebatangijila?

19 Yesu wapichile mu makatazho pa kukookela bantu babula koloka akonsha kubula kupitamo bena Kilishitu bakine bamo lelo jino. Akilangulukai pa kimye kyajingako Yesu. Bupopweshi bwa Bayudea, nzubo ya Lesa mu Yelusalema ne mwingilo wa buñanga, byaitabilwe kwi Yehoba pa kimye kyabaya, pano bino byajingatu pepi kwibipingizhapo na lunengezho lwa kipwilo kya bena Kilishitu. (Mateo 23:33-38) Kabiji bantangi bavula ba bupopweshi bafunjishenga mafunjisho a bubela kufuma ku batemwamaana ba Kingiliki. Mu nzubo ya Lesa, mwavujile bingi mazhikakanwa, kyo kyalengejile Yesu kwiitela’mba “jiyengo ja tupondo.” (Mako 11:17) Nanchi Yesu wakananga kuya mu ino nzubo ne mu mashinagoga nyi? Ine. Yehoba wakingijishenga bino bintu. Kabiji na mambo a lukookelo, Yesu watwajijile kuya ku bijiilo mu nzubo ya Lesa ne mu mashinagoga kufikatu ne kimye Lesa kyo apimpwile bintu.​—Luka 4:16; Yoano 5:1.

20 Umvwe Yesu wakookejile kimye kyaubiwenga bino bintu, nga atweba bena Kilishitu twafwainwa kukankalwa byepi kutwajijila kukookela lelo jino? Tubena kwikala mu bimye bya ku mpelo, kimye kyaambijilwe jimo kya kubwezha bupopweshi bwa kine. Lesa witulaya’mba kechi ukaswisha Satana kutwala bantu banji mungi ne. (Isaya 2:1, 2; 54:17) Kya kine kuba’mba tumona bundengamambo ne bumbulwakoloka mukachi ka kipwilo kya bwina Kilishitu. Nanchi twafwainwa kuswisha bitamisha bakwetu kwitulengela kubula kukookela Yehoba, kuleka kutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu nangwa kulengulula bakulumpe mu kipwilo nyi? Kwalepeshatu. Twafwainwa kutundaikanga babena kutangijila kipwilo na muchima wetu yense. Na mambo a lukookelo, tutanwa ku kupwila kwa bwina Kilishitu, kushonkena ne kubuñana kwa mwanzo, kabiji tulondela ne mafunde a mu Binembelo o tufunda.​—Bahebelu 10:24, 25; 13:17.

Balongo ne banyenga babena kwisamba pa Nzubo ya Bufumu.

Na mambo a lukookelo, tulondela bintu byo tufunda pa kupwila kwa bwina Kilishitu

21. Yesu waubile byepi kimye bantu kyo baubilenga bintu byakonsheshe kumulengela kubula kukookela Lesa, kabiji twakonsha kumulondela byepi?

21 Yesu kechi waswishishe bantu nangwatu balunda nanji kumulekesha kukookela Yehoba ne. Mutumwa Petelo waambijile Nkambo yanji’mba kechi bakamwipaya ne. Yesu wakaine byambo byamwambijile Petelo amba eumvwine lusa. Bino byambo byamwekelenga nobe byawama, bino byatamine. (Mateo 16:21-23) Lelo jino, baana ba bwanga ba kwa Yesu javula bebambila ku balongo babo’mba baleke kukookela mizhilo ne mafunde a Lesa. Byonka byajinga baana ba bwanga ba mu myaka kitota kitanshi, ne atweba twafuukulapo’mba: “Lesa ye kalama ye twafwainwa kukookela kechi bantu ne.”​—Byubilo 5:29.

Mfweto Ifuma mu Kulondela Lukookelo lwa Kilishitu

22. Yesu wakumbwile ñanyi bwipuzho, kabiji wibukumbwile byepi?

22 Yesu byoajinga pepi kufwa, lukookelo lwanji lwaesekelwe bingi. Pa joja juba jakatezhe, “wafunjile lukookelo” mu jishinda janema bingi. Waubile kyaswa muchima wa Shanji, kechi wanji ne. (Luka 22:42) Mu kuba bino, wamwesheshe bukishinka. (1 Timoti 3:16) Wakumbwile bwipuzho bwa kuba’mba: Nanchi muntu waoloka wakonsha kutwajijila kukookela Yehoba inge waesekwa nyi? Ba Adama ne Evwa bakankelwe. Pano bino, Yesu waishile kwikala pano pa ntanda ne kumwesha’mba muntu wakonsha kutwajijila kukookela. Kilengwa kikatampe pa bilengwa byonse bya Yehoba kyakumbwile buno bwipuzho. Yesu wakookejile kufikatu ne ku lufu.

23-25. (a) Lukookelo lwakwatankana byepi na bukishinka? Lumbululai. (b) Tukesamba pa ka mu kitango kyalondelapo?

23 Bukishinka nangwa kwipana na muchima yense kwi Yehoba kumwekela mu lukookelo. Na mambo a kuba’mba Yesu wakookejile, walamine bukishinka bwanji ne kulengela bantu bonse kumwenamo. (Loma 5:19) Yehoba wafwetele Yesu pakatampe bingi. Umvwe twakookela Nkambo yetu Kilishitu, Yehoba uketufweta ne atweba. Kukookela Kilishitu mufuma “lupulukilo lwa myaka.”​—Bahebelu 5:9.

24 Kunungapo, bukishinka nabo ke mapesho. Byambo bya Maana 10:9 byaamba’mba: “Awa wenda mu bulumbuluke ukekala mutende.” Umvwe bukishinka bebwesakanya ku nzubo ikatampe yatungwa na matafwali awama, ko kuba’mba kyubilo kyonse kya lukookelo bakonsha kwikyesakanya ku jitafwali jimo jimo. Jitafwali jakonsha kumweka nobe kechi janema ne, bino jingila mwingilo wanema bingi ku bishimikwa. Kabiji umvwe matafwali avula beanungakanya, pafuma kishimikwa kikatampe kyawama bingi. Umvwe twatwajijila kukookela kimye kyonse, tukashimika nzubo ikatampe yawama bingi, ko kuba’mba tukekala bakishinka.

25 Kukookela pa kimye kyabaya kwitulengela kwikala na kyubilo kya kuchinchika. Tukesamba pa kyubilo kya kuchinchika kya kwa Yesu mu kitango kyalondelapo.

Mwafwainwa Kulondela Byepi Yesu?

  • Bintu ka bimo byakambizha Kilishitu, twakonsha kwibilondela byepi, kabiji mapesho ka akafumamo?​—Yoano 15:8-19.

  • Kutendekelo ya mwingilo wanji, balongo ba kwa Yesu baumvwanga byepi pa mwingilo wanji, kabiji tufunjilako ka ku byaambile Yesu?​—Mako 3:21, 31-35.

  • Mambo ka o twafwainwa kubujila kwakamwa’mba kukookela Yehoba kwakonsha kwitupwishisha lusekelo lwetu?​—Luka 11:27, 28.

  • Tufunjilako ka kwi Yesu byo akookejile mukambizho wabujile kumukunza?​—Mateo 17:24-27.

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu