MUTWE WA KUFUNDA 38
LWIMBO 120 Ikalai Bakimote Byonka Biji Kilishitu
Nemekainga Bakwenu
“Kunemekwa kwawama kukila siliva ne ngolode.”—MAANA 22:1.
BYO TUSAKWISAMBAPO
Tusakufunda ene mambo o twafwainwa kunemekelanga bakwetu ne byo twafwainwa kuba bino inge betufichisha ku muchima.
1. Mambo ka bantu o bomvwina bulongo kwibanemeka? (Byambo bya Maana 22:1)
NANCHI mumvwa bulongo inge bantu bemunemeka nyi? Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, mumvwa bingi bulongo. Mwayilatu kisemwa, bantu bonse bakeba kwibanemeka. Atweba bonse twikala bingi na lusekelo inge bakwetu betunemeka. O ene mambo Baibolo o aambila’mba “kunemekwa kwawama kukila siliva ne ngolode”!—Tangai Byambo bya Maana 22:1.
2-3. Mambo ka bimye bimo o kikatezha kunemeka bakwetu, kabiji bañanyi bo twafwainwa kunemekanga?
2 Pa bimye bimo, kyakonsha kwitukatazha bingi kunemeka bakwetu, mambo javula tumona bintu byavula bilubankanya bakwetu. Kabiji twikala mu moba bantu mo babena kubula kunemeka bakwabo. Nangwa byonkabyo, atweba twafwainwa kupusanako. Mambo ka? Mambo Yehoba ukeba’mba tupenga mushingi nangwa’mba ‘tunemekenga bantu bonse.’—1 Pe. 2:17.
3 Mu uno mutwe, tusakufunda byo kilumbulula kunemeka bakwetu ne byo twakonsha kumwesha’mba tunemeka (1) ba mu kisemi kyetu, (2) bapopweshi bakwetu ne (3) bantu bo tubula kupwila nabo. Tusakufunda kikatakata byo twakonsha kumwesha’mba twanemeka bakwetu inge betufichisha ku muchima.
KUNEMEKA BAKWETU KULUMBULULA KA?
4. Kunemeka bakwetu kulumbulula ka?
4 Kunemeka bakwetu mwakonsha kwikulumbulula amba ka? Mu milaka imo, kyambo kya “mushingi” ne “kunemeka” bipasha bingi. Mu ñanyi jishinda? Kyambo kya “mushingi” javula kilumbulula byo tumona muntu. Inge tupa mushingi bakwetu, ko kuba’mba twibamona’mba twibata muchima kampe na mambo a byubilo byabo, bintu byo bauba mu bwikalo nangwa kifulo kyo bajipo. Pakuba “kunemeka” muntu kulumbulula byo tubila yewo muntu. Inge twanemeka bakwetu, tuba bintu bimwesha’mba twibanemeka kabiji twibasanchila. Pano bino kunemeka bakwetu kwafwainwa kufumanga panshi ya muchima.—Mat. 15:8.
5. Ñanyi kintu kyafwainwa kwitulengelanga kunemeka bakwetu?
5 Yehoba ukeba’mba tunemekenga bakwetu. Kabiji ukeba’mba tunemekenga ne “bakulumpe balama kyalo.” (Loma 13:1, 7) Pano bino, bamo bakonsha kwamba’mba, “Nakonshatu kupa mushingi muntu ubula kuba bintu bya kwilengulwisha.” Nanchi kulanguluka bino kujitu bulongo nyi? Atweba bapopweshi ba Yehoba twayuka kuba’mba kechi tunemeka bantu na mambotu a biji byubilo byabo ne. Pakuba tunemeka bantu na mambo a kuba’mba twatemwa Yehoba kabiji tukeba kumutookesha ku muchima.—Yosh. 4:14; 1 Pe. 3:15.
6. Nanchi mwakonsha kupa mushingi muntu ubula kwimunemeka nyi? Lumbululai. (Monai ne kya pa nkupiko.)
6 Bamo bakonsha kwamba’mba, ‘Nanchi kyakonsheka kunemeka muntu ubula kukupa mushingi nyi?’ Ee kyakonsheka. Akilangulukai pa bino byamwekele. Mfumu Saulo walengeshe bumvu mwananji wamulume aye Yonafwanyi pa meso a bantu bavula. (1 Sam. 20:30-34) Nangwa byonkabyo, Yonafwanyi watwajijile kunemeka bashanji ne kwibakwasha kulwa nkondo kufikatu ne juba jo bafwile. (Lupu. 20:12; 2 Sam. 1:23) Ñanga Mukatampe aye Eli wabepejile Hana amba wapendwa. (1 Sam. 1:12-14) Hana waambile na mushingi kwi Eli nangwa kya kuba bantu bavula mu Isalela bayukile’mba kechi waingilanga bulongo mwingilo wa buñanga ne, kabiji baana banji bajinga na byubilo byatama. (1 Sam. 1:15-18; 2:22-24) Kabiji banabalume ba mu Atene baambijile mutumwa Paulo mwenga byo bamutelele’mba “kyabauki.” (Byu. 17:18) Nangwa byonkabyo, mutumwa Paulo watwajijile kwamba nabo na mushingi. (Byu. 17:22) Onkao mambo, kyamwekeshatu patoka’mba kutemwa Yehoba ne moyo wa kuchiina kumufichisha ku muchima kwitulengela kunemeka bakwetu nangwa kya kuba betufichisha ku muchima. Pano twayai twisambe pa bantu bo twafwainwa kunemeka ne ene mambo o twafwainwa kubila bino.
Nangwa kya kuba bashanji bamulengeshe bumvu, Yonafwanyi watwajijile kuzhikijila ne kutundaika bashanji bajinga pa bufumu (Monai jifuka 6)
NEMEKAINGA BA MU KISEMI KYENU
7. Ñanyi bintu byakonsha kwitulengela kubula kunemeka ba mu kisemi?
7 Ene mambo o kikatezha kwibanemeka. Ba mu kisemi twipwiluluka nabo bingi mambo twikala nabo kimye kyonse. Onkao mambo, tuyuka bulongo bintu byo boba bulongo ne bintu byo balubankanya. Bamo kampe bakolwa kikola kyakatazha bingi kwibalama nangwa kampe baji bingi na bijikila. Bakwabo nabo kampe ñambilo yabo ne byo boba bitukozha bingi ku muchima. Na mambo a bino, bamo mu kifulo kya kulamawizha mutende mu kisemi, batendeka kuba bintu bimwesha’mba kechi banemeka ba mu kisemi ne. Kino kilengela kisemi kubula kukwatankana. Byonkatu kikola kya mu manungi byo kilengela mubiji kubula kwingila bulongo, kubula kwipa mushingi mu kisemi nako byobyo kulengela kubula kukwatankana mu kisemi. Kupusanako na kikola kya mu manungi kyo twakonsha kukankalwa kupwisha atweba bene, atweba bonse twafwainwa kufunda kwinemeka mu kisemi pa kuba’mba twikalenga mu mutende.
8. Mambo ka kunemeka ba mu kisemi kyetu o kwanemena? (1 Timoti 5:4, 8)
8 Ene mambo o twafwainwa kwibanemekela. (Tangai 1 Timoti 5:4, 8.) Mu nkalata yanji itanshi yo anembejile Timoti, Paulo walumbulwile ba mu kisemi byo bafwainwa kwita muchima. Walumbulwile’mba kine kintu kyafwainwa kwitulengelanga kunemeka ba mu kisemi ke “munema wa kunemeka Lesa.” Abino byambo bibena kulumbulula’mba tuba bino mambo twayuka’mba jo jishinda jimo jo tumwesheshamo byo twatemwa Yehoba kabiji ke lubaji lwa mpopwelo yetu. Yehoba ye wabikileko lunengezho lwa kisemi. (Efi. 3:14, 15) Onkao mambo, inge ke tunemeke ba mu kisemi, ko kuba’mba tubena kunemeka mwine watendekeshe kisemi aye Yehoba. (1 Timo. 5:4) Akino kyo kishinka kyafwainwa kwitulengela kunemekanga ba mu kisemi kyetu.
9. Bamulume ne mukazhi bakonsha kumwesha byepi amba benemeka? (Monai ne bipikichala.)
9 Bya kumwesha’mba mwibanemeka. Mwanamulume umwesha’mba wanemeka mukazhanji mu byo oba ku mbaji ne pa bantu. (Maana 31:28; 1 Pe. 3:7) Kechi umupuma, kumulengesha bumvu nangwa kumulengela kumvwa’mba kechi wanema ne. Mulongo Ariel,a wikala mu kyalo kya Argentina waambile’mba: “Na mambo a kukolwa, bakazhi bami kimye kimo bamba byambo binkozha bingi ku muchima. Inge kino kyamweka, mvuluka’mba kukolwa ko kubena kwibalengela kwamba bino. Inge bamfichisha bingi ku muchima, mvuluka byaamba kinembelo kya 1 Kolinda 13:5 kimvululamo kuba’mba nafwainwa kwisambanga nabo mu mushingi. (Maana 19:11) Mwanamukazhi umwesha’mba wanemeka bamwatawanji kupichila mu kwamba byawama pe abo ku bantu. (Efi. 5:33) Uchinuzhuka kwiboba mukeyu, kwibendeleka ne kwibatela mazhina abula kufwainwa, mambo wayuka’mba byubilo bya uno mutundu byonauna masongola. (Maana 14:1) Nyenga wikala ku kyalo kya Italy uji na bamwatawanji bakizhamo bingi kwakamwa, waambile’mba: “Bimye bimo ndanguluka’mba bamwatawami bakizhamotu kwakamwa ne pa tubintu tucheche. Kala byo naambanga ne byo namweshanga pa meso byamweshanga’mba kechi nebanemeka ne. Pano bino, kupwanañana na bantu baji na ñambilo ya mushingi kwankwasha bingi kutendeka kunemeka bamwatawami.”
Inge ketunemeke ba mu kisemi kyetu, ko kuba’mba tubena kunemeka Yehoba Mutwe wa kisemi (Monai jifuka 9)
10. Banyike bakonsha kumwesha byepi amba banemeka bansemi babo?
10 Anweba banyike, kookelainga mizhilo imupa bansemi benu. (Efi. 6:1-3) Ambainga na mushingi na bansemi benu. (Lupu. 21:17) Inge bansemi benu bakota, mweshainga’mba mwibanemeka kupichila mu kwibakwasha. Balamainga bulongo. Akilangulukai pa byapichilemo nyenga María. Bashanji kechi Bakamonyi ba kwa Yehoba ne. Byo bakolelwe, bajinga bingi na lukondo kabiji kwibalama kwamukatezhe bingi. Waambile’mba: “Nalombanga Yehoba kunkwasha kutwajijila kunemeka batata. Nalangulukanga’mba inge Yehoba ukeba’mba nnemekenga bansemi bami, ko kuba’mba ukampa ne bulume bwa kuba bino. Mu kuya kwa moba, naishile kuyuka’mba batata kechi bafwainwa kupimpula byubilo byabo pa kuba’mba nnebanemekenga ne.” Inge ke tunemeke ba mu kisemi kyetu nangwa kya kuba balubankanya, tumwesha’mba twanemeka Yehoba mwine wabikileko lunengezho lwa kisemi.
NEMEKAINGA BAPOPWESHI BAKWENU
11. Mambo ka o kyakonsha kukatezha kunemeka bapopweshi bakwetu?
11 Ene mambo o kikatezha kwibanemeka. Bapopweshi bakwetu bebikako bingi kulondela mafunde a mu Baibolo. Nangwa byonkabyo, pa bimye bimo bakonsha kwituzhingijisha nangwa kwitulangulukila’mba tubena kuba byatama. Inge mupopweshi mukwetu witulenga mambo, kyakonsha kukatazha bingi kutwajijila kumunemeka. (Kolo. 3:13) Ñanyi kintu kyakonsha kwitulengela kutwajijila kumunemeka?
12. Mambo ka kunemeka bapopweshi bakwetu o kwanemena? (2 Petelo 2:9-12)
12 Ene mambo o twafwainwa kwibanemekela. (Tangai 2 Petelo 2:9-12.) Mu nkalata yanji ya bubiji yo anembele na lutangijilo lwa mupashi, Petelo waambile’mba bena Kilishitu bamo ba mu kipwilo kya mu myaka kitota kitanshi baambanga byatama pa “bantu ba lukumo,” ko kuba’mba bakulumpe mu kipwilo. Bamalaika bakishinka bamwenenga byamwekelenga baubilepo byepi? “Na mambo a kunemeka Yehoba,” bamalaika kechi baambijile byatama bano bantu banenenga bakulumpe mu kipwilo ne. Akikilangulukaipotu. Bano bamalaika bakishinka kechi baambijile byambo byatama bano bantu bajinga na bwitote ne. Pakuba bashijiile Yehoba kuba’mba ye ukebazhachisha ne kwibakajipila. (Loma 14:10-12; esakanyaiko Yuda 9.) Ñanyi bintu byo tubena kufunjilako ku byaubile bano bamalaika? Bamalaika banemekele bano bansatuki, ko kuba’mba atweba twafwainwa ne kukizhamo kunemeka balongo ne banyenga mambo batemwa bingi Yehoba. Twafwainwa kwibikako bingi ‘kwikala batanshi’ kunemeka bakwetu. (Loma 12:10) Kuba bino kumwesha’mba twanemeka bingi Yehoba.
13-14. Twakonsha kumwesha byepi’mba twanemeka balongo ne banyenga mu kipwilo? Ambai kyamwekele. (Monai ne bipikichala.)
13 Bya kumwesha’mba mwibanemeka. Anweba bakulumpe mu kipwilo, kwashainga bakwenu ba mu lwitabilo mu butemwe. (File. 8, 9) Inge mubena kufundako muntu, ubainga bino na kifyele, kechi saka mwazhingila ne. Anweba banyenga, tundaikainga mushingi mu kipwilo kupichila mu kuchinuzhuka kayebe ne kwamba byatama pa bakwenu. (Titu. 2:3-5) Atweba bonse twakonsha kumwesha’mba twanemeka bakulumpe mu kipwilo kupichila mu kwingijila nabo pamo pa byo bengila na ngovu kutangijila kupwila, kutangijila mwingilo wa kusapwila ne byo bakwasha boba ‘baya mu jishinda jingi.’—Nga. 6:1; 1 Timo. 5:17.
14 Nyenga Rocío kyamukatezhe bingi kunemeka mukulumpe mu kipwilo wamufunjileko. Waambile’mba: “Nazhingijile bingi mambo nalangulukilenga’mba kechi wamfujileko bulongo ne. Byo nafikile pa nzubo, naambile bintu byatama bingi pe aye. Nangwa kya kuba namwesheshenga’mba kechi kyankola ku muchima ne, bino nalangulukilenga’mba wanshikwatu kabiji kechi nalondejile byo amfunjileko ne.” Ñanyi kintu kyakwashishe uno nyenga? Walumbulwile’mba: “Byo natangilenga Baibolo, natangile kinembelo kya 1 Tesalonika 5:12, 13. Kino kinembelo kyamvulwilemo kuba’mba nafwainwa kunemeka uno mulongo. Ponkapotu jiwi jami ja mu muchima jatendekele kunkatazha. Nalombele kwi Yehoba kabiji nakebelekebele bishinka mu mabuku etu byankwashishe kupimpula ndangulukilo yami. Naishile kuyuka’mba yami najinga na lukatazho na mambo a kwitota, kechi mukulumpe mu kipwilo ne. Luno nayuka’mba kwipelula ko kwitulengela kunemeka bakwetu. Ne lunotu natwajijila kwibikako. Kupa bakwetu mushingi kundengela kuyuka’mba mbena kutookesha Yehoba ku muchima.”
Atweba bonse twafwainwa kumweshanga’mba twanemeka bakulumpe mu kipwilo kupichila mu kwingijila nabo pamo ne kwibasanchila pa byo bengila na ngovu (Monai mafuka 13-14)
NEMEKAINGA BANTU BO TUBULA KUPWILA NABO
15. Mambo ka o kyakonsha kukatezha kunemeka bantu bo tubula kupwila nabo?
15 Ene mambo o kikatezha kwibanemeka. Javula mu mwingilo tutaana bantu babula kutemwa bukine bwa mu Baibolo. (Efi. 4:18) Bamo bafuukulapo kukaana kuteleka ku mambo awama a Bufumu na mambo a byo baitabilamo kufuma ku bwanyike. Bantu bamo bo twingila nabo nangwa bo tuya nabo ku sukulu bakatazha bingi. Kabiji twakonsha kwikala na bafunjishi bashinta nangwa bakulumpe ba nkito babula kusanta pa mingilo yo twingila. Mu kuya kwa moba, twakonsha kuleka kwibanemeka ne kwibobila byawama.
16. Mambo ka kunemeka bantu babula kwingijila Yehoba o kwanemena? (1 Petelo 2:12; 3:15)
16 Ene mambo o twafwainwa kwibanemekela. Vulukai kuba’mba Yehoba ukeba’mba tunemekenga bantu babula kwitabila. Mutumwa Petelo wavulwilemo bena Kilishitu kuba’mba byubilo byabo byawama byakonsha kulengela bantu bamo “kutumbijika Lesa.” Onkao mambo, wibatundaikile kwamba pa lwitabilo lwabo “na kukooka muchima ne na mushingi mukatampe.” (Tangai 1 Petelo 2:12; 3:15.) Inge babena kwitutotolwesha mu kochi na mambo a bintu byo twaitabilamo nangwa inge tubena kwisamba na bakinkalankulo, atweba bena Kilishitu twafwainwa kwambanga na bantu bo tubula kupwila nabo nobe Lesa poaji, mambo Yehoba umona ne kuteleka ku byambo byo twamba ne jishinda jo twibyambilamo. Kino kishinka kyafwainwa kwitulengela kunemeka bantu bo tubula kupwila nabo.
17. Twakonsha kumwesha byepi amba twanemeka bantu bo tubula kupwila nabo?
17 Bya kumwesha’mba mwibanemeka. Inge tuji mu mwingilo, kechi twafwainwa kumwesha’mba twalengulula bantu babula kuyuka bukine bwa mu Baibolo ne. Pakuba twafwainwa kwibamonanga’mba banema bingi kwi Lesa kabiji betukila. (Hagai 2:7; Fili. 2:3) Inge muntu wimwambila byatama na mambo a bintu byo mwaitabilamo, kechi mwafwainwa kushinkanya kupichila mu kwibambila byambo bya kupulumukatu nangwa ñambilo ya mukeyu ne. (1 Pe. 2:23) Inge mwayuka’mba mwaamba byambo byatama, mwafwainwa kulomba lulekelo lwa mambo ponkapotu. Mwakonsha kumwesha byepi amba mwanemeka bantu bo mwingila nabo ku nkito? Ingilainga na ngovu kabiji monainga byawama mu bantu bo mwingila nabo ne bo mwingijila. (Titu. 2:9, 10) Inge kemwingile na ngovu na muchima yense mu bukishinka, nangwa kya kuba kechi mukatookesha bantu ku muchima kimye kyonse ne, bino mwafwainwa kuyuka’mba mukatookesha Lesa ku muchima.—Kolo. 3:22, 23.
18. Mambo ka kunemeka bakwetu o kwanemena?
18 Tuji na bishinka byavula byafwainwa kwitulengelanga kunemeka bakwetu. Byonka byo twisambapo, inge ke tunemeke ba mu kisemi, tunemeka Mutwe wa kisemi aye Yehoba. Kyo kimotu, inge ketunemeke balongo ne banyenga, tunemeka Shetu wa mwiulu. Kabiji inge twanemeka bantu bo tubula kupwila nabo, twibalengela kutumbijika nangwa’mba kunemeka Lesa wetu. Bantu bamo kechi bakonsha kwitupa mushingi nangwa kya kuba twibanemeka ne, pano bino kyanema bingi kwibanemeka. Mambo ka? Mambo Yehoba uketupesha. Witulaya’mba: “Aba bannemeka nkebanemeka.”—1 Sam. 2:30.
LWIMBO 129 Tutwajijiletu Kuchinchika
a Mazhina amo apimpulwa.