Bakalama ba Kufunga Jitanga

BYO aingijilenga mwingilo wanji pano pa ntanda, Yesu wajinga ‘kafunga wawama.’ (Yoa. 10:11) Byo amwene mabumba saka amulondelatu, “wiobijile lusa, mambo basubakene ne kupelelwa nobe mikooko yabula kafunga.” (Mat. 9:36) Petelo ne batumwa bakwabo, bamwene byo aubijilenga bantu lusa. Yesu wapuseneko bingi na bakafunga ba bubela ba bena Isalela. Abo kechi batele muchima jitanga ne kwijikwasha kwikala na bulunda bwawama ne Lesa ne. Kino kyalengejile mikooko kupalañenamo. (Ezi. 34:7, 8) Yesu wafunjishanga bulongo, watele muchima mikooko kabiji waelele bumi bwanji na mambo a ayo. Batumwa bafunjijileko kwi Yesu kuyuka bya kukwasha bantu bajinga na lwitabilo pa kuba’mba babwele kwi Yehoba, “kafunga kabiji kalama wa myeo [yabo].”—1 Pe. 2:25.

² Kimye kimo Yesu byo aambijilenga Petelo, waambilepo kyabaya bingi pa kujisha ne kufunga mikooko. (Yoa. 21:15-17) Kyamweka Petelo watundaikilwe bingi pa kino kabiji kulutwe wakambizhe bakulumpe mu kipwilo kya bena Kilishitu kitanshi amba: “Fungainga jitanga ja Lesa jo bemupa kulama, byo muji bakalama, kange mwingilenga kya kwimukanjikizha ne, mwingilenga na muchima wa kwipana kwi Lesa; kechi na muchima wa kukeba kumwenamo mali ne, bino na muchima yense; kechi kwibobila bunkambo aba Lesa bo enonkela mwine ne, kana kwikala ba kumwenako jitanga.” (1 Pe. 5:1-3) Byambo byaambile Petelo bingila ne ku bakalama mu kipwilo lelo jino. Pa kulondela Yesu, bakulumpe mu kipwilo bengila na muchima yense ne kwikala ba kufunjilako jitanga ne kutangijila mwingilo wa Yehoba.—Hebe. 13:7.

³ Twibasanchila bingi bakalama batongolwa na mupashi mu kipwilo. Tumwenamo bintu byavula byo betuta muchima. Bakalama batundaika bonse mu kipwilo kabiji bebata bingi muchima. Mulungu ne mulungu batangijila kupwila, ne kukosesha bonse mu lwitabilo. (Loma 12:8) Kwibikako kwabo kuzhikijila jitanga ku bintu byatama, nabiji bantu babi, kwitulengela kuzhikijilwa. (Isa. 32:2; Titu. 1:9-11) Inge bakulumpe mu kipwilo ke bengile mwingilo wa kusapwila, batundaika basapwishi nabo kusapwilanga mambo awama kimye kyonse. (Hebe. 13:15-17) Yehoba wanengezha bano ‘bantu baikala bya bupe,’ pa kuba’mba bakomeshenga kipwilo.—Efi. 4:8, 11, 12.

BIKEBEWA PA KWIKALA KALAMA

⁴ Pa kuba’mba kipwilo bekilame bulongo, banabalume bo batongola kwikala bakalama bafwainwa kufikizha bikebewa byanembwa mu Mambo a Lesa. Kanatu bafikizha bino byonse popo bakonsha kwibatongola na mupashi wazhila. (Byu. 20:28) Bikebewa bya mu Binembelo pa kwikala kalama wa bena Kilishitu byakosa, mambo kwikala kalama ke mwingilo mukatampe bingi. Pano bino, kechi byakoseshatu kya kuba banabalume bena Kilishitu batemwa Yehoba kya kine kabiji bakeba kwibengijisha bakankalwa kwibifikizha ne. Bonse bafwainwa kuyuka’mba bakalama balondela mikambizho ya mu Baibolo mu bwikalo bwabo bonse.

⁵ Mutumwa Paulo wanembele bikebewa bya mu Binembelo ku bakalama mu nkalata itanshi kwi Timoti ne mu nkalata yo anembejile Titusa. Pa 1 Timoti 3:1-7, tutangamo’mba: “Umvwe muntu ubena kukanamina mwingilo wa bukalama, ubena kukeba mwingilo wawama. Onkao mambo, kalama wafwainwa kwikala wabula kaneneno, mwanamulume uji na mukazhi umo, wilama bulongo, uji na milanguluko yawama, ulama bintu bulongo, utambwila benyi, wayuka kufunjisha, kechi kitomi ne, ubula kupumana, bino wakoka muchima, kechi wa lutobo ne, kechi watemwa mali ne, muntu utangijila bulongo ba mu nzubo yanji, uji na baana bamunekenena kabiji baji na mushingi (mambo umvwe muntu wabula kuyuka bya kutangijila bulongo ba mu nzubo yanji, wakonsha kulama byepi kipwilo kya Lesa?), kechi muntu waitabila katataka ne, kuchina’mba waketotanga ne kuponena mu lukabisho lumo ne Diabola. Kabiji wafwainwa kwikala muntu ye bambapo bulongo ku bantu ba pangye kuba’mba abule kuleta mwenga ne kuponena mu kitewa kya kwa Diabola.”

⁶ Paulo wanembejile Titusa amba: “Nakushile mu Keleta kuba’mba olole bintu byayile munsunya ne kutongola bakulumpe mu kipwilo mu mizhi yonse, byonka byo nakukambizhe: inge kya kuba muji mwanamulume wabula mambo, uji na mukazhi umo, uji na baana baitabila babula kwikala bwikalo buncha nangwa babula bansatuki. Mambo byo aji kalume wa Lesa, kalama wafwainwa kwikala wabula kaneneno, kechi uba bintu monka mwakebela muchima wanji ne, kechi uzhingila bukiji ne, kechi kitomi ne, ubula kupumana, kechi wa lwiso lwa mali ne bintu ne, bino utambwila benyi, watemwa byawama, ulanguluka bulongo, waoloka, wa kishinka, wikanya, ukwachisha mambo a kishinka pa kwingijisha busendwe bwanji bwa kufunjisha, kuba’mba akonshe kutundaika bakwabo na lufunjisho lwawama ne kukajipila aba balengulula.”—Titusa 1:5-9.

⁷ Nangwa kya kuba bikebewa bya mu Binembelo kimye kitanshi byakonsha kumweka nobe byakatazha kwibifikizha, banabalume bena Kilishitu kechi bafwainwa kuchiina kukanamina mwingilo wa bukalama ne. Umvwe ke bamweshe byubilo byawama bya bena Kilishitu bikebewa ku bakalama, batundaika bakwabo mu kipwilo kwikala na byubilo byawama. Paulo wanembele’mba, ‘bantu baikala bya bupe,’ bebapana kuba’mba “bololengako bazhijikwa, kwikala ba kwingijila bakwabo ne kukomesha mubiji wa Kilishitu, kufikatu ne kimye atweba bonse kyo tukekala na lwitabilo lumo ne kumuyuka bulongo Mwana Lesa, ne kwikala nobe muntu wakoma wafika ku kimino kya Kilishitu.”—Efi. 4:8, 12, 13.

⁸ Bakalama kechi bafwainwa kwikala banyike nangwa banabalume baitabila katataka ne. Bafwainwa kubanda mu bukine, kuyuka bulongo Binembelo ne kutemwa balongo ne banyenga mu kipwilo. Kechi bafwainwa kwikala na moyo pa kwamba ne pa kukwasha walenga mambo ne. Kabiji bafwainwa kuzhikijilanga mikooko ku bantu batama. (Isa. 32:2) Bakalama bebayuka ku bonse mu kipwilo amba banabalume baji na bulunda bwawama ne Lesa kabiji bata muchima jitanga ja Lesa.

⁹ Aba bafikilamo kutongolwa kwikala bakalama bamwesha maana alumbuluka mu bwikalo bwabo. Umvwe wasongola, kalama wafwainwa kulondela mizhilo ya bena Kilishitu yaamba pa masongola kuba’mba, mwanamulume uji na mukazhi umo kabiji utangijila bulongo ba mu nzubo yanji. Inge kalama uji na baana baitabila bamunekenena kabiji baji na mushingi kabiji babula kwikala bwikalo buncha nangwa babula bansatuki, basapwishi mu kipwilo kechi bakazhinaukanga pa kuya ko aji kuba’mba ebabuuleko mafunde aamba pa kisemi ne bwikalo bwa bena Kilishitu ne. Kalama wafwainwa kwikala wabula kaneneno kabiji wabula mambo, ye bambapo bulongo nangwatu ku bantu ba pangye. Kafwako byambo byatama byo bafwainwa kwamba pe aye byakonsha kutamisha jizhina ja kipwilo ne. Kechi wafwainwa kwikala ye bakajipilapo katataka na mambo a bulala o alengele ne. Bakwabo mu kipwilo batundaikwa kulondela byubilo byanji byawama kabiji bamuketekela’mba ukebakwasha kwikala na bulunda bwawama ne Lesa.—1 Ko. 11:1; 16:15, 16.

¹⁰ Banabalume bafikilamo ba uno mutundu bakonsha kwingijila kipwilo kya bena Kilishitu byonka byaingilanga bakulumpe ba bena Isalela bo batongwele’mba “ba maana, ba milangwe kabiji bafikilamo.” (Mpitu. 1:13) Bakulumpe mu kipwilo nabo bambulwa kulumbuluka, nangwa byonkabyo, bafwainwa kwibamonanga mu kipwilo ne mu kimasamasa amba baji na byubilo byawama kabiji bakamwa Lesa. Kabiji bafwainwa kumwesha pa kimye kyabaya’mba balondela mafunde a Lesa mu bwikalo bwabo. Kubula kaneneno kwibalengela kukasuluka pa kwamba mu kipwilo.—Loma 3:23.

¹¹ Banabalume bafikilamo kutongolwa kwikala bakalama bafwainwa kwilama bulongo mu byubilo byabo ne mu byo boba na bakwabo. Kechi bafwainwa kukizhangamo pa kuba bintu ne. Pano bino, bafwainwa kwesakanyanga pa kuba bintu ne kwikala na kyubilo kya kwikanya. Kwilama kumwekela mu bintu byo boba nabiji kuja, kutoma, kukaya, bintu byo batemwa kuba, ne bya kisangajimbwe byo batemwa. Belama bulongo inge babena kutoma maalwa pa kuba’mba babule kwibapamo mambo a kupendwapendwa nangwa kwikala kitomi. Inge muntu wapendwa malwa kechi wakonsha kwilama ne, kabiji kechi wakonsha kwingila bulongo mingilo mu kipwilo ne.

¹² Pa kuba’mba muntu atangijile bulongo kipwilo, wafwainwa kuyuka bya kulama bintu bulongo. Byubilo byanji byawama bimwekela mu byo amweka, byo alama nzubo yanji ne byo oba pa juba pa juba. Muntu wa uno mutundu kechi uzhinyazhinya pa kuba bintu ne; umona biji mingilo ne kutanchika bulongo byo afwainwa kwingila. Ulondela mafunde a Lesa.

¹³ Kalama wafwainwa kwikala wakooka muchima. Wafwainwa kukwatankana na bakulumpe bakwabo ne kwingijila pamo nabo. Kechi wafwainwa kumonanga nobe wakila bakwabo ne, kabiji kechi wafwainwa kukebelanga bakwabo bintu byavula ne. Kalama wakoka muchima kechi uminatu pa bintu byo akeba ne. Kabiji kechi ulanguluka’mba milanguluko yanji yanema kukila ya bakwabo ne. Bakwabo bakonsha kwikala na byubilo bimo byo abulapo nangwa kuyukapo mashinda awama mwa kubila bintu kukila aye. Mukulumpe mu kipwilo umwesha’mba wakooka muchima inge ke engijishe Binembelo pa kukosesha kishinka kyo abena kwamba ne kwibikishako kulondela byaubanga Yesu Kilishitu. (Fili. 2:2-8) Mukulumpe mu kipwilo kechi uba lutobo nangwa kupumana ne, bino unemeka bakwabo ne kwibamona’mba bamukila. Kechi uba bintu monka mwakebela muchima wanji, kukebatu’mba bakwabo balondele byo aamba nangwa byo alanguluka ne. Kechi uzhingila bukiji ne, bino wingijila pamo na bakwabo mu mutende.

¹⁴ Kabiji muntu wafikilamo kutongolwa kwikala kalama mu kipwilo wafwainwa kwikala ulanguluka bulongo. Kino kibena kulumbulula’mba wafwainwa kutekanya, kechi wa kanswatu pa kufuukula bintu ne. Wayukisha mafunde a Yehoba ne byo engila. Muntu ulanguluka bulongo ulondela byo bamufundako ne byo bamubuulako. Kabiji kechi kamfutumfutu ne.

¹⁵ Paulo wavulwilemo Titusa amba kalama wafwainwa kutemwa byawama. Wafwainwa kwikala waoloka kabiji wa kishinka. Bino byubilo bimwekela mu byo oba na bakwabo ne kukosela ku bintu byawama. Kechi uswisha kintu kiji kyonse kumulengela kuleka kwingijila Yehoba ne. Kabiji ulondela mafunde aoloka a Lesa. Ulama bya bufyamfya ne kutambwila benyi, kabiji wipana ne kwingijisha bipe byanji kuba’mba bakwabo bamwenemo.—Byu. 20:33-35.

¹⁶ Pa kuba’mba kalama engile bulongo, wafwainwa kuyuka kufunjisha. Kwesakana na byambo Paulo byoabujile Titusa, kalama wafwainwa ‘kukwachisha mambo a kishinka pa kwingijisha busendwe bwanji bwa kufunjisha, kuba’mba akonshe kutundaika bakwabo na lufunjisho lwawama ne kukajipila aba balengulula.’ (Titu. 1:9) Wisamba bulongo na bakwabo, kulumbulula bishinka, kuchinuzhuka mapata, ne kwingijisha Binembelo pa kukwasha bakwabo kushiinwa ne kwibalengela kwikala na lwitabilo lwakosa. Kalama wingijisha buno busendwe bwa kufunjisha mu bimye byawama ne byakatazha. (2 Timo. 4:2) Utekanya pa kukwasha muntu walenga mambo nangwa kukwasha muntu ubena kuzhinauka ne kumutundaika kwingila mingilo yawama imwesha lwitabilo. Kalama wafikilamo uyuka kufunjisha ku luonde nangwa ku muntu umo.

¹⁷ Kyanema bingi bakulumpe mu kipwilo kwingila na mukoyo mu mwingilo. Bonse bafwainwa kuyuka’mba babena kwibikishako kulondela Yesu, watele muchima pa kusapwila mambo awama. Kabiji Yesu watele muchima baana banji ba bwanga, ne kwibakwasha kwikala basapwishi bengila bulongo. (Mako 1:38; Luka 8:1) Inge bakulumpe mu kipwilo ke bebikisheko kwingila mwingilo wa kusapwila nangwa kya kuba baji na bya kuba byavula, batundaika kipwilo kyonse kwikala na mukoyo wa kusapwila. Kabiji inge bakulumpe ke bengijile pamo na ba mu kisemi kyabo ne na balongo ne banyenga mu kipwilo ‘bakekoseshanga bene na bene.’—Loma 1:11, 12.

¹⁸ Abino byonse bikebewa byakonsha kumweka nobe byavula pa kuba’mba kalama ebifikizhe. Ibyo kafwako kalama wakonsha kufikizha byonse byanembwa mu Baibolo ne. Nangwa byonkabyo, kafwako mukulumpe ye batongola mu kipwilo wakonsha kubula kufikizhapo nangwa kyubilo kimo, kya kuba kyamweka ne patoka kuba’mba wakankalwa ne. Bakulumpe bamo bakonsha kwikala na byubilo byawama bimo byabula bakwabo kabiji bakwabo nabo bakonsha kwikalako na byubilo bikwabo byo babula. Kino kilengela jibumba ja bakulumpe kwikala na byubilo byonse byawama bikebewa pa kutangijila bulongo kipwilo kya Lesa.

¹⁹ Umvwe bakulumpe mu kipwilo baikala pamo kuba’mba batongole banabalume bafwainwa kwikala bakalama, jibumba ja bakulumpe jafwainwa kuvulukanga byambo byaambile mutumwa Paulo bya kuba’mba: “Mbena kwambila yense uji mwi anweba namba, kange alangulukenga kukila po afwainwa kwilangulukila ne, poso kwikala na milanguluko yawama, monka mwayila lwitabilo Lesa lo amupa.” (Loma 12:3) Mukulumpe mu kipwilo yense wafwainwa kwipelula. Kafwako wafwainwa “kukizhamo kwimona koloka” pa kupituluka mu bikebewa pa kutongola mulongo ne. (Sapwi. 7:16) Byo bayuka bikebewa bya mu Binembelo bya kutongwelapo bakalama, jibumba ja bakulumpe mu kipwilo jafwainwa kwisambapo ne kufuukulapo inge awo mulongo ye jibena kukeba kutongola wafikizha bikebewa bimo nangwa ne. Pa kutongola mulongo, umvwe bakulumpe balanguluka’mba twibambulwa kulumbuluka kabiji babula kuba misalululo ne bukamfutumfutu, bakamwesha’mba banemeka mizhilo yaoloka ya Yehoba ne kulengela kipwilo kumwenamo. Bafwainwa kulangulukapo ne kulombapo pa muntu yense ye bakeba kutongola ne kulondela lutangijilo lwa mupashi wazhila wa Lesa. Uno ke mwingilo umo wanema bingi ye bengila, kabiji bafwainwa kumwingila kwesakana na lujimuno lwa kwa Paulo lwa kuba’mba: “Kange upelawizhe kutenteka maboko pa muntu nangwa umo ne.”—1 Timo. 5:21, 22.

BIPANGWA BYA MUPASHI

²⁰ Banabalume bafikilamo bafwainwa kumwesha’mba babena kwibatangijila ku mupashi wazhila ne kumwesha bipangwa bya mupashi mu bwikalo bwabo. Paulo watongwele bipangwa bya mupashi bitanu na bina amba “butemwe, lusekelo, mutende, kutekanya, lusa, buwame, lwitabilo, kukooka muchima ne kwikanya.” (Nga. 5:22, 23) Inge bakalama baikala na bino bipangwa batundaika balongo ne kulengela kipwilo kukwatankana pa kwingila mwingilo wazhila. Byubilo byabo ne bintu byawama bifuma mu mingilo yabo bimwesha’mba batongolwa na mupashi wazhila.—Byu. 20:28.

BANABALUME BENGIJILA PAMO SAKA BAKWATANKANA

²¹ Kyanema bingi bakulumpe mu kipwilo kwingijila pamo saka bakwatankana. Nangwa kya kuba bapusana byo baji, batwajijila kukwatankana umvwe saka babena kwisamba na mushingi, nangwa kya kuba kimye kimo kechi bakonsha kuyila mumo mu bintu byonse byo besamba ne. Kikulutu kafwapo jifunde ja mu Baibolo jazhilululwa ne, yense wafwainwa kukookela ne kutundaika kyafuukula jibumba ja bakulumpe. Muchima wa lukookelo umwesha’mba muntu ubena kutangijilwa na “maana afuma mwiulu,” mambo o “a mutende, abula kumina pa kintu kyo akeba.” (Yako. 3:17, 18) Kafwako mukulumpe mu kipwilo wafwainwa kulangulukanga’mba wakila bakwabo ne, kabiji kafwako mukulumpe mu kipwilo wafwainwa kunyanchijilanga bakwabo ne. Umvwe bakulumpe mu kipwilo ke bengijile pamo saka bakwatankana, ko kuba’mba bakakwatankana ne Yehoba, kabiji kino kikalengela kipwilo kumwenamo.—1 Ko. 12; Kolo. 2:19.

KUKANAMINA

²² Banabalume bena Kilishitu baji na bulunda bwakosa ne Lesa bafwainwa kukebeshanga kwikala bakalama. (1 Timo. 3:1) Nangwa byonkabyo, kwikala mukulumpe mu kipwilo kukebewa kwipana pa kwingila mingilo. Kino kilumbulula kwipana kwingijila balongo, ne kwibakwasha kukosesha bulunda bwabo ne Lesa. Kukanamina mwingilo wa bukalama kulumbulula kwibikako kufikizha bikebewa byanembwa mu Binembelo.

BWIKALO BWA MUNTU BWAKONSHA KUPIMPULWA

²³ Mulongo waingila mu bukishinka pa kimye kyabaya, wakonsha kukolwa nangwa kupwa bulume bwa kwingila. Kampe na mambo a bukote kechi wakonsha kwingila mingilo ya bukalama byonka byo aubanga kala ne. Nangwa byonkabyo, bafwainwa kumunemekanga ne kumumonanga’mba ukiji mukulumpe mu kipwilo. Kechi wakonsha kusankilapo bukulumpe na mambo a ano makatazho ne. Bafwainwa kumupa mushingi wakila, ye bapapo bakulumpe mu kipwilo bonse bengila papelela bulume bwabo pa kufunga jitanga.

²⁴ Bino umvwe mulongo walanguluka’mba kijitu bulongo kusankilapo bukulumpe na mambo a kuba bwikalo bwanji bwapimpulwa kabiji ubena kukankalwa kwingila bulongo, wakonsha kuba byonkabyo. (1 Pe. 5:2) Bafwainwa kutwajijila kumupa mushingi. Ukiji na bulume bwa kubila kipwilo bintu byawama, nangwa kya kuba baleka kumupa mingilo yo bapapo bakulumpe mu kipwilo.

MINGILO INGILA BAKULUMPE MU KIPWILO

²⁵ Bakulumpe bengila mingilo yapusana pusana mu kipwilo. Kuji ukwatankanya mingilo ya jibumba ja bakulumpe, munembeshi, kalama wa mwingilo, utangijila Kyamba kya Usopa, ne kalama wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo. Bakulumpe mu kipwilo bavula bekala bakalama ba mabumba. Kabiji batwajijila kwingila ino mingilo. Pano bino, umvwe mulongo waviluka, nangwa ubena kukankalwa kwingila na mambo a kukolwakolwa, nangwa bamufumyapo na mambo a kukankalwa kulondela bikebewa bya mu Binembelo, mukulumpe mukwabo wakonsha kutongolwa kwingilanga yewo mwingilo. Mu bipwilo muji bakalama bacheche, mukulumpe mu kipwilo umo wakonsha kwingila mingilo kukila pa umo kufikatu ne kimye balongo bakwabo kyo bakakonsha kufikilamo kutongolwa bukulumpe mu kipwilo.

²⁶ Ukwatankanya mingilo ya jibumba ja bakulumpe ye wikala wakumupando mu misambo ya bakulumpe mu kipwilo. Kabiji wipelula pa kwingijila pamo na bakulumpe mu kipwilo bakwabo pa kulama jitanga ja Lesa. (Loma 12:10; 1 Pe. 5:2, 3) Wafwainwa kwikala unengezha bintu bulongo ne kuteshako muchima pa kuba bintu.—Loma 12:8

²⁷ Munembeshi ulama byanembwa bya kipwilo ne kubuula bakulumpe mu kipwilo bakwabo byambo bimo byanema. Umvwe kyakonsheka, mukulumpe mu kipwilo mukwabo nangwa nkwasho wafikilamo wakonsha kumukwashangako.

²⁸ Kalama wa mwingilo ye unengezha mwingilo wa kusapwila ne mitanchi ikwabo yaamba pa kusapwila. Unengezha kufwakesha mabumba a mwingilo wa mu bujimi ku mpelo ya mulungu pa ñondo pa ñondo. Mu bipwilo bicheche mujitu mabumba a mwingilo acheche, wakonsha kufwakesha jibumba jimo jibiji mu mwaka. Inge wafwakasha, utangijila mwisambo pa kuya mu mwingilo, kwingijila pamo na jibumba mu mwingilo wa mu bujimi ne kukwasha basapwishi bya kubwelako ku bantu bo besambile nabo ne kufunjisha bantu Baibolo.

BAKALAMA BA MABUMBA

²⁹ Mwingilo umo wanema mu kipwilo ke wa kwikala kalama wa jibumba. Mingilo yanji yavwangamo (1) kukwasha muntu yense uji mu jibumba ja mwingilo wa mu bujimi kwikala na bulunda bwawama ne Lesa; (2) kukwasha yense mu jibumba kwingilako kimye kyonse mu mwingilo na lusekelo; ne (3) kukwasha ne kufunjisha bankwasho mu kipwilo baji mu jibumba kukanamina ne kufikilamo kwingila mingilo mu kipwilo. Jibumba ja bakulumpe jo jisala balongo bafikilamo kwingila ino mwingilo.

³⁰ Na mambo a biji uno mwingilo, bakalama ba mabumba, inge kyakonsheka bafwainwa kwikala bakulumpe mu kipwilo. Nangwa nkwasho wafikilamo wakonsha kwingilanga kufikatu ne mukulumpe mu kipwilo byo akatambula uno mwingilo. Nkwasho ubena kwingila uno mwingilo bamutela’mba kalume wa jibumba, mambo kechi wingila mwingilo wa bukalama mu kipwilo ne. Pa kuba ulondela lutangijilo lwa bakulumpe mu kipwilo pa kwingila mwingilo wanji.

³¹ Mwingilo wanema wa kwa kalama wa jibumba ke kutangijila mwingilo wa kusapwila. Kusapwila kimye kyonse, mukoyo wanji ne kizaku kyanji bitundaika bakwabo mu jibumba mo aji. Na mambo a kuba basapwishi banemeka lutundaiko ne bukwasho bwikalapo na mambo a kwingijila pamo, kyawama kwikala na mutanchi wa kusapwila mu bujibumba wakonsha kuwamina bavula. (Luka 10:1-16) Kalama wafwainwa kumona’mba baji na nyaunda yabaya. Utangijila kusambakana kwa kuya mu mwingilo wa mu bujimi ne kwabanya basapwishi mu mwingilo wa jojo juba. Inge kechi ukekalako ne, wafwainwa kwambila mukulumpe mu kipwilo mukwabo nangwa nkwasho, kabiji inge bonse kechi bakekalako ne, musapwishi wafikilamo wakonsha kwingila ino mingilo pa kuba’mba basapwishi bayuke byo bafwainwa kwingila.

³² Kalama wa jibumba wafwainwa kunengezhezha jimo kufwakasha kwa kalama wa mwingilo ne kubuula jibumba janji kuno kufwakasha ne bintu byawama bijimo. Bonse ba mu jibumba inge bayuka luno lunengezho, bakatanwangako.

³³ Jibumba ja mwingilo jikalatu na bantu bacheche. Kino kilengela kalama wa jibumba kuyuka bonse baji mu jibumba janji. Byo aji kafunga wa butemwe, uta muchima bonse pa muntu pa muntu. Weseka kwibakwasha pa muntu pa muntu ne kwibatundaika kutanwa mu mwingilo wa mu bujimi ne kutanwa ku kupwila. Kabiji wibikako kukwasha bonse baji mu jibumba mo aji kukosesha bulunda bwabo ne Lesa. Aba bakolwakolwa nangwa bapopomenwa bamwenamo bingi mu kufwakasha kwanji. Byambo bya lutundaiko nangwa kufundako muntu byakonsha kulengela bamo kukanamina mingilo mu kipwilo ne kukwasha balongo babo. Kalama wa jibumba javula ukwasha ba mu jibumba moaji. Nangwa byonkabyo, byo aji mukulumpe mu kipwilo kabiji kafunga, wafwainwa kutemwa bonse mu kipwilo kabiji wafwainwa kwinengezha kukwasha yense wakajilwa.—Byu. 20:17, 28.

³⁴ Mwingilo umo wa kalama wa jibumba ke kukwasha kutambula masawakya a mu mwingilo wa mu bujimi ku bonse baji mu jibumba janji. Ano masawakya beatwala ku munembeshi. Basapwishi bakonsha kulengela kalama wa jibumba kwingila bulongo mwingilo wanji, inge saka bapana bukiji masawakya a mu mwingilo wa mu bujimi. Bakonsha kuba kino kupichila mu kupa kalama wa jibumba sawakya wabo pa kupwa kwa ñondo yense nangwa kubika mu kabokoshi mwa kubika masawakya a mu mwingilo wa mu bujimi pa Nzubo ya Bufumu.

KAVOTO KA MWINGILO MU KIPWILO

³⁵ Kuji mingilo imo ingilatu Kavoto ka Mwingilo mu Kipwilo. Mu kano kavoto muji ukwatankanya mingilo ya jibumba ja bakulumpe, munembeshi, ne kalama wa mwingilo. Kabiji kavoto ka mwingilo ko kaswisha Nzubo ya Bufumu kwiingijisha kwambilamo jashi ja masongola nangwa ja kijilo, kabiji katala pa kwabanya basapwishi mu mabumba a mwingilo wa mu bujimi. Kabiji kano kavoto kasaina ku mapepala a kwipwizhapo mwingilo wa bupainiya bwa kimye kyonse ne bwa kukwasha ne mapepala akwabo a mwingilo wa kimye kyonse. Kavoto ka mwingilo kengila na lutangijilo lwa jibumba ja bakulumpe mu kipwilo.

³⁶ Ofweshi wa musampi ulumbulwila bano balongo mingilo yo bengila, kuvwangako ne utangijila Lufunjisho lwa Kyamba kya Usopa, kalama wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo, ne bakwabotu baji mu jibumba ja bakulumpe.

³⁷ Pa kimye pa kimye, jibumba ja bakulumpe mu kipwilo jisamba pa bibena kwingila basapwishi mu kipwilo. Kununga pa misambo ikala na bakulumpe mu kipwilo inge kalama wa mwanzo wafwakesha kipwilo, bekala na misambo ikwabo inge papita bañondo basatu panyuma ya kufwakasha konse kwa kalama wa mwanzo. Nangwa byonkabyo, bakulumpe bakonsha kusambakana pa bimye bikwabo inge ke kikebewe.

NEKENENAINGA

³⁸ Bakalama ke bambulwa kulumbuluka; nangwa byonkabyo, yense mu kipwilo bamukambizha kwibanekenena mambo ke lunengezho lwa Yehoba. Ukebatotolwesha pa byubilo byabo. Babena kumwimenako aye ne bukalama bwanji. Pa Bahebelu 13:17 paamba’mba: “Kookelainga ne kunekenena babena kwimutangijila, mambo abo babena kwimulama anweba kabiji baketotolwela pa mambo a kino, pa kuba’mba bengilenga na lusekelo kechi na bulanda ne, mambo kyakonsha kwimulengela kubula kumwenamo byawama.” Byonkatu Yehoba byo engijisha mupashi wazhila kutongola muntu, ukengijisha yenka uno mupashi wazhila kufumyapo muntu pa bukalama inge wakankalwa kumwesha bipangwa bya mupashi ne kubula kufikizha bikebewa bya mu Binembelo.

³⁹ Nanchi kechi tusanchila bakalama mu kipwilo pa byo bengila na ngovu ne kwikala na byubilo byawama kuba’mba tufunjileko nenyi? Pa kunembela kipwilo kya mu Tesalonika, Paulo wakambizhe balongo amba: “Twimusashijila’mba, saka mwi banemeka aba babena kwingila na ngovu mukachi kenu, kwimutangijila mwi Nkambo ne kwimufunda; kabiji saka mwibalangulukilako mu butemwe na mambo a mwingilo wabo.” (1 Tesa. 5:12, 13) Inge bakalama mu kipwilo ke bengile na ngovu, kilengela basapwishi kwingijila Lesa na lusekelo. Kabiji mu nkalata yanji itanshi kwi Timoti, Paulo waambile pa ndangulukilo yo bafwainwa kwikala nayo ba mu kipwilo pa mambo a bakalama amba: “Bakulumpe mu kipwilo batangijila bulongo mwafwainwa kwibapa mushingi mukatampe, kikatakata aba bengila na ngovu mu kwamba ne mu kufunjisha.”—1 Timo. 5:17.

MINGILO IKWABO INGILA BAKULUMPE MU JIBUMBA JA LESA

⁴⁰ Bimye bimo, bakulumpe mu kipwilo bamo bebatongola kwikala mu Mabumba Apempula Bakolwa mu Bipatela. Bakwabo bekala mu Kavoto Kesamba na Badokotala mu Kipatela ne kufwakesha bipatela ne badokotala kwibatundaika kutwajijila kubuka Bakamonyi ba kwa Yehoba kwa kubula kwingijisha mashi. Bakalama bakwabo batundaika mwingilo wa Bufumu byo bengilako mu mwingilo wa kushimika ne kuwamisha Mazubo a Bufumu nangwa kwikala mu Kavoto ka Kushonkena. Jibumba ja Lesa jisanchila bingi bano balongo byo bepana kwingila ino mingilo. Kwambatu kine, ‘twibanemeka bantu ba uno mutundu.’—Fili. 2:29.

KALAMA WA MWANZO

⁴¹ Jibumba Jitangijila jitongola bakulumpe mu kipwilo bafikilamo kwikala bakalama ba myanzo. Ofweshi wa musampi utuma bano kuya na kufwakesha bipwilo biji mu myanzo yabo, javula jibiji pa mwaka. Kabiji pa kimye pa kimye, bafwakesha bapainiya baji mu mapunzha aji kwalepa. Banengezha mutanchi wa kufwakasha ne kubuujila jimo kipwilo kimo kimo saka kukiji kimye pa kuba’mba mu kufwakasha kwabo mukafume byawama.

⁴² Ukwatankanya mingilo ya jibumba ja bakulumpe ye unengezha byonse kuba’mba kufwakasha kukekale kwa kukosesha bonse mu lwitabilo. (Loma 1:11, 12) Umvwe kipwilo kyatambwila nkalata ya kufwakasha kwa kwa kalama wa mwanzo ne bintutu bikwabo bibena kukebewa kwi kalama wa mwanzo ne mukazhanji (umvwe wasongola), ukwatankanya mingilo ya jibumba ja bakulumpe ukanengezha mwa kulaala ne bintutu bikwabo bikebewa. Umona’mba wabuula bonse kuvwangako ne kalama wa mwanzo pa luno lunengezho.

⁴³ Kalama wa mwanzo ukesamba na ukwatankanya mingilo ya jibumba ja bakulumpe pa mutanchi wa kupwila, kuvwangakotu ne mwisambo pa kuya na kusapwila. Abino byonse bebinengezha kwesakana na byaambapo kalama wa mwanzo ne mikambizho kufuma ku ofweshi wa musampi. Bonse bafwainwa kwibabuujila jimo kimye ne mpunzha kukekela kupwila, misambo ya bapainiya, misambo ya bakulumpe mu kipwilo ne bankwasho, kuvwangakotu ne kimye ne mapunzha kwa kusambakena pa kuya na kusapwila.

⁴⁴ Pa Kibiji mute kalama wa mwanzo upituluka mu Bikachi bya Basapwishi mu Kipwilo, pepala po banemba kibelengelo kya batanwa ku kupwila, pepala wa nyaunda ne pepala wa mali. Abino bimukwasha kuyuka bintu bibena kukebewa pa kipwilo ne byo akonsha kukwasha bengila ino mingilo. Ukwatankanya mingilo ya jibumba ja bakulumpe wafwainwa kupeela jimo kalama wa mwanzo bikachi ne ano onse mapepala.

⁴⁵ Kimye kya kufwakasha kwanji, kalama wa mwanzo wikalako na kimye kya kwisamba na balongo pa muntu pa muntu inge wakonsha, pa kupwila, mu mwingilo wa mu bujimi, pa kuja ne pa bimyetu bikwabo. Wikala na mwisambo wa bakulumpe mu kipwilo ne bankwasho kwibabuulako mafunde a mu Binembelo, mashinda mwa kwingijila ne kwibakwasha kwingila bulongo mwingilo wabo wa kufunga jitanga jo bebapa kulama. (Maana 27:23; Byu. 20:26-32; 1 Timo. 4:11-16) Kabiji wikala na mwisambo wa bapainiya kwibatundaika mu mwingilo wabo ne kwibakwasha mu makatazho o babena kupitamo mu mwingilo wabo.

⁴⁶ Umvwe paji bintu bikwabo bibena kukebewa kwingijilapo, kalama wa mwanzo wakonsha kwingijilapo mu yewo mulungu ye afwakeshamo. Inge bakankalwa kupwisha oo mambo mu mulungu ye afwakeshamo, kalama wa mwanzo ukambila bakulumpe mu kipwilo nangwa bantu baji mu oo mambo kukebakeba mu Binembelo mafunde akonsha kwibakwasha. Inge paji bimo bikebewa ofweshi wa musampi kwingijilapo, aye ne bakulumpe mu kipwilo bakatuma sawakya waamba pa ano mambo ku ofweshi wa musampi kulumbulula mambo byo aji.

⁴⁷ Kimye kyo afwakesha kipwilo, kalama wa mwanzo utanwa ku kupwila konse. Kuno kupwila kwakonsha kupimpulwa pa kimye pa kimye kwesakana na mikambizho yafuma ku ofweshi wa musampi. Wamba majashi o banengezha kukwasha, kutundaika, kufunda ne kukosesha kipwilo. Wibikishako kutundaika bonse kutemwa Yehoba, Yesu Kilishitu, ne jibumba janji.

⁴⁸ Kintu kimo kilengela kalama wa mwanzo kufwakesha bipwilo ke kukwasha basapwishi kwingila na mukoyo mwingilo wabo ne kwibabuulako mashinda awama a kwingijilamo. Bavula mu kipwilo bakonsha kupimpula mutanchi wabo kuba’mba bengileko pakatampe mwingilo wa mu bujimi mu yewo mulungu, kampe kwingilako bupainiya bwa kukwasha mu ñondo ye afwakeshamo. Aba bakeba kwingila nanji nangwa na mukazhanji bakonsha kunembesha. Mufuma bintu byawama mu kuyila pamo na kalama wa mwanzo nangwa na mukazhanji ku bantu bo mufunjisha Baibolo ne kubwelako ku bantu bo mwisambile nabo. Tubena kwimusanchila bingi byo mwibikako kutanwa ku kupwila ne kuya mu busapwishi mu mulungu wafwakeshamo kalama wa mwanzo kipwilo kyenu.—Maana 27:17.

⁴⁹ Pa mwaka pa mwaka banengezha kubuñana kwa mwanzo kubiji mu mwanzo. Kalama wa mwanzo ye utangijila kuno kubuñana konse. Kalama wa mwanzo utongola kalama wa kubuñana ne nkwasho wa kubuñana. Bengijila pamo na kalama wa mwanzo kunengezha kubuñana. Kino kikakwashako kalama wa mwanzo kutesha maana ku mutanchi wa kubuñana. Kabiji kalama wa mwanzo utongola banabalume bakwabo bafikilamo kwingijila mu madipatimenti apusana pusana. Kabiji unengezha ne kupitulukamo mu mali a mwanzo inge kubuñana konse kwapwa. Kubuñana kwa mwanzo kumo mu mwaka bekutangijila ku wimenako ofweshi wa musampi wikala ñambi mwenyi. Na mambo a misinso kulepa nangwa kukepa kwa mapunzha a kubuñenapo, myanzo imo beyabanyapo. Kila mwanzo wiikela na kubuñana.

⁵⁰ Pa kupwa kwa ñondo, kalama wa mwanzo utuma sawakya wanji wa mwingilo wa mu bujimi ku ofweshi wa musampi. Inge waingijishe mali anji ku bya ñendelo, kupotamo kajo, kulipila ku kibamba mwa kulaala nangwa ku bintutu bikwabo bikebewa pa kwingila mwingilo wanji, kabiji kipwilo kyo aingijilenga kyakankalwa kumubwezhezha mali, ukambila ofweshi wa musampi kumubwezhezha mali o aingijishe. Bakalama benda baketekela’mba umvwe batwajijila kukebesha patanshi Bufumu bwa Yehoba, bintu bya ku mubiji bikamweka, monka mwalayijile Yesu. (Luka 12:31) Bipwilo byafwainwa kuyuka mwingilo wabyo wa kutambwila bano bakulumpe bepana kwibingijila.—3 Yoa. 5-8.

KAVOTO KA MUSAMPI

⁵¹ Mu misampi yonse ya Bakamonyi ba kwa Yehoba mwaya ntanda, balongo basatu nangwa kukilapo baji na bulunda bwawama ne Lesa kabiji bafikilamo bekala mu Kavoto ka Musampi katangijila mwingilo wa kusapwila mu kyalo nangwa mu byalo byo katangijila. Umo wa mu kavoto wikala ukwatankanya mingilo ya Kavoto ka Musampi.

⁵² Aba baji mu Kavoto ka Musampi bengijila pa bintu bya mu bipwilo byonse biji mu nyaunda ya musampi. Tuno tuvoto tutala pa mwingilo wa kusapwila mambo awama a Bufumu abena kusapwilwa mu nyaunda yonse ya musampi ne kumona kuba’mba banengezha bulongo bipwilo ne myanzo pa kuba’mba batangijile bulongo mwingilo wabo. Kabiji Kavoto ka Musampi kata muchima ku bibena kwingila bamishonale, bapainiya beikajila, ba kimye kyonse ne ba kukwasha. Umvwe kuji kubuñana ne kushonkena, kano kavoto kanengezha ne kupana mingilo kuba’mba “bintu byonse byubiwe na mushingi ne mo byalondankena.”—1 Ko. 14:40.

⁵³ Mu byalo bimo batongola Kavoto ka Kyalo ko batangijila ku Kavoto ka Musampi kaji mu kyalo kikwabo. Kino kilengela kutangijila bulongo mwingilo mu kyalo muji Kavoto ka Kyalo. Kano kavoto katala pa bintu bya pa Betele ne maofweshi, kutuma ne kutambwila makalata ne masawakya, kabiji javula katala pa mwingilo wa mu bujimi. Kavoto ka Kyalo kengijila pamo na Kavoto ka Musampi kutwala palutwe bintu bya Bufumu.

⁵⁴ Jibumba Jitangijila jo jitongola bonse bekala mu Tuvoto twa Misampi ne mu Tuvoto twa Byalo.

BEMENAKO OFWESHI MUKATAMPE

⁵⁵ Pa kimye pa kimye, Jibumba Jitangijila jituma balongo bafikilamo ba kufwakesha misampi mwaya ntanda yonse. Mulongo wingila uno mwingilo bamutela’mba wimenako ofweshi mukatampe. Mwingilo wanji mukatampe ke wa kukwasha kisemi kya pa Betele ne Kavoto ka Musampi pa makatazho nangwa mepuzho o bakonsha kwikala nao a bya kwingila mwingilo wa kusapwila ne kukwasha bantu kwikala baana ba bwanga. Uno mulongo wikala na mwisambo na bakalama ba myanzo bamo. Kabiji pa kimye pa kimye wikala na mwisambo na bamishonale. Wisamba nabo pa makatazho o babena kupitamo ne bibena kukebewa ne kwibatundaikako kwingila bulongo mwingilo wabo wa kusapwila pa Bufumu ne kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga.

⁵⁶ Wimenako ofweshi mukatampe ukebesha kuyuka byo babena kwingila mwingilo wa kusapwila Bufumu ne mingilotu ikwabo ya mu bipwilo. Umvwe kimye ko kiji, wakonsha ne kufwakesha maofweshi a bantuntuluzhi aji kwalepa na musampi. Umvwe wimenako ofweshi mukatampe wafwakesha musampi, naye wingila bingi mu mwingilo wa mu bujimi.

BAKALAMA BA BUTEMWE

⁵⁷ Tumwenamo bingi pa bingila bano banabalume bena Kilishitu bakoma ku mupashi ne byo betulama mu butemwe. Byo tubena kutwajijila kunekenena bakalama bo bapa mwingilo wa kufunga jitanga, tukwatankena pamo na Mutwe wa kipwilo, aye Kilishitu Yesu. (1 Ko. 16:15-18; Efi. 1:22, 23) Kifumamo, mupashi wa Lesa ukumbana mu bipwilo byonse mwaya ntanda, kabiji bengijisha Mambo a Lesa pa kutangijila mwingilo kuzhokoloka ntanda yonse.—Sala. 119:105.