Kinkai Manungo mwi Yehoba
“Anweba mwi luketekelo lwami, anweba Nkambo Lesa: Mo mo nakinka manungo ne ku bwanyike bwami.”—MASALAMO 71:5.
1. Kafunga wakyanyike aye Davida watalañene na kika?
GOLIATA wajinga mwanamulume kikakashi wa mama nafwa walepa ma mita asatu. Bashilikale ba bena Isalela bonse bachinanga bingi kulwa nanji. Awe kiyangala mwanamulume kitonzhi mwina Filishitiya, jonse mute ne bufuku, pa milungu yavula, wabijikilenga nzhita ya bena Isalela amba batume kaimbi wakonsha kulwa nanji. Kyapeleleko muntu wa kulwa nanji wamwekele nangwa kyakuba kechi wajinga mushilikale ne, bino mwanyiketu mucheche. Davida nsongwalume kafunga wa mikooko, ye wayileko. Mulwanyi wanji byoamumwene wamusujile bingi, mambo kechi wanemenepotu nangwa kwesakana na kinemenezhi kya bya kuvwala bya nkondo nangwa bilwilo bya kwa Goliata ne. Mwanyike walwile nanji kiyangala ne kumushinda. Pa kyo kino, mwanyike wayile bingi nkuwa amba muntu wakosa.—1 Samwela 17:1-51.
2, 3. (a) Mambo ka Davida kyo aikejile na luketekelo pa kunankama Goliata? (b) Tusakwisamba ñanyi mashinda abiji mo twakonsha kukinkila manungo mwi Yehoba?
2 Kika kyalengejile Davida kukosa? Langulukai pa byambo byanembele mwine Davida mu myaka yalondejilepo amba: “Anweba mwi luketekelo lwami, anweba Nkambo Lesa: Mo mo nakinka manungo ne ku bwanyike bwami.” (Masalamo 71:5) Kine, mu bwanyike bwanji Davida waketekejile mwi Yehoba na muchima wanji yense. Wamunankamine Goliata, saka amba’mba: “Obewa waiya kwi amiwa na mpoko ne na jifumo ne na mpula; pakuba amiwa naiya kwi obewa mu jizhina ja Yehoba wa mabumba, Lesa wa mazhita a bena Isalela, yenka ye wanunusha obewa.” (1 Samwela 17:45) Goliata wakinkile manungo mu bulume bwanji ne mu bilwilo byanji, bino Davida aye wakinkile manungo mwi Yehoba. Davida kechi wachiine uno muntutu ne, mambo wayukile’mba uji mu kuboko kwa Mfumu Nkambo walengele bintu byonse.
3 Byo mutanga byambo byaamba pe Davida, abya mumona luketekelo lwenu mwi Yehoba amba lwakosa nyi? Atweba bavula byobyo tumona. Pano, twayai twisambe mashinda abiji mo twakonsha kukinkila manungo mwi Yehoba. Patanshi, twafwainwa kuchinchika ne kushinda bintu byakonsha kwitulengela kukankalwa kukinka manungo mwi Yehoba. Kikwabo, twafwainwa kufunda bintu byavwangwa mu kukinka manungo mwi Yehoba.
Kushinda Bintu Bilengela Kukankalwa Kukinka Manungo mwi Yehoba
4, 5. Mambo ka bantu bavula o bakankelwa kukinka manungo mwi Lesa?
4 Bika bilengela bantu kukankalwa kukinka manungo mwi Lesa? Javula bantu bekalatu bavulañana na mambo a kubula kuyuka bintu byatama kyobimwekela. Bavula bafunda’mba Lesa ye uleta lumanamo. Inge kya malwa kyaubiwa, bantu ba bupopweshi bamba’mba Lesa “wasenda” bantu kwiulu ko aji. Kikwabo, bantangi ba bupopweshi bavula bafunjisha’mba Lesa utongwela jimo byonse bimweka, ko kuba’mba bya malwa ne bubi bonse bubiwa panopantanda. Kibashupa bingi kukinka manungo mwi Lesa ye balanguluka’mba lusa ufwalo. Satana wapofula michima ya babula kwitabila ne kutundaikako “mafunjisho a bademona” onse.—1 Timoti 4:1; 2 Kolinda 4:4.
5 Satana kechi ukeba bantu kukinka manungo mwi Yehoba ne. Awe mulwanyi wa Lesa kechi ukeba atweba kuyuka kilengela bantu kumanama ne. Kabiji umvwe twafunda mu Binembelo bintu bileta lumanamo, Satana ukeba atweba kwibivulama. Onkao mambo, kyawama bingi kupitulukangamo pa juba pa juba mu bintu bisatu bilengela lumanamo panopantanda. Inge saka tuba bino tukeikosesha michima yetu kuba’mba Yehoba kechi ye uleta malwa otupitamo mu bwikalo bwetu ne.—Filipai 1:9, 10.
6. 1 Petelo 5:8 walumbulula byepi kintu kimo kilengela bantu kumanama?
6 Kishinka kimo kilengela bantu kumanama ke na mambo akuba Satana ukeba konauna bulumbuluke bwa bantu ba kwa Yehoba bakishinka. Waesekele konauna bulumbuluke bwa kwa Yoba, bino wakankelwe. Bino, Satana kechi waleka kweseka bantu ne. Byoaji kalama wa panopantanda, usaka “kuja” ba mingilo ba kwa Yehoba bakishinka. (1 Petelo 5:8) Kuvwangako ne atweba! Satana ukeba atweba kuleka kumwingijila Yehoba. Ne mu jino jishinda witulengela kumanama. Nangwa kyakuba lumanamo luleta misongo, kyawama bingi kuchinchika. Mambo inge twachinchika tushiina Satana amba wa bubela kabiji tusangajika muchima wa Yehoba. (Yoba 2:4; Byambo bya Mana 27:11) Yehoba byo etukosesha kuchinchika lumanamo, luketekelo mwi aye lukoselako.—Masalamo 9:9, 10.
7. Ngalatiya 6:7 witukwasha kuyuka ñanyi kintu kilengela lumanamo?
7 Kikwabo kilengela lumanamo kitanyiwa mu bino byambo byaamba’mba: “Kyonkakya kyo abyala muntu kyo kyonka kyo akanowa.” (Ngalatiya 6:7) Kimo kimye bantu babyala byatama kupichila mu byo basala kuba, ne kunowa banowa bintu bileta lumanamo. Bakonsha kusalapo kampe kwendesha motoka mu jishinda jabula kufwainwa ne, kabiji ne kifumamo ke mapuso. Bavula basalapo kupepa fwanka, kino nakyo kibaletela kikola kya muchima nangwa kansa wa ku mapwapwa. Aba basalapo kuba byubilo bya bulalelale baleta kamvundumvundu mu kisemi kyabo, belengulwisha bene ku bantu, batambula bikola bisambuzhana mu kwilaala, ne kwimita memi a kubula kukeba. Bantu babepela Lesa pa mambo a lumanamo lwa uno mutundu bino lumanamo salwafuma mu kubula kumvwa kwabo.—Byambo bya Mana 19:3.
8. Kwesakana na byaamba Musapwishi 9:11, mambo ka bantu o bamanamina?
8 Kishinka kya busatu kilengela lumanamo kyaambiwapo mu Musapwishi 9:11 amba: ‘Namwene ne kikwabo namba pano panshi kechi aba bapelawizha kunyema lubilo bo bashinda mu kapela ne, nangwa boba bakosa bo bashinda mu nkondo ne, nangwa boba ba milangwe bo baja kajo ne, nangwa basendwe bo banonka ne, nangwa ba maana bo batala bulongo ne; pakuba bimye byabo ne bintu bibasolomokelatu bibafikila bonse.’ Kimye kimo bantu batanyiwa pa mpunzha pabula kufwainwa pa kimye kyatama. Kechi kikala amba twakosa nangwa twakoka ne, lumanamo ne lufu byakonsha kwitusolomokelatu pa kimye kiji kyonse. Kyakumwenako, mu moba a kwa Yesu kyamba kyaponene ne kwipaya bantu 18 mu Yelusalema. Yesu waambile’mba Lesa kechi ye wibepaile na mambo a bubi bwabo ne. (Luka 13:4) Yehoba kechi yeulengela lumanamo lwa iwe mutundu kumweka ne.
9. Ñanyi kintu bantu bavula kyo bakankalwa kumvwisha pa mambo a lumanamo?
9 Kyanema bingi kuyuka bintu bimo bilengela lumanamo. Pano bino kuji kintu kimo bantu bavula kyo bakankalwa kumvwisha. Akye kintu kyo kino: Mambo ka Yehoba Lesa o aswishisha lumanamo?
Mambo ka Yehoba o Aswishisha Lumanamo?
10, 11. (a) Kwesakana na mwayila Loma 8:19-22, kika kyaubiwa ku “bilengwa byonse”? (b) Twakonsha kuyuka byepi wibikokeshe bilengwa amba bikale ke byatu?
10 Byambo mu nkalata yanembele mutumwa Paulo ku bena Loma byaambapo bingi pa uno mutwe wanema. Paulo wanembele’mba: ‘Bilengwa byonse bibenakutengela kasa bizanza meso na kupembelela kusoloka kwa baana ba Lesa. Mambo bilengwa byonse bebikokeshe amba bikale ke byatu, kechi ku kyaswa michima yabyo bine ne, poso ku kyaswa muchima wa mwine waubakyo, mu kuketekela’mba ne bilengwa byonse nabyo bikapokololwe ku buzha bwa bubole, bikale na bwana bwa bene bwa lukumo bwa baana ba Lesa. Mambo twayuka namba bilengwa byonsetu bibenakubinza ne kumvwa misongo pamotu ne buji lelo.’—Loma 8:19-22.
11 Pa kuba’mba tumvwishe mwatala bibye byambo, patanshi twafwainwa kulanguluka kine kishina kya ano mepuzho. Kyakumwenako, ñanyi wakokesha bilengwa amba bikale ke byatu? Bamo bamba’mba Satana; bakwabo nabo amba Adama. Abano bonse babiji kuba bebikokesha ne. Mambo ka? Mambo uno ulengela bilengwa kukoka, wakonshatu kwibikokesha amba bikale ke byatu kupichila mu ‘luketekelo.’ Ee, upana luketekelo ku bantu bakishinka amba ‘bapokololwe ku buzha bwa bubole.’ Adama ne Satana kuba bapana luno luketekelo ne. Kanatu mwine Yehoba. Kwakubula nangwa kuzhinauka ne, ye wibikokeshe bilengwa amba bikale ke byatu.
12. Bamo batongola bika kuba’mba byo “bilengwa byonse,” kabiji jino jipuzho jakonsha kukumbulwa byepi?
12 Nga “bilengwa byonse” byatongolwa mu ano mavesi bo bañanyi? Bamo bamba’mba “bilengwa byonse” ke ntanda yonse, kuvwangako banyama ne bijimwa. Pano bino banyama ne bijimwa, nanchi byakonsha kuketekela kwikala “na bwana bwa bene bwa lukumo bwa baana ba Lesa” nyi? Ine. (2 Petelo 2:12) “Bilengwa byonse” pano ke bantu. Abye byo bilengwa byakokeshiwa ku bundengamambo ne lufu na mambo a bunsatuki bwaubiwe mu Edena kabiji bakebewa kwikala na luketekelo.—Loma 5:12.
13. Bunsatuki bwaubiwe mu Edena bwalengejile bantu kwikala byepi?
13 Abwa bunsatuki bwalengejile bantu kwikala byepi? Paulo walumbulula byaikala bantu mu kyambo kimo amba: byatu.a Kwesakana na byaamba buku umo, kino kyambo kilumbulula “kintu kyatu kibula kwingila nkebelo yakyo.” Bantu balengelwe kwikala myaka ne myaka, kwingijila pamo nobe kisemi kyalumbuluka kyakwatankana mu kulama bulongo ntanda ya paladisa. Bino bekalatu moba acheche ne ao onka a malwa. Byonka byaambile Yoba amba: “Muntu usemwa ku mwanamukazhi ye wa moba acheche ne ao nao onka a malwa.” (Yoba 14:1) Ee kine, twi byatu!
14, 15. (a) Yehoba wachibijile byepi bantu mambo mu bololoke? (b) Mambo ka Paulo kyo aambijile’mba bilengwa bebikokeshe amba bikale ke byatu “kechi ku kyaswa michima yabyo bine ne”?
14 Pano twambe pa jine jipuzho: Mambo ka “Mutonyi uchiba mambo a ba pano pa ntanda ponse” kyo aswishisha bantu kupita mu misongo ileta bijikila? (Ntendekelo 18:25) Wauba kino mu bololoke nyi? Vulukai byaubile bansemi betu batanshi. Mu bunsatuki bwabo bwa kusatukila Lesa, benungile kwi Satana walwishishenga bumfumu bwa Yehoba. Mu byo baubile baitabizhe’mba bantu bakonsha kwikala bulongo kwa kubula Yehoba, kwilama abo bene kulondela buntangi bwa kilengwa kya mupashi kyasatukile. Pa kwibachibila mambo bansatuki, Yehoba wibapele kyo bakebelenga. Waswishishe muntu kwilama mwine monka mwaambijile Satana. Kwesakana na kyo bafuukwilepo, baikele ke byatu.
15 Bino kino kechi kyo “kyaswa michima yabyo bine” bilengwa ne. Twasemwa mu buzha bwa bundengamambo ne bubole, kyotwabula kwisajila atweba bene ne. Bino Yehoba mu lusa lwanji waswishishe ba Adama ne Evwa kwikala myaka imo ne kusema baana. Pano bino, nangwa kyakuba twi bantu basemwa kwi abo, ne kukokeshiwa ku bundengamambo ne lufu, tuji na jishuko ja kuba kyakankelwe kuba ba Adama ne Evwa. Twakonsha kuteleka kwi Yehoba ne kufunda amba bumfumu bwanji bo bwaoloka kabiji bo bwalumbuluka, pakuba bukalama bwa bantu bwabula kufuma kwi Yehoba buleta misongo, ne bijikila, bo bwatu. (Yelemiya 10:23; Lumwekesho 4:11) Mingilo ya kwa Satana ilengelatu bintu kutaminako. Ino mingilo ibena kumweka mu mpito ya bwikalo bwa bantu yashiina patokatu too kuba’mba kino kya kine.—Musapwishi 8:9.
16. (a) Mambo ka kyo twakonsha kwambila kya kine’mba Yehoba kechi ye ulengela lumanamo lo tumona panopantanda lelo jino ne? (b) Ñanyi luketekelo lo apana mu butemwe ku bantu banji bakishinka?
16 Kwakubula nangwa kuzhinauka ne, Yehoba wajinga na bishinka byoakokeshe bantu amba bekale ke byatu. Nanchi kino kibena kulumbulula’mba Yehoba ye walengejile’mba bintu bikale ke byatu ne kumanama kotupitamo atweba pa muntu pa muntu lelo jino nyi? Kilangulukilai mu jino jishinda, ngivi bamuchibila mambo monka moaolokela. Uno ngubabibi kimo kimye wakonsha kupitapo mu lukatazho lumo pa kuba’mba mambo anji apwe. Abya wakonsha kujijila mutonyi’mba ye walengela amba ayandenga nyi? Ine! Kikwabo, Yehoba kechi ye nsulo ya bubi ne. Yakoba 1:13 wamba’mba: “Lesa kechi wesekwa na bubi ne, ne aye mwine kechi weseka muntu nangwa umo ne.” Kabiji tuvulukenga’mba Yehoba wachibile ano mambo ‘mu luketekelo.’ Mu butemwe, wanengezhezhe amba baana bakishinka ba kwa Adama ne Evwa bakaleke kwikala ke byatu, bakekale na ‘bwana bwa bene bwa lukumo bwa baana ba Lesa.’ Myaka ne myaka bantu bakishinka kechi bakekalapo na bijikila, kulanguluka amba apo kampe bilengwa byonse byakonsha kubwela jibiji ku misongo iji mu kwikala ke byatu ne. Yehoba byo akoba bino bintu mu jishinda jaoloka ukebyubila mu kwikazha bumfumu bwanji bwa myaka ne myaka.—Isaya 25:8.
17. Kupituluka mu bilengela lumanamo panopantanda lelo jino kwakonsha kwitulengela kuba ka?
17 Byo tubena kupituluka mu bino bishinka pa mambo a kumanama kwa bantu, nanchi pajipo bishinka bimo mo twakonsha kubepela Yehoba amba ye ulengela bubi nangwa bishinka byakonsha kwitulengela kuleka kukinka manungo mwi aye nyi? Ine kwalepeshatu, alwe lufunjisho lwitulengela kwitaba bino byambo bya kwa Mosesa byaamba’mba: “Aye Jibwe, mingilo yanji yalumbulukatu; mambo mashinda anji onse o aoloka. Ye Lesa wakishinka wabula bubi, aye ye waoloka ne kuluñama.” (Mpitulukilo ya mu mizhilo 32:4) Byo tubena kulanguluka languluka pa ano mambo, tupitulukengamo ne kumona atweba bene byo twakonsha kukumbula mepuzho a uno mutundu kimye ne kimye. Mu jino jishinda, inge kyakuba twaikala mu lweseko, tukashinda lweseko lwa kwa Satana lwa kukeba kujimba luzhinauko mu milanguluko yetu. Ibyepi, pa mambo a jishinda ja bubiji jatongolwa ku ntatwilo ya uno mutwe? Kika kikwabo kiji mu kukinka manungo mwi Yehoba?
Kuketekela mwi Yehoba byo Kulumbulula
18, 19. Baibolo itukosesha byepi kuketekela mwi Yehoba, bino bamo balanguluka byepi pa kino?
18 Byambo bya Lesa bitukambizha’mba: “Ketekela mwi Yehoba na muchima wobe yense, ne kuta muchima ku milangwe yobe obe mwine ne. Umuvulukenga konse konse ko uya ne aye ukakolwela mashinda obe.” (Byambo bya Mana 3:5, 6) Abye byambo bya kwitukosesha byawama bingi. Kine kafwako nangwa umo panopantanda ponse ye twafwainwa kuketekela kukila Shetu wa butemwe wa mwiulu ne. Kyapela bingi kutanga bibye byambo biji mu buku wa Byambo bya Mana, pano bino kyashupa kwibingijisha.
19 Bavula balubilamo kechi bayuka bulongo kuketekela mwi Yehoba byo kulumbulula ne. Bamo balanguluka’mba kuketekela mwi Yehoba kwiumvwatu’mba namuketekela, nangwa kampe amba kuta muchima ku milangwe isangajika muchima. Bakwabo nabo bauba nobe baitabila’mba kuketekela mwi Lesa kulumbulula amba wafwainwa kwituvimbila ne kwitupwishisha makatazho onse amweka pa juba pa juba ponkapo kwakubula kutaya kimye ne! Bintu bya uno mutundu byo balanguluka kechi ibyo ne. Kuketekela mwi Yehoba kechi kwiumvwatu amba namuketekela ne, kabiji kechi kujipo ne na luzhinauko ne. Bantu bakoma bayuka’mba umvwe muntu uji na luketekelo mu kintu, ko kuba’mba wikitaba na muchima wanji yense.
20, 21. Mu kuketekela mwi Yehoba mwavwangwa ka? Londololai.
20 Monai jibiji Byambo bya Mana 3:5 byo byaamba. Byalumbulula kuketekela mwi Yehoba byo kwapusana ku kuta muchima ku milangwe yetu, kulumbulula kuba’mba kuba twauba bintu bibiji ne. Nanchi kino kilumbulula kuba’mba kechi twafwainwa kwingijisha bulume bwa kulanguluka nenyi? Ine, mambo Yehoba witupele buno bulume, waketekela atweba kwibwingijisha mu ku mwingijila. (Loma 12:1) Kika kyo tuta muchima nangwa kika kyo twitaba na muchima wetu yense? Umvwe milangwe yetu yakankalwa kwingijila mwayila kyaswa muchima wa Yehoba, nanchi twitaba maana anji akila etu nyi? (Isaya 55:8, 9) Kuketekela mwi Yehoba kulumbulula kuswisha milangwe yanji kutangijila milangwe yetu.
21 Kyakumwenako: Akilangulukai mwana mucheche waikala pa kipona kya kunyuma mu motoka. Bansemi yanji baikala pa kya kulutwe. Bashanji bo babena kwendesha. Inge pamweka lukatazho mu lwendo lwabo, twambe namba balubilamo kechi bayuka mukwakwa wa kuyamo ne, nangwa po kampe kechi bwakya bulongo ne, mu jishinda mwakutankana kamfwa, nangwa kampe mukwakwa watama. Mwana wa lukokelo uji na luketekelo, wakonsha kuba byepi? Wakonsha kuba saka abijika bashanji kwibabula mukwakwa mwakupita ne bya kwendesha bulongo motoka nyi? Nanchi wakonsha kukana kuta muchima ku milangwe ya bansemi, kulondela mukambizho wabo kuba’mba ekase bulongo mushipi pa kipona po aikala nyi? Ine, mu kisemwatu waketekela’mba bansemi nangwa kyakuba bambulwakoloka bakonsha kuba bintu bulongo. Yehoba ye Shetu walumbuluka. Nanchi kechi twakonsha kumuketekela na muchima yense, kikatakata inge tubena kupita mu lukatazho nenyi?—Isaya 30:21.
22, 23. (a) Mambo ka o twakonshesha kuketekela mwi Yehoba inge twaikala na makatazho, kabiji twakonsha kuba byepi kino? (b) Kika kikambiwapo mu mutwe walondelapo?
22 Byambo bya Mana 3:6 bitubula’mba twakonsha saka ‘tuvuluka Yehoba konse konse ko tuya,’ kechi mu kimyetu kyotuji na makatazho ne. Byo tufuukula kuba pa juba pa juba mu bwikalo bwetu byafwainwa kumwesha amba twaketekela mwi Yehoba. Umvwe twafikilwa na lukatazho kechi twafwainwa kukakilwa, nangwa kusankilapo mashinda akwa Yehoba awama a kupwishishamo makatazho ne. Twafwainwa kumona meseko kwikala kimye kya kutumbijikilamo bumfumu bwa Yehoba, kukwasha kushiina Satana amba wa bubela, kukosesha lukokelo lwetu ne kumwesha byubilo bitokesha Yehoba pa muchima.—Bahebelu 5:7, 8.
23 Nangwa kyakuba pamweka makatazho ashupa byepi alenga ne moyo, twakonsha kumwesha luketekelo lwetu mwi Yehoba. Twakonsha kuba kino mu milombelo yetu, ne kutala ku Byambo bya Yehoba ne jibumba janji kwitutangijila. Twakonsha kumwesha byepi luketekelo lwetu mwi Yehoba kimye kyo tubena kupita mu makatazho amweka mu ino ntanda ano moba? Mutwe walondelapo walumbulula byo twakonsha kuba bino.
[Tubyambo twa mushi]
a Kyambo kya Kingiliki kyaingijisha Paulo kyalumbulula “byatu” kyo kimo ne byambo byaingijishiwa mu Septuagint ya Kingiliki kulumbulula byambo byaingijisha Solomone pavula mu buku wa Musapwishi amba “byonsetu byo byatu.”—Musapwishi 1:2, 14; 2:11, 17; 3:19; 12:8.
Musakukumbula’mba Ka?
• Davida wamwesheshe byepi’mba wakinkile manungo mwi Yehoba?
• Bintu ka bisatu bilengela bantu kumanama ano moba, kabiji mambo ka o kyawamina kupitulukangamo pa kimye ne pa kimye?
• Yehoba wachibijile byepi bantu mambo, kabiji mambo ka nchibilo yanji kyoyaikela yaoloka?
• Kika kyavwangiwa mu kuketekela mwi Yehoba?
[Bipikichala pa peja 23]
Davida wakinkile manungo mwi Yehoba