Mambo a Yehoba o Omi
Bishinka Bikatampe Kufuma mu Buku wa Busatu ne wa Buna wa Masalamo
MU LULOMBELO kwi Lesa, nyimbi wa masalamo waipwizhe amba: ‘Lusa lwenu bakelutela mu kilende nyi? Nangwa bukishinka bwenu mu lonaiko nyi?’ (Masalamo 88:11) Mukumbu ke wa kuba’mba ine. Kwakubula bumi kuba twamutota Yehoba ne. Kimye kyo tuji na bumi po po twafwainwa kumutota Yehoba.
Mu buku wa busatu ne wa buna wa Masalamo, ko kuba’mba kutendekela pa Salamo 73 kufika ku 106, mwaambiwa byambo bimweshatu patoka amba twafwainwa kutota Mulenga ne kutumbijika jizhina janji. Kutanga ano masalamo kwakonsha kubayisha lusanchilo lwetu lwa “mambo a Lesa” ne kwitulengela kumutotanga Yehoba. (Bahebelu 4:12) Akitwayai tumone biji mu Buku wa Busatu wa Masalamo.
“KYANGWAMINA AMIWA KUFWENYA KWIPI KWI LESA”
Masalamo atanshi 11 a mu buku wa busatu anembelwe na Asafwa nangwa na ba mu kisemi kyanji. Lwimbo wa kutendekelapotu walumbulula kya mu kwashishe Asafwa kuleka ndangulukilo yatama. Waishile kuyuka kyawama. Waimbile amba: “Pakuba kyangwamina amiwa kufwenya kwipi kwi Lesa.” (Masalamo 73:28) Salamo 74 ke lwimbo wa bulanda na mambo a Yelusalema waonaikile. Masalamo 75, 76, ne 77 amwesha Yehoba amba Nchibamambo waoloka, Mupulushi wa bakimote, kabiji amba Umvwa milombelo. Salamo 78 waamba pa byubilo bya kala bya bena Isalela kufumatu mu moba a kwa Mosesa kufika ne mu moba a kwa Davida. Salamo 79 waamba pa konaunwa kwa nzubo ya Lesa. Salamo 80 ke lulombelo lwa kwikajika bantu ba Lesa. Salamo 81 muji byambo bya kutundaika bantu amba bafwainwa kukokela Yehoba. Masalamo 82 ne 83 ke milombelo ya kuba’mba Lesa onaune bachibamambo ba bujimbijimbi ne balwanyi ba Lesa.
Lwimbo wa baana ba Kola waamba’mba: “Mweo wami wasakisha mu bipango bya Yehoba, kine wazumba na kwibisaka.” (Masalamo 84:2) Salamo 85 ke lusashijilo lwa kusashijila mapesho a Lesa pa bantu bafuminenga mu buzha. Uno salamo umweshatu patoka kuba’mba bintu bya ku mupashi byanema bingi kukila bintu bya ku mubiji. Mu Salamo 86, Davida wasashijile Lesa amba amulame ne kumufunjisha. Salamo 87 ke lwimbo wa pa mambo a Ziona kabiji aba bonse basemenwe mu Ziona balombele kwi Yehoba byonka byo kyaambiwa mu Salamo 88. Kifyele kya Yehoba byonka byo kyamweshiwa mu lulayañano lwa Davida kyaambiwapo mu Salamo 89, wanembelwe na Etana, umo wa pa banabalume bana bamaana ba mu moba a kwa Solomone.—1 Bamfumu 4:31.
Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:
73:9—Mu ñanyi jishinda babi mo ‘batazhizha byatunwa byabo mwiulu, ne njimi yabo ipitañana na kwitota monse mu ntanda’? Babi byo babula kunemeka uji yense mwiulu nangwa panopantanda ne, bamuba mwenga Lesa na byatunwa byabo. Kabiji babepela bingi bantu.
74:13, 14—Ñanyi kimye Yehoba kyo ‘alalawile mitwe ya bansuñunyi mu mema ne kusansakanya mitwe ya leviatana’? “Felo mfumu wa Ijipita,” utelwa’mba ‘nsuñunyi mukatampe walaala mukachi ka tukola twanji.’ (Ezikyo 29:3) Babiyangala ba kwa Felo bafwainwa bo baimenejilwengako na Leviatana. Kusansakanya mitwe yabo kwafwainwa kwaambilenga pa lushinjilo Felo ne nzhita yanji ko bashinjilwe kimye Yehoba kyo apokolwele bena Isalela mu buzha mu Ijipita.
75:4, 5, 10—Nga kyambo kya kuba’mba “lusengo” kilumbulula ka? Lusengo wa nyama ke kya kulwilako kyashinta bingi. Onkao mambo, kyambo kya kuba’mba “lusengo” mu bukifwanyikizho kilumbulula bulume, nangwa amba ngovu. Yehoba waimikile nsengo ya bantu banji ne kwibatumbijika, bino ‘nsengo ya babi wiiteteleko.’ Kechi twafwainwa ‘kutumbijika lusengo wetu peulu,’ nangwa amba kuba bya kwitota ne. Yehoba ye utumbijikañana, onkao mambo mingilo ya mu kipwilo twafwainwa kwiimonanga amba ibena kufuma kwi aye.—Masalamo 75:7.
76:10—“Bukaji bwa bantu” bwakonsha byepi kutota Yehoba? Umvwe Lesa waswisha bantu kwitubukila bukaji mambo a kuba’mba twibakalume banji, mwakonsha kufuma bintu byawama bingi. Twakonsha kufunjilako bintu byavula bingi ku makatazho o twakonsha kupitamo. Yehoba uswisha makatazho a uno mutundu kuba’mba etukoseshe. (1 Petelo 5:10) ‘Bukaji bwa bantu bushalapo, Lesa wibukanya.’ Pano kyakonsha kwikala byepi umvwe mu lumanamo mwafuma ne lufu? Kino nakyo kyakonsha kumuletela Yehoba lutotelo mambo aba bamona byo tubena kuchinchika bakonsha kumutota Lesa.
78:24, 25—Mambo ka manna kyo atelelwa amba “kajo ka mwiulu” kabiji amba “kajo ka bamalaika”? Manna kechi ko kajinga kajo ka bamalaika ne. Kajinga “kajo ka mwiulu” mambo mo mo kafumanga. (Masalamo 105:40) Bamalaika byo bekala mwiulu, byambo bya kuba’mba “kajo ka bamalaika” byakonsha byalumbulwilenga’mba ke kajo kapanwa na Lesa mambo wikala mwiulu. (Masalamo 11:4) Kabiji Yehoba wafwainwa waingijishe bamalaika mu kupana manna ku bena Isalela.
82:1, 6—Bañanyi batelwa’mba “balesa” kabiji amba ‘baana ba kwa aye Mwine Wakila’? Bino byambo byonse byaamba pa bamitonyi ba mu Isalela. Bino byambo byailamo bingi mambo bamitonyi bajinga nobe bañambi ba Lesa kabiji bakumwimenako.—Yoano 10:33-36.
83:2—Nga ‘kwinuna mutwe’ kumwesha ka? Kimwesha kukeba kumwesha bulume nangwa kubapo kimo, kikatakata kukanya, kulwa, nangwa kumanyika.
Lufunjisho kotuji:
73:2-5, 18-20, 25, 28. Kechi twafwainwa kwibomvwina kichima babi mambo a kuba’mba baikala bulongo ne. Kabiji kechi twafwainwa kulondela mashinda abo atama ne. Babi banyanta patezhima. Bakebataya “panshi mu lonaiko.” Kino kimye kya bukalama bwa bantu, kechi kyakonsheka kupwisha bubi ne, onkao mambo ke kyatu kufundumana amba twibupwishe. Byonka byajinga Asafwa, umvwe ne atweba ke tupite mu bya malwa twafwainwa kuchinchika ne “kufwenya kwipi kwi Lesa” ne kumwalula ke mulunda netu.
73:3, 6, 8, 27. Kechi twafwainwa kwitota, kwilundumika, ne kubepa ne. Twafwainwa kwibikako nangwa kya kuba kuleka bino byubilo kechi kyapela ne.
73:15-17. Inge twakivulañana kechi twafwainwa kwamba bya kwambaamba ku jibumba ne. Kwamba bino kwakonsha kulefula bakwetu. Kyanema bingi kulangulukishapo bulongo pa bintu bibena kwitukatazha ne kwibipwisha kupichila mu kupwanañena pamo na bakwetu ba mu lwitabilo.—Byambo bya Mana 18:1.
73:21-24. ‘Kulukusha muchima’ na mambo a bwikalo bwa babi kijitu pamo nobe nyama. Kilengela bino javula ke muchima wa kanswatu. Twafwainwa kumvwinanga bitubula Yehoba, ne kumuketekela amba ‘uketukwata ku kuboko kwetu kwa kilujo’ ne kwitukwasha. Kabiji Yehoba ‘uketutambula mu lukumo,’ ko kuba’mba kwikala balunda nanji ba pa muchima.
77:6. Twafwainwa kwikalanga na kimye kya kufunda ne kulangulukapo pa kuba’mba tutenga muchima ku bintu bya ku mupashi. Kyanema bingi kwikalapo na kimye kya kuba bino bunke bwetu.
79:9. Yehoba umvwa milombelo yetu, kikatakata milombelo ya kuzhijika jizhina janji.
81:13, 16. Kumvwina jiwi ja Yehoba ne kwenda mu mashinda anji mufuma bingi byawama.—Byambo bya Mana 10:22.
82:2, 5. Buchibamambo bwabula koloka bulengela “bitendekesho byonse bya ntanda” kutenkena. Kuba bintu byabula kufwainwa kuvulañanya bingi bwikalo bwa bantu.
84:1-4, 10-12. Banyimbi ba masalamo banemekele bingi mpunzha ya Yehoba ya kupopwelapo kabiji baingilanga mingilo yabo mu bukishinka. Kino ke kya kumwenako kyawama bingi kyo twafwainwa kulonda.
86:5. Byo kitusangajikapo muchima kuyuka amba Yehoba ‘waswila jimo kwitulekela mambo’! Kimye kyonse utala ne kumona muntu walenga mambo kana walapila kuba’mba amulekeleko mambo.
87:5, 6. Nanchi aba bakasangulwa ne kwikala na bumi mu Paladisa panopantanda bakayuka mazhina a boba bakekalanga mwiulu nyi? Bino byepelo bimwesha amba byo byo kyakonsha kwikala.
88:13, 14. Umvwe twalomba kwi Yehoba na mambo a lukatazho lo tuji nalo bino ne kuba witukumbula bukiji ne, ukeba atweba kumwesha’mba twaketekelatu mwi aye yenka kwapwa.
“MUSANCHILAI, NE KUTAKAIKA JIZHINA JANJI”
Akimonai bishinka byavula byaambiwa mu buku wa buna wa masalamo. Ano masalamo aamba’mba twafwainwa kutotanga Yehoba. Mu Salamo 90, Mosesa waambile amba “Mfumu wa myaka” kechi waesakana pamo na bantu ne. (1 Timoti 1:17) Kwesakana na Salamo 91:2, Mosesa waambile amba Yehoba ‘kyo kyanji kya kufyamamo, yo nsakwa yanji.’ Masalamo akwabo aamba pa byubilo bya Lesa, milanguluko yanji yakila, ne mingilo yanji ya kukumya. Nyimbo isatu yatendeka na byambo bya kuba’mba “Yehoba ye mfumu.” (Masalamo 93:1; 97:1; 99:1) Byo aambilenga pe Yehoba amba ye Mulenga wetu, nyimbi wa masalamo witukambizha amba “musanchilai, ne kutakaika jizhina janji.”—Masalamo 100:4.
Nga ntangi wakamwa Yehoba mingilo yanji yakonsha kwikala byepi? Mukumbu uji mu Salamo 101, wanembelwe na Mfumu Davida. Salamo mukwabo waamba’mba Yehoba “watele muchima ku lulombelo lwa bapelelwa, ne kusula lulombelo lwabo ne.” (Masalamo 102:17) Salamo 103 waamba pa kifyele ne lusa lwa Yehoba. Byo aambilenga pa bilengwa bya Lesa bya panopantanda, nyimbi wa masalamo waambile’mba: ‘Anweba Yehoba, mingilo yenu byo yavujisha! Monka mu maana mo mwiilengejile yonse.’ (Masalamo 104:24) Nyimbo ibiji yapelako mu Buku wa Buna yatota Yehoba na mambo a mingilo yanji ya kukumya.—Masalamo 105:2, 5; 106:7, 22.
Mepuzho a mu Binembelo Akumbulwa:
91:1, 2—Nga “mwafyamika mwa kwa Mwine Wakila,” mo muka kabiji twakonsha ‘kwikalamo’ byepi? Ino ke mpunzha ya kifwanyikizho mwakufyama ku mupashi nangwa amba mpunzha ya kuzhikijilwamo. Ino mpunzha yafyamika mambo aba babula kuketekela mwi Lesa kechi beiyuka ne. Yehoba wikala ke kyetu kya kufyamamo umvwe twamuketekela, kumutumbijika amba ye Mfumu walengele bintu byonse, kabiji ne kusapwila mambo awama a Bufumu. Twazhikijilwa ku mupashi mambo twayuka’mba kimye kyonse Yehoba witukwasha.—Masalamo 90:1.
92:12—Mu ñanyi jishinda mololoke moobila ‘bulongo pamo nobe kambiji’? Kichi kya kambiji kipanga bingi bipangwa. Mololoke naye ujitu pamo nobe kichi kya kambiji mambo a kuba’mba waoloka bingi kwi Yehoba kabiji upanga “bipangwa byawama,” kabiji mingilo yanji ya lumbuluka bingi.—Mateo 7:17-20.
Lufunjisho kotuji:
90:7, 8, 13, 14. Byubilo byetu byabula kufwainwa byonauna bulunda bwetu na Lesa wa kine. Kabiji kwi aye kechi kyakonsheka kufya bundengamambo bwetu ne. Pano bino umvwe twalapila kya kine ne kuleka byubilo byetu bincha, Yehoba witubila lusa, ne ‘kwitwikusha na kifyele.’
90:10, 12. Myaka yetu byo yaipipa, twafwainwa “kubala moba etu.” Mu ñanyi jishinda? Kupichila mu kwikala na ‘muchima wa maana,’ nangwa amba kwikala na maana a kwingijisha moba etu ashalako bulongo mu kutota Yehoba. Pa kuba’mba twingijishe kimye kyetu bulongo kikebewa kwibikila bikonkwanyi bya ku mupashi.—Efisesa 5:15, 16; Filipai 1:10.
90:17. Kyanema bingi kulomba amba Yehoba ‘ekajike mwingilo wa maboko etu’ ne kupesha mwingilo wetu wa mu bujimi.
92:14, 15. Kupichila mu kufunda Mambo a Lesa ne kupwanañena pamo na bantu ba Yehoba kimye kyonse, bakote ‘bayula na mema saka batalalatu’ nangwa amba bakosa ku mupashi ne kwikala mashiki mu kipwilo.
94:19. Nangwa kya kuba ‘milanguluko yetu yakonsha kwituvujila,’ kutanga ne kulanguluka pa bya ‘kutekenesha’ bitanwa mu Baibolo kwakonsha kwitukwasha.
95:7, 8. Kuteleka ne kumvwina lujimuno lo tujimunwako mu Binembelo kwakonsha kwitulengela kubula kukosesha michima yetu.—Bahebelu 3:7, 8.
106:36, 37. Bino byepelo bimweshatu patoka’mba kupopwela bankishi kujitu pamo na kutapisha bitapisho ku bademona. Kino kimweshatu patoka amba muntu upopwela bankishi ko kuba’mba ubena kutangijilwa na bademona. Baibolo witukambizha amba: “Ilamai ku bankishi.”—1 Yoano 5:21.
“Totai Yehoba Anweba Bonse”
Nyimbo isatu yapelako mu Buku wa Buna wa Masalamo yapezhako na byambo bya kuba’mba: “Totai Yehoba anweba bonse.” Kabiji salamo wapelako mu Buku wa Buna watendeka na bino byonka byambo. (Masalamo 104:35; 105:45; 106:1, 48) Bino byambo bya kuba’mba “Totai Yehoba anweba bonse” bitanwa bingi mu Buku wa Buna wa masalamo.
Ee, twafwainwa kumutotanga Yehoba. Masalamo 73 kufika ku 106 aamba pa bintu byavula bingi byo twafwainwa kulangulukapo, kabiji ne byo twafwainwa kuba mu kusangajika muchima wa Shetu wa mwiulu. Kine umvwe twalanguluka pa bintu byo etubila ne byo aketubila kulutwe na lwendo, nanchi kechi kitulengela ‘kumutota Yehoba’ na bulume bwetu bonse nenyi?
[Kipikichala pa peja 8]
Byonka byaubile Asafwa, ne atweba twakonsha kuchinchika bya malwa kupichila mu “kufwenya kwipi na Lesa”
[Kipikichala pa peja 9]
Felo washinjilwe pa Kalunga Kachila
[Kipikichala pa peja 9]
Nanchi mwayuka manna kyo atelelwanga amba “kajo ka bamalaika” nyi?
[Kipikichala pa peja 11]
Ki ka kyakonsha kupwisha ‘milanguluko yetu’ yatama?