Ñanyi Kintu Kikamwekela Bupopweshi?—Byaamba Baibolo
Nanchi mwalengulula bupopweshi nyi? Nanchi bwimumvwisha bunya ku muchima nyi? Nangwa kya kuba bupopweshi bwakwasha bantu bamo, bwauba ne bintu byatama byavula bingi. Buku wa Encyclopedia of Religion and War waamba’mba: “Kupusenamo mu bintu byaitabilamo bupopweshi ko kwaleta makondo amo atama bingi.” Bimye bimo bantangi ba bupopweshi bengijisha bupopweshi kutundaikilamo bya bumulwila ntanda kechi kupopwela Lesa ne. Kabiji bantangi ba bupopweshi bakwabo, bafya mambo a kukunañana ne a bwivi bwa mali.
Umvwe kya kuba mwalengulula bupopweshi, mwakonsha kwishikisha’mba nanchi Lesa umvwa byepi ku muchima pa bintu byuba bupopweshi? Baibolo waamba’mba Lesa washikwa bupopweshi na mambo a bintu byo buba. Mu Baibolo muji ne bungauzhi bwaamba pe Yehoba byo akoba bupopweshi. Baibolo waingijisha byambo bya nsansawilo kulumbulula Lesa byo akakambula bupopweshi.
Nanchi Baibolo waambapo’mba ka pa bintu bikamwekela bupopweshi kulutwe?
Bungauzhi: Buku wa Lumwekesho uji mu Baibolo waamba pa pite utelwa’mba Babilona Mukatampe. Uno pite waikala pa lukinyama wachijisha. Nangwa byonkabyo, uno mwanamukazhi bakamwalukamo ne kumwipaya ku uno lukinyama.—Lumwekesho 17:3, 5, 16.
Byo bulumbulula: Uno pite utelwa’mba Babilona Mukatampe, wimenako bupopweshi bwa bulela nangwa bupopweshi bwashikwa Lesa.a Lukinyama wachijisha wimenako kipamo kya United Nations (UN).b Pite byo aikala pa lukinyama wachijisha, kibena kulumbulula’mba bupopweshi butangijila bya bumulwila ntanda. Pite byo bamwipayile ku lukinyama kibena kulumbulula’mba kipamo kya UN pamo na byalo bitundaika kino kipamo, bakalukuka bupopweshi bwa bubela buji pano pa ntanda ponse ne kwibonauna. Ano akekala malwa akabotoka akyangye kumwekapo kala ne.
Nanchi bupopweshi bwa bubela bakebonauna byepi?
Bungauzhi: “Aya nsengo jikumi ne awa lukinyama byo waji kumona, bikamushikwa pite ne . . . kumusokatu pelu na mujilo. Mambo Lesa wabika mu michima [ya bantangi ba pano pa ntanda] kuba kyaswa muchima wanji, kine, kuba’mba bifikizhe mulanguluko wabyo umo kupichila mu kwibalengela kupa yewa lukinyama bufumu . . . Mu jubatu jimo binkunka byanji bikamufikila, lufu ne kujila ne nzala, kabiji bakamusokatu pelu na mujilo, mambo Yehobac Lesa wamuzhachishe, ye wakosa.”—Lumwekesho 17:16, 17; 18:8.
Byo bulumbulula: Lesa ukalengela bisaka bya bantu “kuba kyaswa muchima wanji.” Ukebalengela kupana “bufumu” bwabo nangwa’mba bulume bwabo ku kipamo kya UN. Kipamo kya UN kikengijisha buno bulume konauna bupopweshi bwa bubela buji pano pa ntanda ponse. Akino kintu kya kukumya kikamweka “mu jubatu jimo,” nangwa’mba nobe mu kukopatu kwa jiso kabiji bantu bavula bakakumya bingi mambo kechi bakekiketekela ne.—Lumwekesho 18:21.
Mambo ka bupopweshi bwa bubela o bakebonawina?
Bungauzhi: “Bubi bwanji bwafika ne mwiulu, kabiji Lesa wavuluka byubilo byanji byatama.”—Lumwekesho 18:5.
Byo bulumbulula: Pa myaka yavula, bupopweshi bwauba bintu byatama byavula bifichisha Lesa ku muchima. Monai “bubi bwanji” bumo bwalengela Lesa kumuzhachisha:
Kwivwanga mu bya bumulwila ntanda. Yesu Kilishitu wafunjishe baana banji ba bwanga kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda, kanatu kuketekela mu Bufumu bwa Lesa, kafulumende wa mwiulu ukapingakena pa mabufumu a bantu.d (Danyela 2:44; Mateo 6:9, 10; Yoano 6:15; 18:36) Pano bino, bupopweshi bwa bubela butundaika bantu kuketekela mu makafulumende a bantu. Bupopweshi bwa bubela kechi bwa kishinka kwi Lesa ne, pakuba bwatwezhamo ne mutwe mu bya bumulwila ntanda. Na mambo akino, bungauzhi buji mu Lumwekesho bwaamba’mba wazhatwa na mambo a “bulalelale” kabiji bwamutela ne kuba’mba “pite mukatampe.”—Lumwekesho 17:1, 2; Yakoba 4:4.
Bumbanzhi. Bupopweshi bwa bubela bebulumbulula’mba buji na mashi “a bonse bo baipayile pa ntanda.” (Lumwekesho 18:24) Bupopweshi bwavula kechi butundaika mutende ne, pakuba butundaika makondo ne byubilo bya bumbanzhi.
Lwiso. Bupopweshi bwa bubela bwikala na ‘bintu bya buneme byo bubula kubila bumvu.’ (Lumwekesho 17:4; 18:7) Bupopweshi bwavula bwingijisha bulume bwabo pa kuba’mba bwikale na bunonshi bwavula bingi. Lesa washikwa lwiso.—Titusa 1:7.
Bubela. Bupopweshi bwa bubela butundaika bantu kuba bintu bibula kutanwa mu Baibolo.e Na mambo a kuba’mba bupopweshi bwa bubela butwala bantu mungi na mafunjisho abo a bubela ne kulengela bantu kubula kunemeka Lesa, bungauzhi butela buno bupopweshi bwa bubela amba “inanji bya bunya bya pa ntanda.”—Lumwekesho 17:5; 18:23.
Nanchi bakonauna bupopweshi bonse nyi?
Ine. Buku wa Lumwekesho waamba pa “jibumba jikatampe” ja bantu bafuma mu byalo byapusana pusana. (Lumwekesho 7:9) Jino jibumba jikatampe javwala “minkukumba itoka,” kibena kulumbulula’mba bapopwela Lesa mu bukishinka kwesakana na byaamba mikambizho yanji. Jino jibumba jikapuluka “malwa akatampe.” Malwa akatampe alumbulula kimye kyo bakonaunanga bupopweshi bwa bubela ne balwanyi ba Lesa bonse. (Lumwekesho 7:13, 14; 19:11, 19-21) Jibumba jikatampe javwala minkukumba itoka jibena kwimenako bupopweshi bwa kine. Buno bupopweshi kechi bukazhiya ne.f
Jibumba jikatampe ja bapopweshi bakine ba Lesa jikapuluka kimye kyo bakonauna bupopweshi bwa bubela
Kuyuka kuba’mba bupopweshi bwa bubela bakebonauna kwafwainwa kwimukwasha byepi?
Kuyuka kuba’mba Lesa washikwa bintu byatama byuba bupopweshi kwitutekenesha bingi. Kabiji kuyuka kuba’mba bupopweshi bulengulula Lesa ne kuleta makatazho abena kupitamo bantu bakebonauna, kwitukwasha kwikala na luketekelo lwa kuba’mba bintu bikawama kulutwe.
Yukai amba twakonsha kupopwela Lesa mu jishinda jimutokesha ku muchima. Baibolo waamba’mba “bapopweshi ba kine . . . bakapopwelanga Batata na mupashi ne na bukine, mambo Batata babena kukeba bantu ba uno mutundu kwibapopwela.” (Yoano 4:23) Lesa waamba’mba: “Anweba bantu bami, lupukaimo mwi aye [Babilona Mukatampe], inge kechi mukeba kwivwangamo mu bubi bwanji ne, kabiji inge kechi mukeba kupitamo mu binkunka byanji ne.” (Lumwekesho 18:4, 5) Lesa ukeba bantu kumupopwela mu bukine. (1 Timoti 2:3, 4) Walaya kuba’mba bonse baswa lwito lwanji bakekala myaka ne myaka.—1 Yoano 2:17.
a Pa kuba’mba muyuke bishinka bina bitukwasha kuyuka Babilona Mukatampe, tangai kibaaba kya mu Kizungu kya kuba’mba “What Is Babylon the Great?”
b Pa kuba’mba muyuke bishinka bitanu na kimo bitukwasha kuyuka uno lukinyama, tangai kibaaba kya kuba’mba “Lukinyama Wachijisha Watongolwa mu Lumwekesho Kitango 17 Ye Wepi?”
c Yehoba jo jizhina ja Lesa. (Salamo 83:18) Monai kibaaba kya kuba’mba “Yehoba ye Ñanyi?”
d Pa kuba’mba mufunjilepo bikwabo, monai uno vidyo wa kuba’mba Bufumu Bwa Lesa bo bu Ka?
e Pa kuba’mba muyuke byuba bupopweshi, monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Nanchi mu Babilona Mukatampe Muji ne Bupopweshi Bwitela’mba “Bena Kilishitu” Nyi?”
f Pa kuba’mba mufunde Baibolo byo afwainwa kwimukwasha kuyuka bupopweshi bwa kine, tangai kibaaba kya kuba’mba “Nakonsha Kutana Byepi Bupopweshi bwa Kine?”