Nanchi Mukeba Kwikala Muntu wa Mutundu Ka?

MUKULUMPE wa bakapokola mu muzhi umo wa mu kyalo kya Philippines waipwizhe nyenga painiya amba: “Waubile byepi pa kuba’mba ukwashe yewa muntu kupimpula byubilo byanji?” Uno mukulumpe wa bakapokola watongwele mapepala ajinga pa tebulu wanji ne kwambila nyenga amba: “Nanchi wayuka’mba bino byonse bipepala panembwa mambo alengele uno muntu nyi? Witwamunako bingi byo wakwasha uno muntu kuleka kuba byubilo byanji byatama.” Uno muntu ye baambilengapo wajinga kitomi wa mama nafwa, kabiji waendangatu na kuvundula makatazho. Ki ka kyamulengela kuleka miteeto yatama? Ke Baibolo, Mambo a Lesa anembeshiwa na mupashi o amukwashishe.

Bantu bavula balondela kya kine lujimuno lwa mutumwa Paulo lwa ‘kuvula mwayila awa musango wa bwikalo bwabo butanshi, abwa bumuntu bwa kala, ne kuvwala bumuntu bupya bwalengwa monka mwaikajila Lesa.’ (Efi. 4:22-24) Kikale lupimpu lo tubena kukeba kuba lucheche nangwa lukatampe, kuvwala bumuntu bupya ke lubaji lwa kwikala mwina Kilishitu.

Nangwa byonkabyo, kupimpula bwikalo bwetu ne kununguluka kufika ne ku lubatizhilo yaikalatu ke ntendekelo. Kimye kyo tubena kuya na kubatizwa, twikalatu pamo nobe kichi kyo bavikula babwela babasamo kintu kimo kyo babula kuwamisha bulongo ne. Kino kintu kyakonsha kuyukanyikwa, pano bino kikebewa kwikiwamisha na manono pa kuba’mba kimwekane bulongo. Byo byo kiji ne kimye kya lubatizhilo, twikala na byubilo bikebewa kuba’mba twikale kalume wa Lesa. Nangwa byonkabyo, twafwainwa kutwajijila na kuvwala bumuntu bupya. Twafwainwa kutwajijila na kwibuwamisha kupichila mu kupimpula byubilo.

Nangwatu Paulo naye wamwene amba kyanema kupimpula byubilo. Waambile’mba: “Byo nasaka kuba kyawama bubi bwankosela.” (Loma 7:21) Paulo wiyukishetu bulongo aye mwine, ne byo akebelenga kwikala. Nga atweba kiji byepi? Ne atweba twafwainwa kwiipuzha atwe bene amba: ‘Bubi ka bwankosela? Ne muntu wa mutundu ka? Kabiji nkeba kwikala muntu wa mutundu ka?’

Ñanyi “Bubi Bwankosela”?

Inge tubena kuwamisha nzubo yabanda, kechi twakonsha kwiipentatu pangye, umvwe myamba yabola mukachi ne. Umvwe twabula kuwamisha bintu byafwako ku yoyo nzubo, yakonsha kwituletela makatazho kulutwe na lwendo. Popamotu, kumwekanatu amba twibakishinka kechi kyo kyonka ne. Twafwainwa kwitalatala bulongo ne kumona byo tuji, apa bino ne kupwisha makatazho o tuji nao. Umvwe twabula kuba bino, bumuntu bwa kala bwakonsha kwitupampata. Onkao mambo twafwainwa kwipesapesa atweba bene. (2 Ko. 13:5) Twafwainwa kuyuka byubilo byatama byo tuji nabyo ne kwibisankilapo. Pa kuba’mba tube bino, Yehoba witupa bukwasho.

Paulo wanembele’mba: “Mambo a Lesa o omi, ne kwingila engila, kabiji atwisha kukila mapoko onse atwa kubiji, ne kusaba asaba kufika ne ku kwabanya kwa muchima ne mupashi, ne kwa manungi ne mukolokofwa, kabiji alondalonda ne kupima milanguluko ya michima ne mo yayila.” (Hebe. 4:12) Baibolo, Mambo a Lesa akonsha kwitukwasha bingi kuwamisha bwikalo bwetu. Asaba ne kufika mukachi ketu. Mu ñambilo ya bukifwanyikizho, afika ne mu mikolokofwa mukachi ka bikupa. Asolola biji milanguluko yetu ne byo tukeba kuba, ne kumwesha patoka bumuntu bwetu byo buji mukachi kwesakana na byo tulanguluka’mba byo byo tuji. Ee kine, Mambo a Lesa etukwasha kuyuka makatazho etu!

Umvwe twawamisha nzubo ya kala, kubikakotu biñambañamba byakatataka kechi kyo kyonka kyafwainwa kubiwa ne. Kuyuka kine kintu kyalengela’mba abyo bintu byonaike ko kwitukwasha kumonapo mashinda a kupwishishamo lolo lukatazho pa kuba’mba lukabule kubiwa jibiji. Popamotu, ne atweba kuyukatu byubilo byetu byatama kechi kyo kyonka kyo twafwainwa kuba ne, bino umvwe twayuka ne kine kintu kyalengela’mba twikale na byobyo byubilo kyakonsha kwitukwasha kwibileka. Kuji bintu byavula bingi byakonsha kwitulengela kwikala byonka byo tuji. Pa bino bintu paji ne byo twikala na bantu, bwikalo bwetu byo buji, mpunzha ko twikala, kisemwa kyetu, bansemi betu, bo tupwanañana nabo, ne bupopweshi bwetu. Kabiji kutamba bintu bimo pa televizhonyi, ne mafilimu, ne bya kisangajimbwetu bikwabo byakonsha kwitulengela kwikala byonka byo tuji. Kuyuka bintu byakonsha konauna bumuntu bwetu kuketukwasha kwikala na mashinda akukepesheshamo lukatazho.

Panyuma ya kwibenkabenka, twakonsha kwikala na muteeto wa kwamba’mba: ‘Amiwa byo byo nji byonkabye.’ Ino kechi ke ndangulukilo yawama ne. Byo aambilenga pa boba bajinga mu kipwilo kya mu Kolinda baubilenga bulalelale, kwilaala na mwanamulume nangwa mwanamukazhi mukwabo, bapendwapendwa, ne bakwabotu, Paulo waambile’mba: “Anweba bamo mwajinga ba byonkabi: bino pano bemovwa . . . mu Mupashi wa Lesa wetu.” (1 Ko. 6:9-11) Na bukwasho bwa mupashi wazhila wa Yehoba, ne atweba twakonsha kupimpula bwikalo bwetu.

Akimonai byajinga mwanamulume umo wa jizhina ja Marcos,a wikala mu kyalo kya Philippines. Byo aambilenga pa byajinga bwikalo bwanji, Marcos washimwine’mba: “Bansemi bami baendangatu na kutoboka. Kyo kyandengejile kusatuka byo nafikizhe myaka ya kusemwa 19.” Marcos waikele muntu watama bingi mu kisela kya kuchika, bwivi, ne kuzakamisha bantu na buta. Aye ne bakwabo bamo bakebelenga ne kuya na kulukuka ndeke, nangwa kya kuba luno lunengezho kechi lwaingijiwe ne. Marcos watwajijiletu na kuba byubilo byatama nangwa panyuma ya kusongola. Kyapeleleko bintu byanji byonse byapwile na mambo a kisela kya kuchika. Palutwe kacheche, Bakamonyi ba kwa Yehoba byo batendekele kufunjisha mukazhanji Baibolo, ne aye waswile kufunjilanga pamo na mukazhanji. Patanshi, wimwene amba kechi wafwainwa kwikala Kamonyi ne. Nangwa byonkabyo, byo aingijishenga bintu byo afunjilenga ne kutanwanga ku kupwila kwamukwashishe bingi Marcos kuleka byubilo byanji byatama. Lelo jino jo tubena kwamba, ke mwina Kilishitu wabatizwa uya jonse mu mwingilo wa kufunjisha bantu bukine bwakonsha kwalula bwikalo bwabo.

Mukeba Kwikala Muntu wa Mutundu Ka?

Lupimpu ka lo twakonsha kuba pa kuba’mba twikale na byubilo byawama bya bwina Kilishitu? Paulo wajimwine bena Kilishitu amba: “Bitayai ne bino byonse: ne kubukabukaji, ne bukaji, ne nshiji, ne kayebe, ne matuka mu kanwa kenu: kechi mwibepe anwe bene na bene ne; byo mwavujijila bumuntu bwa kala ne byubilo byabo.” Mutumwa watwajijila kwamba’mba: ‘Vwalai bumuntu bupya, bo bubenakusangulwa ke bupya mu kumona maana monka mwayila kipasha kya yewa wibulengele.’—Kolo. 3:8-10.

Onkao mambo, kikonkwanyi kitanshi kyo twafwainwa kwikala nakyo ke kuvula bumuntu bwa kala ne kuvwala bumuntu bupya. Byubilo ka byo twafwainwa kwikala nabyo pa kuba’mba tufikizhe kino kikonkwanyi? Paulo waamba’mba: “Vwalai bumuchima wanekena, ne lusa, ne kwipelula, ne bukimote, ne kukokamuchima; kasa mwitekenya anwe bene na bene, ne kwilekela mambo, umvwe umo uji na mambo na mukwabo; monka mo emulekejile mambo Nkambo, mo monka mo mubilanga ne anweba: ne pa bino byonse vwalai butemwe, ye mukwato ulumbulula byonse.” (Kolo. 3:12-14) Inge twaingila na ngovu ne kwikala na bino byubilo, kiketulengela ‘kutalwa bulongo kwi Yehoba ne ku bantu pamo.’ (1 Sam. 2:26) Yesu byo ajinga panopantanda, wamwesheshe byubilo bya Lesa. Ne atweba umvwe ke tufunde ne kuba byaubilenga Kilishitu, twakonsha kwikala byonka byo ajinga ne kwikala ba “kulonda Lesa.”—Efi. 5:1, 2.

Jishinda jikwabo jo twakonsha kupimpwilamo byubilo byetu ke kupichila mu kuyuka byubilo byajingapo na bantu banembwa mu Baibolo, byawama ne byatama. Kya kumwenako, akilangulukai pe Yosefwa, mwana wa mushakulu Yakoba. Nangwa kya kuba bamufwile nshiji, Yosefwa watwajijiletu na kumwesha byubilo byawama ne kwikala wawama mukachi ka muchima. (Nte. 45:1-15) Kupusanako na kino, Mwana Mfumu Davida aye Abisalomo wibepekezhenga nobe watele bantu muchima ne kumutakaika pa buya bwanji. Pano bino wajinga mujimbijimbi kabiji mbanzhi wa malwa. (2 Sam. 13:28, 29; 14:25; 15:1-12) Kwibepekezha nobe wawama muchima kabiji walamba kechi byo bilengela muntu kwikala wawama kya kine ne.

Twakonsha Kwikala na Byubilo Byawama

Pa kuba’mba twikale na byubilo byawama ne kutalwa bulongo ku meso a Lesa, twafwainwa kuta muchima ku bumuntu bwa mukachi ketu. (1 Pe. 3:3, 4) Pa kuba’mba tupimpule byubilo byetu ne kwikala na byawama, patanshi twafwainwa kuyuka byubilo byetu byatama ne kyalengela’mba twikale nabyo, apa bino twibikako kwikala na byubilo bya Lesa. Abya twakonsha kuketekela’mba inge twibikako kupimpula byubilo byetu twakonsha kwikala na byubilo byawama nyi?

Ee, na bukwasho bwa Yehoba, twakonsha kwikala na byubilo byawama. Byonka byalombele nyimbi wa masalamo, ne atweba twakonsha kulomba’mba: “Lengai mwi amiwa muchima watoka, anweba Lesa; Ne kusangula mupashi ke mupya, washikamatu, mwi amiwa.” (Sala. 51:10) Twakonsha kulomba mupashi wa Lesa kuba’mba etukwashe kwikala na muchima wa kutwajijila kwikala bwikalo monka mwayila kyaswa muchima wanji. Ee kine, twakonsha kutalwa bulongo kwi Yehoba!

[Tubyambo twa mushi]

[Kipikichala pa peja 4]

Nanchi kupentatu pangye ya ino nzubo yaonaunwa na mvula kyo kyonka kikebewa kubiwa nyi?

[Kipikichala pa peja 5]

Nanchi mwapimpula byubilo byenu ne kwikala na bya Kilishitu nyi?