‘Yainga na Kwibasambisha Baluke ke Baana ba Bwanga’
‘Lūsa lonse napewalo ne lwa mwiulu ne lwa pano panshi. Onkao mambo yainga na kwibasambisha ba mu mikoka yonse ya bantu baluke ke baana ba bwanga.’—MATEO 28:18, 19.
1, 2. (a) Ñanyi mwingilo Yesu ye apele baana banji ba bwanga? (b) Mepuzho ka aamba pa mukambizho wa kwa Yesu asakufunjiwa?
JUBA jimo kimye kya milemba mu Isalela mu mwaka wa 33 C.E., baana ba bwanga ba kwa Yesu bapwijile pa mutumba wa Ngalilea. Kyajinga kimye Nkambo yabo wasangwilwe kyo ailenga mwiulu. Bino saka akyangye kukanjila, wajinga na kintu kimo kyanema kya kwibabula. Yesu wibapele mwingilo. Wajinga ñanyi mwingilo? Baana banji ba bwanga bamutambwijile byepi? Kabiji uno mwingilo uji byepi ne kwi atweba lelo jino?
2 Byambo byaambile Yesu byanembwa mu Mateo 28:18-20 byaamba’mba: ‘Lūsa lonse napewalo ne lwa mwiulu ne lwa pano panshi. Onkao mambo yainga na kwibasambisha ba mu mikoka yonse ya bantu baluke ke baana ba bwanga, ne kwibabatiza mu jizhina ja Tata ne ja Mwana ne ja mupashi wazhila; ne kwibafunjisha balamenga byonse byo nemukambizhe: kabiji talai, amiwa nji nenu moba onse, ne kufika ku juba jikapelako.’ Yesu watongwele bino byambo, “lūsa lonse,” “mikoka yonse,” “byonse byo nemukambizhe,” kepo ne “moba onse.” Awe mukambizho wanji wajinga na bibye byambo bya butemwe, uleta mepuzho anema bingi mu kwiepipisha amba, mambo ka? kwepi? ki ka? kufika ñanyi kimye? Twayai tufunde ano mepuzho jimo jimo?a
“Lūsa Lonse Napewalo”
3. Mambo ka o twafwainwa kukokela mukambizho wa kwalula bantu ke baana ba bwanga?
3 Kitanshi, mambo ka o twafwainwa kukokela mukambizho wa kwalula bantu ke baana ba bwanga? Yesu waambile’mba: ‘Lūsa lonse napewalo ne lwa mwiulu ne lwa pano panshi. Onkao mambo yainga na kwibasambisha ba mu mikoka yonse ya bantu baluke ke baana ba bwanga.’ Byambo bya kuba’mba “onkao mambo” bitala ku kishinka kikatampe kya ene mambo o twafwainwa kukokela uno mukambizho. Ke na mambo a kuba Yesu aye wakambizhe uno mukambizho uji na “lūsa lonse.” Nga lūsa lwanji lwabaya byepi?
4. (a) Lūsa lwa kwa Yesu lwabaya byepi? (b) Kuyuka kwetu lūsa luji na Yesu kwakonsha kwitulengela kumona byepi mukambizho wa kwalula bantu ke baana ba bwanga?
4 Yesu uji na lūsa pa kipwilo kyanji, kabiji kutendeka mu 1914 uji na lūsa mu Bufumu bwa Lesa bwaikajikwa mwiulu. (Kolose 1:13; Lumwekesho 11:15) Ye malaika mwine mukatampe, ne mu jino jishinda uji na lūsa lwa kukambizha biumbi bya bamalaika. (1 Tesalonika 4:16; 1 Petelo 3:22; Lumwekesho 19:14-16) Bamupa bulume kwi Shanji bwa konauna “bufumu bonse, ne lūsa lonse, ne bulume bonse” bukana mafunde a bololoke. (1 Kolinda 15:24-26; Efisesa 1:20-23) Lūsa lwa kwa Yesu kechi lujitu ku bomi bonkatu ne. Ye “wakwibachibila mambo bomi ne bafu” kabiji uji na ngovu yamupa Lesa ya kusangula boba balaala mu tulo twa lufu. (Byubilo 10:42; Yoano 5:26-28) Kine mukambizho wapana muntu uji na lūsa lukatampe, wafwainwa kumona’mba wanema bingi. Onkao mambo, na mushingi ne na muchima wa kwipana atweba bene tukokela mukambizho wa kwa Kilishitu wa ‘kuya na kusambisha bantu amba baluke ke baana ba bwanga.’
5. (a) Petelo wakokejile byepi byambo bya kwa Yesu? (b) Petelo wapeshiwe byepi na mambo a kukokela mikambizho ya kwa Yesu?
5 Ku ntendekelo ya mwingilo wanji, Yesu wabujile baana banji ba bwanga mu jishinda jawama bingi kuba’mba kuyuka lūsa lwanji ne kukokeka mikambizho bileta mapesho. Kimye kimo waambijile Petelo wajinga muntu wakwatanga masabi amba: “Shinjikai, muye kwazhika, mute makonde enu, mwipaye.” Petelo wayukile kya kine amba kafwamo masabi, kyo kine kintu kyo amwambijile Yesu amba: “Nkambo! twajikukabakanangatu bufuku bonse ne kamo kafwamo ne.” Bino, wanungilepo na jiwi jakoka amba: “Mambo a jiwi jenu, makonde nsakwiata.” Petelo byo akokejile mukambizho wa kwa Yesu wakwachile “bisamba bya masabi.” Petelo wakuminye bingi kya kuba “waponene ku manungo a Yesu, amba, Fumai kwi amiwa, mambo Nkambo amiwa ne muntu ulenga mambo.” Bino Yesu wamukumbwile’mba: “Kechi mube moyo ne, pakuba pano mukakwatanga bantu mu kwibapulusha.” (Luka 5:1-10; Mateo 4:18) Tufunjilako ka ku jino jishimikila?
6. (a) Jishimikila ja masabi akwachiwe mu jishinda ja kukumya, jalumbulula byepi mutundu wa lukokelo Yesu lo akeba? (b) Twakonsha kulonda byepi Yesu?
6 Yesu wapele ba Petelo, Andeleo, ne batumwa bakwabo mwingilo “wa kukwata bantu,” bino wibapele uno mwingilo panyuma ya kuba bakwata kala bisamba bya masabi. (Mako 1:16, 17) Yesu kechi wakebelenga kumukokela kwa kubula kuyuka kyo babena kumukokela ne. Wibamwesheshe ba Petelo ne Andeleo kishinka kya ene mambo o bafwainwe kumukokela. Byonkatu byo kyamwekele kimye bakokejile mukambizho wa kwa Yesu kuba’mba tai makonde mwafwa bisamba bya masabi, po pamotu, kukokela mukambizho wa kwa Yesu “wa kukwata bantu” nako kuleta mapesho akatampe. Batumwa bakokejile na lwitabilo lukatampe. Jishimikila japezhako kuba’mba: “Kabiji byo bakokejile mato abo ku kitulu, balekele byonse, ke bamulondele.” (Luka 5:11) Ne kino kimye byo tutundaika bakwetu kwingilako mwingilo wa kwalula bantu ke baana ba bwanga, tulonda Yesu. Kechi tukeba’mba bantu balondelengatu na mambo a kuba’mba twibabula ne, bino twibabula bishinka bya kwibalengela kushiinwa bya kuketekela kukokela mukambizho wa kwa Yesu.
Bishinka ne Kwikala na Muchima Ukebewa
7, 8. (a) Bishinka ka bya mu Binembelo bimo byalumbulula ene mambo o tusapwila Bufumu ne kufunjisha bantu amba baluke ke baana ba bwanga? (b) Ñanyi kinembelo kimutundaika kikatakata kutwajijila kwingila mwingilo wa kusapwila? (Monai tubyambo twa panshi.)
7 Na mambo a kuba twayuka lūsa lwa Kilishitu, netuwa motuji mu mwingilo wa kusapwila Bufumu ne kufunjisha bantu amba baluke ke baana ba bwanga. Ñanyi bishinka bya mu Binembelo bilumbulula ene mambo o twingijila uno mwingilo, akyo kyo twakonsha kubulako ne boba bo tumona amba bakonsha kutendeka mingilo yawama? Twayai tumone byamwene Bakamonyi bavula bakishinka kufuma mu byalo byapusana pusana, ne kumona binembelo byamweshiwa byo byayila mu byambo byabo.
8 Roy wabatizwe mu 1951 waamba’mba: “Byo nepaine kwi Yehoba, namulayile kumwingijila jonse. Nkeba kufikizha mulaye wami.” (Masalamo 50:14; Mateo 5:37) Heather wabatizwe mu 1962 waamba’mba: “Umvwe naikala panshi ne kulanguluka byonse Yehoba byo angubila, nkeba kumwesha lusanchilo lwami kupichila mu kumwingijila mu bukishinka.” (Masalamo 9:1, 9-11; Kolose 3:15) Hannelore wabatizwe mu 1954 waamba’mba: “Kimye kyonse kyo twingila mu mwingilo, twingila na bamalaika. Kine ke jishuko bingi.” (Byubilo 10:30-33; Lumwekesho 14:6, 7) Honor wabatizwe mu 1969 waamba’mba: “Umvwe kimye kya Yehoba kya luzhachisho kyafika, kechi nkeba muntu nangwa umo mu kinkalankulo akapemo Yehoba ne Bakamonyi banji mambo amba bebalekelele ne kwamba amba, ‘Kechi naumvwinepo byambo bya lusopesho ne.’” (Ezikyo 2:5; 3:17-19; Loma 10:16, 18) Claudio wabatizwe mu 1974 waamba’mba: “Kimye kyo tusapwila, ‘twambila mwi Kilishitu konka ku meso a Lesa.’ Akikilangulukaipotu. Byo twingila mu mwingilo, twikala na lusekelo lwa kwingijila pamo na Balunda netu.”—2 Kolinda 2:17.b
9. (a) Jishimikila ja masabi akwachile Petelo ne bakwabo batumwa jamwesha byepi muchima wawama ukebewa wa kukokela Kilishitu? (b) Muchima ka ukebewa kukokela Lesa ne Kilishitu ano moba, kabiji mambo ka?
9 Jishimikila ja bisamba bya masabi o bakwachile jitumwesha buneme bwa kwikala na muchima ukebewa wa kukokela Kilishitu, ko kuba’mba, muchima wa butemwe. Kimye Petelo kyo aambile’mba, “Fumai kwi amiwa, mambo Nkambo amiwa ne muntu ulenga mambo,” Yesu kechi wamushile ne, nangwa kumuzhachisha amba walengelepo mambo ne. (Luka 5:8) Yesu kechi wazhingijilepo nangwa byo bamusashijile kwi Petelo amba ayenga ne. Bino Yesu wamukumbwile na muchima wa lusa amba: “Kechi mube moyo ne.” Kukokela Kilishitu na mambo a kumvwa moyo, umvwe kechi lwajinga lukokelo lwawama ne. Mu kifulo kya kino, Yesu wamubujile Petelo ne bakwabo amba pano basakwikala ba mwingilo ba kukwata bantu. Lelo jino, kechi tuzakamisha bantu nangwa kwibambila bintu bya kwibalengulula nabiji kwibazhachisha ne kwibalengesha bumvu, kuba nobe kwibongola amba bakokele Kilishitu ne. Lukokelo lwabo abo bene na muchima yense wa butemwe bwa kutemwa Lesa ne Kilishitu lo lonka lusangajika Yehoba.—Mateo 22:37.
‘Sambishai ba mu Mikoka Yonse ya Bantu Baluke ke Baana ba Bwanga’
10. (a) Bika bya mu mukambizho wa kwa Yesu wa kwalula bantu ke baana ba bwanga byalengejile mwingilo wa baana banji ba bwanga kukatazha? (b) Baana ba bwanga baubile byepi na mukambizho wa kwa Yesu?
10 Jipuzho ja bubiji jaiya na mambo a mukambizho wa kwa Yesu ke jino, kwepi kwa kwingijila uno mwingilo wa kwalula bantu ke baana ba bwanga? Yesu wabujile baana banji ba bwanga amba: ‘Sambishai ba mu mikoka yonse ya bantu baluke ke baana ba bwanga.’ Mwingilo wa kwa Yesu saka akyangye kutendeka, bantu ba mu mikoka ingi bebatambwilanga umvwe baiya ku Isalela na kwingijila Yehoba. (1 Bamfumu 8:41-43) Yesu aye kikatakata wasapwijile ku bene Bayudea, pano kufuma pa kyo kino kimye waambijile baana banji ba bwanga kuya ku bantu ba mu mikoka yonse. Pa kyo kya kimye, kizhiba kya kukwatamo masabi, nangwa’mba nyaunda ya kusapwilamo baana banji ba bwanga yajingatu ya kusapwila mu “kakizhiba kacheche”—ku bene Bayudea kwapwa, pano palutwe kizhiba kya kukwatamo masabi kyafikile ne ku “kalunga ka mema” ka bantu. Nangwa kya kuba luno lupimpu lwalengejile mwingilo kukatazha ku baana ba bwanga, bakokejile mukambizho wa kwa Yesu na muchima umo. Ne myaka makumi asatu saka ikyangye kufika panyuma ya lufu lwa kwa Yesu, mutumwa Paulo washimwine amba, mambo awama asapwijilwe kechi ku Bayudea kwapwatu ne, bino “asapwijilwe mu bilengwa byonse bya muno munshi.”—Kolose 1:23.
11. ‘Kizhiba kya kukwatamo masabi’ kyabailako byepi kufuma ku ntendekelo ya myaka kitota kya bu 20?
11 Mu myaka yapitapo kunyuma kwe, kubailako kwa nyaunda ya kusapwilamo kwamweka. Ku ntendekelo ya myaka kitoka kya bu 20, byalotu bicheche byo byajinga ‘kizhiba kya kukwatamo masabi.’ Nangwa byonkabyo, baana ba bwanga ba kwa Kilishitu bajingako kunyuma balondejile byaingijile bena Kilishitu ba mu myaka kitota kitanshi, ne na muchima yense, banungileko nyaunda yabo ya kusapwilamo. (Loma 15:20) Byo kyaubile’mba kifikenga ku ntendekelo ya myaka ya ma 1930, baalwilenga bantu ke baana ba bwanga mu byalo 100. Lelo jino, ‘kizhiba kya kukwatamo masabi’ kyetu kyabailako kufika mu byalo 235.—Mako 13:10.
“Ba mu Mikoka Yonse ya Bantu”
12. Ñanyi mwingilo wakatazha waleta Zekaliya 8:23?
12 Kwalula ba mu mikoka yonse ke baana ba bwanga kwakatazha bingi, kechi na mambotu a kunyakasa miseke konka ne, bino ne na mambo a kuba bamba milaka yapusana pusana. Kupichila mwi ngauzhi Zekaliya, Yehoba waambijile jimo amba: “Mu oa moba bantu jikumi ba mu mikoka yamba milaka yapusana-pusana bakakwata ku mukangyo wa Muyudea ne kumwambila’mba: Tuyenga nenu, mambo twaumvwa’mba Lesa muji nanji.” (Zekaliya 8:23) Mu kufikizhiwa kukatampe kwa buno bungauzhi, “Muyudea” wimenako bena Kilishitu bashingwa bashalapo. “Bantu jikumi” bemenako “jibumba jikatampe.”c (Lumwekesho 7:9, 10; Ngalatiya 6:16) Aje jibumba jikatampe ja baana ba bwanga ba kwa Yesu, ke bantu ba mu mikoka yavula, kabiji monka mwaambijile Zekaliya bamba milaka yapusana pusana. Nanchi bantu ba Lesa ba ano moba bafuma mu mikoka yavula nyi, kabiji bamba milaka yapusana pusana nyi? Ee, mwane.
13. (a) Ñanyi kintu kimo kyaubiwa pa mambo a milaka mu bantu ba Lesa ba ano moba? (b) Jibumba ja kalume wa kishinka ne wa maana jaubapo byepi pa kumona amba kajo ka ku mupashi kabena kukebewa mu milaka yapusana pusana? (Ambaipo ne biji mu kabokoshi ka “Mabuku a Bampofu.”)
13 Mu 1950 kyajinga kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba mwaya ntanda yonse, umvwe kwikyambila mu kuba’mba paji bantu batanu, basatu bo bene bena mulaka wa Kizungu. Byo kyafikile mu 1980, kino kibelengelo kyatendekele kubwela panshi kya kuba, inge paji bantu batanu, babiji bo bene bena mulaka wa Kizungu. Kabiji lelo byo tubena kwamba mu bantu batanu, umotu ye mwine mwina mulaka wa Kizungu. Jibumba ja kalume wa kishinka ne wa maana jaubapo byepi pa kumona kuba’mba balongo betu bavula bamba milaka ingi? Jibena kupana kajo ka ku mupashi mu milaka yavula. (Mateo 24:45) Kya kumwenako mu 1950, mabuku etu alupulwanga mu milaka 90, pano lelo jino, akye kibelengelo kyakoma kufika ku milaka 400. Abya kuta muchima bantu ba milaka yapusana pusana mu jije jishinda kwakwasha bantu nyi? Ee! Bantu 5,000 bafuma mu “njimi yonse” balulwa ke baana ba bwanga ba kwa Kilishitu mulungu ne mulungu mu mwaka! (Lumwekesho 7:9) Kabiji kibelengelo kibena kuyilakotu palutwe. Mu byalo bimo mu “makonde” mubena kufwa bisamba bya masabi!—Luka 5:6; Yoano 21:6.
Mwakonsha Kwingilako Mwingilo Uleta Lusekelo Nyi?
14. Twakonsha kukwasha byepi bantu bamba mulaka wa mu kyalo kingi baji mu nyaunda yetu? (Ambaipo ne biji mu kabokoshi ka “Mulaka wa Kwamba na Maboko ne Kwalula Bantu ke Baana ba Bwanga.”)
14 Kwalula bantu bafuma mu “njimi yonse” kwikala baana ba bwanga mu byalo byetu kubena kuyatu na kukebewa, mambo bantu bavula babena kwiya kufuma mu byalo bingi. (Lumwekesho 14:6) Twakonsha kukwasha byepi bantu ba mu nyaunda yetu bamba mulaka ungi? (1 Timoti 2:4) Twafwainwa kwingijisha bintu byo twakonsha kwibakwashishamo. Bantu ba uno mutundu twafwainwa kwibashila mabuku anembwa mu mulaka ye bamba. Umvwe kyakonsheka twakonsha kwisambapo na Kamonyi mukwetu umo wamba mulaka wabo kuba’mba akebafwakashishe. (Byubilo 22:2) Kunengezha bino, pano kubapeleko mambo Bakamonyi bavula bafunda kwamba milaka ingi kuba’mba bakwashe benyi kwaluka ke baana ba bwanga ba kwa Kilishitu. Masawakya amwesha kuba’mba kukwashañana kwa uno mutundu kuleta bingi lusekelo.
15, 16. (a) Ñanyi bya kumwenako byamwesha kuba’mba mu kukwasha boba bamba mulaka ungi muji lusekelo? (b) Mepuzho ka o twakonsha kulangulukapo pa mambo a mwingilo wa mu bujimi mwambiwa mulaka ungi?
15 Monai bya kumwenako bibiji kufuma ku Netherlands kwingijiwa mwingilo wa kusapwila Bufumu mu milaka 34. Bamulume ne mukazhi Bakamonyi bepaine kuya na kwalula bantu ke baana ba bwanga ku bantu bafuma ku Poland baji mu kyalo kyabo. Uno mwingilo wabo waingijiwe bingi bulongo kya kuba’mba kyatundaikile mulume kukepeshako nkito yanji ya ku mubiji pa kuba’mba ekalengako na juba jikwabo ja kufunjisha Baibolo bantu bamwesheshenga lusekelo. Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, bano bamulume ne mukazhi bafunjishenga mafunjisho a Baibolo 20 mulungu ne mulungu. Baambile’mba: “Mwingilo wetu witusangajika bingi.” Aba balula bantu ke baana ba bwanga bekala bingi na lusekelo kikatakata umvwe aba bomvwa bukine bwa mu Baibolo mu mulaka wabo bene batundaikwa kumwesha lusanchilo. Kya kumwenako, pa kupwila kumo mu Vietnam, mwanamulume mukote waimene ne kulomba lūsa amba bamuswishe kwambapo byambo bimo. Waambijile Bakamonyi saabena kulakasha mipolo amba: “Kine nemusanchila bingi pa kwibikako kwenu na kufunda mulaka wami wakatazha. Nji bingi na lusekelo pa kufunda bintu byawama mu Baibolo mu bukote bwami.”
16 Onkao mambo, kechi kya kukumya pa kumona lusekelo lwikala na boba bengijila mu bipwilo byamba milaka ya mu byalo bingi ne. Ba mulume ne mukazhi ba ku Britain baambile’mba: “Mwingilo wa kwingijila mu bujimi muji mulaka wa mu kyalo kingi ke lubaji lumo lwa mwingilo umo lwawama bingi ye twaingila pa myaka 40 mu mwingilo wa Bufumu.” Nga anweba, abya mwakonsha kupimpulako bwikalo bwenu pa kuba’mba mwingilengako uno mwingilo wa lusekelo nyi? Umvwe mukifunda sukulu, kana kyakonsheka kuba’mba kemufunde mulaka ungi kuba’mba akemukwasheko kwingila mu lubaji lwa mwingilo nabiji luno nyi? Kuba kino kwakonsha kwimushinkwila jishinda ja bwikalo bwawama bwayula mapesho. (Byambo bya Mana 10:22) Nga mambo ka ne kuba mwisamba kino na bansemi yenu ne?
Kwalaula Mashinda Etu
17. Twakonsha kufika byepi ku bantu bavula mu nyaunda yetu ya kipwilo?
17 Kya kine kuba’mba atweba bonse bwikalo bwetu kuba bwituswisha kuta “makonde” mu manyaunda mwambiwa milaka ingi ne. Nangwa byonkabyo, twakonsha kwingila na ngovu kufika ku bantu bavula mu nyaunda yetu ya kipwilo kukila potupela. Mu ñanyi jishinda? Ke mu kwalaula mashinda etu akufunjishishamo, kechi kwalula byambo ne. Mu mapunzha avula bantu babena kuya na kuvula bekala mu bishimikwa biji na masakwa a luvimba wakatazha bingi. Kabiji bakwabo bavula kechi bekala pa mazubo kimye kyo twibafwakashisha umvwe tuji mu mwingilo wetu wa ku nzubo ne nzubo ne. Onkao mambo, twakonsha kuteya “makonde” etu pa bimye byapusana pusana mu mapunzha avula. Mu jino jishinda tulonda Yesu. Aye waesekelenga na ngovu ne kumona mashinda a kwambilamo na bantu mu bimye byapusana pusana.—Mateo 9:9; Luka 19:1-10; Yoano 4:6-15.
18. Kusapwila mu mapunzha avula kwaingijiwa byepi bulongo? (Ambaipo ne biji mu kabokoshi ka “Kwalula Bantu ba Mingilo ke Baana ba Bwanga.”)
18 Mu byalo bimo bya panopantanda, kusapwila konse kwakonsha kutanyiwa bantu ke jishinda jimo janema bingi ja kwalwilamo bantu, ke baana ba bwanga. Baibijila kwingila mwingilo wa kwalula bantu ke baana ba bwanga, basapwila ku mapunzha apusana pusana. Kunungapo pa kusapwila ku nzubo ne nzubo, basapwishi basapwila ne ku bibanza bya ndeke, mu maofweshi, mu mashitolo, pa mapunzha po bemikila myotoka, pa biteshenyi bya masakya, mu mikwakwa, mu mapaka, ku bitulu bya mikola kwanama bantu, kepo ne ku mapuzha akwabotu. Ku mapunzha a uno mutundu ko ko bebasapwijile Bakamonyi bavula bamo babatizwa katataka mu Hawaii. Kwalaula mwa kwingijila kwitukwasha kwingila na ngovu kulondela mukambizho wa kwa Yesu wa kwalula bantu ke baana ba bwanga.—1 Kolinda 9:22, 23.
19. Mbaji ka ya mukambizho wa kwa Yesu kwi atweba ikafunjiwa mu mutwe walondelapo?
19 Mu mwingilo wapaine Yesu ku baana banji ba bwanga kechi mwajingatu byambo bya kulumbulula mambo ka? ne kwepi ko twakonsha kwingijila uno mwingilo byonkatu ne, bino mwajinga ne byambo byalumbulula ki ka kyo twafwainwa kusapwila, kepo ne kutwajijila kufika ñanyi kimye. Ino mbaji ibiji yashalapo ya mukambizho wa kwa Yesu ikafunjiwa mu mutwe walondelapo.
[Tubyambo twa mushi]
a Mu uno mutwe tusakufunda mwatala mepuzho abiji atanshi. Akwabo abiji akafunjiwa mu mutwe walondelapo.
b Bishinka bikwabo byalumbulula ene mambo o tusapwila byanembwa mu Byambo bya Mana 10:5; Amosi 3:8; Mako 12:17; Loma 1:14, 15.
c Monai byambo byavula byaamba pa buno bungauzhi mu Kyamba kya Usopa kya June 1, 2001, peja 10, ne Ukusesema kwa kwa Esaya—Ulubuuto lwa Bantu Bonse, Ibuuku 2, peja 407, wanembwa na Bakamonyi ba kwa Yehoba.
Mukivuluka Nyi?
• Bishinka ka, kabiji ñanyi muchima ukebewa mu kwingila mwingilo wa kusapwila Bufumu ne kwalula bantu ke baana ba bwanga?
• Bakalume ba Yehoba ano moba babena kwingila byepi mwingilo wakambizhe Yesu wa kwalula bantu ba mu mikoka yonse ya bantu ke baana ba bwanga?
• Twakonsha kwalaula byepi ‘mashinda a kutelamo makonde,’ kabiji mambo ka o twafwainwa kubila kino?
[Kitenguluzha/Bipikichala pa peja 21]
Mabuku a Bampofu
Mu United States muji mukulumpe mu kipwilo kya bwina Kilishitu mpofu wa jizhina ja Albert. Kwingijisha Mabuku alumbulula Baibolo a Bampofu kumukwasha bingi kwingila bulongo mu mwingilo wanji, kubikapotu ne mingilo yanji ya bukulumpe bwa kutangijila mwingilo wa mu bujimi mu kipwilo. Wingila byepi mwingilo wanji wa mu kipwilo?
Mukulumpe utangijila mu kipwilo aye James washimwine amba: “Tukyangye kwikalapo kala na mukulumpe utangijila mwingilo mu kipwilo wingila bulongo byonka biji Albert ne.” Albert ke umo wa mu boba bampofu bafika ku 5,000 mu United States pa mwaka pa mwaka batambwila Mabuku a Bampofu a mu Kizungu ne a mu Spanish. Kufuma mu 1912, jibumba ja kalume wa kishinka ne wa maana jalupula Mabuku a Bampofu apusana pusana kukila kitota kimo. Kwingijisha biñambañamba bya katataka, mashinyi a kupulintilako a Bakamonyi ba kwa Yehoba pa mwaka pa mwaka apulinta biumbi bya Mabuku a Bampofu mu milaka kukila jikumi ne kwiasampanya mu byalo kukila pa 70. Abya mwayukapo umo wakonsha kukwashiwa na mabuku a Baibolo anembelwa bampofu nyi?
[Kitenguluzha/Kipikichala pa peja 22]
Mulaka wa Kwamba na Maboko ne Kwalula Bantu ke Baana ba Bwanga
Bakamonyi bavula mwaya ntanda, kubikapo ne bakyanyike babambakana, bafunda mulaka wa kwamba na maboko kuba’mba bakwashe bantu bashinka matwi kwaluka ke baana ba bwanga ba kwa Kilishitu. Kya kumwenako, mu Brazil monkatu, bashinka matwi 63 babatizwe mu mwaka umotu kunyuma kwe katataka, kabiji Bakamonyi bashinka matwi 35 mu kino kyonka kyalo pa kino kimye babena kwingila mwingilo wa busapwishi bwa kimye kyonse. Kuzhokoloka ntanda yonse, kuji bipwilo bya mulaka wa kwamba na maboko byakilaila pa 1,200 ne mabumba. Kijiiji kya mulaka wa kwamba na maboko kyabaya kukila byonse panopantanda kijitu kimo, kyakumbana kyalo kya Russia kyonse!
[Kitenguluzha pa peja 23]
Kwalula Bantu ba Mingilo ke Baana ba Bwanga
Kimye kyo afwakashijilenga bantu ba mingilo mu maofweshi abo mo bengijila, Kamonyi umo mu Hawaii wataine mukulumpe wa kampanyi katala pa myotoka. Nangwa kya kuba wajinga muntu wikala bingi wakaswa na mingilo, waswile kumufunjishanga Baibolo pa maminiti 30 jimo mu mulungu mu ofweshi wanji. Jonse pa Kisatu lukelo, wabujilenga bakwabo ba mingilo amba pa kyo kino kimye umvwe kebafunde, kechi bafwainwa kumutuminanga malamya ne, kuba’mba ate muchima ku lufunjisho. Kamonyi mukwabo mu Hawaii ufunjisha Baibolo mwine mwina kibamba kyo basonenamo masapo, jimo mu mulungu. Umufunjisha lufunjisho ponkatu pa kitala kya mu shitolo po bapoteshesha bipe. Umvwe kwaiya muntu wa kupota kintu mu shitolo, Kamonyi ufwenya ku lubaji lumo. Awo muntu inge wayatu batendeka jibiji kufunda.
Abe bantu bonse babiji, mukulumpe wa kampanyi ne mwina shitolo basapwijilwe mambo a kuba Bakamonyi bateyele “makonde” abo mu mapunzha apusana. Mwakonsha kulangulukapo mapunzha amo mu nyaunda yenu ya kipwilo ko mwakonsha kutana bantu babula kutanyiwa pa mazubo abo nyi?
[Kipikichala pa peja 23]
Mwakonsha kwingijila mu nyaunda muji bantu bamba mulaka ungi nyi?