Fundai kwi Yesu byo Amona Bukulumpe

“Aye usaka kwikala mukulumpe wenu, ekale wa mwingilo wenu.”—MATEO 20:26.

1. Ntanda imona byepi bukulumpe?

KWIPI na muzhi mukatampe wa Tibusi (ye batela luno amba Karnak) mu Ijipita, kabiji paji musinso walepa makilomita 500 na ku kabeta ka bulenge bwa Cairo, paji lukipashañano walepa mamita 18 wa kwa Pharaoh Amenhotep III. Muntu inge wauba’mba e esakanye ku uno lukipashañano umwekatu kantu kachuchu. Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, uno lukipashañano watumbijikilenga ndamakyalo, ke kayukilo ka ntanda byo imona bukulumpe, ko kuba’mba kwimwesha kwikala muntu mukatampe bingi ne kulengela bakwenu kumweka amba bacheche.

2. Kya kumwenako ka Yesu amwesheshe baana banji ba bwanga, kabiji mepuzho ka o twafwainwa kwishikisha atweba bene?

² Mwesakanye buno bukulumpe na bukulumpe bwafunjishe Yesu Kilishitu. Nangwa kya kuba Yesu wajinga ‘Nkambo ne Mufunjishi’ wa baana ba bwanga, wibafunjishe’mba bukulumpe buji mu kwingijila bantu bakwenu. Juba japeleleko ja bwikalo bwanji panopantanda, Yesu wamwesheshe mwatajile lufunjisho lwanji byo aovwele baana banji ba bwanga ku maulu. Kine uno waji mwingilo wamwesheshe kwipelula! (Yoano 13:4, 5, 14) Kyepi kyo mwakonsha kusalapo, kwingijila bakwenu nyi, inyi kwimwingijila? Nanchi kya kumwenako kya kwa Kilishitu kimutundaika kukeba kwikala bepelula byonka byo ajinga aye nyi? Twayai nanchi tumone lupusano lujipo pakachi ka Kilishitu byo amona bukulumpe ne ntanda byo ibumona.

Chinuzhukai Ino Ntanda byo Imona Bukulumpe

3. Bya kumwenako ka bya mu Baibolo bimwesha bulanda bwafumine mu kukanamina lukumo kufuma ku bantu?

³ Mu Baibolo muji bya kumwenako byavula bimwesha kuba’mba kulanguluka kulangulukilamo ntanda pa mambo bukulumpe kuleta malwa. Akilangulukai kinemanga Hamane watumbalele bingi mu kipango kya mfumu wa Pelisha mu moba a kwa Eshita ne Modekai. Kukebesha kutumbalala kwamwesheshe kukosama kwanji ne kumuletela lufu. (Eshita 3:5; 6:10-12; 7:9, 10) Nga Nebukaneza, kechi bamulengejile kunyemena mungye na mambo a bwitote bwanji nenyi? Byambo byanji byalumbulula mo amwenejile bukulumpe amba: “Uno muzhi mukatampe wa Babilona kechi yami namushimikile na bulume bwami bukatampe namba ekale ke mwa kwikala amiwa mfumu ne kutumbijikilamo buneme bwami nenyi?” (Danyela 4:30) Kabiji kwajinga ne Heloda Agilipa I wa bwitote, watambwile lukumo lwabujile kumufwainwa ne kukana kupana lukumo kwi Lesa. “Bamujile ku mapila, ne kuleka walekele ku mweo.” (Byubilo 12:21-23) Kukankalwa kuyuka bukulumpe bwa Yehoba kwalengejile bano banabalume bonse kumona bumvu.

4. Ñanyi utundaika mupashi wa kwitota wa ino ntanda?

⁴ Kijitu bulongo kukeba kwingijisha bwikalo bwetu mu jishinda jileta buneme ne mushingi. Bino, Diabola wingijisha jino jishuko kutundaikilamo mupashi wa kwitota, umwesha milanguluko yanji. (Mateo 4:8, 9) Kange muvulame kuba’mba ye “lesa wa panopantanda” ne, kabiji ye ukebesha ba panopantanda kwendelanga mwayila milanguluko yanji. (2 Kolinda 4:4; Efisesa 2:2; Lumwekesho 12:9) Bena Kilishitu byo bayuka nsulo ya ino milanguluko, kechi balondela mumwena ntanda bukulumpe ne.

5. Nanchi byo twaubapo mu bwikalo, kuya nkuwa, ne bunonshi bileta lusekelo lwa kine kine nyi? Londololai.

⁵ Mulanguluko umo wa Diabola ke wa kuba’mba kutumbalala mu ino ntanda, kunemekwa, ne kwikala na bunonshi, byo bileta lusekelo mu bwikalo. Nanchi kino kya kine nyi? Abya bintu byo twaubapo mu bwikalo, kuya nkuwa ne kwikala na bunonshi byo bitulengela kwikala bulongo na lusekelo nyi? Baibolo witujimunako ku bujimbijimbi bwa uno mutundu. Mfumu wa maana Solomone wanembele’mba: “Namwene’mba mingilo yonse ne busendwe bonse bifuma ku kichima kya muntu kyo amubila mukwabo. Kino nakyo kyo kyatu ne kukabakanatu nobe kujatu mwela.” (Musapwishi 4:4) Bantu bavula beyeka na kukeba bunonshi bwa ino ntanda bakonsha kwitabizha bukine bwa luno lujimuno lwanembwa mu Baibolo. Kya kumwenako kimo ke kya mwanamulume wakwashishe mu kusomba, kufiika, ne kweseka ndeke yailemo bantu ku ñondo. Waambile’mba: “Naingijile bingi na ngovu ne kwikala naikajile sendwe mu byo naubile. Pano bino kino kyaikala ke kyatu, kechi kyandetela lusekelo lwa kine kine ne mutende mu milanguluko ne.”a Jishinda ntanda jo imwenamo kunemekwa, nabiji mu busulu, makayo, nangwa bya kisangajimbwe kechi jileta lusekelo lwa kine ne.

Twikala Bakulumpe Inge Saka Twingila Mwingilo Utundaikwa na Butemwe

6. Ki ka kyamwesheshe’mba ba Yakoba ne Yoano baikele na mupashi watama pa mambo a bukulumpe?

⁶ Kyamwekele mu bwikalo bwa kwa Yesu kimwesha bukulumpe byo bulumbulula. Yesu ne baana banji ba bwanga bailenga ku Yelusalema ku Kijiilo kya Lupitailo kya mu 33 C.E. Monka mu jishinda balongo banji Yesu, ba Yakoba ne Yoano bamwesheshe mupashi watama pa mambo a bukulumpe. Kupichila mwi inabo balombele Yesu amba: ‘Ambai amba, bano baana bami ba balume babiji bekale mu bufumu bwenu, umo ku kilujo kyenu, mukwabo ku kipiko kyenu.’ (Mateo 20:21) Mu mukoka wa Bayudea kwikala ku kilujo nangwa ku kipiko kyalumbulwilenga munema mukatampe. (1 Bamfumu 2:19) Ba Yakoba ne Yoano bakebeshenga kutambula bukulumpe mu lunkanankana. Bakebele bingi kwikala bakulumpe. Yesu wayukile byajinga milanguluko yabo ne onkao mambo wibakwashishe kupimpula milanguluko yabo pa mambo a bukulumpe.

7. Yesu walumbulwile byepi bukulumpe bwa kine bwa bwina Kilishitu?

⁷ Yesu wayukile’mba mu ino ntanda ya bwitote, mwanamulume ye balangulukila kwikala mukulumpe ke yewa utangijila ne kukambizha bakwabo kabiji ye bakonshatu ne kumvwina bukiji bukiji. Bino mu baana ba bwanga ba kwa Yesu, usaka bukulumpe wafwainwa kwikala wa kwingila mwingilo wapela. Yesu waambile’mba: “Aye usaka kwikala mukulumpe wenu, ekale wa mwingilo wenu; kabiji aye usaka kwikala mutanshi mwi anweba, ekale muzha wenu.”—Mateo 20:26, 27.

8. Kilumbulula ka kwikala wa mwingilo, kabiji ñanyi mepuzho o twafwainwa kwishikisha?

⁸ Kyambo kya Kingiliki kyatuntululwa amba “wa mwingilo” mu Baibolo kitazha ku muntu uji na mukoyo wa kukanamina mwingilo wa kwingijila bakwabo. Yesu wafunjishenga baana banji ba bwanga lufunjisho lwanema: Kukambizha bantu kuba bintu kechi ko kwikala mukulumpe ne; kana kwingijila bakwenu mu butemwe. Ishikishai anweba bene amba: ‘Umvwe najinga Yakoba nangwa Yoano inge naubile byepi? Inge naitabile kishinka kya kuba’mba bukulumpe bwa kine kine buji mu kwingila na butemwe nyi?’—1 Kolinda 13:3.

9. Kya kumwenako ka kya kwa Yesu kya kwingijila bakwabo?

⁹ Yesu wamwesheshe baana banji ba bwanga kuba’mba ntanda mo imweshesha bukulumpe kechi mo imo mwamwesheshe ne aye ne. Yesu kechi waubile bunkambo bantu bo aingijile nangwa kwibalengela kumweka ba panshi ne. Bantu bonse, ko kuba’mba banabalume, banabakazhi, ne baana, banonshi, balanda, ne binemanga, kubikakotu ne bandengamambo, bonse baishilenga ko aji kwa kubula moyo ne. (Mako 10:13-16; Luka 7:37-50) Javula bantu bakankalwa kwingila mu butekanye na bakoka. Yesu aye kechi byo byo ajinga ne. Nangwa kya kuba baana banji ba bwanga kimye kimo bakankelwe mwa kulangulukila bulongo ne kutoboka, wibolwele mu butekanye, kwibamwesha amba kine wipelwile kabiji wajinga kimote.—Zekaliya 9:9; Mateo 11:29; Luka 22:24-27.

10. Bwikalo bonse bwa kwa Yesu bwamwesheshe byepi muchima wabula kichima wa kwingijila bakwabo?

¹⁰ Kya kumwenako kya kubula kichima kya Mwana Lesa kyamwesheshe bukulumpe mo bwatala. Yesu kechi waishile amba bamwingijile ne, poso amba ebengijile bakwabo, kwibabuka “bikola bya misango ne misango” ne kwibapokolola ku bademona. Nangwa kya kuba wakokanga ku mubiji ne kukeba kukokoloka, watangizhangako bya bakwabo kukila byanji mwine, ne kwibikako kwibatekenesha. (Mako 1:32-34; 6:30-34; Yoano 11:11, 17, 33) Butemwe bwamulengejile kukwasha bantu ku mupashi, kwenda misinso yalepa mu mikwakwa yauba lukungu saaya na kusapwila mambo awama a Bufumu. (Mako 1:38, 39) Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yesu wanemekele mwingilo wa kwingijila bakwabo.

Londai Yesu mu Kwipelula

11. Ñanyi byubilo byafwainwa banabalume batongolwa kwikala bakulumpe mu kipwilo?

¹¹ Mu myaka yapeleleko ya mu ma 1800, byubilo byawama byafwanyijilwe kwikala na bakulumpe ba bwina Kilishitu bebyambilepo bingi kimye bakulumpe benda basajilwe kwingijila bantu ba Lesa. Bafwainwa kwikala bakulumpe, kwesekana na Zion’s Watch Tower, wa September 1, ke banabalume “bakoka muchima, ba kuba kechi bakonsha kuba saka betota ne . . . , baji na muchima wa kwipelula, babula kukeba kwilundumika, bino basapwila Mambo a Kilishitu saomvwanyika, kechi abo bene ne.” Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, bena Kilishitu ba kine kechi bakeba bukulumpe amba batumbalelemo abo bene ne kwikala na lūsa pa bakwabo ne. Mukulumpe wipelula uvuluka’mba ubena kwingila “mwingilo wawama,” kechi kifulo mwa kumwena lukumo kufuma ku bantu ne. (1 Timoti 3:1, 2) Bonse bakulumpe ne bankwasho mu kipwilo bafwainwa kwibikako kwingijila bakwabo na muchima wa kwipelula ne kwikala bakumwenako bawama mu mwingilo wazhila.—1 Kolinda 9:19; Ngalatiya 5:13; 2 Timoti 4:5.

12. Ñanyi mepuzho babena kukanamina mwingilo wa bukulumpe mu kipwilo o bakonsha kwishikisha bene?

¹² Muntu yense ubena kukanamina bukulumpe wakonsha kwishikisha mwine amba: ‘Abya nkebakebapo mashuko mwa kukwashisha bakwetu nyi, inyi nji na kisela kya kukebatu kuñiñijila? Nanchi nepana na muchima umo kukwasha mu mingilo imo ibula kumonwa ku bantu nyi?’ Kya kumwenako, nsongwalume wakonsha watemwako kwamba majashi mu kipwilo kya bwina Kilishitu bino saka akankazhama kupana bukwasho ku bakikulumpe. Wakonsha kutemwa kwingila na banabalume batongolwa mu kipwilo bino saaji na mukose wa kwingila mwingilo wa busapwishi. Nsongwalume wa ye uno mutundu wafwainwa kwishikisha mwine’mba: ‘Nanchi natatu muchima ku mingilo ya Lesa ilengela kutumbalala ne kutotwa nyi? Abya nkeba kunemekwa kukila bakwetu nyi?’ Umvwe tukeba kunemekwa abya kechi tubena kulondela Kilishitu ne.—Yoano 5:41.

13. (a) Kya kumwenako kya mukulumpe wipelula kyakonsha kukwasha byepi bakwabo? (b) Mambo ka o twakonshesha kwambila’mba kwipelula, ko kuba’mba kwikala kimote, kechi kyubilo mwina Kilishitu kyo akonsha kwisajilapo kuba ne?

¹³ Inge twaingila na ngovu kulonda kwipelula kwa Kilishitu tutundaikwa kwingijila bakwetu. Monai kya kumwenako kya Mukulumpe Wendela Misampi wafwakashishe ne kumona mingilo byo yaingijiwenga pa musampi umo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Nangwa kya kuba bapayankana bingi ne kwikala na bya kuba byavula mu mwingilo wabo, uno mukulumpe wakwashishe nsongwalume mulongo ye ataine saalukuta kukebakeba mwa kwingijishisha mashinyi a kusonako, pa kuba’mba engile bulongo. Uno nsongwalume waambile’mba: “Nakuminye bingi! Wañambijile’mba kimye kyo ajinga nsongwalume pa Betele naye waingijilepo na mashinyi a uno mutundu, kabiji wavulukile kuba’mba ae mashinyi ashupa bingi kutana pene po engijila bulongo. Naingijile nanji nangwa kya kuba wajinga na byavula bya kuba. Kino kyandetejile bingi lusekelo.” Uno mulongo, luno mukulumpe pa musampi umo wa Bakamonyi ba kwa Yehoba, ukivuluka yewa mwingilo wa kwipelula. Kange twitumbijikenga’mba twi bantu bazhila babula kwingila bintu byapela nangwa kwingila mingilo ingilapo bantu babula kufunda ne. Bino twinyingishe atweba bene “kwipelula.” Kino kechi kijitu amba kana twakeba ne. Ke lubaji lwa “bumuntu bupya” lwafwainwa kuvwala mwina Kilishitu.—Filipai 2:3; Kolose 3:10, 12; Loma 12:16.

Bya Kufunda kwi Kilishitu byo Amona Bukulumpe

14. Kulanguluka languluka pa bulunda bwetu na Yehoba ne bakwetu kwakonsha kwitukwasha byepi kwikala na ndangulukilo yawama pa mambo a bukulumpe?

¹⁴ Twakonsha kufunda byepi mulanguluko wawama pa mambo a bukulumpe? Jishinda jimo ke kulanguluka languluka pa bulunda bwetu ne Yehoba Lesa. Kutumbalala kwa bulume ne maana anji kwakila maana ne byuba bantu panopantanda. (Isaya 40:22) Kulanguluka pa bulunda bwetu na bakwetu nako kwitukwasha kukomesha kwipelula. Kya kumwenako, twakonsha kukila bakwetu mu mingilo imo, bino nabo saka betukila mu bintu bimo byanema mu bwikalo, nangwa balongo bena Kilishitu bakonsha kwikala na byubilo byo twabulapo atweba ne. Kishinka ke kya kuba’mba, bantu bavula banema ku meso a Lesa kechi bakeba kutumbalala ne, mambo a byubilo byabo bya bukimote ne kwipelula.—Byambo bya Mana 3:34; Yakoba 4:6.

15. Bukishinka bwa bantu ba Lesa bumwesha byepi kuba’mba kafwako nangwa umo wakonsha kulanguluka’mba wakila bakwabo ne?

¹⁵ Meseko amo apichilemo Bakamonyi ba kwa Yehoba pa mambo a lwitabilo lwabo amwesha kino kishinka. Javula bantu bo basula ku ntanda kuba’mba kechi bafunda ne, bo batwajijila kwikala bakishinka kwi Lesa kimye kyo bapita mu meseko akatazha. Kulanguluka languluka pa bino bya kumwenako kwakonsha kwitukwasha kwikala bepelula ne kwitufunjisha kubula ‘kwilanguluka kukilapo po twafwainwa kwilangulukila.’—Loma 12:3.b

16. Bonse mu kipwilo bafwainwa kukomesha byepi bukulumpe kulondela kya kumwenako kya kwa Yesu?

¹⁶ Bonse bena Kilishitu, banyike ne bakulumpe, bafwainwa kumona bukulumpe byonka Yesu byo ebumona. Mingilo yapusana pusana yafwainwa kwingijiwa mu kipwilo. Onkao mambo, kechi mwafwainwa kukana ne, inge kya kuba bemubula kwingila mwingilo wapela. (1 Samwela 25:41; 2 Bamfumu 3:11) Anweba bansemi, nanchi mutundaika baana ne baana bakomako kwingila na lusekelo mwingilo yense ye bapewa kuba, kikale pa Nzubo ya Bufumu, pa kupwila kwa kijiiji nangwa pa kupwila kwiikajila kwa juba jimo, ne pa kupwila kwa nkambi nyi? Nanchi bemumona na kwingila mingilo yapela nyi? Mulongo umo luno ubena kwingijila pa ofweshi mukatampe wa ntanda yonse wa Bakamonyi ba kwa Yehoba kine uvuluka kya kumwenako kya bansemi yanji. Waambile’mba: “Byo baambangapo pa mwingilo wa kuwamisha Nzubo ya Bufumu nangwa mwingilo wa pa kupwila kwa nkambi byamwesheshe kuba’mba bamunemekele bingi. Bepananga kwingila mingilo yakwashanga kipwilo nangwa balongo, kechi na mambo a mwingilo byo apela ne. Byubilo byabo byankwasha kuswa kwingila na muchima umo mwingilo uji yense pano pa Betele.”

17. Mu ñanyi mashinda banabakazhi bepelula mo baikela bya bupe mu kipwilo?

¹⁷ Pa bantu bobila bakwabo byo bakeba, kechi byabotu ne, paji kya kumwenako kyawama kya kwa Eshita waikajile mwaji wa mfumu mu Bufumu bwa Pelisha mu myaka kitota kya bumakumi atanu B.C.E. Nangwa kya kuba waikajilenga mu kipango wipaine kubika bumi bwanji mu kizumba pa mambo a bantu ba Lesa kwesakana na kyaswa muchima wa Lesa. (Eshita 1:5, 6; 4:14-16) Kechi na mambo a ngikelo byo iji ano moba ne, banabakazhi ba bwina Kilishitu bamwesha mupashi yenka wajingapo ne Eshita pa kukosesha bapopomenwa, kutekenesha bakolwa, kwingila mwingilo wa busapwishi, ne kukwatankena pamo na bakulumpe mu kipwilo. Banabakazhi bepelula ba uno mutundu, bya bupe mu kipwilo!

Mapesho Aji Mu Bukulumpe bwa Kilishitu

18. Ñanyi mfweto ifuma mu kumona bukulumpe byonka Kilishitu byo ebumona?

¹⁸ Mukekala na mfweto yavula inge saka mumona bukulumpe byonka Kilishitu byo ebumona. Kwingijila bakwenu kwa kubula kichima kuleta lusekelo kwi abo ne kwi anweba bene. (Byubilo 20:35) Byo mwipana kwingijila balongo benu na kizaku, mukekala batemwe babo. (Byubilo 20:37) Kyakila mu kunema, Yehoba umona byo muba amba bya kutundaikilamo kupwañana pamo na bakwenu bena Kilishitu kwikala kitapisho kya kumutota kimutokesha pa muchima.—Filipai 2:17.

19. Tukamonanga byepi bukulumpe byonka Kilishitu byo ebumona?

¹⁹ Atweba bonse pa muntu pa muntu twafwainwa kwitalatala ne kwishikisha’mba: ‘Nanchi nkambangapotu pa mwingilo wa bukulumpe byonka Kilishitu byo ebumona nyi, inyi nkengilanga na mukoyo kwibukomesha?’ Yehoba byo alanguluka pa bantu betota kechi byafyama ne. (Byambo bya Mana 16:5; 1 Petelo 5:5) Twayai nanchi tumweshenga kuba’mba twasekela mu bukulumpe byonka Kilishitu byo ebumona, kikale mu kipwilo kya bwina Kilishitu, mu kisemi, ne mu kwingijila bakwetu pa juba pa juba, kubila bintu byonse lukumo lwa Lesa ne kumutota.—1 Kolinda 10:31.

[Tubyambo twa mushi]

Mwakonsha Kulumbulula Nyi?

• Mambo ka o twakonshesha kuchinuzhuka kumona bukulumpe byonka ntanda byo ibumona?

• Yesu umona byepi bukulumpe?

• Bakulumpe bakonsha kulonda byepi Kilishitu mu kwipelula?

• Ki ka kyakonsha kwitukwasha kukomesha bukulumpe bwa Kilishitu?

[Kitenguluzha pa peja 27]

Bañanyi Baji na Bukulumpe bwa Kilishitu?

Muntu ukeba kumwingijila nyi, inyi muntu wipana kwingijila bakwabo?

Muntu ukeba kuya nkuwa nyi, inyi muntu uswa kwingila mwingilo wapela?

Muntu ukeba munema aye mwine nyi, inyi muntu unemeka bakwabo?

[Kipikichala pa peja 24]

Lukipashañano mukatampe wa kwa Pharaoh Amenhotep III

[Kipikichala pa peja 25]

Nanchi mwayuka kyalengejile Hamane kufwa nyi?

[Bipikichala pa peja 26]

Abya mumonapo mashinda mwakukwashisha bakwenu nyi?