Bukalama bwa kwa Yehoba Bwatumbijikwa!
“Aye Mwine Wakila ye ulama bufumu bwa Bantu.”—Da. 4:17.
1, 2. Mambo ka bukalama bwa bantu kyo bwakankelwa kulama?
BUKALAMA bwa bantu bwakankalwa! Kino kechi kya kuzhinauka nangwa kuzhinaukatu ne. Kine kintu kyalengela kuba’mba buno bukalama bukankalwe kulama ke kya kuba’mba bantu kechi baji na maana a kuyuka bya kulama bulongo ne. Kuno kukankalwa kulama lelo jino kumwekela kikatakata mu bakalama bavula byo bamwesha kwikala ‘ba kwitemwa abo bene, ba kutemwa mali, ba kwitota, ba kwilemena, ba kubula kuzhila, ba kubula muchima wa bumuntu, ba kubula kupwanañana, ba kwibabepela bakwabo, ba kubula kwilama, bashinta, ba kubula kutemwa byawama, ba kufutuka, ba kwilundumika.’—2 Timo. 3:2-4.
2 Kuntendekelotu, bansemi betu batanshi bakaine bukalama bwa Lesa. Pa kuba bino kampe balangulukile’mba inge basalapo jino jishinda po po bakekala na bwanabwabene. Pano bino, kishinka ke kya kuba’mba, mu kuba bino bakokejilenga bukalama bwa Satana. Pano pabapite ne myaka 6,000 kufuma patendekejile kutama kwa bukalama bwa bantu na mambo a kutangijilwa na bulume bwa “mfumu wa panopantanda” aye Satana kabiji bwalengela bwikalo bwa bantu kutama bingi. (Yoa. 12:31) Buku wa The Oxford History of the Twentieth Century waamba pa bwikalo bwa bantu byo buji lelo amba kechi kyailamo nangwa pachechetu “kuketekela ino ntanda kwikala yalumbuluka ne.” Uno buku walumbulula’mba: “Ino ntanda kechi yakonsha kwaluka ke yalumbuluka ne, kabiji kweseka kwiyalula kuba’mba ikale bino, kwakonsha kuletatu bya malwa, makafulumende akanama kabiji ne makondo.” Bino byambo byo bimweshapo kuba’mba bukalama bwa bantu kine bwakankalwa!
3. Twakonsha kwamba’mba ka pa mambo a jishinda Lesa jo akonsheshe kulaminamo bantu inge ba Adama ne Evwa kechi balengele mambo ne?
3 Byo kyatamapo kuba’mba bansemi betu batanshi bakaine bukalama bwawama bwa kutangijilwa ne Lesa! Ibyo kuba’mba, kechi twayukisha bulongo jishinda Yehoba jo akonsheshe kulaminamo ntanda umvwe kya kuba ba Adama ne Evwa batwajijile kwikala bakishinka kwi aye ne. Pano bino, twakonsha kuketekela kuba’mba mu bukalama bwa Lesa bwatambwilwa na bantu bonse bwakonsheshe kuyukanyikilwa ku butemwe ne kubula misalululo. (Byu. 10:34; 1 Yoa. 4:8) Kupichila mu maana a Lesa akila, twafwainwa kuyuka kuba’mba inge bantu bonse batwajijile kutangijilwa na bukalama bwa Yehoba, bilubo byonse bya bantu batundaika bukalama bwa bantu inge kechi kobiji ne. Bukalama bwa Lesa bwawama inge bwakonsheshe “kwikusha michima ya byonse byumi.” (Sala. 145:16) Mu kwipipisha, twakonsha kwamba’mba bwakonsheshe kwikala bukalama bwalumbuluka. (Mpitu. 32:4) Kyatama bingi kumona’mba bantu bakaine buno bukalama!
4. Satana bamuswisha kulama kufika pepi?
4 Pano bino, kyawama kuvuluka kuba’mba nangwa kya kuba Yehoba waswishishe bantu kwilama abo bene, kechi wasankijilepo lūsa lwanji lwa kulama bilengwa byanji ne. Nangwatu mfumu wa bena Babilona wajinga na bulume, waishile kuyuka’mba kine “aye Mwine Wakila ye ulama bufumu bwa bantu.” (Da. 4:17) Kulutwe na lwendo Bufumu bwa Lesa bukoba kyaswa muchima wanji. (Mat. 6:10) Kya kine kuba’mba Yehoba waswisha Satana kwikala “lesa wa panopantanda” pa ka kimye kacheche pa kuba’mba apane mukumbu wawaina ku mambo akolomwene uno nsatuki. (2 Ko. 4:4; 1 Yoa. 5:19) Pano bino, Satana kechi uba bintu kukila pa kipimo Lesa kyo amuswishishapo ne. (2 Moba. 20:6; Esakanyaiko Yoba 1:11, 12; 2:3-6.) Kabiji kimye kyonse kwikala bantu basalapo kukokela Lesa nangwa kya kuba bekala mu ntanda ibena kutangijilwa na Mulwanyi mukatampe wa Lesa.
Bukalama bwa Lesa pa Bena Isalela
5. Bena Isalela balayile Lesa amba ka?
5 Kufumatu kimye kya kwa Abela kufika ne ku kimye kyatendekele mukoka wa bena Isalela, bantu bakishinka bavula bapopwelanga Yehoba ne kulondela mikambizho yanji. (Hebe. 11:4-22) Mu moba a Mosesa Yehoba walayañene lulayañano na ba mu kisemi kya mushakulu Yakoba, kabiji bano baikele mukoka wa bena Isalela. Mu 1513 B.C.E., bena Isalela ne baana babo balayile Yehoba amba ukekala kalama wabo byo baambile’mba: “Byonse byaamba Yehoba tukebyuba.”—Lupu. 19:8.
6, 7. Bukalama bwa Lesa pa bena Isalela bwayukanyikijilwe ku ka?
6 Yehoba wajinga na nkebelo pa kusala bena Isalela kwikala bantu banji. (Tangai Mpitulukilo ya mu mizhilo 7:7, 8.) Mu kuno kusalwa kwa bena Isalela mwavwangilwe byavula kechi bwikalo bwabotu ne. Mwavwangilwe jizhina ja Lesa ne bumfumu bwanji, mambo bino byanemene bingi. Bena Isalela bajinga na mwingila wa kushimuna bukamonyi kuba’mba Yehoba ye yenka Lesa wa kine. (Isa. 43:10; 44:6-8) Onkao mambo, Yehoba waambijile uno mukoka amba: “Mwi bantu bazhijikilwa Yehoba Lesa wenu. Aye Yehoba wimusalulula ne kwimupatula mu mitundu yonse ya bantu bekala pano pa ntanda amba mwikale ke bantu banji mwine.”—Mpitu. 14:2.
7 Lesa byo alaminenga bena Isalela wayukile amba bajinga bambulwa kulumbuluka. Pa kimye kimotu, mizhilo yanji yajinga yalumbuluka kabiji yamwesheshe byubilo bya mwine Mpanyi wayo. Mikambizho Yehoba yo apaine kupichila mwi Mosesa yamwesheshe bulongo Lesa byo azhila, byo atemwa bololoke, byo akeba kulekelako bantu mambo ne butekanye bwanji. Palutwe, mu moba a kwa Yoshua ne kisemi kyanji, mukoka wakokejile mikambizho ya Yehoba kabiji baikele mutende ne kwiyowa mapesho a ku mupashi. (Yosh. 24:21, 22, 31) Akya kimye kya bwikalo bwa bena Isalela kyamwesheshe jishinda jawama Yehoba jo alaminamo bantu bulongo.
Muntu Kechi Wakonsha Kulama Bakwabo Bantu Bulongo Ne
8, 9. Bena Isalela balombele kintu ka kyatamine, kabiji ki ka kyafuminemo?
8 Nangwa byonkabyo, pa kupitapo kwa kimye, bena Isalela pa bimye byavula balengulwilenga bukalama bwa Lesa kabiji kino kibalengejilenga kubula kuzhikijilwa ne aye. Ko kyakayanga, balombele ngauzhi Samwela amba babena kukeba mfumu wa bumuntu wakonsheshe kumweka ku meso a bantu. Yehoba waambijile Samwela kuba’mba ebobile monka mo bakebejile. Pano bino, Yehoba wabwelele wanungapo amba: “Kechi bakulengulula obewa ne, bandengulula amiwa kukikala mfumu wabo.” (1 Sam. 8:7) Nangwa kya kuba Yehoba waswishishe bena Isalela kwikala na mfumu wakonsheshe kumweka ku meso abo, wibajimwineko amba kechi bakalamwanga bulongo na muntu ne.—Tangai 1 Samwela 8:9-18.
9 Panyuma ya kupitapo moba, bukine bwa bino byambo bya Yehoba byo ebajimwineko bwaishile kuyukanyikwa. Bena Isalela byo batangijilwenga na mfumu wa bumuntu kibalengejile kupita mu makatazho akatampe, kikatakata kimye mfumu kyo abujile kwikala wakishinka. Na mambo a kino kya kumwenako kya bena Isalela, kechi tukumya pa kumona kuba’mba mwapita bwikalo bwa bantu makafulumende atangijilwa na bantu babula kuyuka Lesa akankalwa kuleta bintu byawama byafwainwa kwikalako kikupu ne. Ibyo kuba’mba bamulwila ntanda bamo balomba Lesa kuba’mba ebobile bibusa balete mutende ne kuzhikijila bantu, pano nanchi Lesa wakonsha kupesha byepi boba babula kukokela bukalama bwanji?—Sala. 2:10-12.
Mukoka Mupya wa mu Bukalama bwa Lesa
10. Mambo ka bena Isalela o bebapingizhepo na mukoka mukwabo kwi Lesa?
10 Mukoka wa bena Isalela kechi wakebelenga kwingijila Yehoba mu bukishinka ne. Palutwe uno mukoka wakaine Mesiasa watongwelwe na Lesa, kabiji Yehoba naye wakaine uno mukoka ne kufuukulapo kumupingizhapo na jibumba ja bantu, abo balengele mukoka mupya. Ne kyafuminemo, mu mwaka wa 33 C.E. kipwilo kya bena Kilishitu kya bapopweshi bashingwa ba Yehoba kyalengelwe. Akya kipwilo kyo kyajinga pano ke mukoka mupya watangijilwenga na bukalama bwa Yehoba. Paulo watongwele uno mukoka amba “bena Isalela ba Lesa.”—Nga. 6:16.
11, 12. Kwipasha ka kwa lutangijilo kuji pakachi ka bena Isalela ba ku mubiji ne “bena Isalela ba Lesa”?
11 Kuji mumo mukoka mutanshi wa bena Isalela mo apusena ne kwipasha na mukoka mupya wa “bena Isalela ba Lesa.” Kupusanako na bena Isalela bakala, kipwilo kya bena Kilishitu kechi kiji na mfumu wa bumuntu ne, kabiji kechi kikebewa kupana bitapisho bya banyama pa kuba’mba bandengamambo bakuulwe ne. Kwipasha kuji pakachi ka mukoka wa bena Isalela ne kipwilo kya bena Kilishitu ke lunengezho lujiko lwa banabalume nangwa’mba bakulumpe mu bipwilo. (Lupu. 19:3-8) Bano bakulumpe mu bipwilo kechi bekala bantangi pa mikooko ne. Pakuba, bafunga kipwilo ne kutangijila mingilo ya bwina Kilishitu na muchima umo. Bengila na ba mu kipwilo pa muntu pa muntu mu butemwe ne kwibapa bonse munema ne mushingi.—2 Ko. 1:24; 1 Pe. 5:2, 3.
12 Kupichila mu kulanguluka pa byaubile Lesa na bena Isalela, “bena Isalela ba Lesa” ne ‘ba mikooko ikwabo’ banemeka bingi Yehoba ne jishinda jo alaminamo. (Yoa. 10:16) Kya kumwenako, mpito imwesha’mba bakalama ba bena Isalela balengelanga bangikazhi babo kuba byawama nangwa byatama. Kino kishinka kimwesha’mba aba baji na mwingilo wa kutangijila mu bena Kilishitu, nangwa kya kuba kechi bantangi byonka byajinga boba bamfumu bakala ne, bafwainwa kwikala bakumwenako bawama mu kumwesha lwitabilo.—Hebe. 13:7.
Yehoba byo Alama Bantu Lelo Jino
13. Kintu ka kyanema kyaubiwe mu 1914?
13 Bena Kilishitu lelo jino bashimuna ku bantu amba bukalama bwa bantu bonse bukumotu bakebufumyepo. Mu 1914, Yehoba waikajikile Bufumu bwanji bwa mwiulu bubena kulamwa na Mfumu watongolwa, aye Yesu Kilishitu. Pa kyokya kimye, wapele Yesu lūsa lwa kuya na ‘kushinda amba akashinde.’ (Lum. 6:2) Uno Mfumu watongwelwe bamubujile amba: “Mwikale ke mfumu mukachi ka balwanyi benu.” (Sala. 110:2) Kya bulandatu ke kya kuba’mba mikoka ya bantu yatwajijila kukana kukokela bukalama bwa Yehoba. Yatwajijila kuba bintu nobe “Lesa kafwako.”—Sala. 14:1.
14, 15. (a) Tutangijilwa byepi lelo jino na Bufumu bwa Lesa, kabiji pa mambo a kino, twafwainwa kwiipuzha mepuzho ka? (b) Nga bukalama bwa Lesa bumweka byepi amba bo bwakila mu kuwama lelo jino?
14 Kwakishalatu bashingwa ba mu “bena Isalela ba Lesa” bacheche, kabiji bano byo baji balongo ba kwa Kilishitu, batwajijila kwingila mwingilo wa kwikala “bantomesha ba Kilishitu.” (2 Ko. 5:20) Bano bebatongola kwikala jibumba ja kalume wa maana kabiji wakishinka wa kulama ne kunengezhezha bashingwa ne ba mu jibumba jikatampe ja bena Kilishitu abo bavwangamo mamilyonyi baji na luketekelo lwa kwikala panopantanda myaka ne myaka. (Mat. 24:45-47; Lum. 7:9-15) Bapopweshi lelo jino byo babena kukomenako ku mupashi ke kishiino kya kuba’mba Yehoba ubena kupesha luno lunengezho.
15 Atweba bonse twafwainwa kwiipuzha amba: ‘Nanchi nanemeka kya kine mingilo yo nafwainwa kwingila mu kipwilo kya bwina Kilishitu nyi? Nanchi nebikako kutundaika bukalama bwa Yehoba nyi? Nanchi ne walusekelo pa kwikala ngikazhi wa mu Bufumu bwa Yehoba nyi? Nanchi nsakisha kutwajijila kubulako bantu pa mambo a Bufumu bwa Lesa kwesakana na pakonsha kupelela bulume bwami nyi?’ Byo tuji jibumba, tukokela lutangijilo lufuma ku Jibumba Jitangijila ne kukwatankena pamo na bakulumpe batongolwa mu bipwilo. Mu kuba bino, tumwesha’mba twaswa bukalama bwa Lesa. (Tangai Bahebelu 13:17.) Kwikala na muchima wa lukokelo kwitukwatankanya pamo atweba bonse mwaya ntanda kupusanako na bantu ba mu ino ntanda baabenamo. Kabiji kuba bino kuleta mutende ne bololoke kabiji kwitulengela kupana lukumo kwi Yehoba pa kuba’mba tumweshe amba bukalama bwanji bo bwakila mu kuwama.
Bukalama bwa kwa Yehoba Bwashinda
16. Muntu yense wafwainwa kufuukulapo kuba ka lelo jino?
16 Kimye kya kupwishishamo mambo akolomwenwe mu Edena kyafwenya kala pepi. Onkao mambo, kino kyo kimye bantu kyo bafwainwa kufuukulapo bya kuba. Muntu yense wafwainwa kwisajilapo kana kulondela bukalama bwa Lesa nyi, inyi kana kuminatu ku bukalama bwa bantu. Tuji na jishuko ja kukwasha bantu kufuukulapo bulongo. Katatakatu bukalama bwa Yehoba pa juba ja Amagedonyi bukafumyepo kikupu makafulumende a bantu aji mu maboko a Satana. (Da. 2:44; Lum. 16:16) Bukalama bwa bantu bukapwa, kabiji Bufumu bwa Lesa bukalamanga ntanda yonse. Kibena kulumbulula kuba’mba, bukalama bwa Lesa bukatwajijila kutumbijikwa.—Tangai Lumwekesho 21:3-5.
17. Bintu ka bikwasha bakimote kufuukulapo bulongo pa mambo a bukalama?
17 Aba bonse bakyangye kufuukulapo bulongo bya kutundaika Yehoba, bafwainwa kulomba ne kulangulukapo bulongo pa bintu byawama bukalama bwa Lesa byo bukaletela bantu. Bukalama bwa bantu bwakankalwa kupwisha lukatazho lwa bukapondo kubikakotu ne bumbanzhi. Bukalama bwa Lesa bukafumyapo panopantanda bubi bonse. (Sala. 37:1, 2, 9) Bukalama bwa bantu bwaleta makondo abula kupwa, pakuba bukalama bwa Lesa ‘bukapwisha makondo ne kwapela ntanda.’ (Sala. 46:9) Kabiji bukalama bwa Lesa bukabwezha mutende pakachi ka bantu ne banyama! (Isa. 11:6-9) Buyanji ne nzala ke bintu byatwajijila kwikazha bantu bufinda mu bukalama bwa bantu, bino bukalama bwa Lesa bukafumyapo bino byonse. (Isa. 65:21) Nangwatu bakalama ba bumuntu bakeba kuleta bintu byawama bakankalwa kufumyapo bikola ne lufu, pa kuba mu bukalama bwa Lesa, bakote ne balwazhi bakasekela mu kwikala jibiji na bulume bwa ku bwanyike. (Yoba 33:25; Isa. 35:5, 6) Ee kine, ntanda ikekala ke paladisa mo bakasangwilwa bantu bafwa.—Luka 23:43; Byu. 24:15.
18. Twakonsha kumwesha byepi amba twaketekela kuba’mba bukalama bwa Lesa bo bwakila mu kuwama?
18 Ee bukalama bwa Lesa bukafumyapo bintu byonse byatama byaleteleko Satana byo alengejile bansemi betu batanshi kusatukila Mulenga wabo. Kabiji akilangulukai pa kino, Satana waikazha bantu bufinda pa myaka 6,000, bino Lesa, kupichila mwi Kilishitu ukafumyapo makatazho onse mu myakatu 1,000! Kino byo kimweshapo bulongo kuba’mba bukalama bwa Lesa kine bwakila mu kuwama! Byo tuji Bakamonyi ba Lesa wetu, atweba twamuswa kuba’mba ekale Kalama wetu. Onkao mambo, twayai tumweshenga pa juba pa juba kabiji kimye kyonse mu bwikalo bwetu kuba’mba twibapopweshi ba Yehoba, bangikazhi ba Bufumu bwanji kabiji ne kwikala balusekelo pa kwikala Bakamonyi banji. Kabiji twayai tushukilwenga kimye kyonse tubulengako yense wakonsha kwituteleka kuba’mba bukalama bwa Yehoba bo bwakila mu kuwama.
Pa Mambo a Bukalama bwa Lesa, Twaji Kufundamo ka mu Kutanga ...
• Mpitulukilo ya mu mizhilo 7:7, 8?
[Bipikichala pa peja 29]
Yehoba watwajijila na bukalama bwanji
[Kipikichala pa peja 31]
Kunekenena bukalama bwa Yehoba kwitukwatankenya pamo mwaya ntanda