BUTALA BWA MABUKU BWA PA INTANETI
Kyamba kya Usopa
BUTALA BWA PA INTANETI
Kikaonde
Pa kukebela
  • Bisopelo
  • BAIBOLO
  • MABUKU
  • KUPWILA
  • w01 6/1 pp. 17-22
  • Kukomesha Kisemi Kyakosa ku Mupashi

Vidyo ufwamo.

Yakana kushinkuka.

  • Kukomesha Kisemi Kyakosa ku Mupashi
  • Kyamba kya Usopa—2001
  • Tumitwe tucheche
  • Byambo Bipashako
  • Ikalai na Kimye
  • Funjishainga na Byambo ne na Byubilo
  • Kwashai Baana Kukoma ku Mupashi
  • Ikalai Balunda na Yehoba
  • Ketekelai mwi Yehoba
  • Anweba Bansemi Funjishainga Baana Benu Kutemwa Yehoba
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2022
  • Bansemi, Funjishainga Baana Benu Kutemwa Yehoba
    Kyamba kya Usopa Kibena Kubijika Bufumu Bwa Yehoba (Kya Kufundamo)—2019
  • Kisemi Kyenu Kyafwainwa Kwikala Byepi Bulongo?—Lubaji 2
    Mukekala Myaka ne Myaka!—Fundainga Baibolo
  • Funjishainga Baana Benu Kutemwa Yehoba
    Kyamba kya Usopa—2007
Monai Bikwabo
Kyamba kya Usopa—2001
w01 6/1 pp. 17-22

Kukomesha Kisemi Kyakosa ku Mupashi

‘Bakomeshainga na kwibafunjisha ne kwibajimuna monka mwaswila aye Nkambo.’—EFISESA 6:4.

1. Lesa wakebelenga kisemi kwikala byepi, bino kika kyaubiwe mu kifulo kya byobyo?

“SEMAINGA ne kusemununa, muvule ne kukumbana ponse pa ntanda.” (Ntendekelo 1:28) Yehoba Lesa watendekeshe kisemi kimye apesheshe ba Adama ne Evwa na bino byambo. (Efisesa 3:14, 15) Bano ba mulume ne mukazhi byo balangulukilenga pa bino byambo, bafwanyikizhenga ntanda yonse sayakumbana baana bo basema balumbuluka kasa basangalala mu paladisa pano pa ntanda ne kukwatankena pamo mu kupopwela Shakapanga. Pano bino ba Adama ne Evwa baponejile mu bundengamambo, kabiji ne ntanda nayo kechi yaikelepo na bantu baoloka bakamwa Lesa ne. (Loma 5:12) Bwikalo bwa kisemi bukiji-bukiji bwaonaikile kabiji lupato, bukapondo ne “kubula muchima wa bumuntu” bibasampukile ne pa katele kikatakata mu ano moba ‘apelako.’—2 Timoti 3:1-5; Ntendekelo 4:8, 23; 6:5, 11, 12.

2. Baana ba kwa Adama bajinga na ñanyi maana, kabiji kika kyakebewenga pa kuba’mba bakomeshe kisemi kyakosa ku mupashi?

2 Ba Adama ne Evwa balengelwe mu kipasha kya Lesa. Nangwa kya kuba waikele ke ndengamambo, Adama bamuswishishe kusema baana. (Ntendekelo 1:27; 5:1-4) Byonka byajinga shabo, baana ba kwa Adama bajinga na maana a kuyuka kyawama ne kyatama. Bafunjilenga byo bakonsha kupopwela Mulenga wabo ne buneme bwa kumutemwa na muchima wabo yense, mweo wabo yense, maana abo onse ne na bulume bwabo bonse. (Mako 12:30; Yoano 4:24; Yakoba 1:27) Kabiji bafunjilenga “kuba byaoloka, ne kutemwa kuba lusa ne kwenda na Lesa.” (Mika 6:8) Byo baji bandengamambo, bafwainwe kuteshako muchima pa kuba’mba bakomeshe kisemi kyakosa ku mupashi.

Ikalai na Kimye

3. Bansemi bakonsha ‘kwikala byepi na kimye’ kya kukomesha baana ba bwina Kilishitu?

3 Mu bino bimye byakatazha, kibena kukebewa kwingila na ngovu kufunjisha baana kuba’mba ‘batemwe Yehoba’ mambo ‘washikwa bubi.’ (Masalamo 97:10) Bansemi ba maana bekala na ‘kimye’ kya kwingijilamo uno mwingilo wakosa. (Efisesa 5:15-17) Umvwe mwi bansemi, mwakonsha kwingila byepi uno mwingilo? Patanshi tanchikai bintu bikebewa, saka mwatesha muchima pa ‘bintu byanema,’ kepo ne kufunjisha baana benu. (Filipai 1: 10, 11) Kya bubiji, peezhaiko bwikalo bwenu. Mwakonsha kulengululapo mingilo imo yo mwamona’mba kechi yanema ne. Kabiji mwakonsha kusankilapo bintu bimo byabula nkito bimutailatu kimye. Byo muji bansemi ba bwina Kilishitu, kechi mukomvwa bulanda pa kwingila kwenu na ngovu kwa kukomesha kisemi kyakamwa Lesa ne.—Byambo bya Mana 29:15, 17.

4. Kisemi kyakonsha kwikala byepi kyakwatankana?

4 Kwikala pamo na baana benu, kikatakata kwibafunjisha bya ku mupashi kyawama bingi mambo jo jishinda jawamisha jikwatankenamo kisemi. Bino kechi bafwainwa kuba kino kwa kubula kwinengezha bulongo ne. Tanchikai bulongo bimye bimo bya kwikala nabo pamo. Kino kechi kibena kulumbulula’mba kwikalatu nabo mu nzubo imo awa popa awa popa na kuba byanji byo akeba ne. Baana bakoma bulongo umvwe sakamwibata muchima moba onse. Mwafwainwa kwibamwesha butemwe ne kifyele. Nangwatu sabakyangye kufuukula bya kusema baana, bamulume ne mukazhi bafwainwa kulangulukishapo bulongo pa uno mwingilo mukatampe. (Luka 14:28) Kepo bakamona’mba mwingilo wa kwikala na baana kechi wakatazha ne. Ke mwingilo umo wawama bingi.—Ntendekelo 33:5; Masalamo 127:3

Funjishainga na Byambo ne na Byubilo

5. (a) Kufunjisha baana kutemwa Yehoba kutendeka byepi? (b) Ñanyi mukambizho ku bansemi uji mu Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:5-7?

5 Kufunjisha baana benu kutemwa Yehoba kutendeka umvwe anweba bene mwa mutemwa. Kutemwa Lesa ku kemukwasha kulondela mikambizho yanji yonse na bukishinka. Kino kyavwangamo kukomesha baana “na kwibafunjisha ne kwibajimuna monka mwaswila aye Nkambo.” (Efisesa 6:4) Lesa wakambizha bansemi kumwesha byubilo byawama ku baana babo, kasa besamba nabo ne kwibafunjisha. Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:5-7 yaamba’mba: ‘[Wafwainwa kutemwa] Yehoba Lesa wobe na muchima wobe yense, ne na mweo wobe yense ne na bulume bobe bonse. Kabiji bino byambo byo mbenakukukambizha jino juba ja lelo bikekale mu muchima wobe; ne obewa ukebafunjishebyo na mukoyo baana bobe, kabiji ukebiteletelenga byo ukekalanga mu nzubo yobe, nangwa byo ukendanga mu jishinda, nangwa mu kimye kyo ukalalanga ne mu kimye kyo ukabukanga.’ Mwakonsha kufunjisha baana benu mizhilo ya Lesa kupichila mu kwibajimunako ne kwibavululayo kikupu. Mu jino jishinda baana benu bakamona’mba mwamutemwa Yehoba kabiji ne abo nabo bakamutemwa.—Byambo bya Mana 20:7.

6. Bansemi byo bayuka’mba baana bamwena ku byubilo byabo, bafwainwa kuba byepi?

6 Banyike bakeba bingi kufunda kabiji bapelawizha bingi kumvwa, kumona ne kulondela byo muba. Umvwe bamona’mba kechi mwatemwisha bintu bya ku mubiji ne, kikebakwasha kumvwina lujimuno lwa kwa Yesu. Ko kuba’mba mwibafujisha kubula kubambisha michima yabo na bintu bya ku mubiji bino saka ‘basambila kukebesha Bufumu bwa Lesa.’ (Mateo 6:25-33) Kupichila mu kwisamba nabo misambo ya bukine bwa mu Baibolo, kipwilo kya Lesa ne bakulumpe batongolwa mu kipwilo, ko kuba’mba mubena kufunjisha baana benu kunemeka Yehoba ne lunengezho lwanji lwa ku mupashi. Pa kuba banyike byo bapelawizha kumona kwalauka-alauka kwa bintu, mikambizho yo mwibafunjisha yafwainwa kukwatankana na byubilo byenu bimwesha lusanchilo lwa bintu bya ku mupashi. Bansemi basekela bingi inge bamona byubilo byabo byawama byo byalengela baana babo kutemwa Yehoba!—Byambo bya Mana 23:24, 25.

7, 8. Kya kumwenako ka kimwesha buneme bwa kufunjisha baana kutatwila ku bwanyike, kabiji lukumo luya kwi ñanyi?

7 Byaubile bamo ku Venezuela byakonsha kwitukwasha kumona buneme bwa kufunjisha baana kutatwila ku bwanyike. (2 Timoti 3:15) Bano bajinga ba mulume ne mukazhi, abo ba Félix ne Mayerlín. Bonse babiji bengila mwingilo wa bupainiya. Kimye kyasemekelwe mwanabo wa mulume Felito, baingijile na ngovu pa kuba’mba bamukomeshe kwikala mupopweshi wa kine wa Yehoba. Mayerlín watendekele kumutangila Felito buku wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba wa Icitabo Candi ca Malyashi ya mu Baibolo na jiwi ja sansuka. Byo akijingatu kalombwana, Felito wayukile Mosesa ne bantu bakwabo baji mu uno buku.

8 Felito watendekele kusapwila bunke bwanji saka akijitu mwanyike. Waikele ke musapwishi wa Bufumu ne kubatizwa wabatizwe. Mu kupita kwa kimye Felito waikele ke painiya wa kimye kyonse. Bansemi yanji baambile’mba: “Byo tumona mwanetu saanunguluka, kitutundaika kusanchila Yehoba pa mambo a mikambizho yanji.”

Kwashai Baana Kukoma ku Mupashi

9. Mambo ka o twafwainwa kusanchila mikambizho ya ku mupashi yo tutambwila ku kalume wa kishinka ne wa maana?

9 Kuji magazini, mabuku, ne mashinda avula bingi pa Intaneti afunjisha bya kusunga baana. Nangwa byonkabyo, pepala wa byambo umo wa Newsweek waamba amba: “Javula byambo binembwa mu ano mabuku kechi biswañana ne. Kifichisha bingi ku muchima umvwe byambo byo waketekela’mba byakonsha ku kukwasha byaikalatu ke bingi.” Byo twasantapo pa kumona’mba atweba Yehoba witupa mikambizho yavula ya ku mupashi ya kukomesheshamo bisemi! Nanchi mwingijisha lufunjisho lonse lunengezha kalume wa kishinka ne wa maana nyi?— Mateo 24:45-47.

10. Lufunjisho lwa Baibolo lwa kisemi lwawama lufweta byepi bansemi ne baana?

10 Kintu kimo kyanema ke lufunjisho lwa Baibolo lwa kisemi lubiwa kimye kyonse mu meso aunda. Pa kuba’mba lufunjisho lwikale lwawama, lusangajika ne kukoseshañana, mwafwainwa kwilunengezha bulongo. Kwa kubula kwibachinya, bansemi bakonsha kuyuka bibena kulanguluka baana. Jishinda jimo ja kuyukilako’mba bonse mu kisemi batemwa lufunjisho lwa kisemi ke kumona umvwe belutengela.

11. (a) Bansemi bakonsha kukwasha baana babo kwibikila ñanyi bikonkwanyi? (b) Kika kyafuminemo kimye kashimbi umo mwina Japan kyo afikizhe kikonkwanyi kyanji?

11 Kabiji kwibikila bikonkwanyi bya ku mupashi nako kukwasha kisemi kwikala kyakosa ku mupashi. Onkao mambo, bansemi bafwainwa kukwasha baana babo kwibikila bino bikonkwanyi. Bino bikonkwanyi byawama ke kutanga Baibolo juba ne juba, kwikala musapwishi wa mambo awama, kwipana apa bino ne kubatizwa. Bikonkwanyi bikwabo, ke kwikala painiya wa kimye kyonse, kwingijila pa Betele, nangwa kwikala mishonale. Kashimbi umo mwina Japan wa jizhina ja Ayumi, kimye afundanga sukulu, wibikijile kikonkwanyi kya kusapwila ku bakwabo bonse mo bafunjilanga. Pa kuba’mba afunjisheko mufunjishi wanji ne bakwabo mo bafunjilanga, walombele lūsa lwa kubika mabuku alumbulula Baibolo mu laibulale ya sukulu. Kyafuminemo, Ayumi wafunjishenga mafunjisho a Baibolo 13 pa myaka 6 yo ajinga pa sukulu. Umo pa bano bantu bo afunjishenga Baibolo pamo ne ba mu kisemi kyanji basatu baikele ke bena Kilishitu babatizwa.

12. Banyike bakonsha kufunda byepi byavula pa kupwila kwa bwina Kilishitu?

12 Kabiji kikwabo kikebewa pa kwikala na kisemi kyakosa ku mupashi ke kutanwa kimye kyonse ku kupwila. Mutumwa Paulo wakambizhe bakwabo baitabila ‘kubula kuleka kupwila pamo, byo boba bamo ne.’ Kange kikale kisela kyetu ne, mambo bonse bakulumpe ne banyike pamo bafunda byavula bingi pa kupwila kwa bwina Kilishitu. (Bahebelu 10:24, 25; Mpitulukilo ya mu mizhilo 31:12) Mwafwainwa kubula baana kutelekesha. Kyanema bingi kunengezhezha jimo byo tukafunda pa kupwila, mambo mu kukumbulapo namo tufunjilamo byavula. Mwanyike mucheche utatwila kukumbulapo mu byambo bicheche nangwa kutanga mukumbu kufuma mu palagalafu, pano bino banyike bafunda byavula umvwe mwibafunjisha kwitaina mikumbu ne kwiyamba mu mawi abo bene. Nanchi anweba bansemi mukumbula kimye kyonse mikumbu yalumbuluka mu byambo byenu anwe bene nyi? Kyawama bingi mwana yense kwikala na Baibolo yanji, buku wa nyimbo, ne buku ubena kufunjiwamo Binembelo pa kyo kyo kimye.

13, 14. (a) Mambo ka bansemi kyo bafwainwa kwingijila pamo na baana babo mu mwingilo? (b) Kika kikakwasha baana kwikala na lusekelo mu mwingilo wa mu bujimi?

13 Bansemi ba maana babula baana babo kwingijila Yehoba saka bakiji banyike, ne kwibakwasha kumona busapwishi amba ke kintu kikatampe mu bwikalo bwabo. (Bahebelu 13:15) Bansemi bafwainwa kwingila na baana babo mu mwingilo pa kuba’mba bebafunjishe bulongo kwikala ba mwingilo ‘babula kyakubilako bumvu kasa batwalatu bulongo mambo a bukine.’ (2 Timoti 2:15) Ibyepi kwi anweba? Umvwe mwi bansemi abya mukwasha baana benu kunengezha mwingilo wa mu bujimi nyi? Kuba kino kukebalengela kwikala na lusekelo mu mwingilo.

14 Mambo ka o kyanemena bansemi kwingijila pamo na baana babo mu mwingilo? Kuba bino, kufunjisha baana kumona byuba bansemi yabo. Kabiji pa kimye kimotu, bansemi nabo bakamonanga baana babo byo boba ne busendwe bwabo byo buji. Monai kuba’mba mubena kuya na baana benu mu mbaji yapusana-pusana ya mwingilo. Umvwe kyakonsheka mwana yense wafwainwa kwikala na kyola kyanji kya kusendelamo mabuku mu bujimi ne kumufunjisha bya kwikisunga bulongo. Umvwe ke mwibafunjishe kimye kyonse ne kwibakosesha, baana benu bakatemwa mwingilo wa busapwishi ne ku mumona amba ke jishinda ja kumwesheshamo butemwe bwetu kwi Lesa ne bakwetu.—Mateo 22:37-39; 28:19, 20.

Ikalai Balunda na Yehoba

15. Byo kyanema ku kisemi kusunga bulunda na Yehoba, ñanyi mashinda amo a kubilamo kino?

15 Kwikala balunda na Yehoba ke kintu kyanema bingi. (Masalamo 119:93) Jishinda jimo ja kubilamo kino ke kwisamba na kisemi kyenu bintu bya ku mupashi kimye kyonse. Nanchi mwisamba nabo kinembelo kya Baibolo kya juba nyi? Abya muji na kisela kya kwisamba nabo bishinka biji mu magazini akatataka a Kyamba kya Usopa ne Loleni! ‘byo mwenda mu jishinda’ nyi? Nanchi muvuluka kumusanchila Yehoba mu lulombelo ‘kimye kyo mulaala ne kimye kyo mubuka’ na mambo a kwikala bomi juba ne juba ne na mambo a bupe bwanji bwavula nyi? (Mpitulukilo ya mu mizhilo 6:6-9) Umvwe baana benu ke bamone byo mwatemwa Lesa mu byonse byo muba, kikebakwasha kuyuka bukine.

16. Mambo ka o kyanemena kufunjisha baana kwipesela-pesela bene?

16 Pa bimye bimo banyike bakeba maana a kwibakwasha mwa kupwishisha makatazho o bekala nao. Mukifulo kya kwibabula byakuba, bamweshai byo bakonsha kuyuka milanguluko ya Lesa pa byo byo bintu kupichila mu kwibafunjisha byo bakonsha kwipesela-pesela bene. Kufunjisha baana bya kwingijisha mabuku onse afuma ku ‘kalume wa kishinka ne wa maana’ kukebakwasha kwikala balunda na Yehoba. (1 Samwela 2:21b) Kabiji umvwe kabesambe ne na baana bakwabo ba mu nzubo buwame bwa kupesa-pesa bya mu Baibolo, bulunda bwabo na Yehoba bukabailangakotu kikupu.

Ketekelai mwi Yehoba

17. Mambo ka bansemi babula bena kwabo kyo bafwainwa kubula kulefulwa pa mambo a kukomesha baana babo kwikala bena Kilishitu?

17 Nga bansemi babula bena kwabo bakonsha kukomesha byepi bisemi byakosa ku mupashi? Bansemi ba uno mutundu bekala na makatazho avula bingi pa mambo a kukomesha baana. Bino anweba bansemi mwabula bena kwenu kange mulefulwe ne! Mwakonsha kwibakomesha baana benu bulongo, byonka byauba bansemi bavula babula bena kwabo baketekela mwi Lesa, bomvwina mafunde anji ne kukomesha baana bakosa ku mupashi. (Byambo bya Mana 22:6) Kya kine bansemi ba bwina Kilishitu babula bena kwabo bafwainwa kuketekela mwi Yehoba. Bafwainwa kuketekela’mba ukebakwasha.—Masalamo 121:1-3.

18. Bansemi bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba baana babo bakomenga bulongo mu milanguluko ne ku mubiji, bino bafwainwa kutesha muchima ku kika?

18 Bansemi ba maana bayuka’mba ‘kuji kimye kya kusekelamo ne kimye kya kuzhilamo.’ (Musapwishi 3:1, 4) Bintu bikebewa pa kuba’mba mwana ekale na milanguluko ne mubiji wawama ke kukokoloka ne kukaya kwa esakana. Nyimbo yawama, kikatakata kwimba nyimbo ya kutota Lesa kukakwasha mwana kwikala na milanguluko yawama yakonsha ku mulengela kukosesha bulunda bwanji na Yehoba. (Kolose 3:16) Kimye kya bwanyike kyo kimye kyawama ku muntu kwinengezhezhamo pa kuba’mba akekale muntu wakamwa Lesa umvwe wakoma, ne kutwajijila kwiyowa bumi bwa myaka ne myaka mu paladisa pano pa ntanda.—Ngalatiya 6:8.

19. Mambo ka bansemi kyo bafwainwa kuketekela Yehoba kwibakwasha pa kukomesha baana babo?

19 Yehoba ukeba bisemi byonse bya bwina Kilishitu kwikala byakwatankana kabiji byakosa ku mupashi. Umvwe kine twatemwa Lesa ne kumvwina Byambo byanji, uketukwasha ne kwitupa bulume bwitufwainwa bwa kulondela mikambizho yanji. (Isaya 48:17; Filipai 4:13) Vulukai kuba’mba jishuko jo muji najo ja kufunjisha baana benu jikapwa kabiji kechi mukekala najo jibiji ne. Ibikaiko kwingijisha mafunde a Byambo bya Lesa, kabiji Yehoba ukemukwasha kukomesha kisemi kyakosa ku mupashi.

Twafundapo Ka?

• Mambo ka o kyanemena kwikala na kimye kya kufunjisha baana?

• Mambo ka bansemi o bafwainwa kwikela na byubilo byawama?

• Ñanyi mashinda amo anema akukwashishamo baana kukoma ku mupashi?

• Mambo ka o kyanemena kisemi kwikala balunda na Yehoba?

[Bipikichala pa peja 20, 21]

Bisemi byakosa ku mupashi kimye kyonse bifunjila pamo Byambo bya Lesa, kuyila pamo na kupwila kwa bwina Kilishitu, ne mu mwingilo

    Mabuku a mu Kikaonde (1992-2025)
    Shinkai
    Shinkulai
    • Kikaonde
    • Tuminaiko Bakwenu
    • Byo Mukeba
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Terms of Use
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Shinkulai
    Tuminaiko Bakwenu