Pa kushonkena mu muzhi wa Indianapolis mu Indiana mu 1925
1925—Myaka 100 Yapitapo
Kyamba kya Usopa kya January 1, 1925 kyaambile’mba, “Atweba bena Kilishitu twatengejilenga bintu byanema bingi kumweka mu uno mwaka.” Kabiji kyanungilepo’mba: “Bena Kilishitu kechi bafwainwa kukizhamo kwakamwa pa bintu bisakumweka mu uno mwaka ne. Mambo kuba bino kwakonsha kwitulengela kulabikwa ne kukankalwa kwingila bulongo mwingilo wa Nkambo.” Ñanyi bintu byatengejilenga Bafunda Baibolo kumweka mu mwaka wa 1925? Ñanyi bintu bibakwashishe kutwajijila kwingila na mukoyo mu mwingilo wa Nkambo nangwa kya kuba bintu byo batengejilenga kechi byamwekele ne?
KINTU KYO BAKETEKELA INGE KYABANDA KUFIKA
Bafunda Baibolo bavula baitabijile’mba mu mwaka wa 1925 ino ntanda ikekala Paladisa. Mambo ka? Mulongo Albert Schroeder wajinga mu Jibumba Jitangijila walumbulwile’mba: “Twalangulukilenga’mba baana ba bwanga bashingwa bashalapo bakaya mwiulu na kulama mu Bufumu kabiji amba banabalume bakishinka bakala nabiji Abalahama, Davida ne bakwabotu bakebasangula ne kwikala ba bitumbafumu pano pa ntanda kwimenako Bufumu bwa Lesa.” Uno mwaka byo ayilenga na kupwa, bintu byo baketekejilenga kechi byamwekele ne. Onkao mambo, bavula balefwilwe bingi.—Maana 13:12.
Nangwa kya kuba balefwilwe, Bafunda Baibolo bavula batwajijile kwingila na mukoyo mwingilo wa kusapwila. Kabiji bayukile’mba kusapwila pe Yehoba kyo kintu kyanema kyo bafwainwe kutwajijila kubanga. Twayai twisambe pa byo baingijishe waileshi kusapwila ku bantu bavula.
BASHIMIKILE MAZUBO A MABILABILA AVULA
Mu 1924 bantu bavula batelekanga ku waileshi wa WBBR. Onkao mambo, mu 1925 Bafunda Baibolo bafuukwilepo kushimika nzubo ya mabilabila ikwabo, pa kikye kimye kwipi na muzhi wa Chicago mu Illinois. Pa ino nzubo ya mabilabila yakatataka banembelepo’mba MAMBO. Mulongo Ralph Leffler waingijileko mwingilo wa kushimika ino nzubo waambile’mba: “Bufuku mu bañondo ba mashika, bantu bavula baikalanga ku mapunzha a kwalepa batelekanga ku uno waileshi. Kisemi kimo kyaikalanga kwalepa mu muzhi wa Pilot Station, mu Alaska palepele makilomita kukila pa 5,000 batelekele ku jashi jitanshi jo baambile pa uno waileshi. Panyuma ya kuteleka ku jino jashi, kino kisemi kyanembele nkalata ya kusanchila bantu baingijilanga pa ino nzubo ya mabilabila pa kunengezha uno mutanchi wibakwashishe kumvwisha byaamba Baibolo.
Ku kipiko: Tushimbi twa waileshi watelwanga’mba MAMBO mu Batavia mu Illinois
Ku kilujo: Mulongo Ralph Leffler ubena kwingila pa nzubo ya mabilabila
Kyamba kya Usopa kya December 1, 1925 kyalumbulwile ene mambo bantu bavula o batelekelanga ku uno mutanchi nangwa kya kuba bajinga kwalepa bingi. Kyaambile’mba: “Uno waileshi wawama bingi kukila mazubo a mabilabila avula mu United States. Bantu bekela ku bitulu bya ku musela ne ku muzhika wa United States, Cuba ne ku kabeta ka ku buyeke bwa Alaska kwalepa bingi bonse bateleka ku uno waileshi. Bantu bavula bakyangye kumvwapo bukine babena kukeba kufunjilapo bikwabo na mambo a uno waileshi.”
Mulongo George Naish
Mu kyonkakye kimye, Bafunda Baibolo bakebelenga kwingijisha waileshi ne mu kyalo kya Canada pa kuba’mba basapwile mambo awama a Bufumu. Mu 1924 bashimikile nzubo ya mabilabila ya CHUC mu muzhi wa Saskatoon mu Saskatchewan. Ino nzubo yajinga pa mazubo a mabilabila atanshi ambanga pa bya bupopweshi mu Canada. Mu 1925 bafwainwe kukeba mpunzha yabaya pa kushimikila nzubo ya mabilabila ikatampe. Onkao mambo, jibumba ja Lesa javilwijile ino nzubo ya mabilabila mu kishimikwa kya kala kyajinga mu Saskatoon kyo bapotele ne kwikiwamisha.
Ino nzubo ya mabilabila yakwashishe bantu bavula baikalanga mu mapunzha mwavujile bingi bantu mu bibunji bya mu Saskatchewan kumvwa mambo awama kimye kitanshi. Nabiji bakazhi ba ba Graham baikalanga mu muzhi wajinga kwalepa bingi, banembele nkalata ya kuba’mba bebatumine mabuku alumbulula Baibolo panyuma ya kuteleka jashi ja ku uno waileshi. Mulongo George Naish waambile’mba, “Nkalata yo banembele yamwesheshe’mba bakebeshe bingi kufunda bukine. Onkao mambo, twibatumijile buku yense wa kuba’mba Studies in the Scriptures.” Byo papichile kimye bakazhi ba ba Graham batendekele kusapwila mambo awama a Bufumu ku yoya mpunzha.
KWITUKWASHA KUMVWISHA BUKINE
Mu Kyamba kya Usopa kya March 1, 1925 mwajinga mutwe wa kuba’mba “Birth of the Nation” (Kusemwa kwa Mukoka). Mambo ka uno mutwe o anemejile? Pa kimye kimo, Bafunda Baibolo baitabijile’mba Satana uji na jibumba janji mwiulu muji bilengwa bya mupashi byatama ne kuba’mba ye utangijila bupopweshi bwa bubela, bipamo bya busulu ne bya bumulwila ntanda. Nangwa byonkabyo, kwingijisha uno mutwe, “kalume wa kishinka kabiji wa maana” wakwashishe balongo kuyuka’mba Yehoba naye uji na jibumba janji kabiji japusana bingi na jibumba ja kwa Satana jikeba kukanya kyaswa muchima wa Lesa. (Mat. 24:45) Kabiji kalume walumbulwileʼmba Bufumu bwa Lesa bwatendekele kulama mu 1914. Mu yenka uno mwaka na mambo a ‘nkondo yabuukile mwiulu,ʼ Satana ne bandemona banji bebapangile mwiulu ne kwibataya pano pa ntanda.—Lum. 12:7-9.
Bafunda Baibolo bamo kibakatezhe kulondela ino ñumvwino yakatataka. Na mambo a kino, uno mutwe waambile’mba: “Inge kujipo babena kutanga uno Kyamba kya Usopa bakana kulondela ino ñumvwino yakatataka, bafwainwa kutekanya, kuketekela mwi Yehoba ne kutwajijila kumwingijila mu bukishinka.
Nangwa byonkabyo, mulongo Tom Eyre koputala (batelwa luno amba bapainiya) wa ku kyalo kya Britain, waambile byaumvwinenga Bafunda Baibolo bavula pa uno mutwe amba: “Balongo bajinga bingi na lusekelo pa byo balumbulwile biji mu Lumwekesho kitango 12. Byo twayukile’mba Bufumu bwatendeka kulama mwiulu, twajinga bingi na lusekelo kabiji twakebelenga kusapwila ano mambo awama ku bantu. Kino kitulengejile kwikala na mukoyo wa kwingilako pakatampe mu mwingilo wa kusapwila kabiji twayukile’mba Yehoba ukoba bintu byawama kulutwe.”
KUSAPWILA PE YEHOBA
Lelo jino, Bakamonyi ba kwa Yehoba bayuka byambo biji pa Isaya 43:10 bya kuba’mba: “Yehoba waamba’mba, ‘Anweba yenu bakamonyi bami, yenu bamwingilo bami bo nasala.’” Nangwa byonkabyo, mwaka wa 1925 saka akyangye kufika, kino kinembelo kechi bekyambangapo javula mu mabuku etu ne. Pano bino, bintu byapimpwilwe. Mu yenka mwaka wa 1925, kinembelo kya Isaya 43:10 ne 12 bekilumbulwile mu magazini 11 a Kyamba kya Usopa.
Ku mpelo ya mwaka wa 1925 mu August, Bafunda Baibolo bayile na bashonkena mu muzhi wa Indianapolis mu Indiana. Mulongo Rutherford wanembele byambo bya kutambwila bantu baishile ku kuno kushonkena bya kuba’mba: “Twaiya ku kuno kushonkena pa kuba’mba Nkambo etukoseshe ne kwitulengela kwikala na kizaku kya kusapwila byo tuji bakamonyi banji.” Pa moba onse atanu na asatu a kushonkena, bantu bonse batainweko bebatundaikile kusapwila pe Yehoba pa kimye kiji kyonse.
Pa Kibelushi pa 29 August, mulongo Rutherford waambile jashi jajinga na mutwe wa kuba’mba “Tendekai Kwingila na Mukoyo.” Mu jino jashi waambile pa buneme bwa kusapwila amba: “Yehoba waamba’mba, ‘Anweba yenu bakamonyi bami . . . kabiji yami Lesa.’ Kepo ebatundaikile na byambo byanema bingi bya kuba’mba: ‘Imikai kiyukilo kya mitundu ya bantu.’ Pano pa ntanda kechi pajipo bantu bakwabo bakonsha kwimika kiyukilo kya mitundu ya bantu ne, kanatu boba baji na mupashi wa Nkambo kabiji bakamonyi banji.”—Isa. 43:12; 62:10.
Talakiti wa Byambo bya Luketekelo
Panyuma ya jashi, mulongo Rutherford watangile pepala wa lulayañano wa kuba’mba “Message of Hope” (Byambo bya Luketekelo). Bonse mu luonde baswile byambo byajinga mu uno pepala bya kuba’mba, Bufumu bwa Lesa bo bonkatu bukaleta mutende, bwikalo bwawama, butuntulu bwa mubiji bwawama, bumi bwa myaka ne myaka ne lusekelo lwa kine.” Byo papichile kimye, luno lulayañano belutuntulwile mu milaka yavula mu talakiti wa kwingijisha mu mwingilo wa kusapwila. Basampainye matalakiti kukila pa 40 milyonyi mu mwingilo wa kusapwila.
Papichile myaka yavula bingi pa kuba’mba Bafunda Baibolo batendeke kwingijisha jizhina ja kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba. Bino batendekele kuyuka’mba mwingilo wa kwikala bakamonyi bakwimenako Yehoba wanemene bingi.
KUTENDEKA KUBWELA KU BANTU BATAKO MUCHIMA
Bafunda Baibolo byo bavujile bingi mwaya ntanda, bebatundaikile kutendeka kubwela ku bantu bo basapwijile bateleko muchima ku mambo awama. Panyuma ya mukwekele wa kusampanya talakiti wa kuba’mba Byambo bya Luketekelo, kabuku ka Bulletina kakambizhe’mba: “Tendekai kubwela ku mazubo a bantu ko mwabujile kusha mabuku, bino ko mwashile talakiti wa kuba’mba Byambo bya Luketekelo.”
Mu Bulletin wa January 1925 mwajinga sawakya wa Ufunda Baibolo wa mu muzhi wa Plano mu Texas wa kuba’mba: “Twimwena kuba’mba mu manyaunda mo twabwela ku bantu pa bimye byavula, mwapeela kwingijila kukila mu mapunzha akatataka mo tukyangye kwingijilapo kala. Mu muzhi mucheche uji mu nyaunda yetu twaingijilamo bimye bitanu pa myaka 10 yapitapo. . . . Panyuma papo banyenga Hendrix ne bamama baingijilemo ne kusha mabuku avula bingi o tukyangye kushapo kala.”
Kabiji mu kyalo kya Panama koputala umo wanembele’mba: “Bantu bamo bampangile pa mazubo abo, bantambwila inge nabwelako ja bubiji nangwa ja busatu. Mwaka wapwa natele muchima pa kubwela ku bantu bo nasapwijile mu moba a kunyuma, kabiji bamo babena kutako bingi muchima.”
BYO BANENGEZHE KWINGILA MWINGILO WA KUSAPWILA KULUTWE
Mu nkalata ya pa mwaka pa mwaka yo banembela bakoputala, Mulongo Rutherford waambile pa byo baingijile mu mwingilo wa kusapwila mu yewa mwaka amba: “Mwaka wapwa mwatekeneshe bantu bavula bingi bajinga na bulanda. Uno mwingilo wimuletela bingi lusekelo. . . . Mu mwaka ubena kwiya mukasapwilanga pe Lesa ne pa bufumu bwanji ne kuyukanyikisha bapopweshi banji bakine. . . . . Twayai tutwajijile kutota Lesa ne Mfumu wetu.”
Mwaka wa 1925 byo ailenga na kupwa, balongo banengezhenga kubaishako Betele mu Brooklyn. Mu mwaka wa 1926 batendekele mwingilo wabaya bingi wa kushimika waingijile jibumba ja Lesa pa kyo kya kimye.
Mwingilo wa kushimika wajinga mu mukwakwa wa Adams mu Brooklyn mu New York mu 1926
a Luno utelwa’mba, Mutanchi wa Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo Wetu wa Bwina Kilishitu.